84: 489-500
Gurmani Z. A. Zahid M. S and Bashir M. (2006), Performance of vetch Vicia Sativa cultivars for fodder production under rainfed conditions of Pothwar region. Journal Agriculture Research, 44(4): 291-297.
Ibrahim K. M. Ghrir A. M. and Khoury H. N. (2001), Influence of Jordanian chabazite – philipsite tuffon nutrient concentration and yield of strawberry. Department of geology, University of Jordan, Amman, Jordan.
Jeffries P. Gianinazzi S. Perotto S. Turnau K. and Barea, J.M. (2003), The contribution of arbuscular mycorrhizal fungi in sustainable maintenance of plant health and soil fertility, Biol. Fert. Soils,37: 1-16.
Joner E. J. van Aarle I. M. and Vosatka M. (2000), “Phosphatase activity of extra-radical arbuscular mycorrhizal hyphae” Plant Soil., 226, pp 199.
Graham J. H. Leonard R. T. and Menge J. A. (1981), Membrance- mediated decreasse in root exudation responsible for phosphorus inhibition of Vesicular-arbuscular mycorrhizae formation. Plant Physiol. G8:548-552.
Hanson w.c. (1950), J. Sci. Food Agric.: I, 172-173.
Harb E. M. Z. and Mahmoud M. A. (2009), Enhancing of growth, essential oil yield and agriculture. Journal of Fruit and Ornamental Plant Research, 12: 183 -189.
Harsh, P. B., Tiffany L. Weir, Laura G. Perry, Simon Gilroy, and Jorge M. Viranco. (2006), The role of root exudates in rhizosphere interactions with plants and other organisms. Plant. Biol. 53:233-266.
Hasanpour J. Panahi M. Sadeghi Pour Marvi M. Arabsalmani K. (2012), Effect of inoculation with VA mycorrhiza and azotobacter on grain yield, LAI and protein of wheat on drought stress condition . International Journal of AgriScience. 2(6): 466-476.
Hassan zadeh E. Mazaheri D. Chaichi M. R. and Khavazi K. (2008). Efficiency of phosphorus solubilizing bacteria and phosphorus chemical fertilizer on yield and yield components of barley cultivar (Karoon Dar Kavir). Pajouhesh & Sazandegi 77: 111-118. (In Persian).
Hayman D. S. (1975).The occurrence of mycorrhiza in crops as affected by soil fertility, In :Endomycorrhizas. F.E Sanders, B Mosse and P.B. Tinkey (eds). Academic Press. London. pp. 495-509.
Hayman, D.S. (1983). “The physiology of vesicular arbuscular endomycorrhizal symbiosis”. Canadian. J. Botany. 61: 944-963.
Hixon M. M., Bauer M. E. and Scholz D.K., (2003), An assessment of land sat data acquisition history on identification and area estimation of corn and soyabean. Biol. 68.
Huang Z. T and Petrovic A. M. (1995), Physical properties of sand a affected by clinoptilolite zeolite particle size and quantity. J. Turfgrass management.1 (1):1-15.
Jackson C. R. (1984), Phosphorus nutrition on mycorrhizal colonization, photosynthesis, growth and nutrient composition of Citrus aurantium. Plant and Soil. 80:35-42.
Khan M. S. and Zaidi A. (2007), Synergistic effects of the inoculation with plant growth promoting rhizobacteria and an arbuscular mycorrhizal fungus on the performance of wheat. Turk J. Agric. For., 31, pp 355.
Kapoor R. Giri B. and Mukerji K. G. (2004), Improved growth and essential oil yield and quality in Foeniculum vulgar Mill. on mycorrhizal inoculation supplement with P fertilizer. Bioresource Technol., 93, pp 307.
Kathleen K. T. and A. Cross. (2006), Global distributions of arbuscular mycorrhizal fungi. Ecosystems. 9: 305- 316.
Kemper W. D. and Roseman R. C. (1986), Aggregate stability and size distribution. In: Methods of Soil Analysis, Part I, Physiological and Mineral Methods. Agronomy Monograph No. 9, 2nd ed, American Society of Agronomy. Madison. WI. USA. pp. 425-444.
Kiston R. S .and Mellon M. G. (1944). Ind. Eng. Chem. Anal. Ed.16, 379-381.
Kochaki A. Jahan M. and Nassiri Mahallti M. (2008), Effects of arbuscular mycorrhizal fungi and free-living nitrogen-fixing bacteria on growth characteristic of corn (Zea mays L.) under organic and conventional cropping systems” 2nd conference of the international society of organic agriculture research (ISOFAR). Modona. Italia.
Koide R. T. and Kabir Z. (2000), Extraradical hyphae of the mycorrhizal fungus Glomus intraradices can hydrolyse organic phosphate” New Phytol., 148, pp 511.
Kung’u B. D. L. Rodel U. D. Lorettu E. D. Reynaldo and Husain T. (2008), Effect of vesicular arbuscular mycorrhizal (VAM) fungi inoculation on coppicing ability and drought resistance of Senna spectabilis. Pak. J. Bot, 40(5): 2217-2224.
Laheurte F. Leyval I. and Berthelin J. (1990), Root exudates of maize, pine and beech seedlings influenced by mycorrhizal and bacterial inoculation” Symbiosis., 9, pp 111.
Lekberg Y. and Koide R. T. (2005), Is plant performance limited by abundance of arbuscular mycorrhizal fungi? A meta-analysis of studies published between 1988 and 2003. New Phytol. 168: 189–204.
Lopes A. S. (2003), Soils under Cerrado: A success story in soil management In: IFA278 references (Eds.) IFAPPI Regional Conference for Latin America and the Caribbean. International Fertilizer Industry Association, Paris, pp.1-10.
Marschner H, (1995), Mineral nutrition of higher plants. Second Edition. Academic Press. New York.
Mazur G. A. Medvid G. K, and Gvigora I. T. (1986), Use of natural zeolites to increase the fertilizer of coarse soil. Soviet Soil Science, 16, 105_111.
McGonigle T. P. (1988), A numerical analysis of published field trials with vesicular-arbuscular mycorrhizal fungi. Func. Ecol. 2: 473–478.
Mehrvarz S. and Chaichi MR. (2008), Effect of phosphate solubilizing microorganisms and phosphorus chemical fertilizer on forage and grain quality of barely (Hordeum vulgare L.). American-Eurasian J Agric & Environ Sci, 3(6): 855-860.
Mehrvarz S. M. R.Chaichi and Alikhani H. A. (2008), Effects of phosphate solubilizing microorganisms and phosphorus chemical fertilizer on yield and yield component of Barley (Hordeum vulgar). American-Eurasian J. Agric & Environ, 3(6): 822-828.
Milla´n G. Agosto F. Va´zquez M. Botto, L. Lombardi L. and Juan L. (2008). Use of clinoptilolite as a carrier for nitrogen fertilizers in soils of the Pampean regions of Argentina. Ciencia e Investigacio´n Agraria, 35, 245-254.
Miller P. and Fick G. (1978), Influence of plant population on performance of corn hybrids. plant science, 58:599–600.
Mishra R. R. (2007), Soil microbiology. Translated by: Fallah A. Besharati H. and Khosravi H. Aeeizh publisher. pp: 179. (in Persian).
Mobasser H. R. Moradgholi A. Mehraban A. Koohkan S. (2012), Investigation of mycorrhizal effect on agronomic traits and protein percent of corn varieties in Sistan. International Journal of AgriScience . 2(2): 108-119.
Mumpton F. A. (1999), La roca majica: Uses of natural zeolites in agriculture and industry. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States, 96, 3463_3470.
Muckle G. E. (2003), Ph. D. thesis, “The functioning of arbuscular mycorrhizal fungi in land under different agricultural management intensities, Department of Animal and Plant Sciences, Sheffield University.
Nagarathna T. k. Prasad T. G. Bagyaraj D. J. and Shadakshar Y. G. I. (2007), Effects of arbuscular mycorrhiza and phosphorus levels on growth and water use efficienecy in Sunflower at different soil moisture stress. Journal of agricultureal technology, 3(2): 221-229.
Olsen S. R. Cole C. V. Watanabe F. S. and Dean L. A. (1954). Estimation of available phosphorus
in soils by extraction with sodium bicarbonate. USDA Circular, U. S. Government Printing Office, Washington D. C. 939.
Ortus I. and Harris P. J. (1996), Enhancement uptake of phosphorus by mycorrhizal sorghum plant as influenced by forms of nitrogen. Plant and Soil. 184: 225-264.
Ortas I. (2010), Effect of mycorrhiza application on plant growth and nutrient uptake in cucumber production under field conditions. Spanish Journal of Agricultural Research 8, S116–S122.
Pacovsky R. S. Benthlenfalvay G.J. and Paul E. A. (1986), Comparisons between P-fertilizer and mycorrhizal plants.Crop Sci. 26:151-156.
Panwar j. D. (1993), Effect of VAM and azspirillum inoculation on metabolic chande and grain yield of wheat under moisture stress condition . Indian journal of physiology. 35, 157- 161.
Perez R. Caballero J. Gil C. Benitez J. and Gonazalez L. (2008), The effect of adding zeolite to soils in order to improve the N-K nutrition of olive trees: Preliminary results. Am. J. Agricultural and Biological Sci., 2(1), 321-324.
Peterso R. L. and Massicotte H. B. (2004), Exploring structural definitions of mycorrhizas, with emphasis on nutrient-exchange interfaces. Can. J. Bot., 82, pp 1074.
Phillips J. M. and Hayman D. S. (1970), Improved procedures for clearing roots and staining parasitic and vesicular arbuscular mycorrhizal fungi for rapid assessment of infection. T. Brit. Mycol. Soc., 55, pp 158.
Piotrowski J. S. Denich T. Klironomos J. N. Graham J. M. and Rilling M. C. (2004), The effects of arbuscular mycorrhizas on soil aggregation depend on the intraction between plant and fungal species. New phytol. 164: 365-373.
Polat E. M. Karaca H. Demir and Naci Onus A. (2004). Use of natural zeolita (clinoptilolite) in agriculture. Journal of Fruit Ornam. Plant Research. Special ed. 12 :183-189.
Poehlman, J. M. (1995), Breeding Field Crops. Henry Holt Company, Inc. New York, 427p.
Raja P. (2006), Status of endomycorrjizal (AMF) biofertilizer in global market. In: Handbook of microbial biofertilizers. Mahendra Rai. (Ed.). Haworh Press. New York. pp. 283-303.
Rashid M. A. Ranjha M and Rehim A. (2007), Model based fertilization to improve yield and quality of sorghum (sorghum bicolor l) fodder on usthochrept soil. Pak. J. Agri. Sci, 44(2),221-227.
Richardson A. E. George T. S. Jakobsen I. and Simpson R. J. (2007). Plant utilization of inositol phosphates. pp 242–260, In: “Inositol phosphates: linking agriculture and the environment”, Turner B. L., Richardson A. E. and Mullaney E. J., CABI, Wall- ingford, UK.
Rigou I. and Mignard E. (1994), Factors ofacidification of the rhizospher of mycorrhizal plants. Measurement of pCO2 in the rhizosphere. Acta Bot. Gall. 141: 533-539.
Salih F. A. Ali A. M. and Elmobarak A. A. (1986), Effect of phosphorus application and time of harvest on seed yield and quality of faba bean. FABIS Newsletter. 15: 32- 35.
Sample E. C. Soper R. J. and Recz G. J. (1980), Reactions of phosphate fertilizers in soils. In: Khasawneh F.E., E. C. Sample and E. J. Kamprath. (Eds.), The role of phosphorus in agriculture.(pp. 263-310). Am. Soc. Agron. Madison.WI.
Sannazzaro A. I. Ruiz O. A. Alberto E. O. and Menendez A. B. (2006), Alleviation of salt stress in Lotus glaber by Glomus intradices. Plant Soil., 285, pp 279.

مرزه دوره رویشی متوسطی دارد. از بدو رویش بذر تا تشکیل میوه، ۱۴۰ تا ۱۶۰ روز به طول می­انجامد. بذر مرزه ۱ الی ۲ سال از قوه رویشی مناسبی برخوردار است. رویش بذر به شرایط آب و هوایی منطقه بستگی دارد. در صورت نامساعد بودن شرایط اقلیمی، بذرها پس از ۲۵ تا۳۰ روز سبز می­شوند. گیاه پس از سبز شدن رشد و نمو سریعی به خود می­گیرد، به طوری که ۷۵ تا ۸۰ روز پس از سبز شدن،گیاهان به گل می­نشینند و اولین گلها اواخر بهارـ اوایل تابستان(خردادـ تیر)، تشکیل می­شوند. گلها بتدریج تشکیل می­شوند. پس از ۲۵ تا ۳۰ روزه، همه گلها پدیدار می­شوند. میوه­ ها نیز به تدریج می­رسند و پس از رسیدن آنها، بذرها به اطراف ریزش می­ کنند (امید بیگی، ۱۳۸۸).
قسمت مورد استفاده مرزه، برگ یا کلیه اعضای هوایی آن یعنی شاخه-های برگدار و گلدار آن است.( زرگری، ۱۳۶۹)
۱-۴- خصوصیت زراعی و فیزیولوژیک مرزه:
از آنجا که مرزه به سرما حساس است، مناسب­ترین زمان برای کاشت این گیاه، فصل بهار (اواخر فروردین ـ اردیبهشت) است. فاصله ردیفها در کشت مرزه متفاوت بوده و به روش کشت بستگی دارد.در سطوح کوچک که عمل کشت به وسیله دست انجام می­گیرد، فاصله ردیفهای کاشت از یکدیگر بین ۲۵ تا ۳۰ سانتی­متر مناسب است. چناچه این عمل با ماشین بذر­کار انجام گیرد، فواصل ۴۵ تا ۵۰ سانتی­متری برای ردیفها مناسب­تر است. تعداد بذر در هر متر طول ردیف ۱۲۰ تا ۱۴۰عدد مناسب است.عمق بذر مرزه در خاکهای مختلف، متفاوت و بین ۵/۰ تا ۵/۱ سانتی­متر است. کاشت بذر در اعماق بیشتر مناسب نیست و باعث عدم سبز شدن آنها می­ شود. برای هر هکتار زمین، به ۴ تا ۸ کیلوگرم بذر نیاز است. مرزه به صورت ردیفی کشت می­ شود.
در صورت متراکم بودن گیاهان در طول ردیفها، آنها را تنک می­ کنند. مرحله ۴ تا ۶ برگی، زمان مناسبی برای این کار است. در طول رویش مرزه، مبارزه با علفهای هرز ضرورت دارد. برای گسترش سطح برگها و افزایش عملکرد، استفاده از محلول غذایی ۴/۰ درصد واکسال یا محلولهای غذایی مشابه، مفید است. انجام کولتیواتور بین ردیفها، بخصوص پس از اولین برداشت، نقش ­عمده­ای در افزایش عملکرد دارد(امید بیگی، ۱۳۸۸). مرزه کم و بیش به آفات و بیماریها مقاوم است و تاکنون آفت یا بیماری خاصی روی این گیاه مشاهده نشده.
۱-۵- اهمیت اقتصادی مرزه در زندگی بشر:
عکس مرتبط با اقتصاد
افزایش جمعیت و نیاز مبرم صنایع داروسازی به گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه تولید دارو، ناتوانی در تولید مصنوعی پاره ای از داروهای حیاتی توسط صنایع داروسازی و همچنین اهمیت مواد موثر گیاهان دارویی در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی باعث شده که توجه و تحقیق پیرامون این دسته گیاهان از نقطه نظر کشت، تولید و مصرف از اهمیت خاصی برخوردار باشد (باقری و همکاران، ۱۳۸۴). یکی از مطبوعترین ادویه ها معرفی شده است. این گیاه سرشار از روغن های فرار است که ماده اصلی آن کارواکرول بوده و دارای اثرات درمانی ضدتشنجی و ضدنفخ است (امیدبیگی، ۱۳۷۶٫، صفایی­خرم و همکاران، ۱۳۸۷٫، فاکرباهر و همکاران، ۱۳۸۰). علاوه بر مصارف دارویی فراوان، به واسطه مواد معطر موجود در گیاه جهت مصارف غذایی، تهیه نوشیدنی ها، مصارف صنعتی در تولید لوازم بهداشتی و نیز به واسطه خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی همواره مورد توجه قرار گرفته است ( باهر و همکاران، ۲۰۰۲ ).
۱-۶-گونه­ های مرزه
دیگر گونه های مختلف مرزه شامل:
Satureja hortensis, S.spinosa, S.montana, S.cuneifolia, S.intermedia, S.pachyphylla, S.inodora, S.thymbra, S.rigida, S.laxiflora, S.sahendica
گونه­ های جنس Saturejaبه دلیل اینکه میزان اسانس بالایی دارند، همچنین به دلیل استفاده در آشپزی و صنایع غذایی، عطر و ادکلن، آرایشی و بهداشتی و داروسازی دارای اهمیت اقتصادی و پزشکی زیادی هستند (اسکاسیبیوزیک و همکاران، ۲۰۰۶٫، سایتل و کیا ، ۲۰۰۷). مرزه به صورتهای تازه، خشک و مخلوط در ادویه جات، دارای مصرف بالای است. اسانس و عصاره این گیاه دارای خاصیت ضد باکتریایی، ضد قارچی و آنتی اکسیدانی می باشد (میهاجیلو ـ کریستو و همکاران، ۲۰۰۹). گزارشات متعددی وجود دارد مبنی بر اینکه اسانس استخراج شده از گونه های مختلف جنس Satureja از جمله گونهhortensis دارای خاصیت بیولوژیکی و فارماکولوژیکی ضد میکروبی میباشد (میهاجیلو ـ کریستو و همکاران، ۲۰۰۱۰٫، کورست و ایرسویت ، ۲۰۰۹٫، ادیگیوزل و همکاران، ۲۰۰۷). مرزه همچنین دارای خاصیت ضد کرم، ضد نفخ، قابض، مقوی معده اشتها آور، نیروبخش مقوی، خلط آور ، ضد عفونی کننده (سینگ و پندا، ۲۰۰۵)، ضد اسهال، ضد اسپاسم، ( سینگ و پندا، ۲۰۰۵٫، حاج هاشمی و همکاران، ۲۰۰۰) می­باشد. مرزه مدتهاست که به عنوان ادویه استفاده می­ شود، بطوریکه یکی از حکمای روم باستان به نام “ویرژیل” میگوید: « مرزه آنقدر مطبوع است که خداوند هم به این گیاه علاقه خاصی دارد». قبل از اینکه مردم روم فلفل را بشناسند، از مرزه به عنوان یکی از اصلی ترین ادویه­ها بهره می بردند. آن­ها از این گیاه در نوشیدنیها نیز استفاده می کردند. مردم برخی از کشورها معتقد بودند که خوردن این گیاه باعث ایجاد عشق وعلاقه نسبت به یکدیگر میگردد (امید بیگی، ۱۳۸۸).
در بسیاری از کشورها، از جمله انگلیس، از مرزه به عنوان یکی از گیاهان مهم ادویه­ای استفاده می شود. در تعدادی از فارماکوپه­ها، مرزه به عنوان یک گیاه دارویی معرفی شده است. پیکر رویشی مرزه، حاوی مواد موثره­ای است که باعث افزایش فشار خون و مداوای سرفه می­گردد. این گیاه ضد نفخ بوده و به هضم غذا نیز کمک می کند. مرزه کمی تند­مزه ( با طعمی شبیه فلفل) است و از آن به عنوان طعم دهنده مواد غذایی استفاده می شود. از اسانس مرزه در صنایع کنسروسازی و نوشابه سازی استفاده می شود. اسانس این گیاه خاصیت ضد میکروبی داشته و مانع رشد برخی از باکتریها می شود ( زرگری، ۱۳۶۹).
۱- ۷- ترکیبات شیمیایی
مرزه دارای تانن، مواد چرب، قندهای مختلف و اسانسی به مقدار حدود ۲/۰ درصد است که رنگ آن زرد یا قهوه­ای روشن با ثقلی معادل ۹۵۴/۰-۸۷۵/۰( در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد) است. فنل­ها به صورت کارواکرول به میزان ۵۷-۲۰ درصد و قابلیت صابونی­شدن در سطح حداکثر ۶ و قابلیت انحلال ۸۰ درصد در اتانول است (زرگری، ۱۳۶۹).
۱-۸- قارچ میکوریزا:
ریشه گیاه و ریزوسفر، زیستگاه مناسبی را برای فعالیت بسیاری از میکرو اورگانیسم­های خاک فراهم می­نماید. همزیستی میکوریزایی از رایج­ترین و سابقه­دارترین رابطه همزیستی در سلسله گیاهان است، انواع میکوریزها از نظر کشاورزی اهمیت فوق­العاده زیادی دارد و به عنوان یک کود زیستی برای افزایش محصولات کشاورزی با اهمیت می­باشد، زیرا ریشه اغلب گیاهان مرتعی، زراعی و باغی با میکوریزا همزیست هستند (شارما و جوهری،۲۰۰۲؛ نوربخش و حاج عباسی، ۱۳۷۸) و در اکثر اکوسیستم­ها وجود دارد به طوری که اکثر گیاهان ( در حدود ۹۵ درصد گونه­ های گیاهان آوندی) لااقل یکی از تیپ­های میکوریزا را دارا هستند (صالح راستین،۱۳۷۷). همزیستی قارچ با گیاهان از حدود یک قرن پیش مشخص شده است و تا امروز اطلاعات فراوانی در مورد ویژگی­های ساختاری، پراکنش، فیزیولوژی و بوم­شناسی این همزیستی به­دست آمده است. تأثیرات متنوع و مثبت ناشی از برقراری این نوع همزیستی بر بقاء و افزایش رشد گیاهان میزبان در مناطق مختلف جهان از اوایل دهه ۱۹۷۰ به بعد مورد توجه محققین قرار گرفته.
واژه میکوریزا اولین بار ازسوی فرانک در سال ۱۸۸۵ ارائه شد. میکوریزا از دو کلمه ( Myco ) به معنی قارچ و ( Rhiza ) به معنی ریشه تشکیل شده است. میکوریزا نشان دهنده مشارکت در همزیستی بین قارچ و ریشه گیاه میزبان می باشد. در این سیستم قارچ پوشش گسترده ای از رشته های نخ مانند به هم تابیده به نام میسیلیوم را در اطراف ریشه گیاه میزبان تشکیل می دهد در این همزیستی قارچ قند، اسید های آمینه ، ویتامین ها و برخی مواد آلی دیگر را ازمیزبان دریافت و در مقابل مواد معدنی و بیشتر از سایر مواد فسفات را از خاک جذب و در اختیارگیاه قرار می دهد. اکثر گیاهان قادر به تشکیل سیستم میکوریزایی هستند بطور کلی ۸۳درصد از دولپه ای ها و ۷۹ درصد از تک لپه ایها قادر به تشکیل سیستم میکوریزایی هستند. تعداد محدودی از گیاهان زراعی قادر به تشکیل سیستم میکوریزایی نیستند وبیشتر این گیاهان نظیرجنسهای Sinpsis ، Brassica از خانواده شب­بو و ازخانواده اسفناجیان جنس Beta و از خانواده علف هفت بند جنس Fagopyrum میباشند ( بارئا و همکاران، ۲۰۰۵؛ پلنچت و دوپونیس، ۲۰۰۵).
میکوریزا نوعی همزیستی متقابل مفید است که بین اندامهای جذب کننده گیاهان (معمولا ریشه) و ریسه های قارچهای خاصی ایجاد می گردد. مشخصه این همکاری، از یک سو انتقال کربن تولید شده توسط گیاه به قارچ و از سوی دیگر انتقال مواد مغذی جذب شده توسط قارچ به گیاه بوده که منجر به رشد بهتر گیاه میزبان می گردد (بارئا و همکاران، ۲۰۰۵). در نتیجه این همکاری، سیستم ریشه ای قوی تر و میسیلیوم گسترده، گیاه را قادر می سازد که آب و مواد غذایی کافی را جذب کرده و در مقابل استرس های محیطی از قبیل خشکی، شوری، آلودگی و بیماری های ریشه از گیاه محافظت نماید. نهایتاً، رشد اندام های هوایی و ریشه افزایش یافته و توانایی گیاه نیز افزوده خواهد شد و نتایج زیر حاصل می گردد: گیاهان قوی و سالم، افزایش راندمان مصرف آب، استفاده بهینه از مواد معدنی خاک، افزایش احتمال بقاء نشاها، افزایش راندمان محصول و بیومس (گندمکار وهمکاران، ۱۳۸۷).
۱-۹- میکوریزا و اثرات تغذیه ای آن در گیاه میزبان:
تحقیقات متعدد نشان می دهد که فسفر، ازت، پتاسیم، روی، مس، گوگرد، کلسیم وآهن توسط سیستم میکوریزا جذب می شوند و به گیاه منتقل می شوند (بارئا و همکاران، ۲۰۰۵؛ چرینر و همکاران، ۲۰۰۳). بطور کلی مکانیسم جذب از طریق افزایش حجم خاک قابل دسترس توسط ریسه های قارچ است (آلتری، ۱۹۹۴). در بین عناصر غذایی بیشترین نقش مایکوریزا در جذب فسفر است. نقش میکوریزا در تغذیه ازته گیاه به دلیل دارا بودن ضریب پخش زیاد آن ناچیز است. افزایش جذب ازت بوسیله سیستم های میکوریزایی بخصوص در میکوریزاهای بیرونی همزیست با گیاهان جنگلی مشاهده شده است. هنگامی که فسفر خاک در سطح پایینی باشد سیستم میکوریزا جذب فسفر و در نتیجه رشد گیاه را به نحوه چشمگیری افزایش می دهد (رامبلی، ۱۹۷۳؛ لیندرمن، ۱۹۹۸). هیف ها قادر هستند که فسفات را از ۱۵ سانتی متری سطح ریشه تا چند متری عمق خاک زیر ریشه دریافت کنند. همچنین هیف ها در منافذی از خاک نفوذ می کنند که امکان نفوذ تارهای کشنده ریشه وجود ندارد ( قطر تارهای کشنده حداقل ۲۰ میکرومتر است در حالیکه هیف ها حداکثر ۲-۱ میکرو متر می باشند ) بعلاوه هیف ها از راه افزایش سطح تماس یا از راه افزایش طول موثر ریشه جذب عناصر غذایی را به شدت افزایش می دهند (رانسکو جکوبسن، ۱۹۹۹). طبق اظهارات آلن و همکاران ( ۱۹۸۲) هر یک سانتیمتر مکعب خاک دارای ۲ الی ۴ سانتیمتر ریشه ، ۱ تا ۲ متر تارهای کشنده و بیش از ۵۰ متر هیف می باشد. قسمت اعظم فسفر موجود در خاک غیر محلول و غیر قابل استفاده مستقیم گیاه است. مطالعات متعدد نشان داده است که میکوریزاها می توانند آنزیم فسفاتاز سنتز کنند و ازاین راه امکان دسترسی به فسفر را افزایش دهند. برخی از انواع میکوریزاها اسیدهای کلات کننده تولید می کنند و از این راه حلالیت فسفر را برای جذب افزایش می دهند.
۱-۱۰- نقش میکوریزا در بهبود جذب آب:
کلونیزاسیون ریشه­ها توسط قارچ­های میکوریزا بر مکانیسم­هایی مانند کنترل روابط آب و گیاه، هدایت هیدرولیکی ریشه، هدایت برگ، تبادل گازی برگ، توسعه برگ، تنطیم اسمزی و تولید هورمون­های گیاهی اثر می­گذارد (غلامی و کوچکی، ۱۳۸۰). شواهد بسیار زیادی وجود داردکه نشانگر این است که میکوریزا می توانند سبب تغییراتی در روابط آبی گیاه و بهبودمقاومت به خشکی و یا تحمل در گیاه میزبان شود(رامبلی، ۱۹۷۳؛ لیندرمن، ۱۹۸۸). بسیاری از محققین این خصوصیت را یک واکنش ثانویه در نتیجه بهبود جذب عناصر غذایی می دانند. راثی پور (۱۳۸۱) روابط آبی گیاه رادر سطوح مختلف غلظت فسفر مورد بررسی قرار دادند در این مطالعه مشخص شد که با افزایش میزان فسفر خاک تاثیر مفید میکوریزا کاهش می یابد و حداکثر تاثیر میکوریزا در سطوح پایین فسفر ظاهر می شود. میلر ( ۲۰۰۰ ) گزارش نموده است که در گیاهان میکوریزایی به دلیل افزایش فتوسنتز و تولید بیشتر مواد فتوسنتزی به ازای واحد آب مصرفی کارایی مصرف آب افزایش می یابد. گیاهان میکوریزایی به ازای تولید هر واحد ماده خشک آب کمتری مصرف می کنند. بنابراین کارایی مصرف آب (WUE[1] ) بالاتریدارند و در گیاهان میکوریزایی در شرایط تنش خشکی محسوس تر است. تولید هورمون­های گیاهی در ریشه تحت تأثیر آب خاک و یا قارچ­های VAM قرار گرفته و می ­تواند عامل مهمی در شناخت اثرات VAM بر وضعیت آب در خاک و گیاه باشد و بر رشد گیاه و کارکرد آن در شرایط خشکی تأثیر داشته باشد (غلامی و کوچکی، ۱۳۸۰).
۱-۱۱- میکوریزا و اختصاص مواد فتوسنتزی:
شواهد بسیار زیادی وجود دارد که گیاهان می توانند سرعت فتوسنتز خود را افزایش دهند تا نیازهای همزیست خود را تامین نمایند این عمل از طریق افزایش سطح برگ و افزایش مقدار تثبیت Co2 به ازای واحد وزن برگ انجام می گیرد (والنتین و همکاران، ۲۰۰۶). گیاهان میکوریزایی در دوره های خشکی بهتر ازگیاهان غیر میکوریزایی Co2 را جذب می نمایند. در مطالعات دیگری مشخص شد که جذب Co2 در حضور نور در گیاهان میکوریزایی بیشتر است لذا فتوسنتزبالاتری دارند. افزایش جذب Co2 در گیاهان میکوریزایی مربوط به کاهش مقاومت فاز مایع سلول های مزوفیلی برای عبورCo2 می باشد (لیندرمن، ۱۹۸۸). آلن و همکاران بیان داشتند ( ۱۹۸۱) که با وجود انتقال بیشتر مواد فتوسنتزی به ریشه ها در گیاهان میکوریزایی این انتقال تاثیری بر وزن خشک نمی گذارد این محققین تایید کردند که بخشی از فتوسنتز اضافی درگیاهان میکوریزایی به وسیله خود میکوریزا مصرف می شود.
۱-۱۲- میکوریزا و واکنشهای مرفوفیزیولوژیکی:
گاهی اوقات سیستم های میکوریزایی تغییرات مرفولوژی را در گیاه ایجاد می نمایند که سرانجام آن بهبود بقاء و رشد مناسب تر گیاه می باشد. کریشنا و همکاران و ( ۱۹۸۴ ) بیان داشتند که میکوریزا پیچش و زاویه برگها را تغییرمی دهد و گیاه این واکنش را در جهت تنظیم و محدودیت جذب تشعشع و برقراری تعادل انرژی در برگ انجام می دهد. در این شرایط گیاهان غیر میکوریزایی از زیادی جذب تشعشع و گرما بشدت آسیب دیده و کاهش رشد نشان دادند. آلن و همکاران ( ۱۹۸۲ ) گزارش کردندکه تغییرات هورمونی در گیاه با آلودگی میکوریزایی در ارتباط است و تغییرات مرفولوژیک برگ را در نتیجه واکنش به تغییرات هورمونهای گیاهی گزارش کردند. همچنین این دانشمندان در سال ۱۹۸۰ افزایش غلظت سیتوکنین را در برگ ها و ریشه گراس ها که همزیستی میکوریزایی داشتند گزارش کردند.
۱-۱۳- جنبه های زیست شناختی میکوریزا:
روابط میکوریزایی متقابل بین سیستم ریشه گیاه و قارچ­ها، یک همکاری متقابل بی نظیر در طبیعت محسوب می گردد. این روابط خود دارای یک سری طبقه بندی دیگری نیز می­باشد (آربسکولار، arbuscular، اکتومیکوریزا ectomycorrhiza، میکوریزا بیرونی ectendomycorrhiza، ارکوئید ericoid، مونوتروپید monotropoid و ارکید orchid، اربوتوئید arbutoid) که بستگی به نوع قارچ میکوریزایی و ساختاری که هیف قارچ با ریشه گیاه می­سازد (اسمیت و رید، ۱۹۹۷). در این رابطه به طور عمومی هیدرات­های کربن (ولی نه همیشه) از گیاه در اختیار قارچ میکوریزا قرار می­گیرد (هودگ، ۲۰۰۰).
میکوریزا آربوسکولار که از انواع اندومیکوریزاهاست یکی از رایج ترین انواع همزیستی بین ریشه گیاهان و قارچ­ها به شمار می­رود. میکوریزا آربوسکولار گسترش جهانی داشته و از نواحی سرد قطبی تا گرم استوایی در محدوده وسیعی از شرایط اکولوژیک نظیر محیط­های آبی، بیابان­های گرم و خشک و حتی در مناطق شور نیز یافت می­ شود (خاوازی و ملکوتی، ۱۳۸۰، علی آبادی و همکاران، ۲۰۰۸). بیشتر خانواده­های گیاهی پر اهمیت قادر به تشکیل این نوع میکوریزا با قارچ میکوریزا آربوسکولار که عمومی ترین انواع مورد بحث در سیستم­های کشاورزی است هستند (بارئا و همکاران، ۱۹۹۳).
در تحقیقات اولیه بر روی میکوریزا عمدتا اثرات مثبت این همزیستی بر تغذیه معدنی گیاهان گزارش می شد ولی بعد­ها به اثرات غیر تغذیه­ای میکوریزا از جمله توانایی دفع یونهای سمی، کنترل گسترش پاتوژن­ها، تأثیر بر فتوسنتز و روابط آبی گیاه، افزایش مقاومت گیاه میزبان به فلزات سنگین و … نیز پی برده شد (آیوگ و همکاران، ۲۰۰۱). بخش اعظم بررسی­های مربوط به کاربرد قارچ­های میکوریزا در سیستم کشاورزی رایج (باگیاراج، ۱۹۹۲؛ گلانت، ۱۹۹۰) بر نقش بالقوه این قارچ در بهبود عملکرد گیاهان زراعی و کاهش مصرف کودهای شیمیایی متمرکز شده و در مقابل به ارتباط بین قارچ میکوریزا و خاک توجه کمتری شده است (هیمن، ۱۹۸۲، سیلویا، ۱۹۹۲). قارچ­های همزیست موجود در خاک، ریشه­ گیاهان زراعی و علف­های هرز (هیمن، ۱۹۸۰) غالباً از نوع میکوریزای وزیکولار- آرباسکولار) (VAM هستند و اخیراً توسط مورتون و بنی (۱۹۹۰) به عنوان قارچ­های میکوریزای آرباسکولار در شاخه Glomales طبقه بندی شده اند. این قارچ­ها از جمله میکرو ارگانیزم­های مهم خاکزی هستند که در تولید و بقای اکوسیستم­های ساخت بشر نقش اساسی ایفا می­ کنند (هارلی و اسمیت، ۱۹۸۳).
بزرگترن گروه این قارچ­ها که غالبا با محصولات کشاورزی همزیستی دارند، قارچ­های میکوریزای وزیکولار آرباسکولار (AM) نام دارند. این قارچ­ها در سلول­های پوست ریشه نفوذ کرده و ساختمان مخصوصی مشابه با اندام­های مکنده قارچ (آرباسکول و یا هیف­های در هم پیچیده ) ایجاد کرده که در تماس با سیتوپلاسم گیاه میزبان قرار دارند. ساختمان این قارچ­ها در پوست ریشه باعث سطح تماس بیشتری برای تبادلات متابولیکی بین گیاه میزبان و قارچ می­ شود. همچنین قارچ­های AM از طریق هیف­های خارج سلولی بطور مستقیم با خاک اطراف ریشه گیاه میزبان در ارتباط هستند. این هیف­ها در داخل خاک گسترش یافته و سیستم ریشه­ای را به منظور جذب عناصر غذایی و آب افزایش داده و همچنین در بهبود ساختمان خاک برای تهویه­ی بهتر و نفوذ آب سهم عمده­ای دارند. هنگامی که میکوریزای AM تشکیل می­ شود، در مورفولوژی ریشه تغییراتی صورت گرفته و فیزیولوژی ریشه­ها به طور قابل توجهی تغییر می­ کند. برای مثال هنگامی که گیاهان با میکوریزا ارتباط برقرار می­ کنند، در غلظت ترکیبات تنظیم کننده­ رشد مانند اکسین، سیتوکینین و جیبرلین تغییراتی به وقوع می­پیوندد. سرعت فتوسنتز افزایش یافته و تخصیص مواد فتوسنتزی به ریشه و اندام ­هوایی تغییر پیدا می­ کند. وضعیت تغذیه­ای بافت گیاه میزبان در واکنش به تغییر در میزان جذب عناصر معدنی از خاک تغییر یافته و این خود سبب تغییر در جنبه ساختاری و بیوشیمیایی سلول­های ریشه می­گردد. این عامل می ­تواند نفوذ پذیری غشا را تغییر داده و بنابراین سبب تغییر در کمیت و کیفیت ترشحات ریشه­ای شود. تغییر در ترشحات ریشه­ای تغییراتی را در ترکیب میکرو اورگانیزم­های رایزوسفر خاک ایجاد می­ کند و به این دلیل می­توان آن را مایکورایوسفر نامید (رامبلی، ۱۹۷۳؛ لیندرمن، ۱۹۸۸).
۱-۱۴- اسید هیومیک:
کود های آلی نیز در بکارگیری اصول اکولوژیک برای تولید غذا در کشاورزی پایدار نقش به سزایی دارند. کودآلی سبب بهبود خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک شده و عملکرد محصول را افزایش می دهد. مواد هیومیک محصول نهایی تجزیه هر ماده آلی در شرایط ویژه توسط میکرو ارگانیسم های خاص می باشند و نام خود را از هوموس گرفته اند. ازآن جا که این ماده pH اسیدی ضعیف (۵تا۳٫۸) دارد و مشتق از هوموس می باشد به نام اسید نام گذاری شده است. اما حقیقتا ًهیچ شباهتی به اسید های شناخته شده چه معدنی وچه آلی ندارد. مواد هیومیکی در واقع طیف وسیعی از ترکیبات آلی و معدنی گوناگون نظیر اسید های آمینه، پپتیدهاآفنول ها، آلدئیدها واسید های نوکلئیک درپیوند با انواع کاتیون ها می باشند. مجموعاً ترکیب بسیار پیچیده وشگفت انگیزی را ساخته اند که می تواند میلیون ها سال در طبیعت دوام بیاورد ( داعی و سرداری مهرآباد، ۱۳۸۹).
زمانی تصور می­رفت که هر موجود زنده­ای پس از مرگ بطور کامل به عناصر تشکیل دهنده­اش تجزیه شده، به طبیعت باز می­گردد. گرچه این مطلب تا حدود زیادی درست است، اما از چند دهه قبل دانشمندان متوجه شدند که تجزیه بافت­های مرده همیشه بطور کامل انجام نمی­ شود. لااقل در مورد موارد خاص و در شرایط ویژه­ای میکرواورگانیسم­های تجزیه کننده مواد آلی، پلیمر­های ویژه­ای را می­سازند که به تشکیل نفت، زغال ­سنگ و یا مواد هیومیک (Humic Substance) منجر می­ شود. هیومیک اسید یک ترکیب پلیمری طبیعی آلی است که در نتیجه پوسیدگی مواد آلی خاک، پیت، لیگنین و غیره به وجود می ­آید که می ­تواند جهت افزایش محصول و کیفیت آن به کار گرفته شود (آیکن و همکاران، ۱۹۸۵). هیومیک اسید، یک ماده آلی معدنی کاملاً طبیعی است که از تجزیه نهایی مواد اورگانیک در خاک توسط قارچ­های میکروسکوپی بدست می ­آید که می ­تواند جهت افزایش محصول و کیفیت آن به کار گرفته شود (مکارتی، ۲۰۰۱). اسید هیومیک محصول نهایی تجزیه مواد آلی توسط موجودات هوازی تعریف می شود (گاتس، ۲۰۱۲). اسید هیومیک از منابع مختلف نظیرخاک، هوموس، پیت، لیگنیت اکسید شده، زغال سنگ و غیره استخراج می شود و موجب تشکیل کمپلکس پایدار نامحلول با عناصر کم مصرف می گردد (سبزواری و همکاران، ۱۳۸۹). در واقع این ماده عصاره هوموس است که هوموس خود عصاره کمپوست محسوب می­ شود. هوموس ماده ایست با رنگ قهوه­ای تا سیاه که وزن مولکولی نسبتا زیادی دارد و از طریق سنتز ثانویه تشکیل می­گردد (لکزیان و میلانی، ۱۳۸۴). به همین دلیل در همه خاک­های کشاورزی کم و بیش وجود دارد. میزان آن به مقدار ماده آلی موجود در خاک مرتبط است. به تقریباً از یکصد کیلو­گرم برگ خشک، پس از چند سال حدود یک کیلو­گرم هیومیک اسید حاصل می­ شود. مقدار ماده آلی ایده­آل در خاک کشاورزی حدود ۶ درصد است. طبیعی است که مناطق مرطوب و پر باران مقدار بیشتر و سرزمین­های خشک وکویری میزان کمتری ماده آلی داشته باشند. متأسفانه میزان ماده آلی در کشور ما، به جزء نوار ساحلی شمال در اکثر نقاط زیر یک درصد است و حتی گاهی کمتر از یکدهم درصد است. مواد هیومیکی در واقع طیف وسیعی از ترکیبات آلی ـ معدنی گوناگون نظیر اسید­های آمینه، پپتیدها، فنول­ها، آلدئید­ها و اسید­های نوکلئیک در پیوند با انواع کاتیون­ها می­باشند و مجموعا ترکیب بسیار پیچیده و شگفت انگیزی را ساخته­اند که می ­تواند میلیون­ها سال در طبیعت دوام بیاورد. هیومیک اسید از همه موجودات زنده بخصوص گیاهان در مقابل انواع استرس­های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی حمایت می­ کند. اسید هیومیک با وزن مولکولی۳۰۰۰۰ ـ ۳۰۰۰۰۰ دالتون و اسید فولویک هم با وزن مولکولی کمتر از ۳۰۰۰۰ دالتون به ترتیب سبب تشکیل کمپلکس­های پایدار و نامحلول و کمپلکس­های محلول با عناصر میکرو می­گردند (لیو و کوپر، ۲۰۰۰). اسید هیومیک توانایی ایجاد کمپلکس­های پایدار با یون­های فلزی را دارا هستند (دیوید و همکاران، ۱۹۹۴). اسید هیومیک دارای درصد کربن بیشتری نسبت به اسیدفولویک می­باشد ولی اسید­های فولویک اکسیژن بیشتری دارند. میزان گروه­های کربوکسیل اسید فولویک بیشتر از اسید هیومیک است (سماوات و ملکوتی، ۲۰۰۵). از مزایای مهم اسید هیومیک می­توان به کلات کنندگی عناصر غذایی مختلف مانند سدیم، پتاسیم، منیزیم، روی، کلسیم، آهن، مس و سایر عناصر در جهت غلبه بر کمبود عناصر غذایی اشاره کرد که سبب افزایش طول و وزن ریشه و آغاز رشد ریشه ­های جانبی می­ شود (آیکن و همکاران، ۱۹۸۵٫، نادری و همکاران، ۲۰۰۲). اسید هیومیک باعث تشکیل کمپلکس­های پایدار و نامحلول با عناصر میکرو می­گردند و باعث کلات کردن عناصر ضروری شده باعث افزایش جذب عناصر و باروری خاک شده و تولید در گیاهان را افزایش می­دهد. این ماده می ­تواند به عنوان تنظیم کننده رشد برای تنظیم سطح هورمون­ها و بهبود رشد گیاهان مورد استفاده قرار گیرد ( نادری و همکاران،۲۰۰۲).
ملاحظه می­کنید که هیومیک اسید چیز تازه­ای نیست و تقریباً در همه خاکها و آبهای کره زمین کم و بیش وجود دارد. آنچه تازگی دارد شناخت ما از این مواد است. دیر زمانی نیست که متوجه شده­ایم رشد گیاهان به نحو چشمگیری به وجود این مواد وابسته است. همانطور که گفته شد مواد هیومیکی از ترکیب هوموس به اضافه برخی از ترکیبات مولکولی با وزن بالا تشکیل شده است. آنالیز عناصر مواد هیومیکی در آزمایشگاه نشان داده است که مواد هیومیکی از عناصر مانند کربن، اکسیژن، هیدروژن، نیتروژن، گوگرد و همچنین رشته­های پیچیده کربنی و کربن­های حلقوی بوجود آمده است. اسید هیومیک ها تک مولکولی نیستند بلکه متشکل از ساختار پیچیده ای از اسیدهای مختلف و حاوی گروه های کربوکسیل و فنول می باشند (گاتس، ۲۰۱۲). دارای وزن مولکولی نسبتاً بالا ۱۰۴ تا ۱۰۶ دالتون می باشد و ۵۰ درصد از وزن مولکولی آن را کربن تشکیل می دهد (رهی و همکارن، ۱۳۹۱). تا بحال کسی موفق به تجزیه کامل این ترکیب بسیار پیچیده یعنی مواد هیومیکی نشده است. اما در بررسی­های ابتدایی سه بخش عمده در آن قابل تشخیص است (داعی و سرداری مهرآبادی، ۱۳۸۹):

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

هیومیک اسید در مواد قلیایی محلول و در آب و اسید نامحلول است.

فولیک اسید در آب، قلیا و اسید محلول می­باشد.

هیومین در قلیا، اسید و آب نامحلول است.

۱-۱۵- جایگاه هیومیک اسید در دنیا:
امروز هیومیک اسید در سراسر جهان مورد توجه خاص قرار گرفته است. در صنعت کاربردهای متنوع و وسیعی دارد. مهمترین کاربرد آن در کشاورزی است. در کشورهای غربی با وجود این که میزان موادآلی در خاک نسبتاً بالاست و همچنین pH خاک غالباً خنثی یا مختصری اسیدی است و در چنین شرایطی هیومیک اسید کارایی کمتری دارد، باز استقبال از این مواد بسیار گسترده و روز افزون است. آن­ها به دلایل زیر علاقمند به استفاده از هیومیک­ها هستند (داعی و سرداری مهرآبادی، ۱۳۸۹):

با کمک به رشد سریع باکتریهای مفید درخاک ، به انحلال وآزادسازی عناصرکمک نموده ودر نتیجه نیاز به کودهای شیمیایی را به نحو محسوسی کاهش میدهد.

قابلیت استفاده در کشت­های اورگانیک در حالی که بسیاری از کود­های شیمیایی نظیر NPK در این موارد ممنوعیت دارد.

ساختار خاک را سبک و به ریشه زایی بهترکمک می کند

با طبیعت سازگار است وخطری برای گیاه ویا محیط زیست نداشته و برعکس به حفظ توازن خاک کمک می کند.
عکس مرتبط با محیط زیست

کاهش هزینه­ های کارگری به دلیل استفاده از حجم کم در مقایسه با کود­های آلی

احیای توازن در خاک­هایی که قبلاً بطور نا مناسب کوددهی شده ­اند.

. باعث نگهداری بیشتر آب درخاک می شود.

مقاومت گیاه را در مقابل انواع بیماریها افزایش داده و نیاز به مصرف سموم را به نحو محسوسی کاهش می دهد

با کمک به رشد سریع باکتریهای مفید درخاک ، به انحلال وآزادسازی عناصرکمک نموده ودر نتیجه نیاز به کودهای شیمیایی را به نحو محسوسی کاهش میدهد.

۱۰- مقاومت به شوری، کم آبی و سرما را افزایش می دهد.
۱۱- اما مهمترین خاصیت هیومیک اسید این است که از یکطرف به انحلال وآزاد سازی عناصر تثبیت شده بخصوص در خاکهای قلیایی کمک می کند واز طرف دیگر همانند یک مخزن عناصر اضافی موجود در محیط را در خود ذخیره نموده ،به موقع در اختیار ریشه می گذارد وبدین ترتیب گیاه متعادلی را می پروراند
۱-۱۶- دوام اثر زیاد کودهای هیومیکی در خاک:
مواد هیومیکی (HS) مواد سنتز شده در هنگام تجزیه ی بقایای گیاهان و حیوانات، با استفاده یا بدون استفاده از میکروارگانیسم ها می باشند. مواد هیومیکی از متابولیت های بیوشیمیایی یا شیمیایی-محیط زیست و یا اجزای تشکیل دهنده ی زیست توده، سنتز می شوند (نادی و همکاران، ۲۰۱۲). این مواد آبدوست، اسیدی، دارای وزن مولکولی بالا، آمورف و مواد با رنگ زرد مایل به قهوه ای-مشکی هستند که نقش حیاتی را در حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه بازی می کنند. به عکس کودهای شیمیایی که دوام اثر ناچیزی دارند و به شکل­های مختلف نظیر تجزیه، تبخیر، تصعید، آبشویی و یا تثبیت از دسترس گیاه خارج می­شوند، هیومیک اسید پایداری بی نظیری دارد (داعی و سرداری مهرآبادی، ۱۳۸۹). تنها میکروارگانیسم-های مفید خاک می­توانند آن را به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار دهند و نیز وجود مقادیر بیش از حد نمک­های محلول در خاک چه از کود­های شیمیایی اضافی و چه آلاینده­های خاک می ­تواند هیومیک اسید را اشباع کرده و بطور موقت و یا دائم از کار بیندازد. هیومیک اسید همانند یک کاتالیزور در نقل و انتقال عناصر از خاک به گیاه بطور دائم عمل می­ کند، اما خودش مصرف نمی­ شود. بعلاوه تبخیر، تصعید، آبشویی و یا تثبیت هیچ کدام شامل این مواد بی نطیر نمی-شود. به همین دلیل اغلب بخش مهمی از هیومیک اسید مصرف شده برای سال­های بعد باقی می­ماند (نیکبخت و همکاران، ۲۰۰۸).
۱-۱۷- نیتروژن
۱-۱۷-۱ اهمیت و نقش نیتروژن در گیاهان:
نیتروژن یکی از مهمترین عناصر غذایی در تولید گیاهان زراعی است که مقدار ان در گیاهان بعد از کربن و هیدروژن بیش از سایر عناصر غذایی می­باشد (ملکوتی همکاران،۱۳۷۰). منبع اصلی نیترژون که به وسیله گیاهان استفاده می شود گازN2 است که ۷۸ درصد هوا را تشکیل می­دهد. به دلیل سیکل­های پیچیده نیتروژن در محیط گیاه، مدیریت نیتروژن کار مشکلی است. نیتروژن عنصری است که عرضه آن به وسیله انسان قابل تنظیم است. این عنصر نقش اساسی در باروری گیاهان ایفا می­ کند زیرا یک ترکیب اصلی در اسید­های آمینه، پروتئینها، اسید­های نوکلئیک و کلروفیل می باشد. به علاوه نیتروژن نقش ویژه­ای در استقرار گیاه و کسب توانایی­های فتوسنتزی و فیزیولوژیکی متعدد دارد که در نهایت تأثیر مستقیمی بر روی عملکرد خواهد داشت (بلوو و جنتری، ۱۹۹۲).
نیتروژن در خاک و گیاه پویا می باشد و کمبود آن در گیاه سبب تجزیه پروتئین در برگها­ی مسن و تبدیل آن به اسیدهای­آمینه محلول و انتقال آن به قسمتهای جوانتر و مریستم می­گردد. از علایم ظاهری کمبود این عنصر پریدگی رنگ یا زردی برگها، ریزش قبل از موعد برگهای مسن، کوچک ماندن و رشد کم گیاه، ساقه­های راست و کشیده، کم شدن شاخه­ها، کوچکی گلها و بالاخره افت کمی و کیفی محصول می­باشد که معلول تجزیه کلروپلاست ناشی از تجزیه پروتئین و کاهش کلروفیل است (منگل و کرکبی، ۱۳۷۶). رشد ریشه نیز متأثر از این کمبود خواهد بود ولی قسمتهای هوایی گیاه بیشتر از ریشه تحت تأثیر قرار می­گیرد. گیاهانی که دچار کمبود نیتروژن هستند زودتر به مرحله گلدهی و رسیدگی رسیده و نمو و رویش کمتری دارند. این پیری زودرس ممکن است مربوط به تأثیر میزان نیتروژن بر ساخته شدن سیتوکینین­ها باشد. وقتی تغذیه نیتروژن کافی نباشد، ساخته شدن سیتوکینین ­ها کاهش می یابد و کاهش این هورمون سبب پیری می شود (حق پرست تنها، ۱۳۷۱). البته افزایش بیش از حد نیتروژن نیز اثرات جانبی و سویی به دنبال دارد، از جمله اینکه زیادی نیتروژن سبب کاهش نشاسته و ساکاروز در برگها، پوسیدگی ریشه، کاهش جذب آهن، کاهش میوه، افزایش غلظت آبسیزیک اسید در برگها و گلبرگها و در نتیجه تشدید پیری و ریزش برگها و جلوگیری از انتقال یون پتاسیم به روزنه­ها می شود (منگل و کرکبی، ۱۳۷۶).
منشا اصلی نیتروژن برای تغذیه گیاهان یون­های نیترات و آمونیوم می­باشد، تغذیه نیتروژنی گیاهان در شرایط طبیعی بوسیله جذب آنیون نیترات (NO3–) و کاتیون آمونیوم (NH4+) از محلول خاک صورت می­گیرد (فرزانه، ۱۳۷۴). در گیاهان دارویی، استفاده از نیتروژن، نه تنها سبب افزایش عملکرد دانه می­ شود، بلکه موجب افزایش مقدار اسانس می شود (ال وهاب محمد، ۲۰۰۷).
۱-۱۷-۲- فرمهای قابل استفاده نیتروژن:
با وجودی که در حدود ۱۳۳۵۵ تن نیتروژن در هوای بالای هر هکتار زمینی وجود دارد به دلیل اینکه گاز نیتروژن یک ترکیب شیمیایی پایدار است گیاه نمی ­تواند آن را به عنوان ماده غذایی استفاده نماید. نیتروژن به دلیل برخورداری از دو فرم آنیونی و کاتیونی یعنی نیترات و آمونیوم شرایط ویژه­ای برای جذب توسط گیاهان ایجاد می­ کند (هاج نجری و همکاران، ۲۰۰۹). گیاهان هر دو فرم نیتروژن خاک شامل آمونیوم (NH4) ونیترات (NO3) را به آسانی کسب و مصرف می­نمایند. بنابراین دیگر فرمهای نیتروژن چه از طریق طبیعی یا مصنوعی باید تبدیل به دو ترکیب ذکر شده شوند. ملکولهای آمونیوم حامل یک بار الکتریکی مثبت هستند و در خاک به وسیله رس و مواد­آلی جذب می­شوند و به عنوان کاتیون­ها از طریق تبادل یون هیدروژنی و دریافت یک ملکول با بار مثبت در خاک جذب گیاه می­گردد در واقع می­توان بیان نمود فرم آمونیومی نیتروژن کاتیون بوده که در خاک غیر متحرک است اما فرم نیتروژنی نیتراتی به شکل آنیون بوده و در خاک قابلیت تحریک دارد. این دو فرم جذبی یون­های مختلفی در ترکیبات خود دارند که می­توانند روی pH خاک اثر بگذارند. یون آمونیوم باعث اسیدی شدن محیط اطراف ریشه شده در حالی که نیترات باعث قلیایی شدن محیط اطراف ریشه می­ شود لذا در جذب عناصر دیگر توسط ریشه تأثیر می­گذارند (تیسدل و نلسون، ۱۳۷۰). در تغذیه نیتروژنی هم نیترات و هم آمونیوم اثر قابل ملاحظه­ای بر جذب سایر یون­ها در مراحل مختلف چرخه زندگی گیاه می­گذارند. منبع نیترون از نوع آمونیومی بیشتر در ساخت ترکیبات آلی در سطح ریشه نقش دارد (بیوکنن و همکاران، ۲۰۰۲).
۱-۱۷-۳- منابع تامین نیتروژن مورد نیاز گیاه:
۱-۱۷-۳-۱- منابع طبیعی و آلی نیتروژن:

– Jakson.D.Fritko.A.&Edenborough.M.(2007). Personal resilience as a strategy for surviving and thriving in the face of workplace adversity:A literure review. journal of Advanced Nursing.
Kavradim. S. T., Ozer, Z. C., & Bozcuk, H. (2013). Hope in people with cancer: a multivariate analysis from Turkey. Journal of advanced nursing, 69 (5): 1183-1196.
King, L. A., Hicks, J. A., Krull, J., & Del Gaiso, A. K. (2006). Positive affect and the experience of meaning in life. Journal of Personality and Social Psychology, 90 (1): 179– 196.
– Kriston L , Wolff A.V ,& Holzel L. Effectiveness of psychotherapeutic , pharmachological and combined treatment for chronic depression: A systematic review(METACHRON). BMC psychiatry.(2010) , Pepper C.M, Klein D.N, Anderson R.L,Riso L.P,Ouimette P.C,& Lizardi H. DSM-III-R axis II comorbidity in dysthymia and major depression. Am j psychiatry.1995; 152:239-247
– Kenny M.A ,Williams J.M.G .Treatment-resistant depressed patients show a good response to Mindfulness-based Cognitive Therapy. Behaviour Research and Therapy.2007 ;45 .617-625.
– Kuyken W, et al. How does mindfulness-based cognitive therapy work?. Behaviour Research and Therapy (2010), doi:10.1016/j.brat.2010.08.003
– Kim B, Lee S, Kim YW, Choi TK, Yook K, Suh SY, Cho SJ,& Yook KH. Effectiveness of a mindfulness-based cognitive therapy program as an adjunct to pharmacotherapy in patients with panic disorder. Journal of Anxiety Disorders .2010 ,
– Manicavasgar V, et al. Mindfulness-based cognitive therapy vs cognitive behaviour therapy as a treatment for non-melancholic depression. J. Affect Disorder. (2010), doi:10.1016/j.jad.2010.09.027
– Morale S, Spizlberg B, Berge K. Human communication. Philadelphia: Wads Worth; 2001.
– Merely TM. The nurse manager’s survival guide. 3rd ed.
– Mazlom RS, Darban F,Vaghei S, ModaresGharavi M. . Unpublished MSc Thesis. Mashhad University of Medical Sciense, Iran. 2011. Persian
-Marques, S., Pais-Ribeiro, J., & Lopez, S. H. (2011). The role of positive
psychology constructs in predicting mental health and academic achievement
in children and adolescents: A two-year longitudinal study. Journal of happiness studies, 12 (6): 1049- 1062.
– Masten, A. S. (2001). Ordinary majic: Resilience processes in development. American Psychology, 56, 227-238.
– McCubbin, M. A., & McCubbin, H. I. (1996). Resiliency in families: A conceptual model of family adjustment and adaptation in response to stress and crisis. In H. McCubbin, A. Thompson, & M. McCubbin (Eds.), Family assessment: Resiliency, coping, and adaptation:Inventories for research and practice. Madison.
– Masten, A. S: Reed, M. G. J.(2004). Resilience in Development. Insnyder, C. R. Lopez, sh. J.(Eds). Handbook of positive psychology. New York onford University.
– Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. Journal of American Psychologist, 56(3), 227-238.

– Sadock B.J, Sadock V.A, & Ruiz P. Comprehensive textbook of psychiatry. Philadelphia ,Baltimor, New York. LWW.(2009).
– Saadati M. The study of effective dimension
logo therapy training on decrease sadness
women’s cancer in Tehran city. These is of MA Alzahra university 1388: 39.
– Segal ZV, Williams JMG, Teasdale JD.Mindfulness based cognitive therapy for depression.New York, London.The Guilford press. 2002.
– Snyder,C.R.(2000).Handbook of hope. copyright © by Academic press.
Soenens, B., & Duriez, B. (2012). Does conservatism have a self-esteem enhancing function? An examination of associations with contingent selfworth and ill-being in late adults. Journal of personality and individual differences, 52 (6): 728- 732.
Story, S. P., Youssef, C. M., Luthans, F., Barbuto, J. E., & Bovaird, J(2013).. The contagion effect of global leader’s positive psychological capital on follower. International Journal of Human Resource Management, 24: (13):2534- 2553.
-Temane. Q. M. & .Wissing, M. P. (2006). The role of spirituality as a mediator for psychological well-being across different contexts. South African Journal of psychology, 36 (3): 582- 597.
-Williams J.W, Barret J, Frank E, Katon W, Sullivan M, Cornelly J, & Sengupta A. Treatment of Dysthymia and Minor Depression in Primary Care. J American Association.(2000)
– Williams JMG, Russell LT, Crane C, Russell D, Whitaker CJ, Duggan DS, Barnhofer T, Fennell MJV, Crane R, & silverton S. Staying well after depression: trial design and protocol.BMC Psychiatry.2010 .
Abstract

This study aimed to evaluate the effectiveness of mindfulness-based cognitive therapy on rumination, depression and fear among hospital emergency department were martyrs. The study sample included all women working in hospital emergency departments are martyrs in Tehran in 1394. Using a random sample of women working in the emergency department, according to the criteria considered, 30 women were selected into two groups of experimental and control (n = 15 per group), and then tests Nolen-Hvksma rumination, depression and worry Penn, were taken from both groups, the experimental group in 8 sessions of 90 minutes Mindfulness Based Cognitive Therapy program took the control group received no intervention.
Data analysis by using statistical analysis of covariance showed that cognitive therapy Mindfulness 8 sessions Mmbtny to significant influence (001 / 0p <) how much of global rumination, depression and fear among women working in emergency department visits.
Keywords: Mindfulness-based cognitive therapy, rumination, depression, worry
-Cabat zen2 ↑

-Koycen3 ↑
Segal- 1 ↑

مهارت تفکر خلاق

۱۰- مهارت تفکر انتقادی
مهارت زندگی برای بهتر زیستن به ما کمک می کند که با مشکلات زندگی به شیوه مثبت برخورد نموده ، تا به موفقیت های بیشتری نایل آییم چرا که به قول نیچه انسان چرایی است که می تواند با هر چگونه ای بسازد ولی اگر بخواهد ( خنیفر و پور حسینی ، ۱۳۸۸) .
آموزش مهارتهای زندگی برای درک افراد از کفایت خود ، ارتقای اعتماد به نفس و عزت نفس آنان تاثیر می گذارد و نقش مهمی در سلامت روانی دارد .
نتیجه تصویری درباره سلامت روانی
از سویی تغییر و تحولات سیاسی کشور لزوم توجه به قانون و حقوق مدنی را بیش از پیش آشکار می سازد . تحقق مفاهیم ملی و بین المللی و تنش زدایی مستلزم تربیت شهروندانی فرهیخته است که از دانش و توانش و نگرش لازم برای زندگی مسالمت آمیز در جامعه برخوردار باشند . از سویی دیگر ، گسترش سریع ارتباطات ودسترسی سریع افراد به وسایل ارتباطی متعدد مثل تلفن ، اینترنت و … ضرورت تربیت شهروندی را ایجاب می کند ، شهروندانی که به حقوق فردی و بین المللی آگاه باشند میراث فرهنگی خود و سایر ملل را بشناسد و در مقابل جنبه های منفی نظیر متاثر شدن از سایر فرهنگ ها که با زمینه های مذهبی و ملی در تعارض است ، از دانش و آگاهی کافی برخوردار باشند ( فتحی و آجارگاه ، ۱۳۸۱) .
بنابراین با توجه به ارتباط آموزش مهارت های زندگی با سلامت روان و عزت نفس و رابطه این متغیرها با میزان شیوع اختلالات روانی – اجتماعی و ضرورت بررسی این موضوع این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال است که آیا آموزش مهارت های زندگی بر سلامت روان و عزت نفس دانش آموزان تاثیر دارد ؟
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۱-۳ اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش
اهمیت و ضرورت شناسایی و آموزش مهارت های زندگی مورد نیاز دانش آموزان ابتدایی از این جهت است که در این دوره وجود پدیده های روانی نظیر اضطراب ، افسردگی ، پرخاشگری و اختلال در عملکردهای اجتماعی از مسائل مهم حوزه سلامت روانی ، در این دوره می باشد . لذا با توجه به این پدیده ها آموزش مهارت های زندگی از اهمیت خاصی برخوردار است . همچنین بروز آسیب زننده در این دوره می تواند از عزت نفس پایین ، عدم توانایی در ابراز وجود و روابط بین فردی ، قرار گرفتن تحت فشار همسالان و فقدان آگاهی های لازم در زمینه مهارت های ارتباطی ناشی شود . بدیهی است که با ارائه آموزش های لازم در این زمینه ها می توان آثار نامطلوب این روابط را کاهش داده و با ارائه آگاهی و شناخت بیشتر از خود در دانش آموزان در جهت افزایش عزت نفس آنها تلاش نمود و تا حد امکان عواطف و حالت های روانی نامطلوب نظیر افسردگی ، اضطراب و خشم را کاهش داد که خود این امر موجب ارتقای سلامت عمومی کودکان خواهد شد از طرف دیگر آموزش مهارت های زندگی فرد را برای شروع زندگی و قبول مسئولیت های اجتماعی آماده می کند و آنچه برای این گروه از افراد مهم است این است که چگونه به هویت اجتماعی خود پی ببرند و چگونه به خود شناسی برسند ودر زندگی اجتماعی با تغییرات گوناگون به طور موثر مواجه شده ، مشکلات زندگی خود را حل نمایند بنابراین شرایط خاص این دوره برنامه های خاص را می طلبد ( ترابی ، ۱۳۸۰) .
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
مهارت های زندگی به معنی کسب و افزایش دانش صرف نیست ، بلکه ایجاد مهارت و تعییردر نگرش و ارزشهای فردی هست . آموزش این مهارت ها فرد را قادر می سازد تادانش ، نگرش ها و ارزشها را به توانایی های بالفعل تبدیل کند . و فرد را قادر می سازد انگیزه و رفتار سالم داشته باشد و همچنین فرصت و میدان انجام چنین رفتارهایی را نیز ایجاد کند .
انسان برای مقابله با موقعیتهای مختلف و کشمکش های زندگی به مهارت هایی نیاز دارد تا در این راه او را مهیا سازند . این مهارت ها بسیار زیر بنایی هستند و در فرایند رشد ، شکل می گیرند ، مهارت هایی مثل شناخت عواطف و رفتارها که در قالب ساختارهایی مانند خودکارآمدی ، توانایی حل مساله ، مقابله ،درک از خود و مهارت های اجتماعی تجلی می یابند . به نظر می رسد هم اکنون ، نهادهای سنتی آموزش خانواده ، مدرسه و سایر نهادهای فرهنگی برای رشد چنین مهارت هایی در کودکان و نوجوانان چندان موفق نیستند . عوامل مختلف از جمله رسانه های گروهی و موقعیتهای مختلف اجتماعی ، اخلاقی ، تغییرات اجتماعی ، انتظارات و ارزش ها بین کودکان و نوجوانان از یک سو و والدین آنها از سوی دیگر شکاف عظیمی ایجاد نموده است . لذا ضروری است فرصت هایی فراهم گردد تا کودکان و نوجوانان علاوه بر کسب توانایی های خواندن ، نوشتن ، و حساب کردن مهارت های زندگی را نیز فرا بگیرند .
امروزه در سراسر جهان بر اهمیت بهداشت روانی تاکید می شود و روز به روز با انجام تحقیقات وسیع و گوناگون اهمیت و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی آشکارتر می گردد ، به طوری که سال ۲۰۰۱ میلادی از طرف سازمان بهداشت جهانی تحت عنوان سال جهانی « بهداشت روانی » اعلام گردید . سازمان مذکور در این سال شعار « غفلت بس است ، مراقبت کنیم » را جهت آشکارتر ساختن اهمیت موضوع ، مطرح نمود . (سازمان بهداشت جهانی ، ترجمه نوری قاسم آبادی و محمد خانی ، ۱۳۷۷) .
پژوهش ها نشان می دهند که آموزش مهارت های زندگی به ارتقاء بهداشت روانی کودکان و نوجوانان در ابعاد مختلف زندگی کمک می کند و از اساسی ترین برنامه های پیشگیرانه در سطح اولیه به شمار می رود . سلامتی ،بخش اصلی یک زندگی شاد است . و مدارس نقش مهمی در آگاه ساختن کودکان و نوجوانان پیرامون مسائل بهداشتی و سلامتی و آموزش مهارت های زندگی به آنان دارند .
حسینی( ۱۳۷۸) ، معتقد است آموزش ، اساسی ترین روش، پیشگیری اولیه است . از طرفی دیگر مهم ترین و موثرترین دوره جهت آموزش پیشگیرانه ، دوره کودکی و نوجوانی است . به همین دلیل متخصصین بهداشت روانی ، آموزش پیشگیرانه در دوره کودکی و نوجوانی را بسیار مورد توجه قرار می دهند .
پژوهش های مختلفی که پس از اجرای برنامه آموزش مهارت های زندگی در مدارس صورت گرفت ، تاثیر این آموزش را بر ابعاد مختلف سلامت روان نشان می دهد. مثلاً کاهش معنا دار اضطراب اجتماعی (بوتوین واینگ[۷]۱۹۸۲) ، تصور از خود (کروتر[۸]،۱۹۹۱) ، خودکار آمدی (الیس،۱۹۹۱)، ناسازگاری اجتماعی و هیجانی (کاپلان ، ۱۹۹۲) و عزت نفس (اینت[۹]۱۹۹۴) . در بسیاری از بررسی های انجام شده در این زمینه نتایجی دیگر از قبیل افزایش اعتماد به نفس کودکان،بهبود رابطه معلم و شاگرد،کاهش غیبت از مدرسه،و کاهش بد رفتاری آنان حاصل گردید(سازمان بهداشت جهانی،ترجمه نوری قاسم آبادی و محمد خانی،۱۳۷۷).
با توجه به مطالب فوق و نقش ارزنده آموزش مهارت های زندگی بر سلامت روان و عزت نفس افراد بخصوص کودکان و با توجه به تاثیر مثبت برنامه های پیشگیرانه در مدارس و همچنین ضرورت بررسی تاثیر آموزش مهارت زندگی در دوره ابتدایی ، پژوهش حاضر به بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی در دوره ابتدایی بر سلامت عمومی و عزت نفس کودکان می پردازد .
ضمنا نتایج این پژوهش می تواند مورد استفاده وزارت آموزش و پرورش ، سازمان بهزیستی ، کانون های اصلاح و تربیت و سایر سازمان ها و نهادهایی که به نوعی با تعلیم و تربیت کودکان سرو کار دارند قرار گیرد .
۱-۴ اهداف پژوهش
اهداف کلی :

بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر افزایش سلامت روان دانش آموزان دختر دوره ابتدایی

بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی برافزایش عزت نفس دانش آموزان دختر دوره ابتدایی

۵- ارتباط کلامی
یافته های این پژوهش نشان داد که کانالهای ارتباطات بازاریابی شرکتهای عضو بورس، شرکتهای کارگزاری بورس و ارتباط کلامی (که به منزله برآیندی از کلیه فعالیتهای شرکتها به شمار میرود) از جمله عوامل مهم تأثیرگذار بر تصمیم به خرید سرمایهگذاران هستند (امیرشاهی و همکاران، ۱۳۸۶). مدل مفهومی این تحقیق به صورت شکل زیر بوده است. لازم به ذکر است اندازه دوایر نشان دهنده اهمیت هر عامل در تصمیم سرمایهگذار است.
شکل (۲-۳) مدل تأثیر ارتباطات بازاریابی شرکتها بر تصمیم خرید سهام
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
(منبع: امیرشاهی و همکاران، ۱۳۸۶)
در تحقیقی دیگر محققان به بررسی عوامل مؤثر بر تصمیمگیری سهامداران در بورس اوراق بهادار تهران بر مبنای مدل معادلات ساختاری پرداختند. محققان عوامل شناسایی شده با بهره گرفتن از توزیع پرسشنامه را در حوزه عوامل سیاسی، اقتصادی، روانی بازار و متغیرهای مالی در سطح شرکت با انجام تحلیل مسیر و با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل (LISREL) مورد مطالعه قراردادند. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که به ترتیب عوامل سیاسی، عوامل روانی بازار، عوامل اقتصادی و عوامل مالی در سطح شرکت، بالاترین تاثیر را بر تصمیمگیری سهامداران در بورس اوراق بهادار تهران دارند. مدل مفهومی تحقیق به صورت شکل زیر است.
عکس مرتبط با اقتصاد
شکل (۲-۴) وضعیت ارتباط عوامل مختلف با نرخ بازده مورد انتظار و تصمیمگیری
(منبع: خادمی گراشی و قاضی زاده، ۱۳۸۶)
ابزری و همکارانش (۱۳۸۷)، به بررسی عوامل مؤثر بر سرمایهگذاری در سهام در بورس اوراق بهادار پرداختند. ایشان این عوامل را به وسیله دو دسته متغیر به عنوان سوالهای پژوهش آزمون کردند. این دو دسته، متغیرهای مربوط به: ۱- ویژگیهای سرمایهگذاران (ادراک ریسک، تمایل به ریسک و تخصیص سرمایه) و ۲- ویژگیهای مربوط به بازار سرمایه (نرخ بازده مورد انتظار و اطلاعات عملکرد گذشته) بودند. نتایج حاصل از داده های جمعآوری شده نشان داد که ادارک ریسک بر تمایل به سرمایهگذاری، نرخ بازده مورد انتظار و تخصیص سرمایه، و اطلاعات عملکرد گذشته بر تمایل به سرمایهگذاری و نرخ بازده مورد انتظار تأثیر میگذارند. مدل مفهومی این پژوهش بصورت شکل زیر است.
شکل (۲-۵) مدل مفهومی پژوهش
(منبع: ابزری و همکاران، ۱۳۸۷)
رهنمای رودپشتی و همکارانش (۱۳۸۷)، در پژوهشی به تبیین کارکرد مالی رفتاری در تجزیه و تحلیل سهام با رویکرد علمی و کاربردی در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد که اولاً این رویکرد تحلیل سهام اطلاعات قابل اتکاتری فراهم مینماید. ثانیاً کارکرد مالی رفتاری، در پیشبینی رفتار سرمایهگذاران مؤثر است.
شمس و عزیزی (۱۳۸۷)، در تحقیقی دیگر عوامل مؤثر بر قصد سرمایهگذاری سرمایهگذاران حقیقی، در بورس اوراق بهادار را مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از تحلیل یافته های پژوهش از بین نمونهی ۴۵۰ نفری سرمایهگذاران حاضر در بورس حاکی از این بود که، اطلاعات مالی شرکتها و اطلاعات عمومی منتشر شده در بازار بطور مستقیم و از طریق تأثیرگذاری بر انتظارات سرمایهگذاران بر تصمیمات خرید آنها اثرگذار است. همچنین نیازهای شخصی مستقیماً بر قصد خرید سهام تأثیرگذار است. همچنین نتایج نشان داد که، بالاترین اثر کل بر قصد سرمایهگذاری به ترتیب به متغیرهای:

اطلاعات عمومی (۵۴۶۱/۰)،

اطلاعات حسابداری و مالی (۴۷۰۲/۰)،
حسابداری

انتظار سرمایهگذار (۳۱/۰) و

نیاز سرمایهگذار (۲۴/۰).

تعلق داشته است.
دوآب (۱۳۸۹)، در تحقیقی به بررسی عوامل رفتاری خاص در تصمیم خرید سرمایهگذاران سهام عادی در تالار بورس اوراق بهادار مشهد و مقایسه تطبیقی آن با تصمیم خرید سرمایهگذاران در تالار بورس اوراق بهادار تهران پرداخت. جامعه آماری این تحقیق شامل تمامی سرمایهگذاران حاضر در دو تالار بورس اوراق بهادار مشهد و تهران بوده است و نمونه مورد نظر به صورت تصادفی ساده انتخاب شده است. محقق در این تحقیق به دنبال پاسخ به این دو سوال بوده است:

آیا خریداران سهام در تالار بورس اوراق بهادار مشهد پیرو طرز تفکرات خاصی برای انتخاب سهام هستند؟
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

این رفتار در بورس اوراق بهادار تهران چگونه است؟

متغیرهای تأثیرگذار بر رفتار سرمایهگذاران در این تحقیق عبارتند بودند از:

بومی بودن مدیران شرکتهای عضو بورس،

رفتار بقیه سهامداران،

آینده نگری در خرید سهام،

کسب فرصتهای آنی،

اخبار بدون منبع،

بومی بودن کالای تولیدی شرکت عضو بورس،

واسطهای بودن کالای تولیدی،

دست اول بودن کالای تولیدی،

خرید و نگهداری سهام نسبت به خرید برای فروش سریع و خرید سهام شرکتهای بزرگ عضو بورس

نتایج این تحقیق حاکی از آن بود که، تصمیم خرید سرمایهگذاران در هر دو تالار بورس تهران و مشهد، تحت تاثیر عوامل فرهنگی خاص میباشد که این عوامل در تالار بورس مشهد از تاثیر بیشتری برخوردار است.
۲-۵-۲- پژوهشهای انجام شده در جهان
باکر و هاسلم[۷۶] (۱۹۷۴)، در تحقیق خود فاکتورهای پراهمیت برای سهامداران را در گزارشات شرکتها بررسی کردند. نتایج حاکی از این مطلب بود که سرمایهگذاران در درجه اول نگران آینده قیمت سهام خود هستند. بنابراین مهمترین موضوع برای سرمایهگذاران، اطلاعاتی است که آنها را برای برنامه ریزی در مورد آینده سهامشان یاری کند. بررسیهای این دو محقق آشکار کرد که سه فاکتور سود سهام، انتظارات آینده و ثبات مالی بین سرمایهگذاران تفاسیر و اهمیت متفاوتی دارد. بیشتر این تفاوتها بوسیله ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی سرمایهگذاران از قبیل سن و جنسیت، قابل توضیح است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
همچنین شلاربام (۱۹۷۸) نشان داد که تصور سرمایه‌گذاران از یک شرکت در پیش بینی عملکرد آتی قیمت سهام آن موثر است. وی بیان می‌کند که احساسات ایجاد شده بوسیله تصویر شرکت نه تنها بر تصمیم گیری سرمایه‌گذاران موثر است، بلکه بر قیمت سهام نیز تأثیر گذار است. وی ادامه می‌دهد در این حالت سرمایه‌گذاران از تورش احساسی تجربی و تورش معرف بودن (قضاوت‌های کلیشه‌ای) پیروی می‌کنند(اسچلاربوم و همکاران،[۷۷] ۱۹۷۸).
نتایج یک پژوهش دیگر نشان داده است که سرمایه‌گذاران حداقل باید از اینکه شرکت وجود خارجی دارد، مطلع باشند و اطلاع یافتن از وجود شرکت ممکن است از هر طریقی صورت پذیرد. قطعاً محصولات یک شرکت و نامهای تجاری قوی آن عاملی موثر در شناساندن شرکت به عموم مردم خواهند بود. محققین این پژوهش نشان دادند که بین تبلیغات شرکت و جذب سرمایه‌گذاران ارتباط مستقیم برقرار است. تأثیر ابزارهای ترفیع فروش بر ارزش سهام شرکت که ممکن است به صورت غیرمستقیم و با تاثیر بر ارزش مشتری توجیه شوند، و یا وفاداری به نامهای تجاری که باعث تبدیل مشتریان به سرمایه‌گذاران شوند و در تصمیم گیری خرید سهام آنها تأثیرگذار باشند، بوسیله شاخصهای قرار گرفته در این عامل قابل بررسی هستند(انتونیدس و همکاران[۷۸]، ۱۹۹۰).
(Epstein & Freedman, 1994)، تأثیر اطلاعات اجتماعی بر رفتار سرمایهگذار حقیقی را مورد بررسی قرار دادند. یافته های این تحقیق بیانگر این است که گزارشات مالی سالیانه شرکتها تأثیر چندانی بر تصمیمات سرمایهگذاران نداشته و بیارزش بودهاند. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که اطلاعات عمومی مربوط به ایمنی محصول، فعالیتهای محیطی شرکت از عواملی است که اطلاعات مربوط به آنها مورد تقاضای قوی سرمایهگذاران است. به علاوه اکثر سهامداران مایلند که وضعیت روابط کاری، جایگاه اخلاقی شرکت و درگیریهای اجتماعی شرکت به سهامداران گزارش شود.
در تحقیقی دیگر دو تن از محققان لیستی متشکل از ۳۴ متغیر مؤثر بر تصمیمگیری را به شکل تصادفی بین سهامداران ۵۰۰ شرکت توزیع کردند. نتایج این تحقیق به ترکیبی از فاکتورهای مالی و غیرمالی اشاره داشته است. طیف وسیعی از پاسخدهندگان برداشت یکسانی از عوامل مؤثر بر تصمیمگیری نداشتهاند. ایشان در تحقیق خود دریافتند که فرایند تصمیمگیری سرمایهگذاران ممکن است برای هر دسته از عوامل مالی و غیرمالی اهمیت نسبی متفاوتی قائل باشند(نگی و ابنبرگر[۷۹]، ۱۹۹۴).
همچنین شالیفر[۸۰] (۲۰۰۰)، نشان داد که تصور سرمایه‌گذاران از یک شرکت در پیش بینی عملکرد آتی قیمت سهام آن موثر است. وی بیان می‌کند که احساسات ایجاد شده بوسیله تصویر شرکت نه تنها بر تصمیم گیری سرمایه‌گذاران موثر است، بلکه بر قیمت سهام نیز تأثیر گذار است. وی ادامه می‌دهد در این حالت سرمایه‌گذاران از تورش احساسی تجربی و تورش معرف بودن (قضاوت‌های کلیشه‌ای) پیروی می‌کنند.
مک گرگور[۸۱] (۲۰۰۲). ارتباط بین تأثیر تصویر و احساس مثبت یک فرد از یک شرکت بر عملکرد قضاوتی سهام و عملکرد واقعی سهام را به صورت نمودار زیر ترسیم کرد. وی در تحقیق خود نتیجهگیری کرد که تصور و احساس سرمایه‌گذاران از یک شرکت و سهم آن با قضاوت آنها در مورد عملکرد آتی سهام ( مثل درآمد و یا بازده هر سهم) آن همبستگی بالا و با عملکرد واقعی سهام آن همبستگی پایینی دارند ساده تر اینکه تصویر و احساس مثبت یک فرد از یک شرکت باعث میشود که او عملکرد آتی شرکت و سهام آن را برتر از آنچه که خواهد بود، ارزیابی کند و نسبت به آن خوشبین تر باشد. همچنین وی اضافه کرد که احساس و تصور مثبت یک فرد نسبت به یک شرکت باعث می شود که سهام آن در بلندمدت نیز به صورت مثبت‌تری از آنچه که خواهد بود، جلوه کند.
شکل (۲-۶) رابطه بین تصویر و عملکرد
(منبع: مک گرگور، ۲۰۰۲)
در تحقیقی دیگر محققان تلاش کردند از طریق مطالعه پیمایشی عوامل تأثیرگذار بر رفتار سرمایهگذاران حقیقی را در بازار سرمایه یونان شناسایی نمایند. نتایج تحقیق آنها نشان داد که معیار تصمیمگیری افراد در خرید یک سهم ترکیبی از معیارهای اقتصادی و معیارهای روانشناختی میباشند. آنها در یافتند که تصمیمگیری سرمایهگذاران همواره یک رویکرد منسجم و عقلایی نخواهد بود و آنها براساس گروهی از عوامل تصمیمات خود را میگیرند. یافته های تحقیق آنها نشان داد که اطلاعات مالی و حسابداری و اطلاعات عمومی منتشر شده در بازار سرمایه انتظارات سرمایهگذاران را برای خرید یک سهم شکل خواهد داد(مریکاس و همکاران، ۲۰۰۳).
چانگ (۲۰۰۴) در بررسی عوامل تأثیرگذار بر تصمیم سرمایهگذاران در بورس، به بررسی متغیرهای اقتصادی مهم مانند تغییرات نرخ بهره، تغییرات نرخ تورم، و آثار جایگزینهای سرمایهگذاری پرداخته است. همچنین او متغیرهای اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار، مانند تحولات داخلی و منطقهای و نوسانات سیاسی، و مؤلفه های روانی، مانند تأثیر انتشار اخبار و شایعات در سطح کلان را مورد بررسی قرار داد. در سطح مؤلفه های خرد نیز میزان تأثیرگذاری نسبتهای مالی و ریسک و بازده سهام را مورد بررسی قرار داد. براساس نتایج بدست آمده از این تحقیق، محقق عوامل مؤثر بر تصمیمگیری سهامداران را در قالب دو متغیرکلان، شامل عوامل اقتصادی و اجتماعی و متغیرهای خرد، شامل عوامل مالی و مدیریتی طبقهبندی کرد.
ال- تامیمی (۲۰۰۶) در پژوهش خود که در بازار سرمایه امارات انجام داد، متغیرهای تأثیرگذار بر رفتار سرمایهگذاران را در پنج گروه از عوامل طبقهبندی نمود که عبارت بودند از:

اطلاعات مالی و حسابداری،

اطلاعات خنثی،

توصیه های جانبدارانه،

انطباق تصویر خود/شرکت

نیازهای شخصی سرمایهگذار.

یافته های این تحقیق نشان داد که متغیرهای مرتبط با نظریه حداکثر کردن مطلوبیت از قبیل: رشد سودآوری، سود نقدی پرداخت شده به سهامداران و سود هر سهم پیش بینی شده از مهمترین متغیرهای تاثیرگذار در قصد خرید یک سهم در بازار خواهد بود. دیگر یافته های این تحقیق بیانگر این است که اطلاعات عمومی بازار از قبیل روند شاخص، وضعیت معاملات در بازار و اطلاعات منتشرشده از سوی شرکت بر انتظارات سرمایهگذار تأثیر مستقیم خواهد داشت.
۲-۶- مدل مفهومی تحقیق
با مطالعه پیشینه پژوهش ۴ دسته عوامل موثر بر تصمیمگیری خرید سهام عادی شناسایی شدند که مطابق با شکل زیر میباشند. در حقیقت یک بعد جدید به ابعاد در نظر گرفته شده تحقیق اضافه میشود که بعد اقتصادی نام دارد.
شکل (۲-۷) عوامل موثر بر تصمیمگیری خرید سهام
(منبع: خادمیگراشی و قاضیزاده، ۱۳۸۶)
عوامل مالی: عواملی همچون ریسک سیستماتیک، سود تخصیصی به هر سهم، بازدهی، سود و زیان، نسبتهای مالی شرکت که ناشی از فعالیتهای مالی و اقتصادی شرکت بوده و از عوامل اثر گذار بر تصمیمات سرمایه گذاری می باشد (نخستین، ۱۳۸۵).
عوامل سیاسی: شاخصهایی از قبیل تأثیر تحولات سیاسی داخل بر شاخص های بورس، تأثیر مناسبات سیاسی با سایر کشورها بر قیمت های سهام، تأثیرپذیری از اظهارنظر مقامات سیاسی خارجی و غیره که از محیط سیاسی داخلی و خارجی یک کشور نشات گرفته و میتواند بر قیمت سهام در دوره مشخص اثرگذار باشد و بر تصمیم گیری راجع به خرید سهام موثر باشد(سالتون[۸۲]، ۲۰۱۰).
عوامل روانی بازار: شاخصهایی از قبیل اخبار منتشر شده در روزنامه ها و جراید، برنامه های اعلام شده از سوی مدیران و مسئولین شرکت ها، شایعات و اخبار منتشر شده در سایت های اینترنت که با ایجاد حالت روانی در کوتاه مدت، بر تصمیمگیری سرمایه گذاران موثر واقع میگردد (نخستین، ۱۳۸۵).
عوامل اقتصادی: عوامل مالی و اقتصادی محیط خارج از شرکت همانند اطلاع از نرخ تورم و جریان آن و تاثیرپذیری بورس اوراق بهادار تهران از تحولات اقتصادی بین المللی (خادمیگراشی و قاضیزاده، ۱۳۸۶).
۲-۷- جمعبندی
از آنجایی که هدف این تحقیق بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب یک سهام عادی توسط سرمایهگذاران (سهامدارن) در بورس اوراق بهادار است، در این فصل از پژوهش به بیان مفاهیم اصلی تحقیق یعنی بورس اوراق بهادار، سهام عادی، عوامل مالی و غیرمالی تأثیرگذار بر انتخاب یک سهم عادی توسط سهامدار پرداختیم. و در نهایت پیشینه پژوهش مربوط به موضوع در داخل و خارج از کشور بررسی شد. اکنون و پس از بررسی تمامی عوامل اثرگذار بر تصمیم سرمایهگذاران در خرید سهام عادی و با شناخت کامل از این مفاهیم، آمادگی داریم تا روش پژوهش و پرسشنامه تحقیق را معرفی نماییم. در فصل آتی به بیان ابزار تحقیق، روایی و پایایی آن و روش تحقیق خواهیم پرداخت.
فصل سوّم