دین به عنوان مجموعه ­ای از معارف حاصل از طریق وحی، ترسیم کننده وضع مطلوب حیات فردی و جمعی و چگونگی تنظیم روابط آدمی با جهان پیرامون اوست که دارای چهارچوب منطقی و زیربنای استدلالی است. دین به پرسش­هایی از این نوع که جهان چیست، آدمی کیست، معرفت چگونه است و ارزش کدام است، پاسخ می­دهد و بر پایه پاسخ­هایی که ارائه می­نماید، نوع خاصی از جهان­بینی را پدید می­آورد. بر این اساس می­توان گفت که دین در انتخاب هدف­ها و ارزشیابی فعالیت­های نظام آموزشی نقش موثری دارد.(موسی­پور، ۱۳۸۵،ص۵۵)
همانطور که بیان شد، در کتاب­های برنامه ­ریزی درسی از مبانی برنامه ­ریزی درسی نام برده­شده اما هر کدام بریک جنبه بیشتر تاکید دارند؛ مثلاً در کتاب هانکینز و سیلور و دیگران بر مبانی اجتماعی تاکید شده است. آنها جنبه­ های گوناگون اجتماعی به علاوه امور گوناگون اقتصادی و سیاسی را مورد نظر قرار داده­اند. شفرد و ریگان، بعضی از مبانی اجتماعی و تاریخی را بررسی کرده ­اند، آنها همچنین مبانی روانشناختی را به دقت بررسی کرده ­اند. آیزنر تاکید بسیار بر مبانی روانشناختی، به ویژه روانشناسی آموزش و یادگیری نموده­است. شوبرت و تانرز بررسی کاملی از مبانی تاریخی برنامه درسی نموده، اما بعضی از اصول فلسفی را در سراسر کتاب مدنظر داشته اند.(ارنشتاین، ۱۳۷۳)
عکس مرتبط با اقتصاد
برنامه درسی بر پایه زیر سازه ­هایی استوار است که در تدوین اهداف، محتوا، روشها و مواد آموزشی تاثیر دارد. این مبانی را می­توان عوامل تاثیر گذار در برنامه درسی نامید از آن جمله مبانی اجتماعی(فرهنگی) را می­توان نام برد. از آنجا که هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه تعاملی مدرسه و جامعه در برنامه درسی دوره متوسطه است، تاکید عمده بر روی مبانی اجتماعی است به همین دلیل به این بعد از مبانی در این پژوهش بیشتر پرداخته شده است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

 

مبانی اجتماعی

امروزه علیرغم تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه های زندگی بسیاری از افراد فاقد توانایی های لازم و اساسی در رؤیارویی با مسائل زندگی خود می باشند و همین امر آنان را در مواجه با مسائل و مشکلات زندگی روزمره و مقتضیات آن آسیب پذیر نموده است. با توجه به لزوم انطباق افراد با تغییرات زندگی عصر حاضر، برنامه درسی به عنوان یکی از ابزارهای فرهنگی است که با طراحی و اجرای آن می توان نسل امروز را برای رویارویی و مواجه با چالشها و مسائل موجود و آینده توانا ساخت و شهروندان شایسته ای را تربیت نمود.از همین رو لازم است مبنای طراحی برنامه ­های درسی چالشهای زندگی حال حاضر دانش ­آموزان باشد و هم چنین پرورش مهارتهایی برای رویارویی با مسائل زندگی آینده­شان، مهارت­ هایی که به آنها قدرت درک و تحلیل مسائل و مشکلات را می­دهد. درواقع آشنایی دانش ­آموزان با جامعه کنونی خود و چالشها و مسائل آن مهم ترین رسالت برنامه های درسی در حال حاضر است (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۱)
مطالب ذکر شده نشان می­دهد که یادگیری کتاب به تنهایی برای آماده کردن افراد برای زندگی کامل کافی نیست.بنابراین مدارس نیاز دارند تلاشهایشان را به سمت اهداف گسترده­تری هدایت کنند. اخیرا یک گروه از رهبران آموزشی این­گونه بیان کرده ­اند که: ما به کسانی که مواد و فعالیتها را وارد فلسفه آموزش و پرورش می­ کنند می­گوییم که در مدرسه باید واقعیت­های حال حاضر زندگی اجتماعی و نه گذشته جایگاه داشته باشد. نگرانی برای مسائل زندگی معاصر یک عنصر جدید در ساخت برنامه درسی نیست و این همواره مورد توجه بوده است. حال سوال این است که آیا آموزش و پرورش رسمی در دوره کودکی و نوجوانی می ­تواند برای مشکلات بزرگسالی کافی باشد؟ این سن(نوجوانی) در حال حاضر مورد توجه است. مشکلات برای این گروه دارای ماهیت روانشناختی، جامعه شناختی و نیز مالی است. (۲۰۱۱ Douglas. )
صافی(۱۳۸۰) مبانی اجتماعی را اینگونه تعریف می­ کند: نظام ارزشی که از سنتها و آداب و رسوم مردم در جامعه تشکیل می شود ودر تدوین اهداف و فرایندهای برنامه ریزی درسی نقش داشته و در هدفگذاری حائز اهمیت می­باشد. فرهنگ که به سبک زندگی تعبیر می شود در فرایندهای زندگی شرعی و عرفی افراد جامعه نقش داشته و نه تنها در فعالیتهای عادی زندگی دخالت دارد بلکه در زندگی مدرسه ای فراگیرندگان تاثیر جدی گذاشته در غذا خوردن و لباس پوشیدن و آغاز، میان و انتهای فعالیت­های روزانه زندگی وارد می­ شود.
ارنشتتاین و هانکینز(۱۳۷۳) در تعریف مبانی اجتماعی، مبانی فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را به عنوان جزئی از مبانی اجتماعی درنظر می­گیرند و در اشاره به مبانی اجتماعی موارد زیر را مطرح می کنند:

 

دانلود متن کامل پایان نامه در سایت fumi.ir

 

تغییر و برنامه درسی

به طور کلی به مربیان،معلمان و عاملان برنامه درسی در طول اعصار فرصتهایی عرضه شده است، آنان ممکن است بودن کوچکترین انتقاد تمایلات زمان خویش را که در می­یابند عیناً در برنامه های درسی به کارگیرند که در این صورت برنامه­ها آینه نیرو­های سیاسی و اجتماعی خواهند بود و یا ممکن است زمان را ارزیابی نموده برنامه ­های مدارس را به نحوی تدوین نمایند که پاسخگوی تغییرات پویا باشند. برنامه درسی می تواند یا بازتاب جامعه و یا عاملی برای شکل دادن به جامعه باشد. اگر قادر نباشیم در رفتار تغییر مناسب و ساختاری پدید آوریم قربانی آن خواهیم شد. اگر نمی توانیم دنیای اطراف خود را شکل دهیم تمایلات طبیعی بر ما مسلط شده نیروهای سیاسی و اجتماعی ما را مستغرق می سازند.

 

 

جامعه به عنوان منبع تغییر

جامعه معاصر چنان با سرعت در حال تغییر است که بسیار مشکل می­توان خود را با آن همراه و سازگار ساخت و آماده تحولات آینده بود. مجبوریم به مدارس از این دیدگاه که ما را در درک جامعه یاری داده و برای زندگی در آن آماده می­سازد، نگاه کنیم، اما در عین حال، مدارس نهادهای محافظه ­کاری هستند که معمولاً از تغییرات عقب می­مانند.
تفاوت سرعت تغییرات در بخش­های جامعه «پدیده» «عقب­ماندگی فرهنگی» را پدید می­آورند. معمولاً تغییرات فرهنگی در ابتدا از علوم، تجارب و صنعت آغاز شده اما نهادهای جامعه از این تغییرات عقب می­مانند. به نظر می­رسد مردم تغییرات مادی را سریع­تر از تغییرات نهادی می­پذیرند، و تصور می­ شود در برابر تغییرات بنیادی در عقاید ایدئولوژیکی، مقاومت می­ کنند.
عقب­ماندگی فرهنگی در یک جامعه با مقدار تغییرات در آن جامعه بستگی دارد. اگر تغییر اندکی پدید آمده و یا اصلاً تغییری حاصل نشده، آشکار است که عقب­ماندگی فرهنگی روی نداده و یا بسیار کم می­باشد.

 

 

مدرسه به عنوان منبع تغییر

توجه به این نکته لازم است که مدارس نهادهای وابسته به دیوان سالاری بوده و بسیار محافظه­کارند (یا سنتی هستند) و بر اساس هنجارهای استاندارد شده رفتاری که به وسیله قوانین و مقررات برای همه مدیران، معلمان و دانش ­آموزان معین شده، انجام وظیفه می­نمایند.
بنابراین گرچه که اهداف تربیتی و موضوعات درسی را بر اساس نیازهای جدید اجتماعی و سیاسی تغییر می­یابد اما نباید انتظار داشت که ساختار و سازمان مدارس، به طور بسیار فزاینده­ای تغییر نماید.

 

 

دانش به عنوان منبعی برای تغییر

بدنه سازمان دانش که درباره مردم و جهان، گردآوری شده، ممکن است به عنوان گسترش و فرایند تعامل جامعه معاصر، مورد توجه قرار گیرد. همچنان که جامعه تغییر می­ کند دانش ما نیز تغییر می­نماید، در مقابل با افزایش دانش پایه، تغییرات بیشتری نیز در جامعه رخ می­دهد. مدارس بایستی به عنوان منبع مهم داده ­ها برای دانش ­آموزان، به ویژه برای کودکان و نوجوانان، در موارد زیر مورد توجه قرار گیرند:

 

 

به نمایش گذاردن دانش در برابر اهدافی که جامعه برای تعلیم و تربیت در نظر گرفته است.

معرفی انواع دانش

تصمیم ­گیری درباره آنچه بایستی آموخته شود.(همان، ۱۳۷۳)

بدین ترتیب با توجه به روند تغییرات روز افزون در جامعه و دانش لازم است برنامه ­های درسی مبتنی بر تغییر و تحولات اجتماعی باشند.

 

 

برنامه ریزی درسی بر مبنای تغییرات و تحولات اجتماعی

برنامه ­های مدارس باید بر اساس آن­چه در بستر جامعه می­گذرد تدوین یابد. مسائلی که در جامعه مطرح می­ شود متنوع است و آنها را می توان در مقوله­های مختلفی جست و جو کرد:

 

 

شتاب فزاینده­ی تغییر به ویژه در مسائل اقتصادی جامعه

توسعه جمعیت و تحرک اجتماعی

گسترش دانش، تکنولوژی و ابتکار

وابستگی­های افراد با هم (روابط میان گروهی)

ناسازگاری­های میان گروهی

ایدوئولوژی­های مختلف و برخورد آنها در درون جامعه و سطح بین­المللی

ملی گرای به جای همکاریهای بین­المللی

اختلافات فرهنگی در درون جامعه و در سطح بین­المللی

نقش مذهب در جامعه

استفاده از منابع طبیعی

روابط بین­المللی

ارج گذاری به ارزشها

تدوین برنامه ­های درسی بر پایه تغییرات یا خواسته­ های جامعه نیاز به اطلاعات صحیح دارد. اطلاعات دوازده­گانه فوق مبانی اصلی تغییرات در برنامه ­های درسی­اند. امروزه رشد شهروند خوب یا بار آوردن عضو مفید اجتماع از هدف­های اساسی آموزش و پرورش است. جوانان باید از طریق برنامه ­های درسی با واقعیت­های اجتماعی ضروری مواجه شوند و شیوه ­های برخورد با آنها بر پایه موازین صحیح اجتماعی باشد و در موارد مربوط برای قوانین و مقرارت اجتماعی ارزش قائل شوند.(فرجاد، ۱۳۷۹ص ۱۰۱)

 

 

جامعه، مسایل و نیازهای آن

جامعه، مسایل و نیازهای آن منبع قوی و وسیعی برای تشخیص نیازها در برنامه درسی است. نیازهای اجتماعی باید در برنامه درسی مدرسه مطرح شوند، تا برنامه ­های درسی به برنامه های درسی واقعی تبدیل شوند. نیازهای جامعه دو نوعند:

 

 

نیازهای معمولی و موجود مانند نیازهای شغلی و حرفه ای افراد و نیازهای مربوط به انتقال فرهنگ گذشته

نیازهای مربوط به تغییر و تحول اجتماعی مانند نیاز به رفع نابرابری اجتماهی یا نیاز به تولید دانش جدید.

هر دو دسته این نیازها آینده را مدنظر می­گیرند، اما توجه به نیازهای شغلی و حرفه­ای و انتقال فرهنگی محافظه­کارتر تلقی می­ شود زیرا هدف از دست یافتن به این نیازها حفظ وضعیت موجود و ثبات اجتماعی است. این نیازها معمولاً بیشتر از طرف صاحبان صنایع، سرمایه­داران و سیاستمداران محافظه­کار تقویت می­شوند. بنابراین، گر چه ظاهراً به آینده­ی دانش ­آموزان توجه دارند، اما بیشتر در پی ثبات و آرام نگه داشتن وضعیت موجود و چرخش و بازتولید سبک­های زندگی فعلی هستند. از سوی دیگر نیازهای مربوط به تحول اجتماعی، از نوع نیازهای مرتبط با فلسفه زندگی بهتر و تغییر وضعیت ناعادلانه موجود اجتماعی هستند. به عنوان مثال توسعه­ عدالت، تغییر وضعیت­ها و ساختارهای ظالمانه مصنوعی، حفظ محیط زیست، خودآگاهی قشرهای ستمدیده، توسعه بهداشت روانی جامعه، توسعه و تغییر فرهنگی و افزایش کیفیت زندگی مردم، توجه به حقوق زنان و اقلیت­ها مربوط به نیازهای مرتبط با تحول اجتماعی هستند. از نظر این گروه از متخصصان برنامه درسی که بیشتر به جامعه شناسی گرایش دارند، برنامه درسی مدرسه می تواند منشاء تحول اجتماعی باشد. طرفداران تحول اجتماعی، اغلب طرفداران بازسازی اجتماعی نیز خوانده می­شوند. اغلب طرفداران بازسازی اجتماعی موضوعات برنامه درسی را مسایل جدیدی تشخیص می دهند که باید روحیه­ی جست و جو گری و خودآگاهی را توسعه دهد. بنابراین از دیدگاه این گروه برنامه درسی باید مبتنی بر پرسش گری یا مسئله­محوری باشد.(قادری،۱۳۹۱ص۵۳)
عکس مرتبط با محیط زیست
نکاتی در رابطه با مبانی اجتماعی که باید مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد:

 

 

برنامه ریزان در طرح ریزی برنامه درسی و فعالیت های آموزشی باید دانش آموزان را به عنوان موجودات جامعه شناختی بدانند.

لازم است که برنامه ریزان خودشان رابه عنوان افراد شرطی شده اجتماعی بدانند

در برنامه ریزی درسی واقعا لازم است بدانیم که نوجوانان دوره متوسطه دارای شیوه زندگی ازپیش شرطی شده ای هستند که به محیط یادگیری ویژه آنان مربوط است.

برنامه ریزان درسی به دانستن تفاوت های فرهنگی در رابطه با عمل تربیت فرد، موقعیت اجتماعی و اقتصادی، مشاغل مورد تایید اجتماعی نیاز دارند.

 

و ارتباطات الکترونیک به سمتی حرکت می کند که ارتباطات مسطح و افقی شکل گرفته و ارتباط فرد با فرد برقرار می شود ( ارتباطات چهره به چهره ) نه از نوع مستقیم بلکه ابزاری و غیر مستقیم .
استفاده از اینترنت به معنای این است که در محل کامپیوتر شخصی خود بنشینید و برای انجام کار یا منظوری در مسیر جریان اطلاعات قرار بگیرید ، جلسه ممکن است با بررسی صندوق پستی الکترونیکی آغاز شود ، پیام های رسیده را بخوانید و به آنها پاسخ دهید . سپس ممکن است بخشی از گروه خبری را مطالعه کنید ، مجلات و روزنامه های الکترونیکی را ورق بزنید یا بر روی کامپیوتری در کشوری دیگر به دنبال اطلاعات بگردید . پرونده های مطلوب را پیدا کرده و برای کامپیوتر خود ارسال نمایید .
اینترنت شبکه ای گسترده و بی حدو مرز است . این شبکه گسترده مجموعه ای از شبکه های کوچک متعدد است ، که به واسطه لینک های فعال بین کامپیوترها ایجاد می شود .
اینترنت در حال تولید فرم های جدید انسان اجتماعی و عملکرد های جدید فرهنگی و نیز متحول ساختن جهت گیری ها و عملکرد های قدیمی است . سرعت این تحول آن چنان بالاست که اغلب بررسی کلی تحولات ناشی ازآن دشوار است .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بررسی های انجام شده و آمار های موجود نشان می دهد که در دهه ۱۹۹۰ افراد تنها از ایمیل استفاده می کردند ، یعنی از چت استفاده نکرده و در وب هم جستجو نمی کردند به تعبیری آنها در عصر حجر زندگی میکردند . یکی از تحولات مهم در اینترنت تغییر کاربرد های کاملاً ابزاری۴ آن به کاربرد های بیانی ۵ بوده است. [۳]این تحول تولید رسانه های جدید ، توسعه روابط اجتماعی ، بیان احساسات و بروز خلاقیت های بسیاری را
[۴]آسان کرده است دانشمندان علوم اجتماعی بسیار دیرمتوجه ابعاد بیانی نو ظهور این فن آوری شدند ؛ زیرا آنها
نیز گرایش ابزاری نسبت به کامپیوتر داشتند . این وسیله ورای کاربردهای نظامی اش ، اساساً در حوزه های کاری به کار می رود . پژوهش های اولیه ایی که در فاصله ی سال های ۱۹۷۵و ۱۹۹۰ صورت گرفته است ، تاثیر چشمگیر پست الکترونیکی ” ایمیل ۶ “ بر ارتباط کاری و غیره را کاملاً نشان داده است .
پژوهشگران در اوایل دهه ی ۱۹۸۰ این وسیله را سرد ، بی هویت و فاقد حضور اجتماعی دیدند ، چرا که فاقد امکان استفاده از نشانه های ارتباط شفاهی نظیر گفتگوی رو در ور بود . امروز می دانیم که فضای مجاری به همان میزان که به افراد و فعالیت های آنان مربوط است ، با انتقال اطلاعات نیز در ارتباط است .
گروهی از محققان نسبت به این فناوری دیدگاه هایی متفاوت دارند . به عنوان نمونه شری ترکل ۷ کامپیوترها را امتداد خود و یا حتی خود دوم محسوب می کند و می گوید : ” کاربران اینترنت احساس در جریان بودن و بی زمانی می کنند و حالت سحر آمیز تعامل با کامپیوتر ، حتی زمانی که به تنهایی و بدون مخاطب انسانی باشند ، این حس در جریان بودن را برای آنها تقویت می کند .
اینترنت از نگاه ویکتور ترنر۸ ، مردم شناس این طور تعریف شده است : فضایی است متفاوت از زندگی عادی و غیر عادی . او این فضا را یک فضای آستانه ای ۹ تعریف می کند. لذا این فضا یک فضای بینا بین ۱۰ و فاقد قوانین و انتظارتی است که عموماً بر زندگی روزانه حاکمند . به همین دلیل این امر فضایی جدید و به لحاظ فرهنگی بدون چهارچوب است . دست کم در فرم های نوشتاری آن غالباً هویت فردی را پنهان می کند و مسئولیت در برابر کنش ها را کاهش می دهد . (http://www.hccmr.com)
در نهایت شبکه ای ایجاد شد که نمی توان آن را از هیچ مرکزی کنترل کرد ، سانسور و کنترل این سیستم بسیار مشکل است و تنها راه کنترل آن ، وارد نشدن به شبکه است ، البته این شبکه در سراسر جهان گسترش یافته است و کاربران زیادی دارد .
وانواع اطلاعات را در تمام دنیا انتقال می دهد . این شبکه از هزاران شبکه کامپیوتری مستقل تشکیل شده است که راه های بسیاری برای برقرارای ارتباط دارد . شبکه ای که در سراسر جهان ، افراد میتوانند از آن به راحتی استفاده کنند و بایک دیگر ارتباط برقرار کنند . اینترنت ثانیه به ثانیه و لحظه به لحظه در حال گسترش است و تمدنی جدید را در سراسر جهان ایجاد می کند . این تمدن تنها به منطقه و جامعه ای خاص[۵]
محدود نمی شود بلکه تمام تمدن ها و همه انسان ها را در بر می گیرد .اینترنت این وسیله ارتباطی عظیم و این رسانه قدرتمند که در بیست و پنج سال گذشته در کنار لیزر و دوربین های دیجیتالی ، یکی از بهترین اختراعات بوده است ، جهان را به جامعه ای شبکه ای تبدیل کرده و با از بین بردن فاصله های زمانی و مکانی به افراد و گروه ها این توانایی را داده است که از اطلاعات استفاده کنند و با انسان های سر تا سر کره زمین ارتباط برقرار کنند . اینترنت ، نه تنها فاصله مکانی و زمانی را کاهش داد ، حتی محدودیت زبان را ، با توجه به اینکه زبان انگلیسی به یک زبان بین المللی تبدیل شده از بین برده است . (www.bashgah.net)
” شبکه اینترنت ، ستون فقرات ارتباطات کامپیوتری جهانی در دهه ۱۹۹۰ است . چرا که بتدریج بیشتر شبکه ها را به یکدیگر متصل ساخت ، صاحب نظران اعتقاد دارند که این شبکه می تواند در اوایل قرن بیست و یک ،
صد ها میلیون کاربر را به خود جذب کند . ” (کاستلز،۱۳۸۰،۴۰۷)
اینترنت تنها یک بانک اطلاعاتی نیست ، بلکه گسترده ترین و با اهمیت ترین شبکه کامپیوتری جهان است و شاید نمونه ای اولیه از بزرگراه های اطلاعاتی ربع قرن بیست و یکم باشد . اینترنت در حکم مخزنی از اطلاعات خوب و بد ، زشت وزیبا ، اخلاقی و غیر اخلاقی تلقی می شود. ” (محسنی،۱۳۸۰،۷۲)
با اتصال به شبکه اینترنت می توان با افرادی که فر سنگ ها دورتر از ما هستند ، ارتباط برقرار کرد ؛ از هر نقطه در دنیا اطلاعات سیاسی ، اقتصادی و هنری مورد نیاز را بدست آورد ؛ از فعالیت های علمی آگاه شده ؛ وارد کتابخانه شد و کتاب مورد نظر را مطالعه کرد و ده ها و صد ها کار دیگر می توان انجام داد که در گذشته امکان پذیر نبوده است ؛ هر چه که اینترنت آمیزه ای از رسانه هایی از قبیل تلویزیون و تلفن است ؛ اما شاید خصلت تعاملی بودنش این وسیله ارتباطی را از بقیه رسانه ها جدا می سازد . شاید در گذشته دور ، انسان نمی توانست باور کند که آدم های شرق و غرب جهان در قرن بیستم بتوانند در آن واحد ، با یکدیگر گفت وگو کنند و پیام ها ی خود را با سرعت سرسام آور برای یک دیگر بفرستند ؛ پیامی که در آن دوره ، زمان زیادی می برد تا از یک نقطه به نقطه ای دیگر منتقل شود . (هفته نامه پگاه حوزه،۱۳۸۶ش ۲۱۳)
عکس مرتبط با اقتصاد
زندگی روزمره انسانها همیشه با خود دگرگونی های را به همراه داشته است، دگرگونی های که حاصل آن بهره برداری از امکانات با ساده ترین روش ها را سبب می شود . تا آنجا که اگر در سالهای نه چندان دور برای جویا شدن از احوال دوست واقوام خود دو روش نامه نگاری که به روش سنتی در خوشبینا نه ترین حالت ها بیش از یک ماه زمان سپری می شد یا روش تماس تلفنی که بسیار هزینه بر بود امروزه به مدد تکنولوژی نوین ارتباطی همچون اینترنت می توان در کمتر از چند ثانیه به اقصی نقاط دنیا ارتباط برقرار کرد و این ارتباط همیشه و همه جا امکان پذیر است . (http://iranictnews.ir)
اینترنت همبستگی « درون گروهی » را کاهش میدهد ، گفتگو با اعضای بیگانه را آسان می کند ودر نتیجه ارتباطات « برون گروهی » را تسهیل می نماید . اینترنت به عنوان رسانه ای که می تواند به کار تامین مقاصد سیاسی بیاید یا عاملی برای رشد اقتصادی باشد ، می تواند موجبات تغییر فرهنگ جوامع را فراهم کند . از این جهات اینترنت به افراد میدان می دهد تا عقاید ، نظریات و ارزش هایشان را به دیگری عرضه کنند و به این ترتیب به آنها امکان می دهد که بهترین بهره را از این ابزار ببرند اینترنت به دو شیوه موجب تغییر فرهنگی می شود ؛ نخست فرهنگ خودش را عرضه می کند و دوم اینکه گذر گاهی برای سایر فرهنگ ها تدارک می کند . اینترنت ، علاوه بر آنکه محیطی برای تبادل فرهنگی مهیا و گذرگاهی برای دسترسی کاربران به فرهنگ های دیگر تدارک می کند ، خود نوعی فرهنگ یا خرده فرهنگ است که همه فرهنگ ها را در بر می گیرد. “
)http://www.aftab.ir/ articles (
” اینترنت یک شاهراه اطلاعاتی است که در سراسر جهان پخش است . شما از هر جای این شاهراه می توانید وارد اینترنت شوید ، اطلاعاتی بگیرید و اطلاعاتی به آن ارائه کنید . از طرف دیگر ، اینترنت مردم را به هم نزدیک کرده است . از طریق اینترنت شما می توانید با اقتصادی ترین روش با دوستان و بستگان خودتان ارتباط صوتی داشته باشید و مهم تر از آن ، ارتباط تصویری که از طریق تصویر می توانید احساستتان را هم منتقل کنید یا بحث تجارت اینترنتی که موجب صرفه جویی در وقت و هزینه شما می شود و می توانید سود اقتصادی چشمگیری برای شما در پی داشته باشد . ویژگی ممتاز اینترنت نسبت به سایر رسانه ها را دو سویه بودن آن معرفی کردند . ارتباط دو سویه با اینترنت یکی از ابعاد مثبت این رسانه است . ” ( ماهنامه پرسمان ، ۱۳۸۱،۴)
شبکه های اجتماعی:
عکس مرتبط با شبکه های اجتماعی
تا کنون تعریف گوناگونی از شبکه های اجتماعی اینترنتی یا مجازی ارائه شده است . آخرین تعریفی که دقیق تر به نظر میرسدمیگوید ، شبکه های اجتماعی اینترنتی عموما سرویس های مبتنی بر وب هستند . سرویس آنلاین ، پلتفرم یا سایتی محسوب می شوند که مردم در آنها می توانند ، نظرات ، علاقه مندی ها و در یک کلام محتوا ایجاد و با دوستان و سایرین به اشتراک بگذارند .
در دنیای ارتباطات علمی ، شبکه­ های اجتماعی را می‌توان از بسترهای مؤثر در تولید علم ، اشتراک عقاید و رشد فردی و اجتماعی دانست . هدف شبکه اجتماعی این است که با فراهم آوردن امکان ارتباط بین سرمایه‌های فردی و تشکیل سرمایه اجتماعی ، به رشد و ارتقای سطح علم کمک کند .
هدف کلی هر شبکه اجتماعی ، ایجاد سرمایه اجتماعی و تسهیل ارتباط بین متخصصان ، هنرمندان و صاحبان حرفه­های متعدد است . تبدیل سرمایه فردی به سرمایه اجتماعی ، از مسائل مهم و مورد توجه تمامی حوزه‌های علمی است . از این طریق، دانش فردی به دانش جمعی تبدیل و در واقع از دانایی جمعی برای حل مسائل و مشکلات دنیای علم بهره‌برداری می‌شود .
فضای مجازی مجال شکل گیری اجتماعات جدید از کاربران را فراهم می کند . از زمان تونیس (Tonnies) و تلاش او برای تعریف دو گونه تجمع انسانی یعنی « اجتماع » در مقابل « جامعه » به بعد همه متفکران علوم اجتماعی و فرهنگی « رو در رو بودن » « محدودیت تعداد » و « ابتناء بر روابط عاطفی و نه روابط عقلانی را از خصائص بینا بینی » اجتماع عنوان کرده اند .
هر چند روابط کاربران فضای مجازی رابطه ای با واسطه است و نه رو در رو ، بسیاری از مطالعه کنندگان اینترنت تمایل دارند از اصطلاح « اجتماع » برای اشاره به جمع کاربران استفاده کنند . در این میان تلاش های متعددی در حال انجام است تا حوزه و دامنه معنایی کاربرد های جدید این اصطلاح را برای اشاره به تجمعات کاربران فضای مجازی ، روشن سازد . از جمله می توان به تلاش های خانم شلینی ونچرلی اشاره کرد. نظرات ونچرلی در سایت usinfoارائه شده است او به شبکه ها و سازمان های رسمی که به سامان بخشیدن به روابط و مقررات ارتباطاتی در فضای مجازی اشتغال دارند می پردازند و در ادامه به موضوع اجتماعات کاربران و خصوصیت های آنها اشاره می کند . شبکه های اجتماعی بر پایه اینترنت از قبیل www.facebook.com,www.myspace.com در بین جوانان آمریکایی محبوبیت بسزایی کسب کرده اند . این شبکه های اجتماعی در عین حال که فضاهایی هستند که در آنها افراد دوستان جدیدی پیدا می کنند و یا دوستان قدیمی خود را در جریان تغییرات زندگی شان قرار می دهند ، مکان هایی برای تبادل نظر هستند که در آنها جوانان عقاید و نظرات خود را با هم به اشتراک می گذارند . این قابلیت که یک جوان بتواند با امثال خود در کشور های دیگر جهان ارتباط برقرار کند باعث می شود تا این شبکه ها به مکانی تبدیل شوند که در آنها ایده های جدیدی معرفی می شوند و مورد بحث قرار می گیرند.استفاده از خدمات شبکه های اجتماعی ، روز به روز محبوبیت بیشتری پیدا می کند . هم اکنون سایت های شبکه های اجتماعی ، بعد از پرتال های بزرگی مثل یاهو یا اس ام ان موتورهای جستجو مثل گوگل ، تبدیل به پر استفاده ترین خدمات اینترنتی شده اند .
شبکه های اجتماعی ، به خصوص آن هایی که کاربرد های معمولی و غیر تجاری دارند، مکان هایی در دنیای مجازی هستند که مردم خود را به طور خلاصه معرفی می کنند . وامکان برقراری ارتباط بین خود و همفکرانشان را در زمینه های مختلف مورد علاقه فراهم می کنند البته در بعضی از این موارد مثل مای ناسا سمت وسوی اصلی این علایق مشخص است .
به نظر می رسد شبکه های اجتماعی در اینترنت ، در آینده بیش از این هم اهمیت پیدا می کند . این شبکه ها هم اکنون روز به روز محبوب تر می شوند . با شبکه های اجتماعی، دیگر افراد برای پیدا کردن همفکران خود در موارد گوناگون تنها نیستند ؛ یک دوست آرژانتینی برای تحلیل بازی های بوکاجونیورز ، یک دوست سوئدی برای صحبت در مورد فناوری اطلاعات ، یک دوست فرانسوی برای صحبت در مورد فیلم های سینمای مستقل یا یک دوست مصری برای بحث در مورد مسائل خاورمیانه . مسلماً در دنیای حقیقی هیچ گاه افراد علاقه مند ، موضوعات مورد علاقه خود را به این گستردگی نمی یافتند .
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
این دلیل و شاید دلایل مشابه این ، سرویس شبکه های اجتماعی را به یکی از مهم ترین ارکان اینترنتی دردو ، سه سال اخیر تبدیل کرده است .
یک شبکه اجتماعی ، یک ساختار اجتماعی است که از گرده همایی (که عموماً فردی یا سازمانی هستند) تشکیل شده است که توسط یک یا چند نوع خاص از وابستگی به هم متصل اند . به بیان دیگر ، یک شبکه اجتماعی سایت یا مجموعه سایتی است که به کاربرانی که دوست دارند علاقه مندی ها ، افکار ، فعالیتهای خودشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و دیگران هم با آنان به اشتراک بگذارند .
شبکه های اجتماعی اینترنتی به خصوص آن هایی که کاربرد های معمولی و غیر تجاری دارند ، مکان هایی در دنیای مجازی هستند که مردم خود را به طور خلاصه معرفی می کنند و امکان برقراری ارتباط بین خود وهمفکرانشان را در زمینه های مختلف مورد علاقه فراهم می کنند . (Wikipedia)
انقلاب ارتباطات، نوع جدیدی از ارتباطات مجازی را که خالی از روح حاکم بر روابط واقعی اجتماعی است به وجود آورده است . از طریق ماهواره، اینترنت و … جهان جدیدی به موازات جهان واقعی به وجود می ­آید . رسانه ­های الکترونیکی مخاطبان وسیع و متکثری دارند که مجموعه­هایی از حیث محتوای نمادین را به این مخاطبان عرضه می­ کنند . در چنین شرایطی فضای مجازی شکل می­گیرد و فرهنگ­ها همه از طریق واسطـه ­های الکتـرونیکی منتقـل می­شوند و مفاهیـم زمان و مکـان معانی تازه­ای پیدا می­ کنند . فواصل زمانی و مکانی عملاً از میان برداشته می­شوند و انتقال اطلاعات ، داده ­ها و سرمایه­ها و امکان ارتباط همزمان میان افراد در نقاط مختلف به­وجود می ­آید .
جهان طی چند سال گذشته قدم به دنیای جدیدی تحت عنوان «وب ۱» و در ادامه «وب ۲» گذاشته که ظرف مدت زمان اندکی ، «وب ۲» به سبب امکان ارتباط تعاملی دوسویه مورد استقبال کاربران فضای سایبری قرار گرفته است . اکنون نتایج پژوهش­ها بیانگر افزایش فعالان مجازی نسبت به شبکه­ های اجتماعی است که در عصر کنونی به محبوب­ترین نوع وب ­سایت­ها بدل شده و کاربران، بخش قابل­توجهی از وقت خود را به این شبکه­ ها اختصاص داده­اند . در ابتدا «وب۱» ، دنیای اطلاعات را در فواصل زمانی سال­های ۱۹۹۰تا ۲۰۰۰ متحول ساخت و با ایجاد دسترسی همگانی به اطلاعات مختلف بدون هیچ­گونه محدودیتی ، در دنیای فیزیکی انقلابی شگرف در زمینه دسترسی به اطلاعات و پیشرفت علم ایجاد کرد و پس از آن «وب۲» و وب­سایت­های دوسویه و شبکه­ های اجتماعی مجازی از سال ۲۰۰۰ تاکنون دنیای ارتباطات را چنان دگرگون ساخته­اند که کاربران این بار ضمن دریافت پیام، خود شخصا اقدام به خوراک دهی سایت­ها و وبلاگ­ها می­پردازند . گسترش وبلاگ­ها از سال ۱۹۹۹ میلادی و در ایران از سال ۱۳۸۰ با راه­اندازی چندین سرویس رایگان و یا ارزان­قیمت در رابطه با وبلاگ و وبلاگ­نویسی آغاز شده و به­عنوان رسانه­ای محاوره­ای عمومیت یافته به­صورتی­که اکثر وبلاگ­نویسـان از وبلاگ برای بحث در ارتباط با موضـوعات مورد علاقه استفاده و با به­ کارگیری لینک­های متعدد را امکان دنبال کردن مباحث مورد علاقه خود را در اختیار خوانندگان قرار داده و آنها را ضمن شرکت در مباحث موردنظر و آگاهی از سایر دیدگاه ­های موجود ، ترغیب به بیان عقاید و نقطه­نظرات خود می­ کنند . وبلاگ­ها بعضاً دارای یک مولف و برخی هم به­صورت گروهی اداره می­شوند و عملکرد برخی از آنها نظیر پرتال بوده و خوانندگان را به سایر وب­سایت­ها و وبلاگ­ها هدایت می کنند ، در حالی که برخی دیگر در عرصه ­های مختلف و در ارتباط با مسائل سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی و … اقدام به نشر اطلاعات کرده و مخاطبان را با رویکردی کاملاً آزاد قادر به مطالعه مطالب و درصورت تمایل بیان و ارائه دیدگاه ­ها و نقطه­ نظرات در ارتباط با آن موضوع می کنند . در مجموع ، این ارتباطات دو طرفه ” در «وب۲» سبب ایجاد شبکه­ های اجتماعی بزرگی همچون فیس­بوک (نادریان،شانزدهمین کنفرانس وحدت اسلامی،۱۳۸۲) ، (سومین جامعه بزرگ دنیا) ، آمازون (کاظمی پور،۱۳۸۳،۲۱) ، (بزرگترین کتاب فروشی دنیا) ، ویکی­پدیا (کلمن، ۵۲،۱۳۷۷) ، (بزرگترین دایره­المعارف دنیا) ، ابای (گیدنز،۷۶،۱۳۸۰) ، (بزرگترین سوپرمارکت دنیا) و بسیاری دیگر ، در تمامی زمینه ­های زندگی بشر شده و به ­نوعی تمامی روابط اجتماعی جامعه بشری را تحت تاثیر خود قرار داده است.”
به­اعتقاد صاحب نظران ارتباطات ، شبکه­ های اجتماعی باعث شکل­ گیری مفاهیمی همچون صمیمیت و اعتماد در فضای سایبری شده است ، مفاهیمی که در گذشته­ای نه چندان دور دستیابی و تحقق آن در حد یک رؤیا بود .
)پست الکترونیکی (Electronic Mil “E.mail “
ایمیل یک نشانی پستی یا به اصطلاح آدرس پست الکترونیکی (Electronic mail) است که از طریق این نشانی میتوان با هر شخصی یا ارگان و سازمانی به صورت الکترونیکی و از طریق شبکه جهانی اینترنت ارتباط پیدا کرد . واز طریق آن همه افراد از هر کجای دنیا می توانند پیام ها ، عکس هاو هر فایل دیگری را ارسال نمایند. مزیت جهانی بودن دسترسی به صندوق پست الکترونیک و عدم محرومیت زمانی دسترسی به منظورارسال و دریافت نامه ها و همچنین آنی بودن همین ارسال ها و دریافت ها ، پست الکترنیک را به یک ضرورت فوق مهم بدل کرده است .
پست الکترونیک (ایمیل یا رایانامه) ، نامه ای الکترونیکی است که با رایانامه فرستاده می شود . یکی از کاربردهای اینترنت فرستادن و دریافت نامه های الکترونیکی است ؛ نامه الکترونیکی پرونده ایست که از طریق شبکه اینترنت برای مخاطبی که دارای رایا نشانی است ، فرستاده می شود . (http://fa.wikipedia:rg)
پست الکترونیکی یکی از خدمات مهم اینترنت است که شباهت زیادی به خدمات پست معمولی دارد ودر واقع ارتباط غیر همزمان را برای افراد پدید می آورد و در عرصه ارتباطات توجه روز افزونی به آن میگردد . استفاده از این گونه پست آسان است و فرستادن پیام به هر نقطه ای از دنیا چند دقیقه بیشتر طول نمی کشد و لزومی به خرید تمبر و کاغذ و پاکت نیست ؛ و مهم تر آنکه عکس ، سندو جز آن را نیز می توان از طریق پست الکترونیکی ارسال کرد .
استفاده از پست الکترونیکی به سبب مزایای بسیار به طور گسترده ای رشد یافت . این مزایا عبارتند از : ارتباط همزمان چند کاربر با یکدیگر از طریق کنفرانس پست الکترونیکی ، امکان ذخیره یا دستکاری پیام ، سرعت بالای ارسال پیام ، هزینه ناچیز ارسال پیام ؛ امکان ارسال همزمان پیام برای چند نفر و ایجاد گروه های مباحثه و دریافت خودکار اطلاعات ؛ حذف نسخه برداری و استفاده از کاغذ ؛ رسید دریافت پیام و حذف محدودیت های زمانی و جغرافیایی (ماهنامه ریز پردازنده، ۱۳۷۸،۳۸-۴۱)
اطلاع رسانی و اطلاع گیری از طریق اینترنت امری معمولی و بدیهی است . یکی از روش های کسب پیام یا ارسال پیام پست الکترونیک است که افراد آن را جایگذین ارسال نامه ها از طریق پست سنتی کرده اند .
با این سرویس می توانید برنامه های خود را ارسال و یا پیام های رسیده را از صندوق پستی خود “Emil” دریافت کنید . همچنین این امکان وجود دارد که به وسیله این سرویس هر چیزی که در پرونده ای ذخیره می شود پیوست گردد مثل تصاویر ، اعلامیه ها و غیره .
این سرویس مهم ترین و کارآمدترین موضوع اینترنت است که به دلیل سادگی از طرف دارترین سرویس های اینترنتی محسوب می شود ، به طوری که در حدود ۵۰ درصد از کشورهایی که به اینترنت متصل هستند عمده بهره وری آنها از همین سرویس است .
امروزه افراد و شرکت ها ی مختلف از این سرویس بهره فراوانی می برند در واقع این سرویس پیام ها را رد و بدل و مشکل اشغال تلفن را رفع می کند . پست الکترونیک به طور خلاصه جای تلفن ، نامه های پستی ، فاکس و … را گرفته است .
امروزه با گسترش شبکه جهانی اینترنت ، پست الکترونیک به عنوان یکی از رایج ترین سرویس های این شبکه (اینترنت ) رواج و گسترش زیادی یافته است . سرعت بالا ، ضریب ایمنی مناسب و بسیاری از مزایایی که این سرویس داراست ، سبب شده است که این ابزار قوی و مناسب ، نامه های کاغذی را کم کم از میدان خارج کرده و به صورت یک سرویس همگانی ، مورد استفاده اکثر مردم جهان قرار گیرد .
امروز E-mail بهترین ابزار ارتباطی در سراسر دنیاست . چرا که علیرغم سرعت بالا ، ارزان قیمت و ofline است ، یعنی بر خلاف تلفن ، نیازی نیست که گیرنده شرایطی را فراهم می آورد که حتی ساکت ترین افراد نیز به ناگاه شروع به نوشتن مطالبی خواهند کرد که هیچ گاه جرات به زبان آوردن آنها را نداشته اند . هم چنین E-mail روشی مناسب برای حفظ شادابی و پویایی تیم های کاری است و از طریق آن می توانید اخبار شرکت خودرا بین مخاطبان توزیع و بازتاب سریع آن را به سرعت دریافت کرده ونسبت به شکایت های مخاطبان عکس العمل سریع و مناسب نشان دهید .
مزایای پست الکترونیک ، ایمیل ، E-mailچیست؟
در مجموع مزایای E-mail عبارتند از :
– افزایش بهره وری : دیگر مجبور به پاسگویی تلفن های همکاران خود و گذاشتن پیغام برای آنها نیستند .
-کاهش هزینه های ارتباطی : پست الکترونیکی یکی از ارزانترین روش های موجود برای برقراری ارتباط میان دفاتر کار است .
– E-mail انتقال سریع اطلاعات : می توانید با بهره گرفتن از داده ها را به کاربران منتقل کرده و یا پرس و جو از یک پایگاه اطلاعاتی انجام دهید .
– هم چنین در این برنامه سندی از ساعت و تاریخ خوانده شدن پیامهای ارسالی شده ، نگهداری می شود .
– E-mail سهولت ارتباط امکان برقراری ملاقات های فوری را فراهم می سازد .
E-mail- ایجاد پاسخگویی صادقانه: هنگامی که کاربران به عادت کردند و پی می برند که در پاسخگویی بی پروا بوده و مخاطب با این روش در بیان احساسات واقعی (حتی اگر نا محبوب یا سخت باشد) ، نسبت به زمانی که رو در رو قرار گرفته، موفق تر خواهد بود .
-حفظ ارتباط مداوم : اگر شرکت شما کارمندانی دارد که معمولاً در محل کار خود حاضر نیستند ، می توانید یادداشت های داخل شرکت را از طریق E-mailبرای آنها بفرستید . در حقیقت E-mail می تواند راه بسیار خوبی برای حفظ تماس کارمندان راه دور با دفتر مرکزی باشد و اگر به تعداد کافی کارمند راه دور دارید ، این موضوع می تواند توجیه مناسبی برای نصب ایمیل باشد .
– تلفن همراه :
تلفن همراه یا تلفن مبایل که در فارسی گوشی مبایل هم گفته می شود ، یک وسیله شخصی و قابل حمل برای ارتباط مخابراتی است .
– تماس صوتی۱۱:
به افراد اجازه می دهد با هم دو به دو صحبت کنند . و صدای یکدیگر را از طریق گوشی تلفن همراه دریافت کنند .
– تماس تصویری:۱۲
این قابلیت به افراد اجازه می دهد تا دو به دو با هم صحبت کنند و همزمان تصویر همدیگر را نیز به روی گوشی تلفن همراهشان مشاهده کنند .
– پیام کوتاه:sms
این واژه مخفف کلمه short message service به معنی سرویس پیام کوتاه است . سرویسی که به [۶]مشتریان این امکان را میدهد تا پیام کوتاه را از طریق موبایل های خود به یکدیگر ارسال کنند .
– بلوتوث:
این واژه نمایانگر سیستمی در گوشی های تلفن همراه است که شبکه اختصاصی و بی سیم مختص برای ارتباط تلفن ها و کامپیوتر ها و ابزاری از این قبیل است. در مسافت های کوتاه و بدون استفاده از سیم و از طریق فرکانس های رادیویی با قدرت پایین انتقال اطلاعات صورت می گیرد .
با بهره گرفتن از بلوتوث می توان اطلاعات و یا برنامه های موجود در حافظه یک گوشی را به گوشی های نزدیک و یا کامپیوتر منتقل کرد .
-mms

 

 

مقاله های هم سو :
۱- آسیب شناسی درس تاریخ هنر در هنرستانهای هنر، سجاد باغبان ماهر، نشریه رشد آموزش هنر – دور هشتم شماره اول، تهران ۱۳۸۹
مقاله های هم سنخ :
۱- شیشه گری، محمد تقی آشوری ، نشریه علمی پژوهشی هنرنامه شماره ۱۶ ، تهران ۱۳۸۱
۲- نقاشی پشت شیشه: ویژگی و تاثیرگذاریها، کامران سخن پرداز، نشریه آینه خیال شماره ۱۰، تهران ۱۳۸۸
پایان نامه کارشناسی ارشد هم سنخ :
۱- آسیب شناسی مواد و فرایند تولد محصولات شیشه دست ساز در کارگاه های شیشه گری تهران، زهرا ناجیان اصل ، ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۹۰
در این پایان نامه محوریت اصلی موضوع بر روی مواد تشکیل دهنده شیشه و ترکیبات آن به لحاظ شیمیایی می باشد. اما در رساله حاضر نگاه اصلی به عوامل تاثیر گذار در روند تولید شیشه های هنری از جمله : هویت و اصالت در صنعت شیشه گری، خلاقیت و نوآوری در آثار تولید شده و غیره می باشد.
۲- بررسی فرایند تولید شیشه و کریستال دست ساز در ایران از سال ۱۳۴۵ تا کنون، بهنام سربخشیان، ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۹۰
این پایان نامه به موضوع هنر تراش روی شیشه و کریستال پرداخته است که با رساله حاضر از لحاظ موضوعی کاملا متفاوت می باشد.
۳- بررسی تطبیقی نقاشیهای پشت شیشه دوران قاجار با نمونه های مشابه در آلمان و کشورهای همسایه در قرن ۱۹، آرش صداقت کیش، ارشد تصویر سازی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۸۹
در این پایان نامه به یکی از شیوه های تزیینی روی شیشه پرداخته شده است که نوع نگاه رساله حاضر با آن که وضعیت تولید شیشه های هنری است متفاوت می باشد.
۴- بررسی عوامل و علل پیشرفت هنر شیشه گری در کشورهای پیشرفته و مشکلات تولید آن در ایران، آسیه شفیع پوبالدار، ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۸۴
در این پایان نامه محوریت اصلی موضوع شیشه گری در کشورهای پیشرفته می باشد و نگاهی اجمالی به شیشه گری در ایران دارد. اما در رساله حاضر محوریت اصلی پایان نامه به آسیب شناسی وضعیت تولید شیشه های هنری در ایران معطوف شده است و در بخشی نیز نگاهی به نمونه های موفق و مشابه در اروپا شده است.
۵- دستیابی به فراینده های سنتی خلاق در تولیدات صنایع دستی مورد پژوهی: کارگاه های شیشه گری تهران، آوا میرهاشمی، ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، ۱۳۸۷
محوریت اصلی این پایان نامه خلاقیت در آثار صنایع دستی و مورد پژوهی ان شیشه های هنری می باشد که در رساله حاضر به این موضوع نیز پرداخته شده اما با نگاه آسیب شناسانه و همچنین به موارد دیگری نیز پرداخته شده است.
فصل دوم :تعاریف و مبانی نظری پژوهش
نقش و جایگاه صنایع دستی در اقتصاد
عکس مرتبط با اقتصاد
طراحی و نوآوری در آثار صنایع دستی
ضرورت و اهمیت بسته بندی در رونق صنایع دستی
هویت و اصالت در صنایع دستی
۱-۲- نقش و جایگاه صنایع دستی در اقتصاد[۱]
صنایع دستی ایران، به عنوان صنعتی مستقل و بومی، شاخص ترین هنر کاربردی ایران و یکی از سه قطب برتر صنایع دستی جهان، ریشه های عمیق و استوار در فرهنگ غنی و بارور ایران اسلامی داشته است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، صنایع دستی به عنوان یکی از شاخه های فرهنگی و هنری پر اهمیت، نقش بسزایی در درآمد زایی و رشد اقتصادی دارد.
«در تعریف کلی، اقتصاد علمی است که به مطالعه کاربرد و نحوه تخصیص بهینه منابع تولیدی و کمیاب به منظور تامین بیشترین نیازهای نامحدود بشری می پردازد. در این راستا معمولا از عواملی چون نیروی کار، سرمایه، طبیعت و مدیریت به عنوان عوامل اصلی تولید در کنار فن آوری و امنیت نام برده می شود» (نیلی، ۱۳۸۶، ۱۲).
با توجه به تعریف فوق در میابیم که پتانسیل های موجود در یک کشور فراوانند و بهره گیری درست از آن منابع در راستای توسعه اقتصادی جزو اولویتهای برنامه ای یک کشور محسوب می شود. رشد اقتصادی و دستیابی به هدف های مختلف آن امروزه سرلوحه برنامه و فعالیت های بسیاری از دولت ها به ویژه در کشورهای در حال توسعه شده است. این دولت ها در برنامه های توسعه اقتصادی خود هدف های عمده ای را در زمینه های مختلف اقتصاد، اجتماع، سیاست و غیره دنبال می کنند.
«اقتصاد هنر را می توان بررسی جنبه های اقتصادی تولید، مصرف و یا عرضه و تقاضای محصولات و یا خدمات فرهنگی و هنری دانست. نکته ی نهفته در این تعریف آن است که مراد از واژه ی فرهنگ در اینجا، به معنای محصولات فرهنگی و هنری مانند : کتاب، فیلم، آثار موسیقایی، هنرهای دستی، هنرهای تجسمی و موارد مشابه است و منظور از بررسی جنبه های اقتصادی، تولید مصرف و یا عرضه و تقاضای محصولات و خدمات فرهنگی و هنری است که اقتصاد فرهنگ به بررسی و شناسایی عوامل و عناصر دخیل در تولیدات، مصرف و یا عرضه و تقاضای این محصولات می پردازد. علم اقتصاد فرهنگ و هنر در این مناسبات با مطالعات و بررسی های خود، مسیر صحیح فعالیت های هنری را در چرخه ی تولید، عرضه و مصرف نشان می دهد. چنانچه محدودیت های نسبی منابع را برای رفع نیازهای فزاینده ی گروه های مختلف جامعه، مبنای حضور نظریه ی اقتصادی در فرایند تصمیم گیری و سیاست گذاری در حوزه ی فعالیت های هنری بدانیم، در جامعه ما که منابع و تولیدات در قیاس با انتظارات محدودیت بیشتری دارد، اهمیت و نقش مقوله ی هنر و به عبارت دیگر ابعاد اقتصادی تولید و مصرف محصولات هنری حایز اهمیت خواهد بود» (ایمانی خوشخو، ۱۳۸۸، ۸۰).
صنایع دستی یکی از مظاهر هنری و فرهنگی جامعه محسوب می شود و نظر به اینکه هر فرآورده دستی بازگو کننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی کشور محل تولید خود می باشد، می تواند هم عامل مهمی در معرفی فرهنگ و تمدن آن کشور به حساب آید و هم آنکه موجی برای جلب و جذب توریست و جهانگردان خارجی قلمداد شود. امروزه دیگر تنها آثار تاریخی وسیله جذب توریست به ممالک در حال توسعه که اکثرا دارای تمدنی کهن هستند نیست، بلکه همراه آن محصولات صنایع دستی با طرحها و اصالتهای ویژه خود مطرح بوده و می توانند مکمل دیدنیهای تاریخی هر کشور باشند. البته این قضیه چند سالی است که در کشور ما (ایران) بیشتر اهمیت پیدا کرده است. اما موانعی نیز سد راه صنعتگران می باشد که در فصل سوم در حوزه شیشه گری دستی به آن خواهیم پرداخت.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بازار داخلی صنایع دستی ایران، بازاری است سنتی و تا به حال برای گسترش آن بازاریابی و تبلیغات صورت نگرفته است. از خصوصیات مهم این بازار، سود سرشار واسطه ها در امر توزیع مواد اولیه مصرفی و داد و ستد آن است. «به طور خلاصه عوامل مؤثر در گسترش بازار داخلی صنایع دستی ایران مواردی چون : افزایش سطح درآمد سرانه، افزایش جمعیت، ازدیاد مسکن و افزایش سطح زیربنایی آن، ترویج تبلیغات در مورد استفاده از صنایع دستی به عنوان یک کالای هنر ملی می باشد. توسعه ی صادرات اعم از صدور مواد خام ، کالاهای نیمه ساخته و صنایع دستی و در نتیجه ایجاد درآمدهای ارزی ، از شرایط اساسی توسعه اقتصادی است. در سالها ی اخیر صدور محصولات دستی نه تنها توسط کشورهای جهان سوم بلکه توسط برخی از ممالک پیشرفته نیز مورد توجه خاص قرار گرفته و به ویژه کشورهای مهد صنایع دستی می کوشند تا با اتخاذ تدابیر حمایتی و سیاستهای تشویقی موجبات رشد و توسعه صادرات صنایع دستی که یکی از اقلام مهم صادراتی آنها به حساب می آید را فراهم سازند موفقیتهای بدست آمده در زمینه صدور گسترده محصولات صنایع دستی ناشی از عوامل زیر است :
١- عدم مشابهت و فقدان جنبه ی رقابتی فرآورده های دست ساز با تولیدات صنعتی کشورهای پیشرفته . در این خصوص باید گفت که کشورهای پیشرفته به عنوان تقاضا کننده مطرح بوده و کشورها ی در حال توسعه حکم عرضه کننده را دارند ( برخلاف کالاهای صنعتی ).
٢- ارزانی نسبی قیمت صنایع دستی به علت پایین بودن سطح دستمزدها در ممالک در حال توسعه .
٣- بالا بودن قدرت خرید مردم در کشورهای پیشرفته و علاقه آنان به خرید و استفاده از اشیاء هنری – مصرفی .
۴- رعایت برخی ملاحظات اجتماعی و سیاسی از طرف کشورهای پیشرفته که موجب تعیین سهمیه و معافیتهای گمرکی برای فرآورده های دستی صادراتی ممالک جهان سوم شده است » (محمدیان،۱۳۸۵، ۳۲).
مزیت ها و قابلیت های صنایع دستی :
برای آنکه جایگاه صنایع دستی در توسعه اقتصاد کشور بهتر مشخص شود به مزیت ها و قابلیت های آن اشاره می کنیم. صنایع دستی بدلیل فراوانی مواد اولیه، ارزانی، دسترسی آسان به آن، عدم نیاز به سرمایه گذاری بالا، نداشتن آلایندگی زیست محیطی و ارزش افزوده ی بالا می تواند بهترین گزینه در جهت رفع بیکاری و ایجاد اشتغال باشد. همچنین با وجود مشکلات فراوانی که صنعتگران با آن مواجه هستند، در حال حاضر یکی از مهمترین بخش های صادرات غیر نفتی کشور را صنایع دستی به خود اختصاص داده است.
«بدلیل ارتباط تنگاتنگ صنایع دستی با صنعت توریسم، توجه به این بخش میتواند برای جلب و جذب گردشگران به کشور سودمند باشد. استقبال گردشگران داخلی و خارجی برای خرید یکی از آثار هنری یا صنایع دستی هر شهر یا استان نشان می دهد قابلیت بهره برداری اقتصادی از صنایع دستی کشورمان یکی از اصلی ترین مزایای پرداختن به صنعت گردشگری و تقویت آن است. لذا بیشترین رقم ارسالی صنایع دستی ایران از طریق گردشگران به عنوان ارمغان و سوغات سفر صورت می گیرد. بنابراین ضرورت دارد در راستای توسعه صنایع دستی ابتدا توانهای گردشگری ایران شناسایی، بررسی و تقویت نموده تا شاهد حضور چشمگیر مسافران باشیم و دست اندرکاران صنایع دستی هم تولیدات خود را بر اساس سلیقه و ذایقه گردشگران تولید و عرضه نمایند تا از اقبال عمومی بیشتری برخوردار که تحقق این امر تاثیر به سزایی بر رونق توریسم فرهنگی ایران خواهد داشت » (طهماسبی، ۱۳۹۰ ،۴).
تصویر درباره گردشگری
بسیاری از مردم هنوز تصویر روشنی از صنایع دستی ندارند و غالبا ارزش آن را در ترازوی دانش اقتصادی خود، با اهمیت و بهروری بخش صنایع ماشینی مقایسه می کنند. از آنجا که در صنایع دستی، بخش عمده ای از ارزش محصول، ناشی از نیروی انسانی به کار رفته در آن و میزان ذوق هنری و مهارت صنعتگر است و بعلاوه، مواد اولیه مصرفی نیز به طور متوسط ساده و ابتدایی و عمدتا کم هزینه است، ارزش افزوده حاصل در این بخش بسیار بالا است. به طور کلی و جمع بندی مطالب گفته شده، نقش و جایگاه صنایع دستی در توسعه اقتصادی را در چند مورد زیر خلاصه کرد :
۱- بالا بردن سطح اشتغال با هزینه های بسیار کم
۲- ازدیاد درآمد سرانه ملی
۳- جذب گردشگران خارجی و توسعه صنعت توریسم
۴- ارز آوری مناسب بواسطه صنعت توریسم
۵- تاثیر در توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی
۶- صنایع دستی بدلیل بار فرهنگی قوی می تواند به عنوان سفیر فرهنگی کشور عمل نماید.
۲-۲- طراحی و نوآوری در آثار صنایع دستی
انسان روحی کمال گرا دارد و همین ویژگی اوست که جهان هستی را پیوسته به سوی تازه شدن و بالندگی پیش می برد و تکرار و رکود برای او امری است ملال آور که موجب ضعف و کسالت روح می گردد. در این میان نیاز به تازگی و تغییرات مثبت در فضای زندگی، از اهمیت بیشتری برخوردار است که بخش بزرگی از آن بر عهده ی هنر می باشد. هنر به شکلهای مختلف و با تنوع شاخه هایش همواره مسئولیت آرام بخشی و ارضای روح بشر را به دوش کشیده است. هنرمندان با انواع سبک ها، شکلها، رنگها، صداها و غیره، همت خود را برای ارضای روح خود و همنوعانشان به کار بسته اند تا بتوانند با آثار خود، موجبات تازگی و طراوت روح کمال گرا و تنوع طلب خود و آنان را فراهم آورند. وجود این نیاز است که هنرمند را موظف به بروز خلاقیت و نوآوری پیوسته در هر شاخه و گونه ی هنری می کند. خواه نوشتن یک قطعه موسیقی امروزی باشد و خواه ساخت یک شئ از سفال، ماده ای که از هزاران سال پیش در دستان انسان بوده است.
« با نگرشی بر تاریخ هنر و ادبیات ایران و جهان به طور اعم و نیز هنرهای تجسمی و تزیینی به طور اخص، همواره نقش هنرمندان آوانگارد[۲] در آفرینش آثاری نو، بی بدیل و ماندگار با رویکرد هایی همسو با سلایق و نیازهای مردمان هم عصر خویش، همچون نگینی بر تارک وجودی دست آفریده های بشری می درخشد. با تاملی اجمالی بر ممالکی که از تعامل ذوق و دست انسان بیشترین سود را جسته اند می توان به حقیقت نقش تمدن به عنوان پشتوانه عظیم آفرینش صناعات دستی بشر اذعان داشت. تمدن های کهن و باستانی مشرق زمین هم چون ایران، چین و هند که بیشترین سهم را در تولید آثار صنایع دستی دنیا به خود اختصاص داده اند در کنار کشور های آسیایی همچون تایلند، مالزی، کره، ویتنام، اندونزی و غیره، به وضوح تجلی تمدن کهن خویش را در آیینه این سفیران فرهنگی نگریسته و چکیده فرهنگ و تمدن خود را در معرض دید جهانیان می نهند» (رحمانی،۲۶،۱۳۹۱).
در گذشته صنایع دستی، بخشی از نیاز مصرفی مردم را تامین می کرده و در زندگی آنها نقش کاربردی داشته است. ولی به تدریج با ماشینی شدن ساخت بسیاری از وسایل مورد مصرف در زندگی روزمره، آثار صنایع دستی به گوشه ی گنجه ها و انبارهای منازل رفت و یا به عنوان اشیای تزیینی در دکور برخی خانه ها استفاده شد. از طرف دیگر، سهولت استفاده از وسایل ساخت ماشین به دلیل ارزان بودن، فراوان بودن، سبک وزن بودن و در نهایت هماهنگی داشتن بیشتر با زندگی ماشینی امروز را نمی توان انکار کرد. در این شرایط صنایع دستی در هر و شکل شاخه ای می تواند با اندکی تغییر کارایی، خود را با دنیا و خواسته های انسان امروزی هماهنگ گرداند و جایگاهی ارزشمند در خانه ها، ادارات، رستورانها و حتی فضاهای شهری برای خویش بیابد. این امر با اندکی مطالعه و شناخت نیازهای زندگی امروزی و با به کارگیری اندکی ذوق و سلیقه، نوآوری و ابتکار از سوی هنرمند صنعتگر میسر است. نوآوری در محصول صنایع دستی از چندین وجه قابلیت اعمال دارد که در اینجا به چند مورد از آن اشاره می نماییم:
۱- نوآوری در کاربرد محصول : بسیاری از رشته های صنایع دستی این قابلیت را دارند که آنها را برای مصارفی غیر از مصارف رایجشان تولید کرد. یعنی با تغییر کاربری آنها می توان این محصولات را در شبکه ی جدیدی از موارد مصرفی مردم وارد نمود. محصولات جدید با کارایی جدید از طرفی برای خریداران دارای جذابیت است و از طرف دیگر آن صنعت دست را از رکود و یکنواختی می رهاند. به عنوان مثال، برخی دست بافته ها نباید لزوما به عنوان فرش و زیر انداز به کار روند. از جاجیم و دیگر بافته ها و زیر اندازها می توان به عنوان روکشی برای مبلمان اداری و خانگی استفاده نمود. از نمد و قالی می توان کیف و کفش ساخت و از محصولات شیشه ای برای ساخت چراغ دیواری و آباژور، زیور آلات و … استفاده کرد تصاویر شماره (۱-۲ و ۲-۲ و ۳-۲).

تصویر شماره (۱-۲)، استفاده از چرم برای کیف تلفن همراه، مجله گلابتون، خرداد ۱۳۹۲، صفحه ۳۴

تصویر شماره (۲-۲)، استفاده از گلیم برای روکش مبلمان، تصویر از نشریه گلابتون، خرداد ۱۳۹۲،صفحه ۱۲

تصویر شماره (۳-۲) ، کیف از جنس گلیم و چرم، نوآوری در کاربرد گلیم، تصویر از نگارنده
۲- نوآوری در فرم : طبق تعریف رویین پاکباز[۳]، «فرم در هنر بصری به معنای شکل دو بعدی یا سه بعدی، توپر یا میان تهی است». در این جا ما از مفهوم سه بعدی فرم سخن می گوییم که در بسیاری آثار حجمی می توانیم حالتهای مختلف آن را مشاهده کنیم. جز چند گروه از صنایع دستی همانند بافته های داری و منسوجات که بیشتر تابع نقش هستند، مابقی گروه محصولات هم چون سفال، شیشه، چوب و فلز ارتباط مستقیمی با فرم دارند. تمامی فرم های به کار رفته در این آثار حاصل اندیشه هنرمندان پیشین است و طی دوره های تاریخی مختلف، به گونه های زیادی تغییر شکل یافته و با باورها و نیازهای مخاطبان خود هماهنگ گشته اند. اکنون نیز این فرمها می توانند سرمشق خوبی برای هنرمندان صنایع دستی، مجسمه سازی، معماری و… باشند تا مایه ی الهامشان گردند و آنها را مطابق دنیای امروز و با کاربردهایی تازه در هنر و معماری و شهرسازی امروزی وارد سازند. این اتفاق خوشبختانه در بسیاری از هنرها از جمله صنایع دستی امروز مشاهده می شود. آثاری که در آنها هنرمندان با بهره گرفتن از خلاقیت خود، فرمهایی را ضمن توجه به آثار قدیم و حفظ برخی ویژگیهای طراحی آنها در کارشان استفاده نموده و با موادی مانند سفال، چوب، شیشه و فلز به ساخت محصولاتی مدرن، زیبا، هنرمندانه و در عین حال با اصالت پرداخته اند تصویر شماره (۴-۲). البته این اتفاق در کشورمان هنوز فضای بسیاری برای کار و ابداعات دارد که نیازمند توجه و پی گیری جدی از سوی هنرمندان است. زیرا این هنرمندان هستند که سلیقه و نظر مردم را سمت و سو می دهند و می توانند با آثار خود آن را ارتقا دهند و این یک ارتباط دو سویه است که از طرف دیگر وقتی سطح انتظار و درخواست مردم ارتقا یابد، هنرمند نیز موظف است سطح کار خود را بالاتر برده تا بتواند پاسخگوی آنها باشد.

تصویر شماره (۴-۲) ، تندیس چوبی غزال با طرحی خلاقانه، از سایت www.iransculpture.ir
۳- نوآوری در ساخت : صنایع دستی از جمله هنرهایی است که انسان از آغاز حیات خود به آن روی آورده و آن را در جهت برآوردن نیازهای خویش به کار گرفته است. شیوه هایی که انسان در طول هزاران برای ساخت این محصولات به کار گرفته، بنا بر دانش و خلاقیت او دوره به دوره تغییر کرده است. اما در این بین بسیاری شیوه های اجرایی هستند که به دلیل سهولت اجرا و کارآیی مناسبشان، در عصر حاضر نیز همچنان استفاده می شوند. مانند: شیوه های شیشه گری فوتی و ساخت سفالینه با چرخ، شیوه ی اغلب دست بافته های سنتی و … . اما بسیاری از شیوه های ساخت محصولات صنایع دستی احتیاج به بازنگری در اجزاء دارند. این بازنگری در برخی موارد شامل آماده سازی مواد مصرفی برای ساخت محصول و یا ساخت بدنه ی کار و … می شود. مانند آماده کردن قطعات چوب برای یک اثر منبت یا معرق که استفاده از دستگاه های پیشرفته ی امروزی در برش قطعات بزرگ چوب، نه تنها از ارزش هنری محصول نمی کاهد بلکه منجر به پیشروی سریع تر روند کار و کاهش هزینه ی دستمزدها می گردد. همچنین با اصلاح ساختار برخی کوره های سنتی شیشه گری، سفال، مینا و غیره که اکثرا همراه با اتلاف انرژی است، می توان در مصرف انرژی و برخی خسارات ناشی از تخریب کار در کوره صرفه جویی کرد. بنابراین استفاده از دانش و تکنولوژی روز در مراحلی از تولید کار، تا جایی که به ماهیت هنری و نقش دست و توان انسان در اعمال خلاقیت و ویژگیهای هنری آن لطمه وارد نسازد، نه تنها در سهولت ساخت به صنعتگر کمک می کند، بلکه در کفیت ارائه و قیمت نهایی محصول و نهایتا افزایش قدرت خرید مردم پیامدهای مثبتی به دنبال خواهد داشت.
۴- نوآوری در ارائه یا بسته بندی : نحوه ارائه و بسته بندی محصولات صنایع دستی از مواردی است که در عصر حاضر از اهمیت بسیاری برخوردار است. امر بسته بندی مناسب باعث خواهد گردید که از پیچاندن محصولات نفیس مانند: مینا، خاتم، شیشه، گلیم و غیره در کاغذ و نایلون فاصله بگیریم و با بهره گرفتن از دانش و تکنولوژی روز در کنار نوآوری و ابداعات تازه، محصولات خود را در بستری مناسب و در خور شأن آن ارائه دهیم. همچنین می توانیم با مواد اولیه بومی مانند حصیر، برگ درخت خرما و … بسته بندی را بومی کنیم و به این ترتیب صنایع دستی با کیفیت کشور را به سمت جهانی شدن سوق دهیم.
«می توان خلاقیت و نوآوری را با کیفیت کالا به دو بال پرواز تشبیه کرد. یعنی اگر در کنار خلاقیت و نوآوری به بال دیگر آن یعنی کیفیت کالا توجه نشود مثل کالاهای چین متقاضیان خود را از دست می دهد. اگر چه کالای چینی بازار خود را تا حدودی حفظ نموده است، دلیل آن پایین آوردن قیمت کالاهای صنایع دستی آنها است. به خاطر اینکه کار بر روری صنایع دستی زمان بر است در نتیجه قیمت تمام شده آن بالا است و برای خریداری که شناخت عمیق از صنایع دستی ندارد و آن را با کالای سایر کشورها ( چین و تایوان) می سنجد، احساس می کند کالای ایرانی گران است، اما در حقیقت چنین نیست. بنابراین خلاقیت و نوآوری به همراه مواد با کیفیت سه اصل لاینفک در هنر صنعت دستی است که باید هنرمندان تولید کننده مداوم در سر لوحه کار خود داشته باشند» (سپهر،۱۳۹۱، ۳۷).
۳-۲- ضرورت و اهمیت بسته بندی در رونق صنایع دستی
انسان امروزی به هر شکل و در هر کجا که زندگی می ‌کند با توجه به نیازهای متنوع و روز افزونی که دارد، با دنیایی از کالاهای مصرفی مواجه است که طبق نیاز روزمره ی خود آنها را خریداری می کند. این کالاها از لحاظ اهمیت و ضرورت در درجات مختلفی قرار دارند. در این بین، صنایع دستی از جمله کالاهایی هستند که اگرچه نیاز اولیه ی انسانها به شمار نمی روند اما به لحاظ ارزش هنری و معنویشان، جایگاه با اهمیتی در سبد خرید مردم یافته اند. بنابراین این محصولات نیز باید از بسته بندی و ارائه ی مناسب و حتی بهتر و شکیل تر از سایر اقلام برخوردار باشند.
«طبق تعریف موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، بسته‌بندی عبارت است از تهیه و تعبیه ظرف یا محافظی که سلامت کالا را در فاصله‌ی تولید تا مصرف حفظ نماید. امروزه رقابت محصولات مشابه بسیار زیاده شده است. یک بسته بندی خوب و مناسب به فروش کمک می کند و پیام تولید کننده را به خریدار می رساند و بین آنها ارتباط برقرار می کند» (قاسم خانی،۱۳۸۹، ۵).
بسته‌ بندی مناسب از طریق ارتباط بصری اطلاعات کاملی را در مورد محصول و تولید کننده به مخاطب یا مصرف کننده منتقل می ‌کند. اما بسته ‌بندی نامناسب، بر روحیه ی جامعه ی مصرف کننده تأثیر نا مطلوبی برجای می‌ گذارد. به طوری که استنباط مصرف کننده از محصول، با بسته ‌بندی نا مناسب مانند تأثیر رفتار فروشنده بی‌ حوصله درآخر وقت کار روزانه است، که اغلب از نظر روانی موجب رنجش خاطر مشتری می گردد.
اولین عنصر بصری که با خریدار یک محصول ارتباط برقرار می کند رنگ و فرم بسته بندی آن است. خیلی از دوست داران اقلام صنایع دستی به نیت خرید محصول خاصی وارد فروشگاه نمی شوند و اگر در این میان کالایی با عنصر جاذبی به نام بسته بندی بتواند به سلیقه زیبایی شناسی ایشان پاسخ دهد و با اطلاعاتی که از محصول در اختیار خریدار داخلی و خارجی قرار می دهد مانند شناسنامه محصول وبرند می تواند به عامل مهمی در خرید محصول تبدیل گردد. اغلب محصولات صنایع دستی به قصد هدیه دادن خریداری می شوند نه به قصد مصرف شخصی و یکی از عناصر اصلی اهداء یک کالا داشتن بسته بندی مناسب می باشد. تمامی خریدان داخلی و به ویژه مصرف کنندگانی که شناخت کافی از محصول کشور هدف ندارند چه شامل توریستی که وارد کشور می گردد یا بازدیدکنندگان نمایشگاه های صنایع دستی خارج از کشور زمانی حاضرند مبلغی را برای خرید یک محصول فرهنگی نسبتا پربها بپردازند که نسبت به محصول مورد نظر شناخت حاصل نمایند که تمامی این موارد می تواند با شناخت سلایق و علایق فرهنگی کشور مقصد و با فراهم نمودن بسته بندی مناسب تحقق یابد.
بسته بندی در ایران :
یکی از مشکلات مهم بر سرراه محصولات صادراتی کشورمان در سالهای اخیر عدم برخورداری از بسته بندی مناسب در بازارهای داخلی و جهانی می باشد. این موضوع اگرچه در بسیاری ازمحصولات صادراتی مانند پسته، زعفران و غیره به علت تقاضاهای بازارهای مقصد و مسائل بهداشتی این اقلام شکل مناسبتری نسبت به گذشته به خود گرفته است ولی در محصولات صنایع دستی که نمونه عینی مواریث فرهنگی این کهن مرزو بوم به شمار می آیند هنوز بسته بندی مقوله ایی است غریب که همت همگان را می طلبد تا بتوان جامه ایی نو در خور شان این اقلام به یادگار مانده از نیاکانمان، بر تن آنها پوشاند.
«بخش بسته بندی در کشور ایران از جمله بخش هایی از صنعت و خدمات است که هیچ اداره و بخش خاصی در دولت به طور مستقیم به امور آن نمی پردازد. از این جهت همواره نوعی جفا در حق این بخش روا می شود. در دعوای بودجه و یا هنگام تبیین استراتژی های خاص توسعه کشور، سهم مشخصی برای بخش بسته بندی کنار گذاشته نمی شود. اگر بودجه یا کمکی نیز برای توسعه بخش بسته بندی اختصاص یابد کسی نمی داند این بودجه را چگونه باید توزیع یا خرج کرد. زیرا بخش بسته بندی در کشور ما پراکنده و متنوع است. در حال حاضر و با ساختارهای دولتی و صنفی کنونی امکان مدیریت بخش بسته بندی در کشور ایران وجود ندارد. بسته بندی در ایران هنوز در حد موج است و با آن که ضرورت آن کم و بیش در میان مدیران و عامه مردم جا افتاده، اما استراتژی مشخص و هدفمند برای آن تبیین نشده است. دولت هرگز قادر نخواهد بود به تنهایی و با ابزار و عوامل کنونی خود این موج را تحت کنترل درآورد. در حال حاضر بار این مسئولیت ناخواسته بر دوش مطبوعات تخصصی، چند موسسه و سازمان محدود دولتی و غیر دولتی و بعضی مدیران متخصص در چند واحد صنعتی مربوط به بسته بندی قرار دارد» (قاسم خانی،۱۳۸۹، ۳۵).

 

 

ارزشیابی عملکرد کارکنان و سازمان یکی از وظایف اساسی مدیریت است که همه صاحب نظران علم مدیریت بر آن تاکید دارند. در ارزشیابی نوعی قضاوت، حقیقت و تصمیم گیری است که در نهایت، سودمندی و یا غیر سودمندی، مثبت یا منفی بودن و صرفه جویانه یا غیر صرفه جویانه بودن کارهای انجام شده اظهار نظر می شود(میرکمالی، ۱۳۷۳، ص ۶).
ارزشیابی عملکرد عبارت از: روش رسمی تشخیص خصوصیات کارکنان بر اساس بازخور مثبت یا منفی از نتایج عملکرد افراد در چگونگی انجام وظایف می باشد(سید جوادین، ۱۳۸۳، ص ۳۲۷).
زارعی متین ارزیابی عملکرد را، فرایندی می داند که به طور نظام دار به تشریح توانایی ها و ضعفهای کارکنان با توجه به شغل آنها در فواصل معین می پردازد(زارعی متین،۱۳۷۹، ص ۱۵۲).
تعریف فوق از جامعیت ویژه ای برخوردار است اما ممکن است تحت تاثیر شرایط بومی هر جامعه و ایدئولوژی و فرهنگ آن، برداشتی که از مفهوم کلمات بکار رفته در تعریف فوق می شود، گوناگون باشد.
ارزیابی عملکرد یک فرایند ساختاری برای شناخت عملکرد کارکنان است، این ارزیابی به کارکنان کمک می کند که بتواند وظایف خود را بهتر بشناسند و راهنمای آنان باشد(زارعی متین، ۱۳۷۹، ص ۱۵۳).
یکی از بهترین تعاریف ارائه شده از ارزیابی عملکرد عبارت است از تعیین درجه کفایت و لیاقت کارکنان در انجام وظایف و مشاغل محوله و تقبل محدودیتها در سازمان که بطور عینی و سیستماتیک اجرا می گردد، یا به عبارت دیگر سنجش نسبی عملکرد انسان در رابطه با نحوه انجام کار مشخص، در یک دوره زمانی معین، در مقایسه با استاندارد انجام کار و همچنین تعیین استعداد و ظرفیتهای بالقوه فرد، به منظور برنامه ریزی در جهت به فعلیت درآوردن آنها(سعیدی و همکاران، ۱۳۹۱، ص ۵۹).

 

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

۲-۱۳- فواید ارزیابی عملکرد:

اصل بنیادی برای استفاده از ارزشیابی عملکرد به حداکثر رسانیدن کارایی کارکنان است از طریق شناسایی و سرمایه گذاری بر توانایی های آنان. ارزشیابی عملکرد افزون بر فراهم نمودن بازخور اطلاعاتی وظایف دیگری را نیز در سازمان انجام می دهد. راهبری مناسب ارزشیابی عملکرد دارای منافع بسیاری برای سازمانهاست. اما اکثر سرپرستان با روش های غیر رسمی ارزشیابی عملکرد راحت تر هستند و درباره استفاده از سیستمهای رسمی آن تردید دارند. مقاومت موجود سرپرستان در به کارگیری سیستم های ارزشیابی رسمی معمولاً ناشی از فقدان آموزش مناسب، به خصوص در زمینه های تبیین معیارهای ارزشیابی عملکرد و ادارۀ جلسات ارزشیابی، و همچنین استفاده از مقیاسهای درجه بندی توسعه نیافته، یا قرار گرفتن در وضعیت انجام ارزیابی های ذهنی دربارۀ کارکنان است(جزنی،۱۳۸۰، ص ۳۰۴).
ارزیابی عملکرد یکی از مهمترین روشها برای شناخت مشکلات و فرصتهایی برای مدیریت بهتر و اثربخشی بیشتر سازمان می باشد(همان).
به سه دلیل عمدۀ روسا عملکرد زیردستان را ارزیابی می کنند. نخست، ارزیابی موجب می شود اطلاعات مهمی در مورد ارتقای مقام افراد و افزایش حقوق بدست آید و بر اساس آن تصمیم گیری شود. دوم، ارزیابی به رئیس(یا زیردست) این مکان را می دهد که برای رفع نقص اقداماتی به عمل آورد و اجازه ندهد که عیب یا ضعف ریشه بدواند و کارهای نیکو یا درست را که زیردست انجام می دهد، تقویت کند. سرانجام، ارزیابی می تواند از طریق به وجود آوردن فرصتهایی برای بررسی برنامه های کاری(با توجه به نقاط قوت و ضعفی که به نمایش گذاشته است)، فرد مسیر شغلی آینده خود را تعیین کند(دسلر،۱۳۷۸، ص۲۰۰).

 

بخش سوم: پیشینه پژوهشی

 

۲-۱۴- تحقیقات داخلی:

نوعپسند اصیل و همکاران (۱۳۹۳) در پژوهشی تحت عنوان « بررسی رابطه ی بین مدیریت استعداد و عملکرد سازمانی» به این نتایج رسیدند که بین فعالیت های مربوط به مدیریت استعداد و کیفیت خدمات و نوآوری در ارائه ی خدمات رابطه ای معنادار وجود دارد و همچنین اقدامات لازم در راستای حفظ استعدادها در سازمان بیشترین تاثیر مثبت را بر کیفیت خدمات ارائه شده دارد و جذب استعدادهای برتر به سازمان بیشترین تاثیر مثبت را بر افزایش توان نوآوری در سازمان دارا می باشد .
دلخوش (۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان « بررسی ارتباط بین مدیریت استعداد و رضایت شغلی» به این نتایج رسید که بین مدیریت استعداد و تمامی فرایند های آن- جذب، حفظ و نگهداشت و توسعه استعداد- با رضایت شغلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

بررسی اثربخشی طرحواره درمانی بر بهبود رضایت شغلی و کاهش فرسودگی شغلی کارکنان کارخانجات تولیدی توس چینی

خالوندی و عباسپور (۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان «طراحی مدل بهینه سازی فرایند مدیریت استعداد؛ مطالعه موردی شرکت نفت و گاز پارس» به این نتایج رسیدند که بین وضعیت موجود در تمام مولفه­های مدیریت استعداد (کشف، توسعه، ارزیابی و نگهداشت) و حالت مطلوب آنها فاصله معنادار وجود دارد.
طالقانی و همکاران (۱۳۹۱) در پژوهشى با عنوان « بررسی رابطه مدیریت استعداد با عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاه اصفهان » به این نتیجه رسیدند که استراتژی مدیریت استعداد، تأثیر مثبت و معناداری بر عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاه اصفهان دارد به گونه ای که ارتقاء استراتژی مدیریت استعداد موجب ارتقای عملکرد کارکنان می شود.
مهدی زاده (۱۳۹۱) در پژوهشی تحت عنوان « شناسایی مولفه های نظام مدیریت استعداد در بانک صادرات ایران» نشان داد که مدیریت استعداد در بانک صادرات ایران در حال حاضر در تمامی ابعاد و مولفه ها دارای وضعیت نامناسبی است و نیازمند بهبود و ارتقاء می باشد و بین وضع موجود در بانک و وضعیت مطلوب فاصله وجود دارد.
صالحی (۱۳۹۱) در پژوهشی تحت عنوان « نقش سرمایه اجتماعی بر بهبود مدیریت استعدادها در بیمارستان شهید هاشمی نژاد» به این نتایج رسید که بین سرمایه اجتماعی و مدیریت استعدادها در بیمارستان شهید هاشیمی نژاد رابطه معنی داری وجود دارد و با بهبود وضعیت سرمایه اجتماعی سطح مدیریت استعدادها ارتقاء می یابد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
حسین مهروانی (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان « بررسی تاثیر پیاده سازی مدیریت استعداد بر عملکرد سازمانی(مورد مطالعه در سازمان بنادر و دریانوردی استان گیلان)» نشان داد که بین فرایند مدیریت استعداد – جذب استعداد، حفظ و نگهداشت افراد، مدیریت مسیر توسعه شغلی، حفظ و نگهداشت افراد با استعداد- و عملکرد مالی و غیرمالی سازمان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
حاج نبی و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهش خود تحت عنوان « بررسى رابطه مدیریت استعداد با عملکرد کارکنان پرستاری بیمارستانهای شهر کرج » به این نتیجه رسیدند که بین مدیریت استعداد و عملکرد کارکنان در بیمارستان ها ی دولتی رابطه معناداری وجود دارد که با اهتمام مشترک مدیران و کارکنان پرستاری و دادن مسئولیت بیشتر به واحد منابع انسانی، می توان بیشترین آثار و نتایج مثبت بر رفتار و عملکرد این کارکنان و به تبع آن بر رفتار و عملکرد بیمارستان ایجاد نمود. در نتیجه بهبود عملکرد کارکنان پرستاری موجب افزایش بهره وری بیمارستان ها می شود.
رفیعی (۱۳۹۰) در پژوهشی به بررسی« آسیب شناسی مدیریت استعداد در شرکت رز پلیمر و ارائه راهکارها برای بهبود آن» پرداخت و به این نتایج رسید که مدیران وضعیت موجود مدیریت استعداد در شرکت را در حد خوب و متوسط ارزیابی کرده بودند. همچنین اختلاف بین وضعیت موجود و مطلوب، در تمامی مولفه های مورد پژوهش از نظر مدیران کم ارزیابی شده بود.
کشوری پهمدانی (۱۳۹۰) در پژوهشی تحت عنوان « امکان سنجی کاربست مدیریت استعداد معلمان در مدارس متوسطه شهر تهران» به این نتایج رسید که وضعیت موجود مولفه های کارمندیابی، آشناسازی، توسعه حرفهای، جبران خدمت و پاداشها، و شرایط کاری معلمان، مطلوب می باشد. همچنین نتایج نشان داد که وضعیت موجود مولفه های آمادهسازی، استخدام، و مدیریت عملکرد، نسبتاً مطلوب میباشد، اما مدیریت استعداد معلمان به طور کلی در شرایط مطلوبی قرار داشته، امکان کاربست و اجرای آن در شرایط فعلی وجود دارد. نتایج پژوهش همچنین حاکی از این بود که در مورد وضعیت موجود مولفه های آمادهسازی، آشناسازی و توسعه حرفه ای بین دیدگاه دبیران و مدیران تفاوت معناداری وجود دارد.

 

۲-۱۵- تحقیقات خارجی:

مدیریت استعداد فرایندى است که در دهه ۱۹۹۰ پدیدار و کماکان مسیر تحول را مى پیماید. در سال ۱۹۹۷ واژه « جنگ استعداد » براى اولین بار توسط شرکت مشاوره اى مکنزى ارائه شد. در بررسى شرکت مکنزى مشاهده شد که سازمان هایى که در جذب، توسعه و نگهدارى مدیران با استعداد موفق تر هستند، میزان سود دهى و بهره ورى بیشترى دارند. همین امر سبب شد نگرش به افراد با استعداد براى سازمان عوض شده و به آن به دید یک منبع ایجاد مزیت رقابتى نگریسته شود (گای و همکاران، ۱۳۸۸).
در پژوهش چمبرز با عنوان « جنگ استعدادها » ارتباط مستقیمى بین کیفیت برنامه هاى مدیریت جانشین پرورى و درآمد سهامداران نشان داده شده است. براى سطوح سـازمانى پایین تر، شرکت مشاوره اى MPI مطالعه اى را با همکارى شرکت مشاوره اى DDI انجام داد که نشان مى دهد استقرار سیستم هاى مدیریت مؤثر در شش حوزه کارمندیابى و استخدام، آموزش، توسعه رهبرى، تیم سازى و کار تیمى، مدیریت عملکرد، ایمنى و بهداشت سبب افزایش عملکرد، نگهداشت کارکنان، رضایت شغلى، بازگشت سرمایه و کارایى عملیاتى مى شود (به نقل از تاج الدین و معالى تفتى، ۱۳۸۷).
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
سویم[۲۷] ( ۲۰۰۹) در رساله دکتری خود، با پژوهشی به روش آمیخته در یکی از واحدهای یک شرکت خدماتی در آمریکا، به بررسی سیستم مدیریت استعداد و چگونگی بهره گیری از این سیستم به عنوان اهرمی برای ایجاد تعهد در کارکنان پرداخته است. نتایج حاصل از مصاحبههای نیمه سارختار یافته در پژوهش وی علاوه بر تأثیر مدیریت استعداد بر تعهد کارکنان، نشان داد که چگونه بخش مدیریت منابع انسانی و توسعه سازمانی میتواند به حمایت و تقویت سیستم مدیریت استعداد بپردازد.
عکس مرتبط با منابع انسانی
آید موولهی[۲۸] (۲۰۰۹) در تحقیقی تحت عنوان « تأثیر پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات بر کارایی شرکت ها در بخش تولید کشور تونس » به این نتیجه رسید که رابطه مثبت و قوی ای بین میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با کارایی وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که ترکیبی از فناوری اطلاعات و ارتباطات و سرمایه انسانی کارایی شرکت ها را افزایش می دهد.
واتسون وایت (۲۰۰۸، به نقل از زارع خلیلی و چوپانی، ۱۳۸۹) در یک مطالعه در می ۲۰۰۸ به بررسی جابجایی و ترک کار کارکنان بر ۱۳۸۹ سازمان در ۲۴ کشور پرداختند و این طور بیان شد که از طریق یک دیدگاه یکپارچه در مورد مدیریت استعداد و نظام جبران خدمات می توان از آن جلوگیری کرد. بر طبق این مطالعه، سازمان هایی که چنین دیدگاه و نگرشی دارند بیشتر از ۱۸% شانس دارند تا از نظر مالی سودمند باشند.
فصل سوم:
روش پژوهش

 

۳-۱- مقدمه:

از جمله ویژگیهای مطالعه علمی که هدفش حقیقت‌یابی است استفاده از یک روش تحقیق مناسب می‌باشد و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدفها، ماهیت وموضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد و هدف از تحقیق دسترسی دقیق و آسان به پاسخ پرسش‌های تحقیق است(خاکی،۱۳۷۹). اهمیت این بخش در آن است که محققان از طریق آن می توانند،‌ یک نوع تحقیق خاص را دوباره انجام داده و نتایج را با یکدیگر مقایسه نمایند. بنابراین،‌ لازم است که محققان توجه خاصی را به این بخش مبذول داشته و بطور شفاف و مبسوط چگونگی انجام کار را مورد بحث قرار دهند تا محققان بعدی، در صورت تمایل، بتوانند با بکار بردن همان روش تحقیق، یک پژوهش را دوباره مورد بررسی و آزمون قرار دهند.
در این فصل به ترتیب روش پژوهش،‌ جامعه آماری، تعداد و چگونگی برآورد نمونه،‌ روش نمونه گیری، روش گردآوری اطلاعات، ‌ابزار اندازه گیری، روایی و پایانی ابزار، شیوه اجرای ابزار پژوهش و نهایتاً، نحوه و چگونگی تحلیل آماری داده ها پژوهش به بحث گذاشته خواهد شد.

 

۳-۲- روش پژوهش

قبل از انتخاب روش تحقیق مناسب برای مطالعه، باید به ماهیت موضوع و هدف های پژوهش توجه نمود. در بیشتر موارد تحقیق مناسب با توجه دقیق به سؤالات تحقیق و روش قابل استفاده ای است که سؤالات می توانند با آن مطالعه شوند. «هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق مشخص نماید چه شیوه یا روشی را اتخاذ کند تا او را هر چه سریع تر و دقیق تر در دستیابی به پاسخ کمک نماید» (نادری و سیف نراقی، ۱۳۸۸، ص ۶۰).این پژوهش از نظر هدف کاربردی و روش آن توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد. این پژوهش توصیفی است زیرا هدف آن توصیف عینی، واقعی و منظم حوادث، رویدادها و موضوعات مختلف است. تحقیق توصیفی روش هایی است که هدف آن ها توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است (پاشاشریفی و شریفی،۱۳۸۳). هم چنین روش پژوهش حاضر پیمایشی است. زیرا به بررسی دیدگاه کارکنان شعب بانک رفاه کارگران در شهر تهران می پردازد لذا پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد.

 

۳-۳- جامعه و نمونه تحقیق

جامعه آماری به کلیه افراد یا اشیایی که دارای یک یا چند ویژگی مشترک هستند اطلاق می گردد. و عبارتست از گروهی از افراد یا اشیایی که در خاصیت یا خاصیت های مورد تحقیق مشترک باشند. و با هدف و موضوع ارتباط داشته باشند (خلیلی شورینی ،۱۳۸۱). جامعه آماری مورد مطالعه این تحقیق، کارکنان شعب بانک رفاه کارگران در شهر تهران می باشد که تعداد آن ۱۳۳۳ نفر می باشد.
الف:قلمرو مکانی: شعب بانک رفاه کارگران در شهر تهران
ب: // زمانی: دوره توزیع و جمع آوری پرسشنامه آبان ماه ۱۳۹۳ خواهد بود.
ج: // موضوعی: این تحقیق از بعد مدیریت استعداد و عملکرد در حیطه مباحث مدیریت منابع انسانی قراردارد.
برای مطالعه یک موضوع لازم نیست که همه آن جامعه مورد مشاهده و بررسی قرار گیرد، بلکه در اغلب موارد مشاهده جزیی از آن کافی است. به تعبیر دیگر در بیشتر تحقیقات، نمونه گیری محقق را به مقصود می رساند. نمونه معمولاً گروهی از افراد جامعه را شامل می شود که معرف آن جامعه بوده و کم و بیش ویژگی ها و مشخصات افراد جامعه را داراست(سکاران، ۱۳۸۶). از جامعه آماری پژوهش نمونه ای به حجم ۲۹۸ نفر با به کارگیری فرمول نمونه گیری کوکران انتخاب شد. به منظور نمونه گیری نیز پس از برآورد حجم نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردید.

 

۳-۴- ابزار جمع آوری داده ها

در این تحقیق برای گردآوری داده ها، از مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است و با توجه به چارچوب مفهومی در این تحقیق برای گردآوری داده ها، از مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است و با توجه به چارچوب مفهومی مباحث مدیریت استعداد و عملکرد کارکنان و ادبیات تحقیق اقدام به تهیه پرسشنامه گردید. برای جمع آوری اطلاعات، با توجه به مطالعات به عمل آمده و بررسی مقدماتی منابع با بهره گرفتن از کتاب ها، مقالات و تحقیقات دیگر، ادبیات موضوع بررسی شد و مبنای پرسشنامه مربوط به مدیریت استعداد و عملکرد کارکنان قرار گرفت.
الف) پرسشنامه مدیریت استعداد:
اولین ابزار مورد استفاده در این پژوهش ، پرسشنامه استاندارد مدیریت استعداد می باشد که توسط فیلیپس و راپر (۲۰۰۹) تنظیم شده است. این پرسشنامه بر اساس طیف ۵ تایی لیکرت (خیلی زیاد تا خیلی کم) طراحی شده است. که ابعاد جذب، کشف، توسعه و بهسازی، حفظ و نگهداشت استعدادها را مورد بررسی قرار می دهد.

 

جدول (۳-۱): تطبیق سوالات پرسشنامه مدیریت استعداد با مؤلفه های آن

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ردیف متغیر سوالات
۱ جذب استعداد ۱ تا ۹
۲ کشف استعدادها ۱۰ تا ۱۴
۳ توسعه و بهسازی استعدادها ۱۵ تا ۲۲
۴ حفظ و نگهداشت استعدادها ۲۳ تا ۲۸

ب) پرسشنامه عملکرد کارکنان:

 

 

۳-۵- حجم نمونه
نمونه عبارت است از زیر مجموعه ای که از کل جامعه انتخاب می شود و معرف آن است. در این پژوهش، به دلیل پایین بودن آمار کودکان آزار دیده ای که یکی از انواع کودک آزاری جسمی و غفلت و مسامحه را به اورژانس اجتماعی شهر بیرجند گزارش نموده اند ، کلیه مراجعین ۱۴-۱۰ سال آزاردیده جسمی و مسامحه و غفلت مورد بررسی قرار گرفته اند که تعداد ۸۰ نفر می‌باشند و سپس ۸۰ نفر از کودکان عادی در همان محدوده سنی به صورت تصادفی و همگن شده با گروه کودکان آزار دیده ، از میان کودکان در حال تحصیل در مدارس انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۳-۶- واحد پژوهش
واحد پژوهش در این مطالعه، فرد می‌باشد که که به طور خاص شامل افراد (کودکان) آزار دیده می‌باشد.
۳-۷- ابزار پژوهش و اعتبار و روایی
ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش، دو پرسشنامه بوده است که شامل ۱) پرسشنامه مشخصات دموگرافیک شامل سن، جنس، تحصیلات والدین، سن والدین، وضعیت اقتصادی – اجتماعی خانواده ، رتبه تولد، جدایی والدین از یکدیگر (طلاق)، سابقه اعتیاد پدر و مادر، سابقه مصرف دخانیات و داروهای اعصاب و روان توسط والدین کودکان ، می باشد که با توجه به چارچوب نظری پژوهش و بررسی متون و نظریات مختلف صاحب نظران توسط محقق تهیه گردیده و همچنین ۲) پرسشنامه استاندارد شده کیفیت زندگی PedsQL بود که پس از ترجمه مورد استفاده قرار گرفت:
عکس مرتبط با اقتصاد
پرسشنامه کیفیت زندگی PedsQL[67]:
در پژوهش حاضر به منظور اندازه گیری سطح کیفیت زندگی دانش‌آموزان از این پرسشنامه استفاده شد که دارای ۳۰ سؤال و ۶ حیطه می‌باشد: حیطه عملکرد فیزیکی (۸ سؤال)، عملکرد هیجانی (۵ سؤال)، عملکرد اجتماعی (۵ سؤال)، عملکرد تحصیلی (۵ سؤال)، احساس خوب بودن (۶ سؤال) و درک از سلامت (۱ سؤال). پاسخگو بر اساس مقیاس لیکرت پنج درجه‌ای (از هرگز تا همیشه) به سؤالات پاسخ می‌دهد و شیوه نمره گذاری آن به این صورت است که به هر سؤال از صفر تا چهار امتیاز تعلق می‌گیرد (هرگز=۰ و همیشه=۴). سؤالات حیطه‌های احساس خوب بودن و درک از سلامت به صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. نمرات ۱۰ تا ۳۳/۳۰ سطح کیفیت زندگی بالا ، نمرات ۳۳/۴۰ تا ۶۶/۷۰ سطح کیفیت زندگی متوسط و نمرات ۶۶/۸۰ تا ۱۰۰ سطح کیفیت زندگی پایین را نشان می دهد .هر چه نمرات بالاتر باشد نشان دهنده سطح کیفیت زندگی پایین تر خواهد بود.
روایی و پایایی
ابزار سنجش باید از روایی و پایایی لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند داده های متناسب با تحقیق را گردآوری نماید و از طریق این داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، فرضیه های موردنظر را بیازماید و به سؤال تحقیق پاسخ دهد. ابزار سنجش و آزمون های استاندارد و میزان شده معمولا از روایی و پایایی مناسبی برخوردارند، از این رو، محققان می توانند آنها را با اطمینان به کار گیرند، ولی ابزار محقق ساخته فاقد چنین اطمینانی هستند و محقق باید از روایی و پایایی آنها اطمینان حاصل کند.
منظور از روایی این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سؤالات مندرج در ابزار گردآوری اطلاعات دقیقا متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد، یعنی اینکه هم داده های گردآوری شده از طریق ابزار مازاد بر نیاز تحقیق نباشد و هم اینکه بخشی از داده های مورد نیاز در رابطه با سنجش متغیرها در محتوای ابزار حذف نشده باشد و به عبارت دیگر عین واقعیت را به خوبی نشان دهد.
پایایی ابزار که از آن به اعتبار، دقت و اعتمادپذیری نیز تعبیر می شود، عبارت است از اینکه اگر یک وسیله اندازه گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود، به عبارت دیگر ابزار پایا یا معتبر ابزاری است که از خاصیت تکرارپذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد.
در مطالعات مختلف (وارنی[۶۸] و همکاران، ۱۹۹۹) پایایی این پرسشنامه را با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ از ۷۰/۰ تا ۹۲/۰ محاسبه نموده‌اند.همچنین هسکس۲ (۲۰۰۳) پایایی این پرسشنامه را از ۸۸% تا ۹۰% محاسبه نمود.
۳-۸- روش جمع آوری اطلاعات
با کلیه کودکان ۱۴-۱۰ سال که یکی از انواع کودک آزاری جسمی و غفلت و مسامحه را در سال ۱۳۹۱ به اورژانس اجتماعی شهرستان بیرجند گزارش نموده و در این مرکز دارای پرونده می‌باشند (۸۰ نفر) ؛ پس از اخذ مجوز از اداره کل بهزیستی استان ؛ به صورت انفرادی مصاحبه شده و برای هر نفر یک پرسشنامه تکمیل گردید برخی از این کودکان هم‌چنان با مرکز ارتباط داشته (گروه اول) و برخی دیگر از کودکان ارتباطی با مرکز نداشته اند(گروه دوم) لذا جهت تکمیل پرسشنامه‌ها توسط گروه اول ، با استقرار در اورژانس اجتماعی طی سه هفته متوالی پرسشنامه‌ها تکمیل گردید و جهت گروه دوم، به درب منزل تک تک آن‌ ها مراجعه شد و پس از برقراری ارتباط و جلب اعتماد کودک و خانواده و برقراری ارتباط حرفه ای، پرسشنامه‌ها تکمیل گردید. کودکان عادی به صورت نمونه‌گیری تصادفی از میان کودکان مشغول به تحصیل در مدارسی که در محدوده زندگی کودکان آزار دیده قرار دارد در همان محدوده سنی انتخاب گردیدند و پس از دریافت مجوز از سازمان آموزش و پرورش استان، به صورت انفرادی مورد مصاحبه قرار گرفته و ۸۰ پرسشنامه از کودکان عادی تکمیل گردید. در انتها داده‌ها در نرم افزار SPSS وارد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
۳-۹- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
نرم افزار مورد استفاده جهت انجام کارهای آماری مورد نظر۱۵spss می‌باشد که مخفف بسته نرم افزاری علوم اجتماعی(Statistical Package for Social Science) است. این نرم افزار مجموعه‌ای از برنامه‌هایی است که برای ذخیره سازی، تبدیل داده‌ها و انجام تحلیل‌های آماری بر مبنای داده‌های وارد شده به سیستم به کار می‌رود. با بهره گرفتن از این نرم افزار، تحلیل های آماری در سطح توصیفی و با بهره گرفتن از جداول و نیز آزمون‌های مختلف آماری انجام می شود. تبیین روابط میان متغیرها نیز در این تحلیل‌ها مدنظر قرار گرفت. و در بخش تحلیلی از آزمون‌های آماری t مستقل، خی دو استفاده و سطح معنی‌داری ۰۵/۰p≤ در نظرگرفته شد.
۳-۱۰- تعریف مفاهیم
کیفیت زندگی
تعریف نظری
بر اساس نظر سازمان بهداشت جهانی، کیفیت زندگی درک افراد از موقعیت زندگی خود با توجه به فرهنگ، سیستم ارزش‌ها، اهداف، انتظارات، استانداردها و نگرانی‌های فرد می‌باشد (دیوانون[۶۹] و همکاران، ۲۰۰۶).
عملکرد فیزیکی: مفاهیمی مانند قدرت، انرژی، توانایی انجام فعالیت‌های روزمره و مراقبت از خود از این دسته هستند (نجات، ۱۳۸۷).
عملکرد هیجانی: واکنش کلی و کوتاه فرد به یک موقعیت غیرمنتظره همراه با یک حالت عاطفی خوشایند یا ناخوشایند.
عملکرد اجتماعی: این بعد یا حیطه در مورد رابطه فرد با خانواده، دوستان و همکاران و در نهایت جامعه است (نجات، ۱۳۸۷).
عملکرد تحصیلی: مجموعه رفتارهای تحصیلی است که در دو بعد پیشرفت تحصیلی و یا پسرفت تحصیلی در زمینه کسب معلومات نشان داده می‌شود (شاوران و همکاران، ۱۳۸۷).
احساس خوب بودن: احساس خوب بودن دو بعد خوب بودن فیزیکی و خوب بودن روانی را شامل می‌شود. خوب بودن فیزیکی شامل توانایی عملکردی، قدرت، خستگی، خواب، اشتها و … و خوب بودن روانی شامل اضطراب، افسردگی، لذت و تفریح، درد، شادی، ترس، توجه و تمرکز می‌باشد (نجات، ۱۳۸۷).
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
درک از سلامت: درک از سلامتی بر اساس آموخته‌ها، ارزش‌ها و اعتقادات هر فرد می‌باشد (شبان و همکاران، ۱۳۸۶).
تعریف عملیاتی
در این پژوهش منظور از کیفیت زندگی نمره‌ای است که از پرسشنامه ۳۰ سؤالی استاندارد شده که دارای ۶ مؤلفه (حیطه عملکرد فیزیکی (۸ سؤال)، عملکرد هیجانی (۵ سؤال)، عملکرد تحصیلی (۵ سؤال)، عملکرد اجتماعی (۵ سؤال)، احساس خوب بودن (۶ سؤال) و درک از سلامت (۱ سؤال)) می‌باشد به دست می‌آید.
سوالات مربوط به عملکرد فیزیکی شامل :

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

 

برای من راه رفتن بیش تر از فاصله یک چهارراه تا چهارراه بعد دشوار است.

دویدن دشوار است.

انجام فعالیت های نرمشی و ورزشی دشوار است.

بلند کردن وسایل سنگین دشوار است.

حمام کردن یا دوش گرفتن به تنهایی دشوار است.

انجام کارهای خانه دشوار است.

من در بدنم احساس درد میکنم.

من انرژی کمی دارم.

سوالات مربوط به عملکرد هیجانی شامل :

 

 

من احساس ترس و نگرانی میکنم.

من احساس ناراحتی میکنم.

من احساس عصبانیت میکنم.

من در خوابیدن مشکل دارم.

من نگران اتفاقاتی هستم که در اینده برای من خواهند افتاد.

سوالات مربوط به عملکرد تحصیلی شامل :

 

 

توجه کردن به درس در کلاس دشوار است.

من چیزهایی رافراموش میکنم.

من در رسیدن به تکالیف مدرسه مشکل دارم.

اگر حالم خوب نباشد به مدرسه نمیروم

من برای رفتن به دکتر یا بیمارستان به مدرسه نمی روم .

سوالات مربوط به عملکرد اجتماعی شامل :

 

 

من در برقراری ارتباط با بچه ها مشکل دارم.

بچه های دیگر نمی خواهند با من دوست باشند.

بچه های دیگر مرا دست می اندازند.

من نمیتوانم کارهایی را که بچه های هم سن من انجام میدهند انجام دهم

هنگام بازی با بچه ها، پا به پای انها بودن برای من دشوار است.

سوالات مربوط به احساس خوب بودن شامل :

 

 

من احساس خوشحالی میکنم.

من احساس خوبی نسبت به خودم دارم.

من احساس خوبی نسبت به سلامتی خود دارم.

خانواده ودوستان از من حمایت میکنند.

من فکر میکنم اتفاقات خوبی برای من خواهند افتاد.

من فکر میکنم در اینده سالم خواهم بود.

سوال مربوط به درک از سلامت شامل :
– به طور کلی شما در چه وضعیتی هستید ؟
کودک آزاری
تعریف نظری