بارش

۲۴-۱۸ سانتی ­گراد

دما

۵۰ تا ۳۰۰ متر

فاصله تا مسیل

رسوبات آبرفتهای و تحول یافته

ساختمان خاک

کمتر از ۳۰ درصد

تراکم پوشش گیاهی

فصل سوم
ویژگی­های جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
ویژگی­های طبیعی منطقه
۳-۱) مقدمه
شهر به عنوان مهم‌ترین مراکز سکونتگاهی انسان و کانون مدنیت، رشد و تعالی علم و فناوری است. این اصلی‌ترین کانون جمعیتی، همواره تحت تأثیر عوامل طبیعی و انسانی از درون و برون قرار داشته و این عوامل باعث توسعه یا افول شهرها بوده است. در شکل­ گیری سیستم­های شهری عوامل متعددی موثر است که برخی از آن­ها عبارتند از: عوامل طبیعی، رژیم سیاسی و ایدئولوژی نظام حاکم، تأثیرات اقتصاد ناحیه­ای، انقلاب در صنعت و بهره­ گیری از تکنولوژی جدید، جریان­های تاریخی، عامل جمعیتی و…(عمران زاده،۸۰:۱۳۸۷). بنابراین می­توان گفت که شهر دارای پیوستگی بالایی بین عناصر خود است که امکان بررسی­های جزء به جزء و تک­ساختی را به صورت کاملاً مستقل، از پژوهشگر می­گیرد، به همین دلیل پژوهشگران شهری در تحقیقات خود فارغ از زمینه­ مورد نظرشان، همیشه باید نگاهی به عناصر و ساختارهای دیگر شهری نیز داشته باشند، تا بدین طریق درصد موفقیت خود در شناخت این سیستم پیچیده را افزایش داده و به هدف واقعی برنامه‌ریزی شهری که"کوشش اندیشمندانه و سیستماتیک برای به کار گیری منابع و امکانات یک شهر به بهترین و باصرفه­ترین شکل ممکن جهت ایجاد، حفظ و نگهداری محیط سالم و دل‌پذیر برای شهروندان است، دست یابند. بنابراین می­توان نتیجه ­گیری کرد که لازمه­ی بررسی دقیق و علمی سیستم شهر، در هر سطح و یا زمینه­ای، داشتن رویکردی سیستمی به این مجموعه و عناصر آن می­باشد که در آن مؤلفه­ های طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، فضایی و… مورد بررسی قرار می­گیرد به همین علت در فصل حاضر به موضوع شناخت وضع موجود شهرنورآباد ممسنی پرداخته می­ شود تا زمینه­ یک بررسی دقیق و جامع را فراهم سازد. هدف از تدوین این فصل، تحت عنوان معرفی منطقه­ مورد مطالعه، بررسی مسائل جغرافیایی شهر نورآباد و شناسایی کلی منطقه از دیدگاه جغرافیایی و ارائه­ تصویری از خصوصیات و ویژگی­های طبیعی، انسانی ،اقتصادی شهر می­باشد. این اطلاعات به ما کمک می­ کند تا بتوانیم در مطالعه و تحقیق در مورد موضوع تحقیق تخصصی­تر وریز بینانه­تر عمل کنیم.

۳-۲) ویژگی­های جغرافیایی-طبیعی منطقه
شهرستان ممسنی در شمال غربی استان فارس بین مدارهای ۵۰ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۲ درجه و ۱۰ دقیقه طول شرقی و ۲۹ درجه و ۳۷ دقیقه تا ۳۰ درجه و ۴۱ دقیقه عرض شمالی واقع شده است. این شهرستان از شمال و شمال غربی به شهرستان یاسوج در استان کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب و جنوب غربی به شهرستان کازرون، برازجان و بندر گناوه و از شرق و شمال شرقی به شهرستان شیراز و سپیدان محدود می­ شود. شهر نورآباد مرکز شهرستان ممسنی در موقعیت ۵۱ درجه و ۳۲ دقیقه طول شرقی و ۳۰ درجه و ۱۳ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۹۰۰ متر است و حدود ۲۰۱۳ هکتار وسعت شهرستان و ۷۸۳ هکتار وسعت شهر می­باشد ( مهندسین مشاور امکو ایران،۱۳۷۹ : ۲۷ ). شهر نورآباد در کنار جادۀ اصلی شیراز ـ اهواز و به فاصلۀ حدود ۹۷، ۱۱۰ و ۶۴ کیلومتر به نزدیک­ترین شهرهای همجوار آن به ترتیب یاسوج، دوگنبدان و کازرون و در منطقه کاملاً جلگه­ای بکش قرار گرفته است. مرکزیت دادن به شهر نورآباد به دلیل مسائل سیاسی ـ اداری، موقعیت جغرافیایی شهر، تسلط حاکمیت مرکزی، ایجاد خدمات رفاهی و نزدیکی به راه­های اصلی ترانزیتی به اکثر نقاط شهرستان می­باشد که موجب رشد و توسعۀ چشمگیر شهر در مدت زمانی کوتاه ـ آغاز شهر شدن آن سال ۱۳۴۲ است، شده است. شهرستان نورآباد در سال ۱۳۸۳، دارای ۳۲۲ آبادی بوده که ۲۲۲ عدد از این آبادی­ها دارای سکنه و حدود ۱۰۰ آبادی دیگر خالی از سکنه می­باشد. نقشه شماره ۳ – ۱ موقعیت شهر نورآباد را در تقسیمات کشور، تقسمات استان٬ و شهرستان ممسنی نشان می­دهد.
نقشه ۳- ۱ : موقعیت جغرافیایی شهر نورآباد ممسنی
ماخذ : سازمان برنامه و بودجه استان فارس
۳-۳) وضعیت توپوگرافی
در برنامه­ ریزی شهری شناخت شکل ناهمواری از مهم­ترین مسائل در رابطه با توسعه فیزیکی شهر می­باشد. زیرا ناهمواری منطقه به شکل ویژه­ای به توسعه فیزیکی شهر امکان می­دهد. برای مثال در مناطق کوهستانی به علت محدود بودن زمین­های هموار، توسعه اقماری شهر در تنگه­ها و سایر دره­ها توسعه خطی شهر امکان­ پذیر است. همچنین، شهرهای جلگه­ای، پای­کوهی(اعم از شهرهای واقع در مخروط افکنه­ها و گلاسی­ها) بسته به نوع ناهمواری توسعه مییابند(محمودی،۱۳۷۳:۵۸). دشت نورآباد حاصل رسوبات آبرفتی ناشی از فرسایش کوه­های اطراف است که این ویژگی به همراه شیب ملایم و اختلاف ارتفاع ناچیز، این دشت را به عرصه ­ای جهت انجام فعالیت­های کشاورزی و مسکونی مبدل کرده است، هر چند که باید با توجه به نیازها و استفادۀ صحیح از اراضی کشاورزی، سیاستی جهت جلوگیری از توسعۀ بی­رویۀ شهر بر روی زمین­های کشاورزی را مدنظر قرار داد. در مجموع محدودیت توسعه در شهر مورد مطالعه خیلی کم است و از جمله عوامل محدود کنندۀ توسعه در شهر مورد مطالعه وجود دو رودخانه مهم در شمال و جنوب شهر، قرارگرفتن نهرهای متعدد در محدودۀ اراضی کشاورزی و محلات شهر و وجود ارتفاعات متعدد در پیرامون محدودۀ کنونی شهر است که در بسیاری از موارد به دلیل شیب زیاد امکان ساخت و ساز را فراهم نمی­سازد. نقشه (۳-۲) ارتفاع از سطح دریا را در منطقه نشان می­­دهد.
نقشه۳-۲: ارتفاع از سطح دریا منطقه
یافته­های تحقیق
۳-۴). وضعیت شیب منطقه
چنانچه گفته شد شهر نورآباد در دشت نسبتاً مسطحی قرار گرفته است که شیب ملایمی به سمت روخانۀ کتی ـ نارگون در جنوب و جنوب غربی شهر دارد بر این اساس شیب عمومی شهر از شمال به جنوب (به سمت رودخانه) و از شرق به غرب در جهت حرکت رودخانه است. در اطرف این دشت ارتفاعات پراکنده­ای وجود دارد که عمدتاً با اسامی زیر شناخته می­شوند: کوه میرمالکی، کوه محمد امینی، کوه شیرمرد (جنوب) کوه تنگ اژدها، کوه کمسه، کوه سراب بهرام، کوه چشمه انجیر (جنوب شرقی) و کوه گرو، کوه شاه نشین، کوه بزقره (شمال). نقشه ۳-۳ نشان دهنده وضعیت شیب منطقه را نشان می­دهد.
نقشه۳-۳: شیب منطقه
یافته­های تحقیق
۳-۵) جهت دامنه:
دامنه­های جنوبی بهترین جهت جغرافیایی برای توسعه شهری است و دامنه­های شمالی نامناسب ترین جهت جغرافیایی برای توسعه شهری است. در مناطق با آب و هوای معتدل مناسب­ترین جهت جغرافیایی، دامنه جنوبی است و در مناطق نیمه گرمسیری مناسب­ترین جهت جغرافیایی، دامنه شرقی است ( مخدوم،۲۰۵). نقشه جهت دامنه ( نقشه ۳-۹) نشان می­هد که شهر نورآباد با توجه با دارا بودن آب و هوای نیمه گرمسیری، دامنه شرقی مناسب برای فعالیتهای توسعه شهری است.
نقشه۳-۴:جهت دامنه منطقه
یافته­های تحقیق
۳-۶) ویژگی­های زمین­ساختی و تکتونیکی محدودۀ مورد مطالعه
۳-۶-۱) زمین­ شناسی
ساختارهای عمدۀ زمین­ساختی شهر نورآباد و اطراف آن، طاقدیس­ها و ناودیس­ها و گسل­هایی است که ارتفاعات و دشت­های منطقه را بوجود آورده­اند. طاقدیس پسکوهک که در شمال­شرقی این منطقه واقع شده است، رشته­کوهی به طول بیش از ۳۷ کیلومتر را تشکیل می­دهد که راستایی شمال غربی ـ جنوب شرقی دارد. محور این طاقدیس در چندین نقطه تحت تأثیر گسل­های عرضی قرار گرفته است و در یال­های شرقی ـ غربی سازند­ مانی پابره ـ کورپی روی سازند سروک را پوشانده است و بالاخره سازند آهکی آسماری در مجاورت سازند اخیر قرار دارد ( مهندسین مشاور امکو ایران، ۱۳۷۹ :۴۲ ). طاقدیس کوزه کوه در جنوب شرقی طاقدیس پسکوهک واقع شده است و در اثر عملکرد گسل­های متعدد، سازندهای قدیمی مانند گچساران رخنمون یافته است. در بعضی نقاط می­توان آثار لایه­ های برگشته را نیز مشاهده نمود. طاقدیس فهلیان ارتفاعات شمالی شهر نورآباد را تشکیل می­دهد. در واقع شهر نورآباد در فاصلۀ کمی از پلانژ محور این طاقدیس واقع شده است. هستۀ این ارتفاعات را سازند آسماری تشکیل می­دهد که در محل پلانژ در اثر عملکرد گسلی در راستایی شمالی ـ جنوبی سازند سروک رخنمون یافته است( همان کتاب ، ص ۴۴).
از دیگر طاقدیس­ها، طاقدیس دشت گل است که در جنوب و شرق شهر نورآباد واقع شده است و راستایی شمال غربی ـ جنوب شرقی دارد و در واقع این طاقدیس ادامۀ طاقدیس فهلیان است که به وسیلۀ گسل قطر- کازرون قطع شده است.( مهندسین مشاور امکو ایران ،۱۳۷۹ : ۴۳ ). عمده ترین گسلی که شهر نورآباد و محدودۀ اطراف آن را تحت تأثیر قرار داده است، گسل کازرون است که به صورت راستگرد عمل می­نماید و در حوالی شهر نورآباد جابجایی حدود ۲ تا ۴ کیلومتر ایجاد کرده است. عمق فعالیت این گسل زیاد است به گونه ­ای که سنگ بستر را تحت تأثیر قرار داده و آن را می­شکند. به هر صورت، در نظر گرفتن این گسل به عنوان یکی از مهمترین عوامل تکتونیکی منطقه در ساخت و سازها، ایجاد تأسیسات زیربنایی و رعایت فاصلۀ مناسب طبق آئین نامه­ های ساختمانی ضروری است. ( مجیدی، ۱۳۷۱: ۱۶۵). از دیگر گسل­های مهم در این منطقه گسل فهلیان ـ اردکان می­باشد که بخشی از ارتفاعات کوزه گوه را متأثر می­سازد. این گسل طولی بیش از ۳۰ کیلومتر دارد و جابجایی آن به صورت چپگرد در حدود ۲ کیلومتر است. نقشه۳ -۴، ساختار زمین شناسی شهرستان نورآباد را نشان می­دهد.
نقشه۳-۵: زمین شناسی منطقه
یافته­های تحقیق
۳-۷) ویژگی­های آب و هوایی شهر نورآباد
شهر نورآباد در شمال غربی استان فارس در منطقه­ای قرار گرفته است که می­توان گفت از یک سو به عنوان قسمتی از فلات ایران تحت تأثیر جریانات عمومی جوی نظیر جریان­های سیبری، مدیترانه­ای، اقیانوس اطلس و اقیانوس هند قرار دارد و از سوی دیگر، در این استان، عرض جغرافیایی پائین، مجاورت قسمت­ های جنوبی آن با سواحل خلیج فارس، مجاورت قسمت­ های شرقی و شمال شرقی با کویر و همچنین وجود کوهستان­های ایران مرکزی و رشته کوه زاگرس در قسمت های غربی و شمال غربی و تا حدودی بخش­های مرکزی استان، باعث جریان­های محلی و یا ایجاد تغییراتی در جریانات عمومی جوی شده است. از آنجائیکه ایستگاه سینوپتیک شهر نورآباد عملاً غیر فعال است و هنوز به بهره ­برداری نرسیده است، بنابراین در تحلیل وضعیت باد شهر از داده ­های آماری ایستگاه شهر شیراز به عنوان نزدیکترین ایستگاه استفاده به عمل آمده است. براساس تقسیمات اقلیمی قسمت­ های مختلف کشور، شهرستان ممسنی به علت دارا بودن موقعیت جغرافیایی متفاوت، از شرایط آب و هوایی یکسان برخوردار نیست. به طوری که آب و هوای این منطقه را می توان به سه گروه سردسیری، جلگه­ای و گرمسیری تقسیم ­بندی کرد.