منبع: محاسبات تحقیق
همانطور که در جدول (۴-۹)، مشاهده می­ شود، ضریب متغیر نوسانات جریان نقدی، منفی است و رابطه‏ای معنادار از لحاظ آماری در سطح پنج درصد با متغیر وابسته دارد که نشان دهنده این است که نوسانات جریان نقدی تأثیر معناداری بر متغیر وابسته یعنی ارزش شرکت دارد. در نتیجه می‏توان نتیجه گرفت که افزایش نوسانات جریان نقدی سبب کاهش ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران شده است.
از این رو می­توان گفت فرضیه سوم پژوهش که عبارت است از:
«نوسانات جریان نقدی بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد» مورد تأیید قرار می‏گیرد.
همچنین ضریب متغیر کنترلی مدل یعنی اندازه شرکت، مثبت ارزیابی شده است که از لحاظ آماری معنادار می‏باشد. این مدل نیز نشان می‏دهد که هر چه اندازه شرکت بیشتر باشد، سبب افزایش ارزش شرکت شده است.
شایان ذکر است که با توجه به تخمین صورت گرفته، آماره F، بیانگر معناداری کل رگرسیون می­باشد. در مدل مورد بررسی مقدار ۲۱/۰=R2 بدست آمده است که مؤید این موضوع است که حدود ۲۱ درصد از تغییرات متغیر وابسته بوسیله متغیرهای مستقل توضیح داده شده است. این درصد حاکی از ارتباط ضعیف مابین متغیر مستقل و وابسته می باشد که نشان می دهد عوامل بررسی نشده دیگری از قبیل تغییرات قیمت سهام، بازدهی سهام و . . . تاثیر بیشتری به نسبت نوسانات جریان نقدی بر روی ارزش شرکت دارند.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
۴-۵ خلاصه فصل
در این فصل به بررسی و تجزیه و تحلیل داده های پژوهش برای آزمون فرضیه ‏های تحقیق اقدام شد. ابتدا آمار توصیفی داده ها و اطلاعات آماری و آزمون نرمال بودن ارائه گردید. در ادامه برای آزمون فرضیه ‏های این پژوهش به تخمین مدل‏های مربوطه پرداخته شد. که برای این کار ابتدا به انتخاب مدل مورد نظر با بهره گرفتن از آزمونهای داده های ترکیبی پرداخته و تخمین و تجزیه و تحلیل مورد نظر ارائه گردید. با توجه به آزمون فرضیه ها، فرضیه اول تحقیق، مبنی بر این که” نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد “، پذیرفته شد و نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که ارتباط منفی و معنی داری بین نوسانات جریان نقدی و کیفیت سود وجود دارد. بدین معنی که با افزایش نوسانات جریان نقدی، کیفیت سود شرکت کاهش می یابد. با آزمون فرضیه دوم تحقیق مشخص گردید که کیفیت سود تاثیری بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ندارد، لذا فرضیه دوم تحقیق مورد تایید واقع نشد. با توجه به آزمون فرضیه سوم تاثیر نوسانات جریان نقدی بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد تایید قرار گرفت که حاکی از وجود رابطه منفی و معنی دار بین متغیر وابسته و مستقل می باشد، بدین معنی که با افزایش نوسانات جریان نقدی، ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران کاهش می یابد. در فصل پنجم به بررسی و جمع بندی نتایج بدست آمده از این فصل پرداخته شده است.

فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادات

 

۵-۱ مقدمه

یکی از اهداف حسابداری و گزارشگری مالی فراهم نمودن اطلاعات مفید مبتنی بر روش تعهدی راجع به عملکرد و سود شرکت ها می باشد. سود حسابداری به واسطه بکارگیری مفروضات حسابداری تعهدی در مبنای اندازه گیری درآمد و هزینه ها، با سود حاصل از بکارگیری مبنای نقدی متفاوت است. اطلاعات ارائه شده به وسیله سیستم حسابداری برای بسیاری از استفاده کنندگان از این اطلاعات حائز اهمیت بسیاری می باشد.
حسابداری
بنابراین فرض بر این است که سرمایه گذاران و اعتباردهندگان و سایر افراد ذینفع در شرکت برای ارزیابی و تصمیم گیری صحیح، باید اقلام تعهدی و وجه نقد عملیاتی را شناسایی و هر کدام را به تنهایی تجزیه و تحلیل نمایند.
در این فصل نتایج پژوهش، ارائه، ارزیابی و تشریح شده است. سپس پیشنهادهای حاصل از تحقیق و پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی ارائه شده است. در پایان محدودیت های تحقیق اشاره شده است. این پژوهش به منظور آگاهی از تاثیر نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود و ارزش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است.
۵-۲ نتیجه گیری براساس فرضیات تحقیق
۵-۲-۱ نتیجه گیری براساس فرضیه اول تحقیق
فرضیه اول: نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد.
نتایج بدست آمده از آزمون چاو ، بیانگر رد فرضیه و وجود مدل اثر ثابت برای مدل است. برای انتخاب بین مدل اثر ثابت و مدل اثر تصادفی از آزمون هاسمن استفاده می‏شود. طبق آزمون هاسمن فرضیه به معنای وجود مدل اثر تصادفی است و رد فرضیۀ به معنای وجود مدل اثر ثابت و رد مدل اثر تصادفی است. پس طبق نتایج این آزمون‏ها ، فرضیه را می­توان رد کرد و مدل نهایی، مدلی با اثرات ثابت می­باشد. همچنین ضریب متغیر توضیحی نوسانات جریان نقدی، دارای رابطه‏ای منفی است و این رابطه از لحاظ آماری در سطح پنج درصد معنادار است که نمایانگر این است که نوسانات جریان نقدی تأثیر منفی و معنی داری بر متغیر وابسته دارد، در نتیجه می‏توان نتیجه گرفت که افزایش نوسانات جریان نقدی سبب کاهش کیفیت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می گردد. کیفیت سود پایین منجر به ارزیابی ناصحیح از عملکرد مدیریت و شرکت، ایجاد انگیزه برای هموارسازی سود، انحراف منابع از طرح های با بازده واقعی به طرح های با بازده غیر واقعی و . . . می شود که نهایتا منجر به کاهش رشد اقتصادی شرکتها خواهد شد. از این رو کنترل نوسانات جریان نقدی می تواند سبب پایداری بیشتر سود و افزایش کیفیت سود گردد.
عکس مرتبط با اقتصاد
شایان ذکر است که با توجه به تخمین صورت گرفته، آماره F، بیانگر معناداری کل رگرسیون می­باشد. در مدل مورد بررسی مقدار ۵۹/۰=R2 بدست آمده است که مؤید این موضوع است که حدود ۵۹ درصد از تغییرات متغیر وابسته بوسیله متغیرهای مستقل تحقیق توضیح داده شده است. لذا ۴۱ درصد از تغییرات متغیر وابسته مربوط به متغیرهای دیگری است که در تحقیق حاضر مطرح نشده اند، ازجمله آنها می توان به کیفیت اقلام تعهدی اختیاری وغیر اختیاری، نوسانات سود، اهرم مالی شرکت، نحوه تامین مالی و . . . اشاره نمود.
۵-۲-۲ نتیجه گیری براساس فرضیه دوم تحقیق
فرضیه دوم: کیفیت سود بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد.
نتایج بدست آمده از آزمون چاو، بیانگر رد فرضیه و وجود مدل اثر ثابت برای مدل است. برای انتخاب بین مدل اثر ثابت و مدل اثر تصادفی از آزمون هاسمن استفاده شده است. طبق آزمون هاسمن فرضیه به معنای وجود مدل اثر تصادفی است و رد فرضیۀ به معنای وجود مدل اثر ثابت و رد مدل اثر تصادفی است. طبق نتایج آزمون‏های ارائه شده، فرضیه را نمی­توان رد کرد و مدل نهایی، مدلی با اثرات تصادفی می­باشد. شایان ذکر است که در تخمین مدل اثر تصادفی فرض می­ شود که با وجود تفاوت عرض از مبدأ میان مقاطع، عرض از مبدأهای هر مقطع طی زمان تغییر می­ کنند. همچنین ضریب متغیر توضیحی اقلام تعهدی، دارای رابطه‏ای مثبت است و این رابطه از لحاظ آماری در سطح پنج درصد معنادار نیست که نمایانگر این است که اقلام تعهدی که نمایانگر کیفیت سود می باشد تأثیر معناداری بر متغیر وابسته یعنی ارزش شرکت ندارد. در نتیجه می‏توان نتیجه گرفت که تغییرات کیفیت سود سبب تغییرات ارزش شرکت در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران نشده است.
۵-۲-۳ نتیجه گیری براساس فرضیه سوم تحقیق
فرضیه سوم: نوسانات جریان نقدی بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد.
نتایج بدست آمده از آزمون چاو بیانگر رد فرضیه و وجود مدل اثر ثابت برای مدل است. برای انتخاب بین مدل اثر ثابت و مدل اثر تصادفی از آزمون هاسمن استفاده می‏شود. طبق آزمون هاسمن فرضیه به معنای وجود مدل اثر تصادفی است و رد فرضیۀ به معنای وجود مدل اثر ثابت و رد مدل اثر تصادفی است. پس طبق نتایج این آزمون‏ها، فرضیه را نمی­توان رد کرد و مدل نهایی، مدلی با اثرات تصادفی می­باشد. شایان ذکر است که در تخمین مدل اثر تصادفی فرض می­ شود که با وجود تفاوت عرض از مبدأ میان مقاطع، عرض از مبدأهای هر مقطع طی زمان تغییر می­ کنند. همچنین ضریب متغیر نوسانات جریان نقدی، منفی است و رابطه‏ای معنادار از لحاظ آماری در سطح پنج درصد با متغیر وابسته دارد که نشان دهنده این است که نوسانات جریان نقدی تأثیر معناداری بر متغیر وابسته یعنی ارزش شرکت دارد. در نتیجه می‏توان نتیجه گرفت که افزایش نوسانات جریان نقدی سبب کاهش ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران شده است. از آنجا که ارزش شرکت یکی از مهمترین متغیرهای مورد توجه سرمایه گذاران می باشد، لذا کنترل نوسانات جریان نقد با توجه به ارزش سهام شرکت می تواند ارزش شرکت را به نحو مطلوبی نشان دهد .
شایان ذکر است که با توجه به تخمین صورت گرفته، آماره F، بیانگر معناداری کل رگرسیون می­باشد. در مدل مورد بررسی مقدار ۲۱/۰=R2 بدست آمده است که مؤید این موضوع است که حدود ۲۱ درصد از تغییرات متغیر وابسته بوسیله متغیرهای مستقل توضیح داده شده است. این درصد حاکی از ارتباط ضعیف مابین متغیر مستقل و وابسته می باشد که نشان می دهد عوامل بررسی نشده دیگری از قبیل تغییرات قیمت سهام، بازدهی سهام و . . . تاثیر بیشتری به نسبت نوسانات جریان نقدی بر روی ارزش شرکت دارند.
۵-۳ نتیجه گیری کلی
محققان، تحلیل­گران و سرمایه ­گذاران به دلیل اهمیت سود به عنوان یکی از مهم­ترین معیارهای اندازه ­گیری عملکرد و تعیین کننده ارزش بنگاه های اقتصادی ناگزیر به ارزیابی دقیق آن هستند. برای ارزیابی سود از مفهومی به نام کیفیت سود استفاده می­ شود.
تعریف جامعی از کیفیت سود وجود ندارد، تعریف عام مورد قبول بیشتر تحلیل­گران مالی این است که آنان کیفیت سود را به عنوان سود عادی مستمر، تکرارپذیر و ایجاد کننده جریان­های نقدی حاصل از عملیات می دانند. آنان معتقدند کیفیت سود رقمی بین سود خالص گزارش شده و جریان­های نقدی حاصل از عملیات منهای اقلام غیرتکراری است.
ارتباط بین سودآوری و جریان‌های نقدی ارتباطی دوسویه می‌باشد که بایستی به موازات همدیگر قرار داشته باشند. به طوری که اطلاعات وجوه نقد بیانگر چگونگی ارتباط بین سودآوری واحد تجاری و توان آن جهت ایجاد وجه نقد و در نتیجه مشخص کننده کیفیت سود تحصیل شده توسط واحد تجاری است. مسلماً هر چقدر همبستگی بین سود و جریان وجوه نقد مرتبط با آن بیشتر باشد کیفیت سودآوری بالاتر خواهد بود.
از طرفی جریان‌های نقدی در یک شرکت از اساسی‌ترین رویدادهایی است که اندازه‌گیری‌های حسابداری بر اساس آنها انجام می‌پذیرد و چنین تصور می‌شود که بستانکاران و سرمایه‌گذاران نیز تصمیماتشان را بر همین اساس اتخاذ می‌کنند.
نوسانات بالای جریانات نقدی منجر به کمبود وجه نقد برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سودآور می‌شود. به عبارتی نوسانات زیاد جریانات نقدی منجر به یک الگوی سرمایه‌گذاری کمتر می‌شود که ارزش شرکت را کاهش می‌دهد.
با توجه به تفاسیر فوق در این پژوهش، تاثیر نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود و ارزش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج این بررسی حاکی از آن است که نوسانات جریان نقدی بر کیفیت سود و ارزش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر دارد ولی کیفیت سود بر ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر گذار نیست.
نتایج این پژوهش با نتایج برخی از پژوهش های خارجی و داخلی انجام شده، هماهنگی دارد که در فصل دوم به تفصیل بیان شده است و در این فصل نیز به اختصار بیان می گردد:
– اسلوان (۱۹۹۶) نشان می‌دهد که عملکرد سودآوری قابل انتساب به جزء تعهدی سود نسبت به بخشی از آن که قابل انتساب به جزء نقدی است، کمتر می‌باشد.
– هوگن و بیکر (۱۹۹۶) دریافتند که تغییرات در جریان‌های نقدی به صورت منفی بر روی بازده سهام اثر می‌گذارد.
– بسام (۲۰۰۲) با پژوهشی بر اساس شواهد بدست آمده از بورس اوراق بهادار عمان و آمریکا، از یک سو به بررسی توانمندی اجزای نقدی و تعهدی سود در تعیین ارزش شرکت، و از سوی دیگر به بررسی قدرت این اجزا در پیش‌بینی سود غیرعادی، سود نقدی، سود تقسیمی و بازده آن پرداخت. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که اقلام تعهدی و جریان‌های نقدی در پیش‌بینی سود غیر عادی، بازده آتی و تعیین ارزش شرکت دارای قدرت توضیح دهندگی است.
– تیواری و ویجه (۲۰۰۴) دریافتند که برخلاف نتایج تحقیقات پیشین، یک کاهش معنادار در عملکرد سبد سهام به خاطر نوسانات جریانات نقدی وجود دارد.
– بارث و همکاران (۲۰۰۵) طی انجام تحقیقی دریافتند که تجزیه سود به دو جزء اقلام تعهدی و نقدی یا به پنج جزء شامل جریان‌های نقدی و چهار جزء تعهدی، میانگین خطای پیش‌بینی را کاهش می‌دهد و در نتیجه به پیش‌بینی ارزش شرکت کمک می‌کند.
– توماس (۲۰۰۵) در طی تحقیقی نشان داد که ارتباط کم اهمیت بین نوسانات سود و نوسانات جریان نقدی با ارزش بازار وجود دارد.
– قاسمی (۱۳۷۷) در تحقیقی تحت عنوان بررسی ارتباط بین سود، سرمایه در گردش و جریان‌های نقدی به این نتیجه رسیدند که رابطه معنی‌داری بین سود عملیاتی و سرمایه در گردش و همچنین بین سود و جریان‌های نقدی وجود دارد.
– حقیقت و قربانی (۱۳۸۶) تحقیقی در مورد رابطه سود و جریان‌های نقدی با ارزش شرکت در چارچوب مدل چرخه عمر انجام دادند. نتایج تحقیق مؤید آن است که در دوره بلوغ محتوای اطلاعاتی سود به شکل معناداری بیشتر از محتوی اطلاعاتی جریان‌های نقدی است.
– ولی‌پور (۱۳۸۸) به بررسی مربوط بودن نوسانات جریان‌های نقدی برای پیش‌بینی بازده سهام پرداخت. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نوسانات جریان نقدی بر بازده سهام تأثیر داشته و اطلاعات مربوطه برای پیش‌بینی بازده سهام می‌باشد. ارتباط بین نوسانات جریان نقدی و بازده سهام به طور مثبت و مستقیم بوده است. یعنی با افزایش در نوسانات جریان نقدی، بازده سهام نیز افزایش یافته است.
۵-۴ پیشنهادات حاصل از تحقیق

 

 

امکان دسترسی به سیستم­های اصلی
امکان مبادلات روی سیستم­های اصلی
تعریف مجدد فرایندهای اصلی
یکپارچه­سازی فرایندهای اصلی و دوباره تعریف شده با شرکا و مشتریان
بهبود فرایندهای اصلی کیب و کار
شکل ۸- فرایند پذیرش کسب کار الکترونیکی
بکارگیری وب برای مقصودهای بازاریابی، منافع خاص خود را داراست؛ اما آنها ممکن است اثر زیادی روی فلسفه وجودی شرکت نداشته باشند. نتیجه بهتری در قالب افزایش درآمد یا کاهش هزینه­ها ممکن است با رفتن به مرحله بعدی کسب و کار الکترونیکی بدست آید یعنی: اجازه دادن به مشتریان برای دسترسی به سیستم­های فناوری اطلاعات اصلی شرکت جهت درخواست اطلاعاتی در مورد رابطه­شان با شرکت، پرس و جو در مورد وضعیت یک حساب بانکی، یا انجام مبادلات آنلاینی از قبیل انجام پرداخت­ها یا خرید کالایی از طریق یک کارکرد تجارت الکترونیکی. از آنجا که این مبادلات، دربرگیرنده داده ­های حساسی از قبیل حساب­های بانکی یا کارت­های اعتباری است، الزام­آور است که شرکت­ها، محیط امنی را ایجاد کنند که در آن بتوانند کارکردهای کسب و کار الکترونیکی­شان را اجرا کنند. در برخی از صنایع شامل بخش مالی، فراهم کردن دسترسی مستقیم به سیستم­های فناوری اطلاعات اصلی، منجر به صرفه­جویی­های قابل توجهی شده است. اغلب، قسمت ­هایی از این صرفه­جویی­ها نصیب مشتری می­ شود که در عوض، مشتریان بیشتری را برای استفاده از این خدمات، ترغیب کرده است. این در بسیار از موارد، ابتکار عمل بسیار موفقی برای کسب و کار الکترونیکی ایجاد کرده است (Overtveldt, 2005).
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
اما موفقیت این ابتکار عمل­ها در این مرحله از پذیرش کسب و کار الکترونیکی، نتیجه فرایندهای کنونی کسب و کار و پیکربندی مجدد آنها برای یک فرمت الکترونیکی است. برخی از شرکت­ها، کسب و کار الکترونیکی را برای سطح بعدی، اتخاذ می­ کنند. آنها تنها فرایندهای تجاریشان را برای همراستایی با فناوری­های جدید، تعدیل می­ کنند بلکه بطور اساسی، کل سازمان را تغییر می­ دهند تا کاملاً متمرکز بر خدمت به مشتری و جلب رضایت مشتری شود. مشتریان می­توانند محصولات و خدمات را بصورت آنلاین، سفارش دهند، موجودی محصولات را چک کنند، و سفارش خود را طی کل فرایند تولید، پیگیری کنند. این نوع از کارکردهای کسب و کار الکترونیکی به چیزی بیشتر از وبی برای کارکردهای خود نیاز دارد؛ آنها، یکپارچگی و شفافیت کامل همه فرایندهای درون سازمان را الزامی می­ کنند. ایجاد یکپارچگی فرایند، کار ساده­ای نیست. تلاش قابل توجهی برای ایجاد مجموعه کارکردهای پشتیبانی یکپارچه، مورد نیاز است تا اجازه دهد فرایندها بصورت یکپارچه، جریان یابند. اکثر شرکت­ها دارای چنین محیطی نیستند. تا قبل از ظهور کسب و کار الکترونیک، عدم کارایی­ها، عدم صحت­ها، و عدم انعطاف­پذیری­ها، موضوع مهمی نبود؛ مشتریان، انتخاب­های کمی داشتند و همه رقبا در موقعیت مشابهی بودند. از آنجا که مشتریان، اکنون، انتخاب­های بیشتری دارند، شرکتی با بیشترین کارایی، یکپارچگی و ارائه خدمت را جستجو می­ کنند (شهریور، ۱۳۸۷).
مزایای کسب و کار الکترونیک
در سه گروه مزایا برای جامعه، مزایا برای مصرف­ کنندگان و مزایا برای سازمان­های استفاده­کننده از کسب و کار الکترونیک قابل بررسی می­باشند.
مزایای کسب و کار الکترونیک برای جامعه

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

رشته اقتصادی بالا، تورم اندک و بهره­وری بالا از طریق توسعه اقتصاد دیجیتالی
عکس مرتبط با اقتصاد

 

افزایش قدرت خرید جامعه در نتیجه دسترسی افراد جامعه به تأمین­کنندگان متعدد

امکان دستیابی مردم مناطق دوردست به بازارهای گسترده

کاهش هزینه­ های و آلودگی­های زیست محیطی

مزایای کسب و کار الکترونیک برای مصرف­ کنندگان

 

 

دستیابی مصرف­ کنندگان به بازار به صورت همیشگی (۲۴ ساعت شبانه روز و ۷ روز در هفته)

دستیابی به اطلاعات دقیق و کامل

تعامل مشتریان با یکدیگر و امکان تبادل تجربیات

دسترسی به محصولات متنوع و فروشندگان فراوان

مزایای کسب و کار الکترونیک برای سازمان­ها

 

 

دسترسی به مشتریان فراوان با هزینه کم

کاهش هزینه­ها و افزایش سود

کاهش موجودی­ها و دسترسی به تولید به هنگام (JIT)

امکان رقابت سازمان­های کوچک با بنگاه­های کوچک (شیرخدایی، ۱۳۸۴).

بخش دوم
تصمیم ­گیری در شرایط فازی

 

نظریه تصمیم­گیری

اگر فعالیت‌های مختلف مدیریت را در نظر بگیریم، به­وضوح مشاهده می­ شود که جوهره تمام آن­ها تصمیم ­گیری است. تصمیم ­گیری در اکثر وظایف مدیریت از جمله تعیین خط­مشی سازمان، برنامه ­ریزی­ها، تدوین اهداف، طراحی، کنترل، ارزیابی و غیره به­نحوی جلوه­گر است (اصغرپور، ۱۳۸۵).

 

تعریف تصمیم­گیری

تصمیم ­گیری فرایند یافتن بهترین موقعیت در بین گزینه­ های موجود است. تقریباً در بیشتر مسائل تصمیم ­گیری به­علت وجود معیارهای متعدد، تصمیم­گیرنده از نظر میزان اطمینان به نتایج حاصل از راهکارهای مختلف اخذ تصمیم، دچار مشکل می­ شود. از­این­رو در اکثر مسائل، تصمیم­گیرنده می­خواهد به بیش از یک هدف در راستای انتخاب نحوه اجرای فعالیت­ها، دست یابد (Ward & Peppard, 2002).
در تعریفی بسیار ساده، تصمیم ­گیری عبارتست از انتخاب یک راه از میان راه‌های ممکن مختلف. همان­طور که از این تعریف مشخص می­ شود، کار اصلی تصمیم­گیرنده دریافت راه­حل‌های مختلف و نتایج ناشی از آن­ها و انتخاب بهترین از میان آن­ها می­باشد و اگر بتواند این انتخاب را به نحو درست و مطلوبی انجام دهد، تصمیمات وی مؤثر و سازنده خواهد بود (اصغرپور، ۱۳۸۵).

 

گام‌های فرایند تصمیم­گیری

به­ طور کلی فرایند تصمیم‌گیری را می­توان شامل مراحل زیر دانست:

 

 

تشخیص و تعیین مشکل اصلی

شناسایی کردن گزینه‌های احتمالی

بدست آوردن داده‌های مرتبط

ارزیابی گزینه‌ها

انتخاب مطلوب­ترین گزینه

اجرای آن

نظارت کردن بر پیشرفت اجرا در جهت نتیجه مطلوب (Rausch, 2005).

مدل در تصمیم ­گیری و انواع آن

در این میان، استفاده از مدل در تصمیم ­گیری حایز اهمیت است. مدل عبارتست از الگویی که از واقعیت گرفته شده و روابط بین متغیرها را نشان می­دهد و می­توان از آن­ها برای پیش ­بینی و تصمیم ­گیری استفاده نمود. تصمیم­گیرنده می ­تواند مدلی از سیستم مورد نظر خود ایجاد کند. سپس به کمک آن‌، نتایج مختلفی را که از تصمیمات گوناگون حاصل می­ شود، مورد ارزیابی قرار دهد.
از انواع مدل‌ها می توان به مدل‌های کلامی، ترسیمی، تجسمی، ریاضی و غیره اشاره نمود؛ در مواردی که نمی­توان مدل‌های دقیق علمی پیشنهاد داد، می­توان از روش­های ابتکاری بهره گرفت (اصغرپور، ۱۳۸۵).

 

شرایط حاکم بر تصمیم­گیری

طبقه ­بندی شرایط تصمیم، کار مدیر یا تحلیل­گر را در انتخاب مدل‌ها و شیوه‌های اخذ تصمیم ساده­تر می­سازد. از نظر میزان اطمینان به نتایج حاصل از راهکارهای مختلف اخذ تصمیم، می­توان آن­ها را در چهار گروه کلی قرار داد (اصغرپور، ۱۳۸۵):

 

تصمیم ­گیری تحت شرایط اطمینان

زمانی که تصمیم­گیرنده با اطمینان کامل می­داند که نتایج حاصل از هر راهکار چیست و در هر مورد چه اتفاقی خواهد افتاد، او از نظر تصمیم ­گیری در شرایط اطمینان کامل قرار دارد. در این حالت داده‌های جمع­آوری شده و اطلاعات تولید شده دارای ضریب اطمینان صد­در­صد هستند (اصغرپور، ۱۳۸۵).

 

تصمیم ­گیری تحت شرایط ریسک

وقتی تصمیم­گیرنده با اطمینان کامل نمی­داند که نتایج حاصل از هر راهکار چیست ولی احتمال وقوع نتایج آن­ها را می­داند، او تحت شرایط ریسک یا مخاطره تصمیم اتخاذ می­ کند (اصغرپور، ۱۳۸۵).

 

تصمیم ­گیری تحت شرایط عدم اطمینان

هنگامی­ که تصمیم­گیرنده احتمال وقوع نتایج حاصله از اجرای هر یک از راهکارها را نیز نمی­داند، او در شرایط عدم اطمینان تصمیم ­گیری می­ کند. در این شرایط آگاهی اندک است و بیشتر امکان شکست وجود دارد. لذا امر تصمیم ­گیری در این موارد بسیار حساس به ­نظر می­رسد. تصمیم ­گیری با علم به این مطالب می ­تواند از شیوه‌های مختلفی کمک بگیرد که از جمله آن­ها می­توان با روش حد­اکثر حداکثرها، حداقل حداقل‌ها و روش ارزش مورد انتظار اشاره نمود (اصغرپور، ۱۳۸۲).

 

تصمیم ­گیری در شرایط فازی

شرایط فازی نوعی از فضای تصمیم ­گیری است که داده‌های جمع آوری شده به صورت مبهم یا سر­بسته حاصل شده ­اند. داده‌های مبهم، داده‌هایی هستند که حد و مرز آن­ها مشخص نیست و معمولاً با واژه‌هایی نظیر حدوداً و تقریباً همراه هستند. داده‌های سر­بسته نیز داده‌هایی هستند که درک آن­ها به کمک یک عبارت توضیحی همراه است. هر دو دسته نا­دقیق تلقی شده و به آن­ها داده ­های فازی گفته می­ شود و تصمیم ­گیری بر اساس این داده‌ها را تصمیم ­گیری در شرایط فازی می­گویند (Chen & Klein, 1997).

 

تصمیم ­گیری با معیارهای چند­گانه

مدل­های بهینه­سازی از دوران نهضت صنعتی در جهان و به خصوص از زمان جنگ جهانی دوم، همواره مورد توجه ریاضی­دانان و دست­اندرکاران صنعت بوده است. اخیراً توجه محققین، معطوف­به مدل­های چند­معیاره، برای تصمیم­گیری‌های پیچیده گردیده است، که حتی در زندگی روزمره نیز کاربرد فراوانی دارند. در این تصمیم­گیری‌ها، به جای استفاده از یک معیار سنجش بهینگی، از چند معیار ممکن است استفاده شود (اصغرپور، ۱۳۸۵).
به عنوان مثال، در مساله انتخاب شغل، معیارهایی مانند محل انجام کار، حقوق و دستمزد، شرایط کاری، فرصت‌های پیشرفت و غیره به­عنوان معیار در نظر گرفته می­شوند. در زمینه مسائل سازمانی در انتخاب نوع استراتژی یک سازمان، معیارهایی از قبیل میزان درآمد سازمان طی یک دوره‌، قیمت سهام سازمان، سهم بازار، تصویر سازمان در جامعه و غیره می ­تواند مد نظر باشد. همچنین در زمینه مسائل دولتی در بخش حمل و نقل کشوری، باید سیستم حمل و نقل به­گونه­ای طراحی شود که زمان سفر، تاخیرات، هزینه حمل و نقل و غیره حداقل شود و یا در صنایع نظامی، انتخاب سیستم مناسب پرتاب موشک بر حسب معیارهایی نظیر سرعت، دقت، قابلیت اطمینان، میزان آسیب­پذیری و غیره سنجیده می­ شود (اصغرپور، ۱۳۸۲). موارد مذکور بخش‌هایی از کاربرد تصمیم ­گیری چند­معیاره را شامل می­ شود.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
بدین ترتیب می‌توان مسائل تصمیم‌گیری را از دیدگاه دیگری تحت عنوان تصمیم‌گیری چند­معیاره (MCDM)[73] مورد بررسی قرار داد. مدل‌های موجود در تصمیم ­گیری چند­معیاره، در دو دسته کلی مدل‌های چند­هدفه(MODM)[74] و مدل‌های چند­شاخصه(MADM)[75]، طبقه ­بندی می­گردند. به­ طوری­که مدل‌های چند­هدفه در مسائل طراحی و مدل‌های چند­شاخصه برای انتخاب گزینه برتر استفاده می­شوند (اصغرپور، ۱۳۸۵).

مدل­های تصمیم­گیری­ چند­هدفه

در این مدل­های تصمیم­گیری، چند هدف به­ طور همزمان، جهت بهینه­شدن مورد توجه قرار می­گیرد. مقیاس سنجش برای هر هدف ممکن است با مقیاس سنجش برای بقیه اهداف متفاوت باشد. به­عنوان مثال، یک هدف حد­اکثر نمودن سود است که بر حسب واحد پولی سنجیده می­ شود و هدف دیگر حد­اقل استفاده از ساعات نیروی کار است که بر حسب ساعت سنجیده می­ شود. گاهی این اهداف در راستای هم نیستند و به صورت متضاد عمل می­ کنند. مثلاً تصمیم­گیرنده از یک طرف تمایل دارد رضایت کارکنان را افزایش دهد و از طرف دیگر می­خواهد هزینه‌های حقوق و دستمزد را کاهش دهد (اصغرپور، ۱۳۸۵).
بهترین روش تصمیم ­گیری چند­هدفه، برنامه ­ریزی آرمانی است که اولین بار توسط چارلز و کوپر ارائه شد. مدل ریاضی تصمیم ­گیری چند­هدفه به صورت زیر است:

 

 

مدل­های تصمیم ­گیری چند­شاخصه

در این مدل­ها، انتخاب یک گزینه از بین گزینه‌های موجود مد نظر است. در یک تعریف کلی، تصمیم ­گیری چند­شاخصه به تصمیمات خاصی (از نوع ترجیحی) مانند ارزیابی، اولویت­گذاری و یا انتخاب از بین گزینه‌های موجود که گاه باید بین چند شاخص متضاد انجام شود، اطلاق می­گردد. تصمیم ­گیری چند­شاخصه معمولاً توسط ماتریس زیر فرموله می­ شود:
جدول ۵-۲- ماتریس تصمیم ­گیری چندشاخصه

 

 

«با این‌که در بین این جنبش اُلترامانتنیست[۲۲۰] جناح لیبرالی نیز وجود داشت، پیوس نهم (۱۸۴۶-۱۸۷۸) پس از آنکه در پی انقلاب ۱۸۴۸ موقتاً قلمروهای پاپی[۲۲۱] را از دست داد به شدت به مخالفت با همه انواع لیبرالیسم در حیات سیاسی و فکری پرداخت.
در فهرست خطاها که پیوس در ۱۸۶۴ منتشر کرد بیان شد که پاپ نمی‌تواند و نباید با ترقی لیبرالیسم و تمدن مدرن آشتی کرده و کنار آید».[۲۲۲]
در سال ۱۸۷۰ جنبشی که برای تصدیق و تثبیت درباره مرجعیت پاپ (کلیسای کاتولیک) آغاز شده بود به آموزه‌ی عصمت پاپ انجامید. «هرچند در همان سال شورای اول واتیکان[۲۲۳] در اعلامیه‌ی «دی‌فیلیوس»[۲۲۴] با محکوم‌کردن هر دو حرکت سنت‌گرایی به عنوان حرکتی که توانمندی عقل طبیعی را برای دست‌یابی به یقین در مورد هرگونه حقیقت دینی رد می‌کرد و نیز انواع مدرن عقل‌گرایی درصدد نشان‌دادن موضعی میانه برآمد».[۲۲۵]
مذهب کاتولیک، به رغم نحوه بیانی که داشت، در حمایت از سنت‌های خاص خود و مرجعیت پاپ به مخالفت آشکار با مدرنیسم پرداخت.
البته پس از شورای روم و واتیکان (۱۹۶۲-۱۹۶۵) مخالفت کاتولیک با مدرنیسم بسیار کاهش یافت، اما پیش از آن کلیسا خود را مدافع سنت در برابر جریانات سیاسی و فکری می‌دید که در سراسر اروپا گسترده شده بود.
در قرن ۱۹، در انگلستان نیز مسأله رهبری کاتولیک در دفاع از سنت به موضوع بحث برانگیزی بین اعضای و لیبرال‌های کلیسای انگلستان که سنت‌گرایان را به حرکت برای نزدیک‌شدن با مذهب کاتولیک رم متهم می‌ساختند تبدیل شد.
«روحانیان فرانسوی که پس از انقلاب فرانسه در جستجوی پناهگاه به انگلستان عازم شده بودند دلسوزی کاتولیک‌ها را در انگلستان برانگیختند. جان هنری نیومن[۲۲۶] رهبر جنبش سنت‌گرایی آکسفورد، پیش از نیمه‌ی قرن به مذهب کاتولیک رم گرویده و به مقام کشیشی رسید و کاردینال شد».[۲۲۷]
واکنش‌هایی که در اروپای قرن ۱۹ بر ضد مدرنیسم صورت می‌گرفت، اشکال مختلفی یافت که تنها یکی از آن‌ ها را می‌توان در موضع‌گیری کلیسای کاتولیک رم مشاهده کرد.
پروتستان‌های بنیادگرا نیز، به ویژه در ایالات متحده به اتخاذ بیاناتی ضد مدرنیسم روی آوردند.
موضع‌گیری محافظه‌کارانه‌ی دینی در برابر مدرنیسم نیز در ادبیات نمود یافت که بهترین نمونه‌های آن در اشعار تی. اس. الیوت (T. S. Eliot)و در مقاله بسیار پرنفوذ وی با عنوان«سنت و استعداد فردی»[۲۲۸] دیده می‌شود. الیوت از امریکا به انگلستان عازم شد و به مذهب کلیسای انگلستان گروید و از طریق انگلوکانیسم به حمایت از سنت‌گرایی دینی پرداخت.[۲۲۹]
در فرانسه هم مذهب کاتولیک فرانسه به جانبداری از سنت و سلطنت پرداخت. «لیبرال‌های فرانسه در نیمه‌ی دوم قرن ۱۹ بر سلطنت‌طلب‌ها غالب شدند و قوانینی در ضدیت با روحانیان وضع کردند».[۲۳۰]
کاتولیک‌ها ادعا داشتند که دلیل این ضدیت با روحانیت نفوذ لژهای فراماسونی بود. فراماسون‌ها جایگزینی را برای سنت‌گرایی کاتولیک به دست دادند که مبتنی بر علوم غریبه‌ی عهد باستان بود.
آن‌ ها در جامعه‌ی فرانسه غالباً به جذب آزاداندیشان و ضدروحانیان و نیز علاقه‌مندان به حدس‌ها و پیش‌بینی‌های علوم غریبه پرداختند.
همچنین «فرانسه در قرن ۱۹ در عرصه هنر نوعی شیفتگی به هنر شرق را از خود نشان داد. آثار شماری از نقاشان فرانسوی که به طرح مضامین شرقی پرداختند، گواه صادقی بر این امر است. در این بین آثار نقاشانی چون ژان‌لیون ژورن،[۲۳۱] الکساندر – گالبریل دکام،[۲۳۲] ژان دمنیک اَنگره،[۲۳۳] چارلز بارگِه،[۲۳۴] لئون بونَت[۲۳۵] تنها نمونه اندکی از آن‌ ها است».[۲۳۶]
جاذبه مشرق زمین را پیش از این، در شیفتگی محافل اروپای قرن هجدهم نسبت به چین و مصر می‌توان دید. تا آن‌جا که به منابع تعالیم سنتی مربوط است، باید سرزمین مصر را یک جزء مکمل مشرق زمین و آشیانه‌ی یکی از برجسته‌ترین تمدن‌های سنتی تلقی کرد.
«معرفتی ظاهراً باطنی که از مصر، چین و دیگر منابع شرقی نشأت گرفته بود، موضوع بحث محافل نهانگرا به ویژه در فرانسه قرار گرفت و گرایشات به آیین‌هایی چون «آیین‌های مصری کاگلیوسترو»[۲۳۷] در درون تشکیلات فراماسونری به اجرا درآمد. در این زمان، «مصرشناسی»[۲۳۸] و به طور کلی «شرق‌شناسی»[۲۳۹] با جستجو برای نوعی معرفت که ظاهراً پیش از این در روند کلی تفکر اروپا از دست رفته بود، ارتباط وثیقی یافت».[۲۴۰]
در میان همه کشورهای اروپایی، تعالیم شرقی بیشترین تأثیر را شاید در آلمان بر جای نهاد و این امر تا حدی به این دلیل بود که محتوای تعقلی جنبش رمانتیک در این سرزمین، بیشتر از هر جای دیگر بود.
برای مثال ترجمه شاه‌کارهایی از اشعار عارفان مسلمان همچون (گلشن راز) به زبان آلمانی و به قلم‌ هامر پورگشتال(Hammer purgstall)، تأثیر عمیقی بر روی شاعران برجسته آلمانی داشت و علاقه و اشتیاق شدیدی به شعر و حکمت شرقی در دایره‌ای وسیع ایجاد کرد.
برجسته‌ترین شخصیت این دوران در آلمان که در سطوح هنری و تعقلی، به طور جدی از سنت‌های شرقی و به خصوص اسلام، متأثر بود گوته[۲۴۱] است. «او با قرآن و اشعار اسلامی به ویژه اشعار حافظ بسیار مأنوس بود».[۲۴۲]
در انگلستان، جستجو برای مشرق زمین و بازیابی امر قدسی، در گونه‌های مختلف سنت‌های اولیه و«احیای مکتب افلاطونی از طریق ترجمه‌های گسترده‌ی فلوید سیدنهام[۲۴۳] و مخصوصاً از طریق ترجمه‌های محقق و فیلسوف برجسته افلاطونی توماس تیلور[۲۴۴] به وجود آمده بود».[۲۴۵]
توماس تیلور عامل اصلی در احیای مکتب افلاطونی بود و در قابل دسترس ساختن نوشته‌های افلاطون، نوافلاطونیان و ارسطو به زبان انگلیسی نقش بسزایی داشت. او فقط یک یونان‌شناس نبود، بلکه به لحاظ فلسفی به مکتب افلاطونی تعلق داشت و معرفت را وسیله ی اصلی دست‌یابی به امر قدسی می‌دانست. انتشار مجموعه کامل آثار افلاطون به دست وی در سال ۱۸۰۴ همراه با انتشار بسیاری از متون اصلی مکتب نوافلاطونی، نقش مهمی داشت به این لحاظ که یک ما بعدالطبیعه‌ی سنتی؛ یعنی یکی از کامل‌ترین مابعدالطبیعه‌ها در غرب را در دسترس کسانی قرار داد که در پی بدیلی برای فلسفه‌ها و علوم دین‌زدایانه آن زمان بودند.[۲۴۶]
روند ترجمه و واردکردن آموزه‌های شرقی به فرهنگ و زبان انگلیسی، بسیاری از افراد را به سوی آثار تیلور کشاند و آنان را شیفته‌ی تعالیم شرقی کرد.
تیلور همچنین بر شخصیت‌های رمانتیک چون کارلایل[۲۴۷] و کولریج[۲۴۸] تأثیر فراوانی داشته است، ولی مهم‌ترین شخصیت متأثر از وی ویلیام بلیک؛ [۲۴۹] شاعر و نقاش انگلیسی بود، کسی که در خط مقدم جنبشی قرار داشت که درصدد برتری بخشیدن به امر قدسی در مقابل همه‌ی گرایش‌های مسلط آن روزگار بود او در مقابل برداشت‌های استدلال‌گرایانه و ماشین‌ انگارانه‌ی بیکن، نیوتن و لاک درباره‌ی انسان و جهان که شدیداً مورد مخالفت بلیک بود درصدد بازگشت به دیدگاهی کل گرایانه‌تر درباره‌ی انسان و طبیعت بود.[۲۵۰]
در آمریکا نیز در حال و هوایی ضدسنتی تأثیر شرق را باید در میان آن دسته از شاعران و فیلسوفانی دید که به شدت در طلب بصیرتی قدسی نسبت به زندگی بودند.
شخصیت‌هایی نظیر والت ویتمَن، رالف والدو امرسون، و به طور کلی «تعالی‌گرایان نیوانگلند»[۲۵۱]«مخصوصاً در آثار امرسون است که دلبستگی به شرق را به واضح‌ترین صورت می‌توان دید فیلسوف و شاعری که برای او آسیا «سرزمین عجایب ادبیات فلسفه» بود».[۲۵۲]
شیفتگی به شرق و علوم غریبه و باستانی همچنین باعث جذب عده‌ای به انجمن تئوسوفی[۲۵۳] گردید که در سال ۱۸۷۶ و در شهر نیویورک توسط مادام بلاواتسکی، کلنل هنری اس. الکات[۲۵۴] و جاج[۲۵۵] پایه‌ریزی شده بود.
انجمن تئوسوفی نیز به انتشار شماری از ترجمه‌هایی از سنت‌های دینی غیرغربی، از جمله فرانسوی گیتا در سال ۱۸۹۰ و آثار دیگری درباره مذاهب بودایی و هندو، پرداخت.
الکات و انجمن تئوسوفی، دانشکده‌ی آناندا و چند مدرسه‌ی بودایی دیگر را در سری‌لانکا پایه‌گذاری کردند در بستر این جو فرهنگی، شکل باطنی سنت‌گرایان در آثار دو نویسنده‌ی دانشمند یعنی رنه‌گنون[۲۵۶] و آناندا کوماراسوامی[۲۵۷] پایه‌ریزی شد.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۳-۱-۲-۱- پایه‌گزاران سنت‌گرایی

 

۳-۱-۲-۱-۱- رنه‌گنون

شخصیت برجسته‌ای که بیش از هر کس دیگر در ارائه تام و تمام آموزه‌های سنتی مشرق زمین به غرب متجدد نقش داشت. «او رسالتی تعقلی را با ماهیتی فوق فردی به انجام رسانید».[۲۵۸] او در سال ۱۹۰۶ تحت تعلیم ژرارد انکاس(Gerard Encausse) معروف به پاپوس[۲۵۹] که یکی از بنیان‌گذاران مشترک انجمن تئوسوفی در فرانسه بود، قرار گرفت. گنون با اندیشه‌های مهم درباره متافیزیک و وحدت باطنی سنت‌های دینی، از طریق تئوسوفی آشنا شد. اوهمچنین در سایر گروه‌های علاقه‌مند به علوم غریبه و نیز به گروه فراماسونری وارد شد و همواره در سراسر زندگی خود به قلم‌زنی درباره موضوعات فراماسونری و نمادگرایی ادامه داد.
او در ۱۹۱۲ تحت تأثیر روشن‌فکران برجسته کاتولیک قرارگرفت؛ تفکر او به نحو اساسی از گرایش به علوم خفیه به سمت علاقه و توجه به سنت‌های حکمی در چهارچوب ادیان بزرگ تغییر مسیر داد. «در ۱۹۳۰ نقد مخالفت‌آمیز کلیسای کاتولیک از کتابش، سلطان عالم[۲۶۰] منجر به نقل مکانش به قاهره گشت. در قاهره به اسلام گروید و به طریقت صوفیه شاذلیه تشرف یافت و به نام عبدالواحد یحیی خوانده شد».[۲۶۱]
در واقع کار گنون به مثابه‌ی تلاشی است در راستای ارائه بیان و کار بستی تازه از اصول لازمانی که همه‌ی تعالیم سنتی را شکل می‌بخشد.
«او در نوشته‌هایش سرزمین پهناوری را در می‌نوردد ودانته، سنت چینی، مسیحیت، تصوف، فرهنگ عام و اساطیر سراسر عالم، سنت‌های سری آیین گنوسی، کیمیاگری، قباله و غیره و همواره با این نیت که اصول بنیادین آن‌ ها را بکاود و نشان دهد که آن‌ ها همه تجلیات صوری آن یگانه سنت نخستین و ازلی‌اند».[۲۶۲]
گنون اصول و تعالیم را از زمان‌ها و مکان‌های گوناگون گرد هم می‌آورد، ولی بر این نکته تأکید می‌ورزد که «این کار نوعی جمع معنوی[۲۶۳] است که عناصر به لحاظ صوری متباعد را در یگانگی اصیل و مبدأشان می‌نگرد و نه نوعی جمع صوری[۲۶۴] که صورت‌های ناهمخوان را به زور در وحدتی ساختگی بگنجاند.»[۲۶۵] این تمایز نه تنها در آثار گنون بلکه به طور کلی در مکتب سنت‌گرایی، تمایزی مهم و اساسی است.
«مأموریت گنون دوجنبه داشت؛ یکی آشکارساختن ریشه‌های مابعدالطبیعی و بحران دنیای متجدد و دیگری تبیین اندیشه‌هایی که درپس تعالیم اصیل و باطن هم‌چنان زنده در شرق قرار دارند».[۲۶۶] او به حکمت خالده‌ای که درباره‌ی آن می‌نوشت دسترسی داشته است و آن حکمت را این‌گونه معرفی می‌کند. «حکمتی غیرشخصی دارای منشایی الهی، انتقال یافته توسط وحی، آزاد از هر تعلق و بی‌هیچ تعصب و دلبستگی».[۲۶۷]
از نظر سنت‌گرایان، گنون مفسر خدا خواسته‌ی عصر است. نقش او این بود که اصول نخستین را به دنیای غفلت‌زده یادآور شود و سنت از دست رفته را احیاء کند.

 

۳-۱-۲-۱-۲- آناندا کوماراسوامی

کار گنون را در احیای منظر سنتی، دیگر مابعدالطبیعه‌دان برخوردار از فراست؛ آناندا. کی. کوماراسوامی (۱۸۷۷-۱۹۷۴) که از پدر سیلانی و مادری انگلیسی متولد شد تکمیل کرد.
او که به عنوان بخشی از کار رساله دکتری‌اش اجرای مساحتی را برای نقشه‌برداری علمی و معدن‌شناسی سیلان به عهده گرفته بود در حین تحقیقات عمیقاً تحت تأثیر صور هندی قرار گرفت و هنگامی که شاهد تخریب سریع تپه‌های سیلان و تمدن سنتی‌آباء و اجدادی‌اش گشت مجذوب سنت شد. در نتیجه بیش از پیش از تأثیرات مخرب استعمار بریتانیا دل‌آزرده شد. «او بین سال‌های ۱۹۰۶ و ۱۹۱۷ مسافرت‌های مکرری به هند و سیلان کرد و در ۱۹۰۶ انجمن اصلاح اجتماعی سیلان[۲۶۸] را تأسیس کرد. انجمنی که هدف اصلی آن رونق‌دادن به فرهنگ هندی بود».[۲۶۹]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
به این ترتیب اندیشه‌ی او از دل‌مشغولی‌ها و ارزش‌های اجتماعی (ضدصنعت‌مداران) بزرگ انگلیسی از بلیک گرفته تا موریس تأثیر پذیرفت.
او از طریق کار حرفه‌ای، نوشته‌ها، سخنرانی‌ها، معاشرت‌ها و مصاحبت‌های شخصی‌اش اثری نازدودنی بر کارهای بسیاری از نگارخانه‌ها و موزه‌های آمریکا بر جای گذاشت و طیف وسیعی از متصدیان، مورخان هنر، شرق‌شناسان و منتقدان را تحت تأثیر قرار داد. «دستاوردهای کوماراسوامی را در مقام مورخ هنر به لحاظ کار اصلی که برعهده گرفت بهتر می‌توان فهمید:
۱- اعاده حیثیتِ هنر آسیایی در نظر اروپاییان و همچنین آسیاییان.
۲- کار سترگ و حجیم‌ دانش‌پژوهی که در سمت متصدی بخش هند موزه ی هنرها بوستن پی گرفت.
۳- درک نافذ و شرح و بیان آرای سنتی درباره‌ی هند و ارتباط آن آراء با فلسفه، دین و مابعدالطبیعه».[۲۷۰]
در اواخر سال ۱۹۲۰ زندگی و کار کوماراسوامی تحت تأثیر گنون تا حدی تغییر مسیر داد به طوری که علاقه کومارسوامی به مسائل معنوی و مابعدالطبیعه بیشتر شد.
او در یکی از نامه‌هایش می‌نویسد:«تعلیم‌گرفتن من از فلسفه جاودان در وهله نخست شرقی، در وهله دوم قرون وسطایی و در وهله سوم کلاسیک است».[۲۷۱]
وی درباره مابعدالطبیعه و جهان‌شناسی، کتاب‌ها و مقالات بسیاری منتشر کرده که در آن‌ ها از منابع هندی و اسلامی و همچنین افلاطون و افلوطین، بلیک و دیگر نمایندگان سنت ذوقی جهان غرب اقتباس کرده است.
«همچنین او همانند گنون، بر وحدت آن حقیقتی که در دل همه سنت‌ها جای گرفته تأکید می‌ورزید؛ وحدتی که مقاله معروف خویش را با عنوان: «راه‌هایی که به یک قله می‌رسند را به آن اختصاص داده است».[۲۷۲]
افزون بر این، کوماراسوامی پیروان بسیاری را به سوی خود جذب کرد که بعدها هریک از آن‌ ها از نویسندگان و مدافعان بانفوذ سنت‌گرایی شدند، از بین آن‌ ها به فریتهوف شوان(Frithjof Schuon)، تیتوس بورکهارت(Titus Burckhardt)، مارکوپالیس(Marco Pallis)، مارتین لینگز (Martin Lings)و سیدحسین نصر می‌توان اشاره کرد.

 

۳-۱-۲-۱-۲- فریتهوف شوان

وظیفه تکمیل و روند احیاء و شرح و بیان تعالیم سنتی در دنیای معاصر، پس از گنون و کوماراسوامی بر عهده شوان گذاشته شد. کسی که آثار وی مجموعه مکتوبات سنت‌گرایانه‌ی دوران معاصر را به اوج خود رساند. «اگر گنون شارح اصلی آموزه‌های مابعدالطبیعی و کوماراسوامی محقق و خبره‌ی بی‌بدیل هنر شرقی بود که شرح و بیان خویش از مابعدالطبیعه را با توسل به زبان صور هنری آغاز کرد، شوان شبیه خود عقل کیهانی،[۲۷۳] از نیروی لطف الهی سرشار به نظر می‌رسد که در کل واقعیت پیرامون انسان نظر می‌کند و همه‌ی آنچه را که به وجود بشری ارتباط می‌یابد، در پرتو معرفت قدسی شرح و بیان می‌کند».[۲۷۴]
وی همانند کوماراسوامی شاگرد گنون نبود، اما مطالعه نوشته‌های گنون در پایه‌ریزی فهم او درباره سنت نقش مهمی را ایفا کرد. شوان همچنین از سال‌های جوانی مجذوب هنر سنتی به ویژه هنر سنتی ژاپن و خاور دور بود.
در سال ۱۹۳۰ به اسلام علاقه‌مند شد و به مطالعه و فراگیری زبان عربی پرداخت و گویا در همین دوره رسماً به اسلام ملتزم شد.
او در دهه ۱۹۳۰ در مصر با رنه‌گنون که چند سالی با وی مکاتبه داشت ملاقات کرد. آثار شوان از بسیاری جهات، شرح و بسط اصولی بود که اول بار گنون به طور علنی آن‌ ها را بیان کرد. «اگرچه شوان شاگرد گنون به معنای دقیق کلمه نبود، ولی از سوی دیگر شواهد قانع‌کننده‌ای برای این حدس وجود دارد که شوان در واقع شاگرد شیخ احمد علوی؛ حکیم وصوفی الجزایری و مؤسس طریقت علوی بود».[۲۷۵]
«از نظر شوان مطالعه سنت، در وهله نخست، مطالعه دین در درون یک چهارچوب مابعدالطبیعی است، شوان در عالمی بی‌حدومرز حرکت می‌کند و به حیات معنوی در همه جوانبش می‌پردازد. او در همه ابعاد دین قلم زده است: اعم از ابعاد نظری، اخلاقی، روان‌شناختی، تاریخی، اجتماعی، زیبایی‌شناختی و غیره… تبیین میان ظاهر و باطن در آثار شوان بسیار اساسی است… و کتاب‌های او نسبت به کتاب‌های پیشگامانش با دعاوی مشروع صور و با راست آیینی کلامی، دم‌سازتر و سازگارتر است».[۲۷۶]
آثار شوان درباره سنت‌های دینی خاص احترام دانش‌پژوهان را برانگیخته است به طوری که بخش قابل ملاحظه‌ای از آثار شوان صریحاً به اسلام و سنت اسلامی معطوف شده است، او علاوه بر اسلام درباره ی سنت‌های مسیحی و حیات معنوی آیین ارتدکس و همچنین آیین بودایی و هندو، معنویت سرخ‌پوستی، سنن چینی و دین یهودیت نیز قلم زده است.
«شوان در همه آثار خود به چند موضوع می‌پردازد. اثبات مجرد اصول مابعد الطبیعی سنتی، شرح و بیان ابعاد باطنی دین، درک نافذ از صورت‌های دینی و اسطوره‌ای و نقد تجردگرایی که نسبت به اصول شکل‌دهنده‌ی همه حکمت‌های سنتی بی‌تفاوت است».[۲۷۷]
اما شرح موضع و نگرش کلی شوان را در اثر معروفش به نام وحدت متعالی ادیان باید جست. اثری که مجموعه کاملی درباره دین‌شناسی تطبیقی از منظر حکمت خالده است.
تی. اس. الیوت درباره‌ی آن چنین می‌نویسد:«من هیچ اثری باعظمت‌تر و چشم‌گیرتر از این کتاب درباره‌ی مطالعه تطبیقی ادیان شرقی و غربی ندیده‌ام».[۲۷۸]
باید گفت که در بین سنت‌گرایان، شوان به طور قاطعی در موضع دین قلم زده است و در واقع نگرش او در مقایسه با گنون و کوماراسوامی هماهنگی بیشتری با دین در همه ابعادش دارد. در آثار او چهار مضمون درباره دین بارها دیده می‌شود:
تنوع ضروری وحی‌ها و تنوع صوردینی، اصل راست آیینی، تمایز بین قلمرو ظاهر و قلمرو باطن و نسبت میان ابعاد بیرونی و درونی دین. وحدت متعالی ادیان مکرراً به این مضامین، شرح و بیان اصول متضمن در آن‌ ها و اعمال آن اصول بر پدیده‌های متنوع دینی اشاره دارد و نظریه وحدت متعالی ادیان را به عنوان لب‌لباب سنت‌گرایی مطرح می‌کند.
باید گفت، گنون، کوماراسوامی و شوان هریک به نحوی در رشد و بالندگی سنت‌گرایی مطابق قریحه‌های متمایز خاص خود نقشی را ایفا کرده‌اند.
گنون نخستین کسی بود که اصول بنیادین مابعدالطبیعی و کیهان شناختی را به طور صریح و روشن بیان کرد و به بیان حکمت خالده در غرب پرداخت. «کوماراسوامی هم در مطالعه و تحقیق مابعدالطبیعه‌ی سنتی هنر مقدس و فرهنگ دینی نوعی حس زیبایی‌شناختی و شایستگی دانش‌پژوهانه را به ارمغان آورد»[۲۷۹] و شوان این دو ویژگی گنون و کوماراسوامی را در خود جمع کرد.

 

۳-۱-۳- سید حسین نصر پایه گذار سنت گرایی در ایران

 

۳-۱-۳-۱- نگاهی به زندگی حسین نصر

سیدحسین نصر در سال ۱۳۱۲ در تهران در خانواده‌ای که از علماء دینی و طبیبان سنتی بودند متولد شد. پدر وی نخستین معلم وی بود و او را به شیوه‌ای سنتی که حفظ و قرائت سوره‌های قرآن و اشعاری از شاعران مشهور ایرانی، بخشی از آن را تشکیل می‌داد تربیت کرد. تأثیر تحصیلات سنتی مقدماتی نصر بر رشد فکری او بسیار حائز اهمیت است.
نصر در سن ۱۲ سالگی رهسپار آمریکا شد. او تحصیلات خویش را در فیزیک و ریاضیات در دانشگاه M.I.T گذراند و به عنوان یکی از دانشجویان ممتاز شناخته می‌شد. در سال ۱۹۵۱ در حالی‌که در جستجوی راهی دیگر برای مطالعه طبیعت بود آشنایی با جرجیو سانتیانای فقید بر رشد فکری او تأثیر قابل توجهی گذاشت و او را در دنیای نزاع داخلی میان علم، فلسفه و دین در جهان غرب، وارد ساخت.
دی سانتیانا بود که نصر را به تحقیقات رنه‌گنون هدایت کرد که این خود نقطه عطفی اساسی در حیات فکری نصر به حساب می‌آید و در نهایت نوشته‌های ای. کی. کوماراسوامی بود که نصر را با آیین هندو و سنت‌های هندی و همچنین با فلسفه جاویدان آشنا کرد.
وی پس از انس و الفت با فلسفه جاودان و فارغ‌التحصیلی از M.I.T وارد دانشگاه هاروارد شد و دکترای خود را در رشته فلسفه و تاریخ علوم گرفت. او در مدت اقامت در هاروارد به فرانسه، سوئیس، انگلستان، ایتالیا و اسپانیا مسافرت کرد و با سنت‌گرایان بزرگی چون شوان و بورکهارت آشنا شد. وی همچنین به شمال آفریقا سفر کرد و به طور تجربی با تعالیم تصوف از طریق شیخ احمد علوی آشنا گردید. «دو شخصیت برجسته شوان و بورکهارت که اولی استاد معنوی و دومی دوست صمیمی نصر به حساب می‌آیند در دلبستگی نصر به فلسفه جاودان نقش بسزایی داشتند. تأثیر شوان بر تفکر نصر چندان زیاد است که حتی می‌توان نوشته‌های نصر را در تمامت خود، شرح و تفسیر افکار شوان قلمداد کرد».[۲۸۰]

 

دبرا اندرسون و همکارانش (۲۰۰۵) در پژوهش خود با عنوان “استفاده از فیلم در آموزش سیاستگذاری رفاه اجتماعی ” سه فیلم را برای استفاده در آموزش سیاستگذاری رفاه اجتماعی و مددکاری اجتماعی مورد بحث قرار داده­اند و به این نتیجه رسیده ­اند که از آنجایی که دوره­ سیاستگذاری رفاه اجتماعی از دوره­هایی است که شور و اشتیاق کمتری در بین دانشجویان ایجاد کرده است، استفاده از فیلم­ها (فیلم­هایی که هم عصر باشد یعنی منسوخ و کهنه نباشد، محتوای فیلم مناسب و درخور موضوع باشد و …) می ­تواند این شور و اشتیاق را به کلاس درس بکشاند و دانشجویان را در یک مسیر داستانی قرار دهد که فهم مسائل اجتماعی بسیار پیچیده را به آنها می­دهد. به نظر آنها این فیلم­ها توانایی این را دارند که مفاهیم انتزاعی سیاستگذاری اجتماعی را در دورن یک فرمت متمرکز و زمینه­ای بیاورند و اظهار می­ کنند که استفاده از فیلم در آموزش مددکاری اجتماعی و سیاستگذاری رفاه اجتماعی یک شیوه­ آموزشی مهم است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
پائول آدامز (۲۰۰۴) در پژوهش خود با عنوان “ارزیابی کلاس و سیاستگذاری رفاه اجتماعی: توجه به چالش­های آموزش و یادگیری” به سه چالش اصلی وابستگی، دانش پیشین و درک غلط اشاره می­ کند و نشان می­دهد که چگونه استفاده­ی درست و منطقی از تکنیک­های ارزیابی کلاس (CATs) می ­تواند موانع اصلی یادگیری دانشجو را کاهش دهد. او همچنین اظهار می­دارد که رویکرد سنتی آموزش سیاستگذاری رفاه اجتماعی- در دوره­ های پیمایشی شامل سخنرانی­های سنگین محتوا و طولانی، و ارزیابی به وسیله­ آزمایشهای (تست­های) انتخاب چندگانه حافظه-ممکن است بیش از اینکه این مشکلات را کاهش دهد، آنها را تشدید کند. به اعتقاد وی هدف اصلی از تکنیک­های ارزیابی کلاس، ارزیابی اساتید یا درجه­بندی عملکرد دانشجویان نیست بلکه هدف، فراهم کردن زمینه­ای است که اساتید بتوانند آموزش را بهتر بفهمند و گسترش دهند و همچنین توانایی اساتید را افزایش دهد تا به دانشجویانشان کمک کنند که خودارزیاب و خودآموز شوند. به عبارت دیگر هدف اصلی عبارت است از توانمند کردن معلمان و دانشجویان برای بهبود بخشیدن کیفیت آموزش در کلاس. همچنین تکنیک­های ارزیابی کلاس به هر چهار ویژگی محیط­های کلاسی که توسط انجمن تحقیق ملی پیشنهاد شده، توجه می­ کند: دانشجو محور بودن، دانش محور بودن، ارزیابی محور بودن، جامعه محور بودن (یعنی یک محیطی را توسعه دهد که دانشگاه را تشویق کند به ریسک کردن، همکاری در حل مسئله، و استفاده از بازخورد برای تجدید نظر در محتوای دوره).

 

 

۲-۳-۲ پژوهش­های داخلی

 

در پژوهش­ها و تحقیقاتی که در داخل کشور انجام گرفته است اثری از پژوهشی که راجع به آموزش آکادمیک رفاه اجتماعی و سیاستگذاری اجتماعی انجام گرفته باشد، دیده نمی­ شود و پژوهش­هایی که انجام گرفته یا راجع به آموزش علوم اجتماعی و علوم انسانی به طور کلی بوده است و یا در ارتباط با گفتمان رفاهی و سیاستگذاری اجتماعی، آن هم به تعداد خیلی محدود. در زیر به چند مورد از این پژوهش­ها اشاره می­ شود.
لهسایی زاده (۱۳۷۴) در کتاب جامعه ­شناسی در ایران، معتقد است که تحقیق، فعالیت و تفکر جامعه­شناختی در ایران با بحران هویت روبرو است، بحرانی که به طور کلی تحقیق علوم اجتماعی را ویژگی می­بخشد. به نظر وی این بحران محصول مشکلات و شرایط گوناگونی است از جمله: افزایش پذیرش دانشجو، عدم کفایت زبان و کیفیت متون، تاکید بعد نظری آموزش، کمبود کادر علمی، حساسیت سیاسی، نجش و ارزیابی و …
بهرامی (۱۳۷۴)، خلیجی (۱۳۷۶)، بازرگان و همکاران (۱۳۷۹)، ابیلی (۱۳۷۶) و محمدی و همکاران (۱۳۸۴) درباره فقدان نظامی مطلوب برای ارزشیابی و تضمین کیفیت آموزش عالی ایران به بحث پرداخته­اند. از مهمترین ابعاد این معضل که در بحث­ها مورد توجه قرار گرفته است، ابعاد فرهنگی ارزشیابی است. بدون توسعه­ فرهنگ ارزشیابی مانند شفافیت، مسئولیت­ پذیری، انتقادپذیری و احساس پاسخگویی در میان یاران و ذی­نفعان آموزش عالی، چگونه می­توان انتظار داشت که نظام تضمین کیفیت استقرار پیدا بکند، به­ویژه آن­که ارزشیابی آموزش عالی در درجه­ نخست باید با خود-ارزیابی گروه­های دانشگاهی و ارزیابی درونی آغاز بشود و این­جاست که فرهنگ ارزشیابی به ­مثابه پیش شرط اصلی موضوعیت پیدا می­ کند (فراستخواه، ۱۳۸۸: ۱۳۸).
شارع پور و سلیمانی بشلی (۱۳۹۰) پژوهشی تحت عنوان “چالش­های آموزش علوم اجتماعی در ایران” با هدف تحلیل زوایای پنهان ناکارآمدی مدرسان و متولیان امر آموزش علوم اجتماعی در ایران و بررسی چالش­های اصلی در زمینه­ آموزش علوم اجتماعی انجام داده­اند و به این نتیجه رسیده ­اند که چالش­های احتمالی آموزش علوم اجتماعی عبارتند از: ۱. چالش در حوزه­ روش تدریس در علوم اجتماعی ۲. چالش مربوط به سطح آموزش استادان ۳. چالش مربوط به ارزشیابی و شیوه ­های آن ۴. چالش مربوط به ترغیب دانشجویان به تفکرات انتزاعی محض ۵. چالش یکسان بودن شیوه­ آموزش علوم اجتماعی و علوم طبیعی ۶. چالش مربوط به حوزه­ مواد آموزشی یا ضعف تکنولوژی آموزشی. آنها همچنین اظهار کرده ­اند که بررسی آموزش علوم اجتماعی در ایران را می­توان از موضع کاستی در ایجاد و تقویت بینش جامعه­شناختی آغاز کرد و در نتیجه سه روش برای ایجاد و تقویت بینش جامعه­شناختی به منظور آموزش علوم اجتماعی برشمرده­اند که عبارتند از: ۱. آموزش بینش جامعه­شناختی با اشیای مانوس ۲. بهره بردن از روش تفهیم درس به کمک هنر کاریکاتور ۳. استفاده از نوشتن به عنوان یکی از ابزارهای یادگیری. در آخر آنها به این نتیجه رسیدند که بررسی مفهوم بینش جامعه­شناختی، شناخت شیوه ­های ایجاد و تقویت آن و تدوین شاخص ­های سنجش بینش جامعه­شناختی می ­تواند نقطه­ی آغاز خوبی برای بررسی آموزش علوم اجتماعی باشد، مشروط بر اینکه ابتدا به رفع نقایص و چالش­های احتمالی در زمینه­ آموزش علوم اجتماعی بپردازیم تا مقدمات آموزش درست و هدفمند علوم اجتماعی و فراگیری، بسط و کاربرد آن در جامعه و در زندگی اجتماعی فراهم آید.
ابراهیمی (۱۳۷۱) در تحقیقی با عنوان “اجتماع علمی و رابطه آن با توسعه علمی”، از سطح بسیار پایین ارتباطات علمی، حتی در بین اساتید، گزارش می­دهد و معتقد است سطح نازل ارتباطات علمی نوعی انقطاع نسل دانشگاهی در فضای علوم اجتماعی ایران را به وجود آورده است. وی برای رفع این مشکل راه کار توسعه­ ارتباطات علمی را پیشنهاد می­دهد.
توسلی (۱۳۷۴) در پژوهشی با عنوان “تاملی در آموزش، پژوهش و توسعه آتی علوم اجتماعی در ایران” به معضلاتی که از حیث معرفتی موانعی برای توسعه­ علوم اجتماعی در ایران به وجود آورده­اند و ضرورت بازنگری در نحوه­ پژوهش، آموزش، به کارگیری و جذب دانشجو در رشته علوم اجتماعی پرداخته و بهبود وضعیت اسفبار علوم اجتماعی را در گرو توجه به این عوامل دانسته است.
سعیدی (۱۳۸۷) در مقاله خود با عنوان “چالش­ها و فرصت­های فراروی نظام جامعه رفاه و تامین اجتماعی” که با هدف ارائه­ تحلیلی کلی از موانع و فرصت­های پیش روی نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی به مثابه یکی از راهکارهای توسعه­ پایدار نوشته است و استدلال کرده است که علی­رغم استفاده از مفهوم و مقولات مختلف سیاستگذاری اجتماعی در جامعه­ ایران، و علی­رغم ظهور و تاکید بر ویژگی-های یک دولت رفاهی تمام عیار بعد از انقلاب اسلامی و متعهد ساختن دولت به تدوین برنامه ­های اجتماعی، نمی­توان از وجود یک سیاستگذاری اجتماعی منسجم و هماهنگ با سیاست­های دیگر فرهنگی و اقتصادی در ایران سخن گفت. به نظر وی یکی از دلایل عمده­ی تحقق نیافتن سیاستگذاری اجتماعی مدون و قابل اجرا، فقدان یک گفتمان رفاهی در جامعه­ روشنفکران، عالمان علوم اجتماعی و صاحب­نظران بوده است. در حقیقت تا هنگامی که برنامه ­های توسعه­ کشور تنها توسط دستگاه­های دولتی، بدون تعامل موثر با صاحب­نظران و سایر اصحاب فکر و اندیشه تهیه شده باشد، نمی­توان آن برنامه­ها را برنامه­ای منسجم و مدون در سیاستگذاری اجتماعی ایران محسوب کرد که با بهره گرفتن از روش­شناسی و مشارکت همه­ی ذینفعان تدوین شده است. وی همچنین اظهار می­دارد ضرورت رسیدن به سیاستگذاری اجتماعی به عنوان رشته­ای دانشگاهی و علمی، انتشار کتب دانشگاهی و پژوهش­های علمی از طریق مشارکت عالمان علوم اجتماعی در تدوین برنامه­هاست.
عکس مرتبط با اقتصاد
در یک جمع­بندی باید گفت که برنامه ­ریزی رفاه اجتماعی، یکی از موضوعاتی است که تاکنون به طور جدی و همه­جانبه مورد مطالعه و ارزیابی قرار نگرفته است. در رابطه با گرایش­هایی مانند جامعه ­شناسی و همچنین علوم اجتماعی به طور کلی تحقیقات چندی در زمینه بررسی و ارزیابی صورت گرفته است ولی در حوزه­ برنامه ­ریزی رفاه اجتماعی تاکنون کتاب یا مقاله­ و یا پایان نامه ای با این محوریت انجام نشده است. البته نشست­هایی در این رابطه با حضور اساتید این رشته صورت گرفته که این نشست­ها هم بیشتر حول محور گفتمان رفاهی و سیاستگذاری اجتماعی بوده تا آموزش این رشته. ولی کار تحقیقی خاصی به طور جدی در این زمینه انجام نشده است که هدف آن ارزیابی رشته برنامه ­ریزی رفاه اجتماعی در دانشگاه­های ایران باشد.

 

 

فصل سوم:

 

 

روش­شناسی تحقیق

 

 

۳-۱ مقدمه

 

در این بخش از بررسی به مبانی روش­شناختی، روش تحقیق و تکنیک­های عمده­ی گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده ­ها پرداخته می­ شود. با توجه به اینکه روش­ عمده­ی این تحقیق، روش کیفی بوده و شیوه­ گردآوری اطلاعات و تحلیل داده ­ها نیز به روش کیفی (و البته استفاده از روش تحلیل محتوای کمی جهت تکمیل بخشی از اطلاعات) انجام شده است، لذا این فصل با مروری مقدماتی بر پژوهش کیفی آغاز شده و در ضمن بررسی مذکور، سعی شده است به نحوه­ استفاده از این روش در پژوهش حاضر نیز پرداخته شود.

 

 

۳-۲ روش تحقیق

 

واژه­ی روش، در کل، به روندها و شیوه­ هایی گفته می­ شود که از طریق آن با مسائل مواجه می­شویم و برای آنها جوابی می­یابیم. با هر روشی فقط می­توان به سوالات خاصی جواب داد، زیرا که هر سوالی داده ­های خاصی را می­طلبد و هر نوع داده­ای، روش گردآوری اطلاعات و پردازش و تحلیل خاص خود را دارد (محمدی، ۱۳۸۷: ۱۶-۱۷).
روش­های تحقیق را می­توان بر اساس معیارهای گوناگونی طبقه ­بندی کرد؛ بر اساس هدف، روش­های تحقیق به سه نوع بنیادی، کاربردی و توسعه­ای تقسیم ­بندی می­شوند و از نظر ماهیت داده ­ها نیز می­توان آن­ها را به روش­های کمی، کیفی و ترکیبی تقسیم ­بندی نمود.
پژوهش حاضر با توجه به هدف آن، از نوع پژوهش­های کاربردی است. همچنین از نظر ماهیت داده ­ها و نیزبا توجه به اینکه سوال­های پژوهش حاضر مستلزم طرح تحقیق با روش­ کیفی بود، بنابراین از این روش استفاده شد.
هم­چنین در بخشی از کار جهت تکمیل داده ­ها از روش کمی نیز بهره گرفته شده است. بدین صورت که در بخش کیفی کار از طریق روش مصاحبه (مصاحبه با اساتید، فارغ­التحصیلان، دانشجویان دکتری و مدیران اجرایی وزارت رفاه) به کشف آسیب­های رشته و دربخش کمی با توجه به اهداف مورد بررسی، از روش تحلیل محتوا (تحلیل مجتوای پایان نامه­ها) استفاده شد و از آنجایی که در پی بررسی ویژگی­های آشکار متن­های مورد نظر (موضوع و روش) بودیم از تحلیل محتوای کمی استفاده شده است. بنابراین روش غالب در پژوهش حاضر، روش کیفی بوده است.
روش تحقیق کیفی به رویه­ی تحقیقی گفته می­ شود که یافته­ های آن از طریق داده ­های آماری و یا کمی کردن حاصل نشده است، به عبارتی تحقیق کیفی با معانی، مفاهیم، تعاریف، نمادها و توصیف ویژگی­ها سروکار دارد (محمدی، ۱۳۸۷: ۱۶).
روش تحلیل محتوا غالبا برای توصیف ویژگی­های پیام به کار می­رود، بدون مراجعه به نیات فرستنده و یا اثر پیام بر کسی که پیام خطاب به آنهاست. بخش عمده­ای از این شیوه متوجه تنوعی از سوال­هایی است که با “چه؟” عنوان می­ شود (هولستی، ۱۳۸۰: ۲۸). برلسون تحلیل محتوا را “روشی برای توصیف عینی، کمی و قاعده­مند محتوای آشکار ارتباطات” می­داند (رایف، ۱۳۸۱: ۲۴). در تحلیل محتوا می­توان از دو نوع تکنیک استفاده کرد:

 

 

 

 

تکنیک مقوله­ای: در این تکنیک، مقوله­هایی را از متن می­سازیم. مقوله­ها، واحدهای قابل بررسی هستند که با توجه به اهداف تعریف شده در تحقیق ساخته می­شوند.

 

 

تکنیک ارزیابی: این تکنیک برای برقراری ارتباط بین ساختار توصیف شده از محتوا با مشخصه­های بیرونی و یا در خصوص یک وضعیت اجتماعی به­کار می­رود (نقیب­السادات، ۱۳۸۴: ۳۳-۳۵).

 

 

 

در این پژوهش از تکنیک مقوله­ای استفاده شده است. بدین صورت که پایان نامه ­های مورد بررسی در قالب دو مقوله­ی عنوان یا موضوع و روش تحقیق بررسی شده ­اند.

 

 

۳-۳ جمعیت مورد مطالعه

 

جمعیت مورد مطالعه در پژوهش حاضر شامل اساتید، دانشجویان (دانشجویان دکتری)، فارغ­التحصیلان، مدیران اجرایی وزارت رفاه و پایان نامه ­های (شامل کلیه­ پایان نامه ­های دفاع شده از زمان راه­اندازی دوره تا کنون) دانشگاه­های تهران، علامه طباطبایی و علوم بهزیستی در دوره­ تحصیلات تکمیلی رشته رفاه اجتماعی یا برنامه ­ریزی رفاه اجتماعی می­باشد.

 

 

۳-۴ حجم نمونه و شیوه نمونه گیری

 

در این تحقیق از هر دو شیوه­ نمونه گیری کمی و کیفی استفاده شده است. هدف نمونه گیری کمی نمایایی و هدف نمونه گیری کیفی اشباع اطلاعات بوده است. از این­رو به منظور تعیین کردن نمونه­های تحقیق در بخش کیفی کار از نمونه گیری کیفی استفاده شد که به آن نمونه گیری هدفمند نیز گفته می­­شود. با بهره گرفتن از نمونه گیری هدفمند، محقق با افرادی تماس برقرار می­ کند که در زمینه­ موضوع تحت بررسی یا جنبه­ هایی از آن دارای اطلاعات و شناخت مناسب و نسبتا کافی باشند. این افراد را اصطلاحا “مطلعین” و یا “دروازه­بان” می­خوانند (محمدپور، ۱۳۸۶: ۲۵). در این شیوه­ نمونه گیری ، تعداد افراد مورد مصاحبه یا به عبارت دیگر، حجم نمونه به اشباع نظری سوال­های مورد بررسی بستگی دارد. اشباع نظری زمانی اتفاق می افتد که محقق به این نتیجه برسد که در یک مرحله از کار به مفاهیم و پاسخ های مشابه دست یافته و مفاهیم جدیدی ظهور نیابند (گلاسر و اشتراوس ۱۹۶۷: ۶۱). بر همین اساس با بهره گرفتن از نمونه گیری هدفمند با ۲۵ نفر از افراد مدنظر مصاحبه شد.
در بخش کمی کار یعنی در ارتباط با پایان نامه ­ها روش نمونه گیری ما از نوع «پوشش کامل» بوده و حجم آن نیز برابر با حجم کل پایان نامه ­های مقطع تحصیلات تکمیلی در رشته رفاه اجتماعی در سه دانشگاه تهران، علامه طباطبایی و علوم بهزیستی که تا الان دفاع شده و قابل دسترسی بود، می باشد.

 

 

۳-۵ تکنیک گردآوری داده ­ها

 

در پژوهش حاضر برای گردآوری داده ­ها از دو روش متفاوت کمی و کیفی بهره گرفته شد، یعنی از مصاحبه­ی کیفی و تحلیل محتوای کمی برای گردآوری داده ­ها استفاده شد.
۳-۵-۱ مصاحبه
در این پژوهش در بخش کیفی، برای گردآوری اطلاعات لازم از مصاحبه (مصاحبه با اساتید، فارغ­التحصیلان، دانشجویان دکتری و مدیران اجرایی وزارت رفاه) استفاده شده است. مصاحبه یکی از مهمترین و پرکاربردترین شیوه ­های گردآوری اطلاعات در روش کیفی است. طبقه ­بندی­های متعارفی از روش مصاحبه در متون روش تحقیق ارائه شده ­اند که بر اساس آنها مصاحبه را می­توان در سه دسته­ی زیر قرار داد:

 

 

 

 

مصاحبه­ی ساخت­یافته، بسته و منظم

 

 

مصاحبه­ی نیمه-ساخت­یافته، نیمه بسته و نیمه­منظم

 

 

مصاحبه­ی ساخت­نیافته، باز، عمیق و نامنظم

 

 

 

برخی از انواع مختلف مصاحبه از نظر فلیک نیز عبارتند از: مصاحبه­ی متمرکز، مصاحبه­ی نیمه استاندارد، مصاحبه­ی مسئله­محور، مصاحبه با متخصصان و مصاحبه­ی ­قوم­نگارانه (فلیک، ۱۳۹۱: ۱۶۵).
با توجه به این طبقه ­بندی­ها، در این پژوهش از مصاحبه­ی نیمه­باز و یا به گفته­ی فلیک مصاحبه با متخصصان استفاده شده است. در مصاحبه­ی نیمه باز همان­طور که از نام آن برمی­آید، طرفین (پرسشگر و پاسخگو) محدودیت­هایی احساس می­ کنند. یعنی پرسشگر موضوعات معینی را مطرح و در خصوص آنها جواب دریافت می­ کند. در این نوع مصاحبه، سوالات تنظیم شده اما به فراخور پاسخ­های مصاحبه شونده سوالات دیگری نیز ممکن است ارائه شود (ظهوری، ۱۳۸۷: ۵۸).
مورز و ناگل مصاحبه با متخصصان را نوعی مصاحبه­ی نیمه­استاندارد می­دانند. در این­جا بر خلاف مصاحبه­های زندگینامه ­نگارانه به مصاحبه­شونده نه به عنوان کل یا شخص، بلکه به قابلیتش به عنوان متخصص در یک حوزه­ خاص توجه می­ شود. متخصصان نه به عنوان یک مورد منفرد بلکه به منزله­ی نمایندگان یک گروه در نمونه گنجانده می­شوند (همان: ۱۸۳).
سوالات مصاحبه در این پژوهش بر مبنای الگوی ارزشیابی سیپ و بر اساس متغیرهای تحقیق و در سه دسته عوامل درونداد، فرایند و برونداد و همچنین گفتمان رفاهی تهیه و تدوین شده است. . لازم به ذکر است که ابتدا مصاحبه با تعدادی سوال آغاز و سپس بر اساس مطالب بیان شده، سوالات دیگر در صورت نیاز مطرح شدند و روند مصاحبه ادامه پیدا کرد. در عین حال، محقق سعی بر حفظ ارتباط سوالات با هدف مصاحبه را با احاطه بر موقعیت داشته است. راهنمای مصاحبه که حاوی تعدادی سوال مشخص بود به محقق امکان داد تا حیطه­ی موردنظر را در طول مصاحبه مورد کنکاش قرار دهد بدین صورت که در رابطه با هر عامل یا متغیر سه سوال باز طراحی و پرسیده شد و در رابطه با مفهوم گفتمان رفاهی نیز یک سوال کلی و باز تدوین و از مصاحبه­شوندگان پرسیده شد.
۳-۵-۲ تحلیل محتوا
برای جمع­آوری داده ­ها در بخش تحلیل محتوا، تمام پایان نامه ­ها را از کتابخانه­ی هر یک از دانشگاه­ها دریافت نموده و بر اساس دستورالعمل کدگذاری تهیه شده و با بهره گرفتن از سیاهه­ی وارسی اطلاعات مورد نیاز را جمع­آوری کردیم. البته با توجه به زیاد بودن متون، تنها برخی از جنبه­ های پایان نامه ­ها که بیشتر توانایی دسته­بندی و خصوصیات آماری داشت مود توجه قرار گرفت. لذا با تکیه بر “موضوع پایان نامه ” و “روش”، به جمع­آوری داده ­ها مبادرت شد.

 

 

۳-۶ فنون تحلیل داده ­ها

 

در پژوهش حاضر، به منظور تحلیل داده ­ها در بخش کیفی کار از روش تحلیل تماتیک یا موضوعی استفاده شد. این نوع تحلیل از متعارف­ترین و پرکاربردترین روش­های تحلیل داده ­های کیفی است. تحلیل تماتیک عبارت است از تحلیل مبتنی بر استقرای تحلیلی که در آن محقق از طریق طبقه ­بندی داده ­ها و الگویابی درون­داده­ای و برون­داده­ای به یک سنخ شناسی تحلیلی دست می­یابد. در تعریفی دیگر، تحلیل تماتیک عبارت است از عمل کدگذاری و تحلیل داده ­ها با این هدف که داده ­ها چه می­گویند. این نوع تحلیل در وهله­ی اول به دنبال الگویابی در داده ­هاست. زمانی که الگویی از داده ­ها به­دست آمد، باید حمایت تمی یا موضوعی از آن صورت گیرد. به عبارتی تم­ها از داده ­ها نشات می­گیرند (محمدپور، ۱۳۹۲: ۶۶). در این پژوهش نیز ابتدا متن مصاحبه­ها به دقت پیاده­سازی شد و برای تجزیه و تحلیل مورد استفاده قرار گرفت. سپس با مطالعه­ دقیق این متون، در ابتدا برای هر یک از مصاحبه­های تهیه شده تمامی ایده­های مستقل در قالب مفاهیم و تم­های فرعی بر اساس سوالات و اهداف تحقیق شناسایی و سپس به هر کدام یک کد اختصاص داده شد. این کار برای هر کدام از مصاحبه­ها انجام شد و در صورت وجود بخش­هایی با مضامین مشابه در متن مصاحبه­های قبلی، از همان کدهای قبلی اختصاص داده شده استفاده گردید. سپس بر اساس تمامی تم­های فرعی شناسایی شده در کل تحقیق دسته­بندی کلی­تری انجام شد که منجر به شناسایی تم­های اصلی گردید.
در بخش تحلیل محتوای کمی نیز داده ­های بدست آمده از پایان نامه­ها، با بهره گرفتن از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به این صورت که داده ­های ثبت شده بر روی دستورالعمل کدگذاری را با بهره گرفتن از نرم افزار spss وارد کامپیوتر نموده و سپس با بهره گرفتن از جداول توصیفی و درصد فراوانی به توصیف داده ­ها پرداختیم.
هم­چنین در بخش نتیجه ­گیری از تحلیل سوات (SWOT) نیز استفاده کردیم. اس دبلیو اتی در انگلیسی حروف اول کلمات قوت (Strength)، ضعف (Weakness)، فرصت (Opportunity) و تهدید (Threat) است. تحلیل SWOT یک ابزار حمایت کننده برای تصمیم ­گیری می­باشد و به صورت معمول به عنوان ابزاری برای تحلیل سیستماتیک محیط داخلی و خارجی یک سازمان به کار برده می­ شود. بوسیله­ شناسایی فرصتها، تهدیدها، نقاط قوت و ضعف، سازمانها می­توانند استراتژیهای خود را بر مبنای نقاط قوت خود تعیین کنند، نقاط ضعف خود را از بین برده، از فرصتها بهره ­برداری کرده یا از آنها برای مقابله با تهدیدها استفاده نمایند. نقاط قوت و ضعف به وسیله­ ارزیابی عوامل محیط داخلی و فرصتها و تهدیدها به وسیله­ ارزیابی عوامل محیط خارجی شناسایی می­شوند (فرد، ۱۳۷۹).

 

 

۳-۷ اعتبار و پایایی

 

در مورد روش کیفی، به طور کلی ارزیابی تحقیق کیفی یا به عبارت دیگر سنجش اعتبار و پایایی آنها با تحقیقات کمی متفاوت است. در حالی که اعتباربخشی در تحقیقات کمی به ساخت ابزار نیاز دارد، در تحقیقات کیفی”خود محقق” ابزار است. اعتبار تحقیق کیفی به میزان توانایی و تلاش محقق بستگی دارد (خسروی، ۱۳۸۷: ۱۷۷). پژوهش کیفی تفسیری بر مبنای معیاری ارزیابی می­ شود که به “اعتمادپذیری یا شاخص قابلیت اعتماد” موسوم است. این معیار به معنای متقاعدکننده بودن یافته­ ها و قدرت الهام­بخشی به مطالعه­های دیگر است. معیار اعتمادپذیری خود شامل باورپذیری، اطمینان­پذیری، تاییدپذیری و انتقال­پذیری است (محمدپور، ۱۳۹۰: ۱۶۷). اصولا تحقیق خوب، تحقیقی است که قابل تکرار، موثق، قابل انتقال، عینی، و دارای قابلیت اعتماد و اعتبار باشد.از میان همه­ی این معیارها، هیچ کدام به اندازه­ قابلیت اعتبار (روایی) مهم نیست و در عمل هم برای اکثر متفکران اعتبارپذیری تحقیق بیش از سایر معیارها دغدغه­ی فکری به همراه دارد (محمدی، ۱۳۹۰: ۱۴۴).برای افزایش قابلیت اعتبار در تحقیقات کیفی، یک روش خاص و از پیش تعیین شده وجود ندارد بلکه مجموعه ­ای از عوامل می ­تواند به این امر کمک کند مانند: بررسی آگاهانه­ی ارزش­های فردی و تعصبات شخصی، دقت فراوان، شکاکیت نظری، استفاده از شاهد مثال­های زنده، ارائه­ صادقانه­ی روش تجزیه و تحلیل و… . به هر حال، اگر کار دقیق، صادقانه و دارای توضیحات کافی باشد، مشکل چندانی در متقاعد کردن دیگران نخواهیم داشت (همان: ۱۴۹). بنابراین در تحقیقات کیفی بر خلاف تحقیقات کمی، روایی و پایایی به­ طور مجزا مورد توجه قرار نمی­گیرند، بلکه به­جای آنها اصطلاحاتی که در برگیرنده­ی هر دو مفهوم هستند از جمله: اعتبارپذیری، انتقال­پذیری و اعتمادپذیری به کار می­روند. لینکلن و گوبا نیز بر “مصاحبه­ی حضوری” به عنوان یک ابزار سنجش که می ­تواند اعتمادپذیری تحقیق کیفی را افزایش دهد، تاکید ورزیده­اند (خسروی، ۱۳۸۷: ۱۷۹).
در این تحقیق، کیفیت ضبط و مستندسازی داده ­ها محور اصلی افزایش پایایی داده ­ها قرار گرفت. برای افزایش اعتبار درونی نیز سعی شده است استنادات و نقل قول­های کافی در گزارش آورده شود. همچنین در پژوهش حاضر از مصاحبه­ی حضوری بهره گرفته شده است.
در ارتباط با تحلیل محتوای پایان نامه­ها نیز از آنجایی که مقوله­ها و دستورالعمل کدگذاری بر اساس ادبیات تخصصی انتخاب شده و همچنین نظر اساتید و صاحب­نظران نیز مدنظر قرار گرفته است از طرف دیگر نمونه گیری نیز به صورت کل شماری می­باشد، بنابراین از اعتبار درونی و برونی برخوردار می­باشد.

 

 

۳-۸ مفاهیم اصلی تحقیق

 

ارزشیابی
اصطلاح ارزشیابی یا ارزیابی، به طور ساده، به تعیین ارزش برای هر چیزی یا داوری ارزشی کردن گفته می­ شود. با این حال تعریف جامعتری از ارزشیابی به شرح زیر می­توان به دست داد:
“ارزشیابی به یک فرایند نظامدار (سیستماتیک) برای جمع­آوری، تحلیل، و تفسیر اطلاعات گفته می­ شود، به این منظور که تعیین شود آیا هدفهای مورد نظر تحقق یافته­اند یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی” (سیف، ۱۳۷۵: ۳۱).
آموزش
به طور کلی به رویکردی که هدف اصلی آن تغییر و یادگیری آدمی و تواناتر کردن فرد برای ایفای نقش کارآمدتر باشد، آموزش گفته می­ شود. آموزش نظری عبارت است از “آموزش افکار و دانش و درک بهتر جهان” و آموزش عملی عبارت است از “آموختن مهارتهای تخصصی و چگونگی انجام کارها به شکلی موثر و کارا” (تراب احمدی، ۱۳۸۹: ۵۰).
در اینجا منظور ما از تجربه­ی آموزش، تجربه­ی اساتید و دانشجویان حوزه­ رفاه و هم­چنین مجریان این حوزه می­باشد، بدین معنی که در این پژوهش، افراد مذکور ، تجربه­ی زیسته و آگاهی­شان را از آموزش برنامه ­ریزی رفاه اجتماعی تشریح می­ کنند.
آموزش عالی
منظور از آموزش عالی عبارت است از انواع آموزش (کلاسیک، فنی و حرفه­ای و دانش­سرا) که در موسسات مربوط به دانشجویانی که معمولا حداقل دارای ۱۸ سال بوده و دوره­ متوسطه را به پایان رسانده­اند، ارائه می­ شود و پایان تحصیلات با گواهینامه یا درجه­ دانشگاهی تضمین شده است (قاسمی، ۱۹۶۷: ۳۶). آموزش عالی شامل چهار مقطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می­باشد که در این پژوهش دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری مدنظر می­باشد.
رفاه اجتماعی
اصطلاح رفاه اجتماعی، بسیار قدیمی است اما، هم در محدوده­ آکادمیک و هم در حوزه­ اجتماعی، شناخت از رفاه محدود و اندک است. این اصطلاح از کلمه­ی قدیمی Farewell گرفته شده است که به معنی خوب بودن یا خوب شدن است و در معنی وسیعتر، حالتی از مناسب بودن است. رفاه اجتماعی سطوح مختلف دارد. این حالت می ­تواند هم در جنبه­ های فردی و هم جنبه­ های اجتماعی وجود داشته باشد و به عبارت دیگر می ­تواند برای افراد، خانواده­ها، انجمن­ها، سازمان­ها و جوامع مطرح شود. سه جنبه­ مهم، یعنی رفع مشکلات جامعه، برخورد با نیازها و ایجاد فرصت­ها، همه باهم ترکیب می­شوند تا نیازهای اساسی جامعه را در برگیرند و به وضعیتی از بهبود و رفاه دست یابند. وقتی تمام این ابعاد تامین شد، خانواده، گروه و جامعه، از سطح رضایت بخش رفاه بهره می­برند (میجلی، ۱۳۷۶: ۴-۶).
رفاه اجتماعی عبارت از مجموعه­ی سازمان یافته­ای از قوانین، مقررات، برنامه­ها و سیاست­هایی است که در قالب موسسات رفاهی و نهادهای اجتماعی به منظور پاسخگویی به نیازهای مادی و معنوی انسان ارائه می­ شود تا زمینه­ رشد و تعالی او را فراهم آورد (سمت، ۱۳۷۳؛ به نقل از زاهدی اصل، ۱۳۹۰: ۱۴).
سیاستگذاری اجتماعی
سیاستگذاری اجتماعی را می­توان به دو صورت تعریف کرد: نخست این ­که موضوعی علمی است که باید پژوهش و مطالعه شود. دوم این ­که سیاست­ها بر جهان “واقعی” تاثیر می­گذارند و دولت، اقتصاد، و سازمان­های داوطلبی، هر کدام، سیاست­هایی دارند که افراد و خانواده­ها آن را تجربه می­ کنند. هدف سیاستگذاری­های اجتماعی، بهبود رفاه انسانی و نیز برآورده کردن نیازهای انسانی در باب آموزش، بهداشت، مسکن و تامین اجتماعی است (بلیک مور، ۱۳۸۹: ۳). منظور از سیاستگذاری اجتماعی در این پژوهش، تعریف اول از این مفهوم است (به عنوان رشته­ای دانشگاهی و علمی).
سیاست اجتماعی هم به فعالیت­های سیاستگذاران در راستای ارتقای بهزیستی و هم به مطالعه­ علمی و دانشگاهی این فعالیت­ها اطلاق می­ شود. این رشته از یک سو، یک رشته دانشگاهی مجزا با مباحث نظری و کانون­های توجه نظری خاص خود است و از سوی دیگر از سایر علوم هم­خانواده­ی خود بهره گرفته و با آن­ها پیوند برقرار می­ کند (پیت الکاک، ۱۳۹۱: ۲۸).
به طور کل، سیاستگذاری­های اجتماعی به تنظیم سازگاری سیاست­های اقتصادی با محیط اجتماعی (اعم از امکان­ پذیری و واقع­بینی سیاست­ها)، تنظیم پیامدهای اجتماعی و فرهنگی سیاست­های اقتصادی، (اعم از قابلیت قبول و مطلوب بودن نتایج سیاست­های اقتصادی در زمینه­ نظام اجتماعی و فرهنگ جامعه، بر اساس اهداف، ابزارها و اولویت­ها) دربرنامه ­های توسعه­ پایدار می ­پردازد (سعیدی، ۱۳۸۷: ۹۲).

 

 

 

بخش اول: توصیف داده‌ها ۷۲
بخش دوم: تحلیل داده‌ها ۷۷
آزمون نرمال بودن داده‌ها ۷۷
آزمون فرضیه‌ها ۷۸
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
خلاصه پژوهش ۹۲
نتایج حاصل از تحلیل فرضیه‌ها ۹۴
سئوال اصلی ۹۴
فرضیه‌های فرعی ۹۵
از نتایج هم سو با پژوهش حاضر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ۹۹
پیشنهادهای حاصل از نتایج پژوهش ۱۰۰
پیشنهاداتی برای پژوهشگران آینده ۱۰۲
توصیه های کاربردی ۱۰۲
محدودیتهای تحقیق ۱۰۳
منابع و مآخذ ۱۰۴
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (۲-۱) درآمدهای ناشی از تبلیغات از طریق موبایل در دنیا (میلیون دلار) ۴۴
جدول (۳-۱) مربوط به آلفای کرونباخ مزلو مقیاس‌های پرسشنامه ۶۸
جدول (۴-۱) توزیع فراوانی مربوط به سن ۷۲
جدول (۴-۲) توزیع فراوانی مربوط به سطح تحصیلات ۷۳
جدول (۴-۳) توزیع فراوانی مربوط به جنسیت ۷۴
جدول (۴-۴) توزیع فراوانی مربوط به تجربه کاری ۷۵
جدول(۴-۵) آمار توصیفی مربوط به متغیر‌ها ۷۶
جدول (۴-۶) مربوط به آزمون کولموگروف- اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن داده‌ها ۷۷
جدول (۴-۷) مربوط به فاکتور‌های درون گروهی ۷۸
جدول (۴-۸) مربوط به آمار توصیفی فاکتور‌های درون گروهی ۷۸
جدول(۴-۹) اثر فاکتور‌های درون گروهی ۷۸
جدول (۴-۱۰)آمار توصیفی مربوط به تأثیر هنجارهای ذهنی مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گرایش به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۰
جدول(۴-۱۱)آزمون t تک متغیره مربوط به تأثیر هنجارهای ذهنی مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گرایش به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۰
جدول (۴-۱۲)آمار توصیفی مربوط به تأثیر تجربیات قبلی مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گرایش به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۱
جدول(۴-۱۳)آزمون t تک متغیره مربوط به تأثیر تجربیات قبلی مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گرایش به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۱
جدول (۴-۱۴)آمار توصیفی مربوط به تأثیر عوامل بیرونی(محیطی) بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۳
جدول(۴-۱۵)آزمون t تک متغیره مربوط به تأثیر عوامل بیرونی(محیطی) بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۳
جدول (۴-۱۶)آمار توصیفی مربوط به تأثیر نگرش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گرایش به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۴
جدول(۴-۱۷)آزمون t تک متغیره مربوط به تأثیر نگرش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گرایش به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۴
جدول (۴-۱۸)آمار توصیفی مربوط به تأثیر شرایط استفاده بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۶
جدول(۴-۱۹)آزمون t تک متغیره مربوط به تأثیر شرایط استفاده بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۶
جدول (۴-۲۰)آمار توصیفی مربوط به تأثیر عوامل اقتصادی بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۸
عکس مرتبط با اقتصاد
جدول(۴-۲۱)آزمون t تک متغیره مربوط به تأثیر عوامل اقتصادی بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی ۸۹
فصل اول
کلیات تحقیق

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۱-۱مقدمه

پیشرفت­ها و تغییرات سریع در فناوری اطلاعات و ارتباطات، با لا رفتن سطح انتظارات جامعه، تقاضاهای جدید مشتریان، افزایش خدمات الکترونیکی، راه­اندازی سیستم­های اتوماسیون اداری، افزایش رقابت بین ارائه دهندگان خدمات و… همه و همه منجر به کاهش تقاضا برای خدمات سنتی و افزایش تقاضا برای خدمات جدید گردیده است. نوآوری عمری به درازای عمر بشر دارد زیرا بشر همواره به دنبال یافتن راه­های جدیدی برای انجام کارهای خود بوده است. بدون نو آوری، دنیایی که در آن زندگی می­کنیم چهره­ای کاملاٌ متفاوت خواهد داشت، تصور دنیایی بدون هواپیما، اتومبیل، مخابرات و… بسیار مشکل است.( گراویتچ[۱]، ۱۹۶۷: ۱۲۳-۱۲۴ ).
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
مخابرات به عنوان یکی از ارکان مهم و حیاتی در امر ارتباطات و فناوری اطلاعات، به عنوان یکی از شرکت­های شاخص و برتر شناخته شده در برقراری ارتباطات و فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی جوامع نقش زیربنایی دارد. (بشیریه،۱۳۸۴).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
به همین دلیل و با عنایت به وجود رقبای جدید در صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات راه توسعه و پیشرفت مداوم این شرکت در گرو ارائه خدمات نوین و متناسب با نیاز مشتریان می­باشد. لذا، در صورتی که بتواند مؤلفه­ های تأثیرگذار بر نوآوری را از دیدگاه مدیران خودشناسایی نموده و آنها را در سازمان خود نهادینه نماید قطعاٌ به توسعه و بالندگی خود بیش از پیش ادامه خواهد داد. برای بیان بیشتر اهمیت موضوع به تعدادی از نتایجی که در پی نوآوری بدست می ­آید اشاره می­ شود:
– نوآوری عامل تولیدات و مخابرات؛
– نوآوری عامل افزایش کمیت، تنوع تولیدات و خدمات؛
– نوآوری عامل افزایش کیفیت تولیدات و خدمات و موفقیت در رقابت؛
– نوآوری عامل کاهش هزینه­ها، ضایعات و اتلاف منابع؛
– نوآوری عامل افزایش انگیزش کاری کارکنان سازمان؛
– نوآوری عامل ارتقای بهره­ وری سازمان؛
– نوآوری عامل کاهش بوروکراسی اداری؛ کاهش پشت میزنشینی و مشوق عمل­گرایی.
خدمات تلفن همراه ظرفیت قدرتمندی از گستره بازاریابی را در اختیار شرکت­ها قرار می‌دهد اما تحقیقات زیادی در خصوص میزان تاثیرات، شاخص ­های تاثیرگذار بر گروه‌های هدف و نیز تحلیل رفتار­های مورد انتظار از آنها صورت نگرفته است. تحقیقات در خصوص استفاده از سامانه‌های پیامکی در حوزه سازمان­های غیر انتفاعی که گیرندگان پیام­ها هیچ گونه عواید مادی برایشان در برنخواهد داشت به ندرت صورت گرفته است، به ویژه این که کلیه تحقیقات مورد مطالعه، اعم از داخلی و خارجی متمرکز بر بازاریابی کالا توسط این ابزار نیرومند بوده است.

 

۱-۲ بیان مسأله

امروزه در سازمان‌ها نیاز به شناخت و درک متقابل برای ایجاد رابطه بهینه و توسعه تفاهم با دیگر نهادها و عموم مردم به عنوان یک اصل اساسی پذیرفته شده است. این فرایند که به منظور تسهیل حرکت در مسیر نیل به اهداف سازمانی شکل می‌گیرد، روابط عمومی نام گرفته است. روابط عمومی با شناسایی امکانات و شرایط محیط بیرون سازمان و پیوند دادن آن‌ ها با شرایط درونی، می‌تواند اجرای فرامین و پیگیری اهداف سازمان را آسان تر نموده و ارتباط تأثیرگذاری با جامعه برقرار نماید. روابط‏ عمومی هوشمند با بهره گرفتن از تکنولوژی‌های روز ارتباطی فضای حاکم بر محیط درون سازمانی را مدیریت می‌کند و جریان اندیشه سازی و تصمیم گیری‌های اجتماعی را در جهت اهداف و منافع سازمان تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از ابزارهای کارآمد ارتباطی که می‌تواند به عنوان رسانه مستقل و با نفوذ هر سازمان به کار گرفته شود سامانه پیام کوتاه است.روابط عمومی، به عنوان واحد ارتباطی- اطلاعاتی یک پاره سیستم، کارکرد اصلی سیستم اجتماعی که در درون ابرسیستم جامعه قرار دارد، مدیریت جریان اطلاعاتی و خدمت به ایجاد و توسعه مناسبات دوسویه و همسنگ میان آن سازمان با همگان از جمله مشتریان است. (کارل بوتان ووینسنت هزلتون، ۱۳۷۸؛ امینی، ۱۳۵۵: ۱)
گرچه امروز آنچه از موبایل می‌بینیم صفحه‌ای کوچک، کیبوردی محدود و حافظه‌ای اندک است و هنوز با کامپیوتر فاصله زیادی دارد، اما بزودی با تغییر گرایش و ذائقه مردم، موبایل‌ها، نقطه ثقل فن آوری اطلاعات دنیا خواهند بود. با کوچکتر شدن تراشه‌های دیجیتال و پیدایش حافظه‌های فلش، امکان ذخیره سازی با سرعت محاسباتی بالا و در حجم بسیار بالاتر از آنچه در گذشته میسر بود ممکن گشته است. دیری نمی‌پاید که اثری از‌هاردها، مانیتورهای امروزی و کیبوردهایی که سالها با آنها مانوس بوده ایم نخواهد ماند. امروزه آشنایی و سرعت گسترش موبایل در همه کشورهای جهان من جمله کشورهای جهان سوم، سرعت و شتابی افزون تر از گسترش کامپیوتر یافته است و طبقات عمومی‌تری از مردم، خود را قادر به استفاده از ویژگی‌های موبایل می‌بینند. بسیاری از ایده‌ها، قابلیت‌ها و نو آوری‌های فن آوری اطلاعات، که قبلا در کامپیوترها مدت‌ها با آنها مانوس بوده ایم و برای ما تازگی ندارند، وقتی بر روی موبایل‌ها ارائه می‌شوند بسیار جذابترند. تقریبا نمی‌توان زمینه نرم افزاری خاصی را اشاره کرد که در دنیای موبایل برای آن برنامه‌ای نوشته نشده است. تغییر پلت فرم نرم افزاری فن آوری اطلاعات دنیا از کامپیوتر به موبایل، مزایای خاص خود را خواهد داشت. یکی از امکانات بی نظیری که موبایل‌ها در اختیار ما می‌گذارند سرویس پیام کوتاه یا پیامک است.
امروزه تبلیغات از طریق تلفن همراه به دلیل ضریب نفوذ بالا در میان سازمانها، به عنوان یک رسانه پرطرفدار در عرصه تبلیغات معرفی شده است. (گارتنر، [۲]۲۰۱۱).
تا سال ۲۰۱۵ در آمد کل ناشی از تبلیغات از طریق موبایل در کل دنیا به حدود ۵/۲۰ میلیارد دلار می‌رسد که خود یک بازار بسیار بزرگ جهانی است.(اسپیک [۳]، ۱۹۹۷).
با توجه به اهمیت نقش پیامک در سازمان های امروز در این تحقیق، در نظر داریم تا از طریق شناخت عوامل مؤثر بر گرایش به سامانه‌های پیامکی از دیدگاه مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران راهکارهای تقویت نوآوری و درجه اهمیت هر یک از آن مؤلفه‌ها را مشخص نماییم. بنابراین مساله اصلی این تحقیق این است که چه عواملی بر گرایش افراد به استفاده از سامانه‌های پیامکی در روابط عمومی شرکت مخابرات ایران موثر باشند؟

 

۱-۳ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

مخابرات به عنوان یکی از ارکان مهم و حیاتی در امر ارتباطات و فناوری اطلاعات، به عنوان یکی از شرکت‌های شاخص و برتر شناخته شده در برقراری ارتباطات و فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی جوامع نقش زیربنایی دارد. به همین دلیل و با عنایت به وجود رقبای جدید در صنعت ارتباطات و فناوری اطلاعات، راه توسعه و پیشرفت مداوم این شرکت در گرو ارائه خدمات نوین و متناسب با نیاز مشتریان می‌باشد. لذا، در صورتی که بتواند مؤلفه‌های تأثیر گذار برنوآوری را از دیدگاه مدیران خود شناسایی نموده و آنها را در سازمان خود نهادینه نماید قطعاً به توسعه و بالندگی خود بیش از پیش ادامه خواهد داد. این تحقیق از سه جنبه از دیدگاه محقق ضرورت یافته است: نخست عدم هیچ­گونه مطالعه کلاسیک و یا تجربی که محقق به عنوان پایه­ای درصدد تکمیل آن برآید؛ که امید است با توجه به حوزه بسیار غنی و نیز بکر موسسات غیرانتفاعی، با رویکرد­های علمی به عنوان درگاهی در آینده نزدیک برای سایر محققان و اساتید شمرده شده، این موضوع از مغبولیت در حوزه دانشگاه خارج گردد.در دومین نکته که تأکیدی مضاعف بر جنبه­ های مادی، بازاریابی و نیز جلوگیری از اتلاف منابع دارد، ایجاد تمرکز بر تشخیص و انتخاب جوامع هدف – دریافت کنندگان پیام کوتاه- خواهد داشت تا با ارسال پیام کوتاه موجبات پدیداری خستگی اجتماعی و بی ­تفاوتی از دریافت پیام کوتاه نشده و نزول از این ابزار را از تبلیغ به ضد تبلیغ مانع گردد؛ و شاید مهمترین علتی که محققان را به تلاش و تکاپو برای انتخاب این موضوع وا داشت خود بحث نو بودن تحقیق در سازمان روابط عمومی مخابرات است، چرا که معمولاً مباحث این چنینی را در شرکتها و موسسات تولیدی مطرح می‌نمایند و تاکنون کار علمی چندان زیادی در سازما نهای خدماتی و دولتی انجام نشده است.

 

۱-۴ اهداف مشخص تحقیق

 

۱-۴-۱اهداف کلی

۱– شناسایی عوامل مؤثر بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران
به استفاده از سامانه‌های پیامکی.
۲- اولویت بندی و اهمیت هر یک از عوامل مؤثر بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی .
و اهداف فرعی آن شامل موارد ذیل است:

 

 

تعیین تاثیر هنجارهای ذهنی مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گرایش به استفاده از سامانه‌های.

تعیین تاثیر تجربیات قبلی مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گرایش به استفاده از سامانه‌های پیامکی.

تعیین تاثیر نگرش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران در گرایش به استفاده از سامانه‌های پیامکی.

تعیین عوامل اقتصادی مؤثر بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی.

تعیین شرایط استفاده مؤثر بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی.

تعیین عوامل بیرونی(محیطی) مؤثر بر گرایش مدیران و کارکنان روابط عمومی شرکت مخابرات ایران به استفاده از سامانه‌های پیامکی.