بسم الله الرحمن الرحیم
دانشگاه قم
دانشکده الهیات
پایان نامه دوره کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق
عنوان:
بررسی فقهی و حقوقی احکام فرد متعدی به حریم خصوصی اشخاص حقیقی
استاد راهنما:
دکتر سیدعلی اصغر موسوی رکنی
استاد مشاور:
سرکار خانم دکتر حمیده عبداللهی علیبیگ
دانشجو:
کلثوم جعفری فر
تابستان ۱۳۸۸
تقدیم به:
پیشگاه مولی الموحدین امیرالمؤمنین امام علی]A[ مقتدای عدالتپیشگان
و
آستانه کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه]J[
تقدیر و تشکر
حمد و سپاس خالق یکتای هستی را که با دیده رحمت بر بنده خویش نگریست و شوق آموختن و قدم نهادن در مسیر علم و دانش را به او ارزانی داشت.
برای آموختههای ارزشمندی که طی تدوین این رساله برای اینجانب حاصل شده و نقاط مثبتی که در آن به چشم میخورد، بیشک مدیون اساتید اندیشمند، فقیه و دلسوز خود جناب آقای دکتر سیدعلی اصغر موسوی رکنی، استاد محترم راهنما و سرکار خانم دکتر حمیده عبداللهی علیبیگ، استاد محترم مشاور هستم که مساعدتها و ارشادهای فاضلانه و دلسوزانه ایشان چه در طول دوره کارشناسی ارشد و چه در مراحل انجام تحقیق راهگشای اینجانب بوده است. در اینجا بر خود لازم میدانم مراتب قدردانی خود را ابراز نموده و برای ایشان توفیقات روزافزون از خداوند متعال مسئلت دارم.

همچنین از مادر بزرگوارم سپاسگزارم که همواره از دریای گرم و پرمحبت وجودش نوشیدهام و لحظهلحظه زندگیام را وامدار ایمان، صبر، صفا، ایثار و گذشت وی هستم.
چکیده
احکام حریم خصوصی با توجه به ارتباط مستقیمی که با کرامت انسان دارد یکی از اساسیترین حقوق بشر امروز به شمار میآید، و از اهمیت ویژهای برخوردار است.
وجوب رعایت حریم خصوصی دیگران یکی از احکام مهم اسلام است. قرآن کریم در آیات متعدد نظیر: (۲۷ و ۲۸) سوره نور و (۱۲) سوره حجرات، بر وجوب رعایت حریم خصوصی افراد تأکید کرده است. روایات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز به پرهیز از نقض حریم خصوصی دیگران توصیه مینماید.
هرچند حریم خصوصی با این عنوان خاص در کتب فقهی مطرح نشده است ولی بسیاری از مصادیق آن مانند حق مالکیت، منع تجسّس، حق برخورداری از اصل برائت، حق غیرقابل تعرض بودن حقوق وابسته به شخصیت با تأکید بر نهی از سوء ظن، اشاعه فحشاء، سَبّ، هجو، قذف، نمیمه، و غیبت به طور صریح مورد حمایت قرار گرفته است. آیات (۲۷ و ۲۸) سوره نور نیز صریحاً یکی از عمدهترین مصادیق حریم خصوصی یعنی مصونیت مسکن را به رسمیت شناخته است.
در این رساله پس از بررسی مفاد واژه های کلیدی و مبانی فقهی و حقوقی حریم خصوصی شامل آزادی، امنیت و کرامت انسانی، به بحث از حمایتهای شرعی و قانونی از مصادیق و حوزه های حریم خصوصی در برابر تعدی پرداختهایم، همچنین بیان کردهایم که از منظر فقهی و حقوقی برای اشخاص متعدی چه مجازاتهایی در نظر گرفته شده است. البته برخی از مصادیق تعدی مانند سوء ظن، نمیمه و غیبت منحصراً دارای مجازات اخروی هستند با آنکه از نظر تعدی به حریم حیثیتی، گناه بزرگی به شمار میآیند.
بطور کلی از نظر شرع، وارد شدن به حریم خصوصی افراد، مصداق بارز ظلم و حرام است. قرآن کریم نیز در آیات (۱۰۴) و (۱۹۰) سوره بقره و (۸۷) سوره مائده، دفاع در برابر متجاوز را واجب میداند. از این رو بخشی از مباحث پایان نامه را به بیان راهکارهای شرعی و قانونی برای برخورد با فرد متعدی اختصاص دادهایم.
واژگان کلیدی: احکام، تعدی، حریم خصوصی، مجازات.
فهرست مطالب
فصل اول: کلیات ۱
مقدمه ۲
۱- تعریف و تبیین مسأله: ۳
۲- سؤالات تحقیق: ۴
۳- سابقه و پیشینه تحقیق: ۴
۴- ضرورت انجام پژوهش: ۴
۵- فرضیه‌های تحقیق: ۵
۶- هدف‌ها و کاربردهای انجام این تحقیق: ۵
۷- بیان روش تحقیق و چارچوب پژوهش: ۶
کلیات ۷
مبحث اول: مفاهیم ۷
گفتار اول: حکم ۷
معنای لغوی: ۷
معنای اصطلاحی: ۷
تعریف لغوی حکم: ۸
تعریف اصطلاحی حکم: ۸
گفتار دوم: تعدی ۱۰
معنای لغوی: ۱۰
تعریف اصطلاحی: ۱۰

آزمون مربوط به بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها

برای بررسی نرمال بودن متغیرها از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف استفاده‌شده است. فرضیه صفر و آماره این آزمون به‌صورت زیر می‌باشد:

در این رابطه  توزیع تجمعی نظری تابع مورد آزمون است که باید پیوسته و کاملاً معین باشد.
نحوه داوری: اگر مقدار احتمال مربوط به این آزمون بزرگ‌تر از ۰۵/۰ باشد، با اطمینان ۹۵% می‌توان نرمال بودن توزیع متغیرها و باقیمانده‌ها را مورد تأیید قرار داد. (مومنی و قیومی،۱۳۸۶).

آزمون‌های مربوط به مفروضات مدل رگرسیون خطی

برای اینکه در مدل رگرسیون خطی، تخمین زن‌های حداقل مربعات معمولی ضرایب رگرسیون، بهترین تخمین زن‌های بدون تورش خطی (BLUE) باشند لازم است تا مفروضات این مدل به‌صورت زیر بررسی و آزمون شوند:

فرض نرمال بودن باقیمانده‌ها

یکی دیگر از مفروضات در نظر گرفته‌شده در رگرسیون آن است که خطاها دارای توزیع نرمال با میانگین صفر می‌باشند. بدیهی است در صورت عدم برقراری این پیش گزیده نمی‌توان از رگرسیون استفاده کرد. بدین منظور باید مقادیر استاندارد خطاها محاسبه شود و نمودار توزیع داده‌ها و نمودار نرمال آن‌ها رسم شود و سپس مقایسه‌ای بین دو نمودار صورت گیرد. باید میانگین داده‌ها کوچک و نزدیک به صفر بوده و انحراف از معیار آن نیز نزدیک به یک باشد. این آزمون و هم‌چنین رسم نمودارها به‌وسیله نرم‌افزار Spss قابل‌اجرا می‌باشد.
علاوه بر این برای آزمون نرمال بودن باقیمانده‌ها از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف استفاده می‌شود که یک نوع آزمون نا پارامتریک می‌باشد. محاسبه آماره این آزمون توسط نرم‌افزار Spss امکان‌پذیر می‌باشد.
نحوه داوری: درصورتی‌که مقدار آماره ارائه‌شده توسط این آزمون بیشتر از ۵% باشد، فرض صفر آماری مبنی بر نرمال بودن توزیع متغیر موردبررسی با اطمینان ۹۵% پذیرفته می‌شود(مومنی و قیومی،۱۳۸۶).

فرض عدم وجود هم خطی^[۳۷] بین متغیرهای مستقل

هم خطی وضعیتی است که نشان می‌دهد یک متغیر مستقل تابعی خطی از سایر متغیرهای مستقل است. اگر هم خطی در یک معادله رگرسیون بالا باشد بدین معنی است که بین متغیرهای مستقل همبستگی بالائی وجود دارد و ممکن است باوجود بالا بودن دارای اعتبار بالائی نباشد. به‌عبارتی‌دیگر باوجودآنکه مدل خوب به نظر می‌رسد ولی دارای متغیرهای مستقل معناداری نیست و این متغیرها بر یکدیگر تأثیر می‏گذارند. این آزمون نیز به‌وسیله نرم‌افزار Spss قابل‌اجراست. نتایج این آزمون، ۴ خروجی می‌باشد. در دو خروجی اول تلورانس^[۳۸] و عامل تورم واریانس (VIF) ارائه می‌شود. هر چه قدر تلورانس کمتر (نزدیک به صفر) باشد، اطلاعات مربوط به متغیرها کم بوده و مشکلاتی در استفاده از رگرسیون ایجاد می‌شود.
عامل تورم واریانس نیز معکوس تلورانس بوده و هر چه قدر افزایش یابد واریانس ضرایب رگرسیون افزایش‌یافته و رگرسیون را برای پیش‌بینی نامناسب سازد.
دو خروجی دیگر مقدار ویژه^[۳۹] و شاخص وضعیت^[۴۰] را نشان می‌دهد. مقادیر ویژه نزدیک به صفر نشان می‌دهد همبستگی داخلی پیش‌بینی‌ها زیاد است و تغییرات کوچک در مقادیر داده به تغییرات بزرگ در برآورد ضرایب معادله رگرسیون منجر می‌شود. شاخص‌های وضعیت با مقدار بیشتر از ۱۰ نشان‌دهنده احتمال هم خطی بین متغیرهای مستقل می‌باشد و مقدار بیشتر از ۳۰ بیان‌گر مشکل جدی در استفاده از رگرسیون در وضعیت موجود آن است.
یکی دیگر از راه­های شناسایی رابطه هم خطی یا عدم هم خطی، بررسی رابطه همبستگی بین متغیرهای مستقل است(مومنی و قیومی،۱۳۸۶).

فرض مستقل بودن باقیمانده‌ها

یکی از مفروضاتی که در رگرسیون مدنظر قرار می‌گیرد، استقلال خطاها از یکدیگر است. درصورتی‌که فرضیه استقلال خطاها رد شود و خطاها با یکدیگر همبستگی داشته باشند، امکان استفاده از رگرسیون وجود ندارد. برای بررسی استقلال خطاها از یکدیگر از آزمون دوربین واتسون استفاده می‌شود که آماره آن به کمک رابطه زیر محاسبه می‌شود.

: میزان خطا در سال t
: میزان خطا در سال t-1
اگر همبستگی بین خطاها را با  نشان داده شود در این صورت آماره دوربین واتسون به کمک رابطه زیر محاسبه می‌شود.

مقدار آماره این آزمون در دامنه ۰ و ۴+ قرار دارد زیرا:
●اگر  باشد، آنگاه ۲=DW خواهد بود که نشان می‌دهد خطاها از یکدیگر مستقل هستند (عدم خودهمبستگی)
●اگر  باشد، آنگاه ۰= DW خواهد بود که نشان می‌دهد خطاها دارای خودهمبستگی مثبت هستند.
●اگر  باشد، آنگاه ۴=DW خواهد بود که نشان می‌دهد خطاها دارای خودهمبستگی منفی هستند.
بین خطاها همبستگی وجود نداردH₀:
بین خطاها همبستگی وجود داردH₁:
نحوه داوری: چنانچه مقدار آماره دوربین – واتسون در فاصله ۵/۱ و ۵/۲ باشد، فرض  پذیرفته می‌شود و می‌توان از رگرسیون استفاده کرد (مومنی و قیومی،۱۳۸۶).

فرض عدم وجود ناهمسانی واریانس‌ها^[۴۱] میان باقیمانده‌ها

با توجه به استفاده از روش دیتا پانل برای آزمون ناهمسانی واریانس بین گروهی از آماره ضریب لاگرانژ^[۴۲] (LM) استفاده‌شده است. این آماره پس از انجام OLS کلی روی مدل مورد‌نظر، با بهره گرفتن از داده‌های تلفیقی به‌صورت زیر قابل‌محاسبه خواهد بود:

که در آن T تعداد سال‌های سری زمانی،  واریانس حاصل از برآورد کلی مدل و  واریانس تک‌تک واحدهای مقطعی می‌باشد. آماره LM به‌طور مجانبی، دارای توزیع «کای- دو» با درجه آزادی N-1 خواهد بود (N برابر با تعداد واحدهای مقطعی می‌باشد).
نحوه داوری: در آزمون فرضیه، اگر مقدار آماره محاسباتی از مقدار بحرانی جدول در سطح اطمینان بزرگ‌تر باشد، فرضیه  رد شده و ناهمسانی واریانس بین واحدهای مقطعی تأیید می‌شود که باید برای رفع آن بر اساس روش‌های موجود اقدام نمود. درصورتی‌که مقدار آماره محاسبه‌شده از مقدار بحرانی جدول در سطح اطمینان ۹۵% کوچک‌تر باشد فرضیه  پذیرفته می‌شود و می‌توان با اطمینان ۹۵% وجود ناهمسانی واریانس بین واحدهای مقطعی را رد کرد(مومنی و قیومی،۱۳۸۶).

خلاصه فصل

در این فصل مراحل انجام تحقیق موردبررسی قرار گرفت. روش کلی تحقیق، جامعه آماری، حجم نمونه و روش تعیین آن، نحوه جمع‌ آوری داده‌های مربوط به متغیرهای تحقیق و چگونگی تجزیه‌وتحلیل اطلاعات نیز در این فصل موردتوجه قرار گرفت و در انتهای فصل به آزمون‌های آماری مربوط پرداخته شد.
فصل چهارم:
یافته‌های تحقیق

مقدمه‏

در فصل سوم، روش کلی تحقیق، تعریف جامعه آماری، نحوه تعیین حجم نمونه و روش نمونه‌گیری، روش‌ها و ابزار گردآوری داده‌ها و نهایتاً روش‌ها و ابزار تجزیه‌وتحلیل داده‌ها موردبحث قرار گرفت. در این فصل داده‌های موردنیازی که جهت آزمون فرضیه‌های تحقیق جمع‌ آوری‌شده، به‌عنوان منبعی برای تجزیه‌وتحلیل استفاده شده است. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات گردآوری‌شده از روش­های توصیفی و استقرایی آزمون فرضیه استفاده شده است.ساختار کلی فصل حاضر بر مبنای توصیف نمونه آماری، توصیف یافته‌ها، تحلیل پیش‌فرض‌ها، تحلیل روابط بین متغیرها و نهایتاً تعمیم‌یافته‌ها از نمونه تصادفی به جامعه آماری تنظیم‌شده است. پیش‌فرض‌های مورد ارزیابی به‌تبع تحقیقات مرتبط یا مشابه، بر مبنای استفاده از رگرسیون خطی مرکب به‌منظور تعیین رابطه بین متغیرها موردبررسی قرار گرفته‌اند.

عصبیت
اقتدار طلب
تسلط طلب
باور نسبت به این مسأله که رفتار منجر به نتایج معینی می شود
ارزیابی این نتایج
انگیزه فرد برای سازگاری با این گروه ­های خاص

باور نسبت به این مسأله که گروه ­های خاص، فکر می کنند من باید یا نباید این رفتار را انجام دهم
نگرش نسبت به رفتار
اهمیت نسبی ملاحظات نگرشی و هنجاری
هنجارهای ذهنی
نیت
رفتار
توضیحات ممکن در مورد روابط مشاهده شده بین متغیرهای خارجی و رفتار
روابط نظری پایداری که باورها را به به رفتار مربوط می کنند
نمودار ۴٫۲ : الگو نیات رفتاری (Ajzen & Fishbein,1980)
نمودار نشان می دهد که نیات رفتاری هم بحث عناصر نگرش آدمی نسبت به یک رفتار است و علاوه بر آن از هنجارهای ادراک شده درباره بروز رفتار سرچشمه می گیرد. نگرش ها و هنجارهای ذهنی به نوبه خود توسط باورهای فردی معین می شود. بنابراین می توان گفت براساس نظریه اقدام مستدل عملکرد شخصی در مورد یک رفتار خاص به وسیله قصد رفتاری شخص برای انجام رفتار تعیین می شود و قصد رفتاری به طور مشترک به وسیله نگرش فرد و هنجار ذهنی در مورد رفتار مورد نظر تعیین می­ شود. قصد رفتاری به شدت و قدرت یک نیت در انجام یک رفتار خاص بر می گردد. نگرش فرد به عنوان احساسات مثبت و یا منفی در مورد انجام دادن رفتار مورد نظر تعریف می شود و هنجارهای ذهنی به ادراک شخص مبنی بر این که بیشتر افرادی که مهم هستند فکر می کنند او باید این رفتار مورد نظر را انجام دهد یا انجام ندهد (Davis,1989).
۲٫۱٫۲٫۲- الگو پذیرش فناوری
الگو پذیرش فناوری (نمودار ۵٫۲) که بر مبنای تئوری اقدام مستدل در سال ۱۹۸۹ توسط دیویس ارائه شد، از مهمترین و مورد قبول­ترین الگو­ها در زمینه پذیرش فناوری به شمار می رود. این الگو که توسط پژوهشگران مختلفی مورد تعدیل و اصلاح قرار گرفته است هنوز هم مبنای تئوریک بسیاری از مطالعات و الگو های ارائه شده در باب پذیرش فناوری است. این الگو مبنائی ارائه می دهد که نشان می دهد چرا مشتریان فناوری جدید را قبول یا رد می کنند، و به ما نشان می دهد که می توان با انتخاب آگاهانه در ویژگی طراحی سیستم، میزان پذیرش آن را افزایش داد (Davis,1983).
متغیرهای بیرونی
منفعت استفاده
استفاده واقعی
نگرش به سمت استفاده
سهولت استفاده
پاسخ رفتاری
پاسخ احساسی
پاسخ شناختی
محرک­های بیرونی
نمودار۵٫۲: الگو پذیرش فناوری دیویس
بر اساس گفته دیویس و همکارانش، هدف الگو پذیرش فناوری (TAM) توضیح انتظارات تعیین کننده پذیرش کامپیوتر است که توانائی تفسیر و تبیین رفتار مصرف کننده را نیز دارد. الگو پذیرش فناوری (TAM) در طی سالهای متمادی دچار تعدیلاتی گشته است که الگو تعدیل شده آن توسط کلوپینگ در سال ۲۰۰۴ به شکل زیر است (۵٫۲).
منفعت استفاده
استفاده واقعی
نگرش به سمت استفاده
سهولت استفاده
نمودار ۶٫۲: الگو تعدیل شده پذیرش فناوری (Klopping & Mc Kinney, 2004)
همانطور که در نمودار نشان داده شده است الگو پذیرش فناوری پیشنهاد می کند که قصد استفاده از یک فناوری به وسیله دو دسته عقیده خاص یعنی سهولت و منفعت استفاده تعیین می شود
“سهولت استفاده”^[۵۹]
اولین عامل در الگو پذیرش فناوری، سهولت استفاده است. سهولت به معنای میزان اعتقاد فرد به این است که استفاده از یک سیستم خاص نیاز به تلاش زیادی ندارد .(Davis, 1989) عامل سهولت در الگو پذیرش فناوری، از طریق پژوهش های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. مبنای تئوریک این عامل “تئوری خودکارآیی”^[۶۰] است، اهمیت عامل منفعت به وسیله این تئوری حمایت می شود. تئوری خودکارائی توسط “باندورا”^[۶۱] ارائه شده است. وی خودکارایی را قضاوت های ناظر بر اینکه شخص چگونه ازعهده اجرای اعمالی که برای درگیرشدن با وضعیت های محتمل لازم است، بر می آید تعریف کرده است (Davis, 1989).
“منفعت (مفید بودن)”^[۶۲]
مفید بودن به عنوان میزانی که شخصی احساس می کند، استفاده از یک سیستم خاص عملکرد شغلی او را از طریق کاهش زمان انجام کار و یا ارائه اطلاعات به موقع بهبود می بخشد، تعریف شده است (Liu, et al., 2003). عامل مفید بودن با پارادایم هزینه - فایده تئوری تصمیم مشابهت دارد. این پارادایم بیان می کند که افراد از میان راهبردهای مختلف تصمیم گیری به شیوه مبادله شناختی بین تلاش های مورد نیاز برای هر راهبرد و کیفیت و صحت تصمیمات منتج شده، یکی را انتخاب می کنند .(Davis, 1989)
۳٫۱٫۲٫۲- الگو پیکاراینن
این الگو (نمودار ۷٫۲) به بررسی انتظارات موثر بر پذیرش بانکداری الکترونیکی می پردازد. این الگو توسط آقای “پیکاراینن و همکاران”^[۶۳] در سال ۲۰۰۴ طراحی شده و انتظارات موثر بر پذیرش بانکداری الکترونیکی را به این ترتیب توضیح می دهد: مفید بودن، سهولت، اطلاعات، امنیت و محرمانه بودن، کیفیت ارتباط با اینترنت (Pikkarainen, et al., 2004).
این الگو نیز بر مبنای الگو پذیرش فناوری دیویس ارائه شده است و فقط ۳ عامل امنیت، کیفیت ارتباط و اطلاعات را به طور جداگانه مورد بررسی قرار داده است.
منفعت
سهولت
لذت

تخم مرغ

۱۰۰

شیر

۹۸

گوشت

۹۷

سویا

۷۰

سیب زمینی

۷۰

برنج

۶۳

آرد گندم

۵۰

ذرت

۴۵

۲-۲-۱-۳- تفاوت سویا با سایر پروتئین های حیوانی
مطابق جدول (۲-۳) ارزش بیولوژیکی سویا کمتر از پروتئین های حیوان (گوشت، شیر و تخم مرغ) است، زیرا کنجاله سویا از نظر متیونین و سیستین فقیر است. به طور کلی یک منبع پروتئینی باید سه خصوصیت زیر را دارا باشد:
قابلیت هضم بالایی داشته باشد.
مقادیر پروتئینی بالایی داشته باشد.
میزان اسیدهای آمینه ضروری برابر نیازهای بدن انسان باشد.
زیرا هیچ پروتئینی وجود ندارد که هر سه ویژگی فوق را داشته باشد، بنابراین لازم است که از هر کدام از پروتئین های حیوانی و گیاهی به مقدار مناسب استفاده کنیم. مثلا هضم گوشت ماهی راحت تر از گوشت های دیگر است، ولی مقدار پروتئین آن کمتر است؛ یا پروتئین های گیاهی (سویا و لوبیا) درصد پروتئین بیشتری دارند، ولی نوع و مقدار اسیدهای آمینه آن ها مطابق با نیازها بدن نیست، مشکل دیگر قیمت بالا پروتئین های حیوانی است که مصرف پروتئین های گیاهی مثل سویا را اجتناب ناپذیر می کند (اتحادیه سویای آمریکا، ۲۰۰۴).

۲-۲-۱-۴- فواید تغذیه ای سویا
بر اساس اتحادیه سویای امریکا (۲۰۰۴) غذاها و نوشیدنی های سویایی یک منبع غنی از پروتئین ها و مواد معدنی هستند و عاری از کلسترول و لاکتوز می باشند. مصرف این غذاها ریسک ابتلا به بیماری های قلبی و سرطان ها و پوکی استخوان را کاهش می دهد. در غذاهای سویایی انواع فیتوکمیکال هایی^[۲۵] وجود دارد که مهم ترین آن ها به شرح زیر می باشند:
۱- ایزوفلاون ها: ترکیباتی که مشابه استروژن طبیعی هستند اما یک تفاوت عمده با استروژن دارند که از تشکیل هورمون عامل سرطان سینه ممانعت به عمل می آورند.
۲- جنستین: ترکیبی است که شکل گیری انواع و اشکال سرطان جلوگیری می کند و حتی در جهت پیشگییری از بیماری های قلبی موثر می باشد.
۳- بازدارنده های پروتئاز: این ماده که عامل ضد سرطان می باشد که نقش بلوکه کردن آنزیم های عامل سرطان را دارد.
اسیدهای فیتیک: این ترکیبات در ممانعت از رشد سلول های سرطانی در آزمایشگاه بر روی حیوانات آزمایشگاهی شناسایی شده است.
۲-۲-۱-۵- خواص تابعی محصولات پروتئینی سویا
در جدول ۲-۴، خواص تابعی محصولات پروتئینی سویا و در جدول ۲-۵، استفاده تابعی از پروتئین های سویا در انواع مواد غذایی آورده شده است.
جدول۲-۴- خواص تابعی محصولات پروتئینی سویا (آکوس، ۲۰۰۲).

بارنز و همکاران(۲۰۰۷) در پژوهشی با عنوان رضایت زناشویی: توجه مثبت در مقابل ارتباط‌های مؤثر، به بررسی نقش ارتباط مؤثر به عنوان یک متغیر توضیحی پرداختند. آن‌ها در این پژوهش به این نتیجه رسیدند که متغیرهای ارتباط مؤثر، به عنوان عنصر اساسی در رضایت زناشویی نیستند؛ بلکه برنامه‌های غنی‌سازی ازدواج، نقش مؤثرتری در ارتباطات زناشویی دارند.
ماد(۲۰۰۹) اثر آموزش مهارت‌های ارتباطی را بر افزایش سازگاری ۸ زوج مورد بررسی قرار داد. نتایج پژوهش وی نشان داد آموزش باعث افزایش سازگاری زوجین گروه آزمایش شده است.

۲-۵-۲- پژوهش‌های انجام شده در ایران

مهدویان (۱۳۷۶) در پژوهشی با عنوان بررسی تأثیر آموزش ارتباط با رضامندی زناشویی و سلامت روانی ۱۵ زوج را مورد مطالعه قرار داد. افراد نمونه از بین مرکز مشاوره‌ی آموزش و پرورش شهر مشهد انتخاب شدند. این آزمودنی‌ها به صورت تصادفی در سه گروه آزمایش، درمان‌نما و کنترل قرار گرفتند. سه گروه از نظر متغیرهای جنس، سن، میزان تحصیلات و مرحله‌ی خاص زندگی خانوادگی با یکدیگر همتا شدند. در مرحله‌ی پیش آزمون هر سه گروه به پرسشنامه اتریچ و سلامت عمومی پاسخ دادند، و سپس گروه آزمایش تحت آموزش اصول ارتباط قرار گرفت. گروه درمان‌نما توصیه‌هایی در مورد نحوه‌ی برخورد با مشکلات تحصیلی، رفتاری و عاطفی فرزندانشان دریافت کرد، ولی گروه کنترل هیچ برنامه‌ی آموزشی دریافت نکرد. در مرحله پس‌آزمون هر سه گروه مجدداً با همان پرسشنامه‌ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که روش آموزش ارتباط با رویکرد شناختی- رفتاری می‌تواند باعث افزایش رضامندی زناشویی شود. حتی زمانیکه زن یا شوهر، از یک مشکل اختلال شخصیتی رنج می‌برد. همچنین این آموزش‌ها در مواردی به بهبود سلامت روانی آنها کمک می‌کند. به علاوه مشخص گردید که روش شناختی - رفتاری آموزش ارتباط، برای جامعه‌ی ما به ویژه افراد تحصیل کرده مناسب است.

فقیرپور (۱۳۸۱) در یک پژوهش تحت عنوان نقش مهارت‌های اجتماعی در سازگاری زناشویی و طراحی یک مدل آموزشی و ارزشیابی آن، به بررسی تأثیر یک برنامه پیشگیرانه مبتنی بر رویکرد رفتاری – شناختی بر سازگاری زناشویی پرداخت. به همین منظور پنج سؤال پژوهشی مطرح شد. ابتدا با مطالعه منابع و الگوهای رایج و با در نظر گرفتن شرایط و مقتضیات فرهنگی، برنامه عملی تهیه گردید. این برنامه با ساختار مشخص و دارای ۹ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای بوده است. در این پژوهش از طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون بدون گروه کنترل استفاده شد. ابزار اندازه‌گیری شامل دو پرسشنامه بود. یکی از پرسشنامه‌ها توانایی افراد را در مقوله‌های‌ دانش، نگرش و رفتار اندازه‌گیری می‌کرد. پرسشنامه دیگر نیز سازگاری‌زناشویی را اندازه‌گیری می‌نمود. تعداد گروه‌های مورد مطالعه ۲۵ گروه بودند که به طور داوطلبانه در آموزش‌ها شرکت کرده بودند. پس از جمع آوری اطلاعات، داده‌ها با بهره گرفتن از روش‌های آماری مورد‌نیاز (مقایسه میانگین گروه‌های همبسته و مستقل تجزیه و تحلیل واریانس) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان داد که اجرای برنامه آموزشی - مشاوره‌ای میزان دانش، نگرش و رفتار افراد را به طور معنی‌داری در زمینه‌های مورد مطالعه افزایش داده بود. همچنین اجرای برنامه‌ی سازگاری ‌زناشویی افراد را بطور معنی‌داری افزایش داده بود. اثر‌گذاری برنامه برای خرده‌ مقیاس‌های سازگاری زناشویی به ترتیب، رضایت زناشویی، توافق دو نفری، همبستگی دو نفری و ابراز محبت بود.
اصلانی (۱۳۸۳)در پژوهش خود به بررسی نقش مهارت‌های ارتباطی در کارایی خانواده پرداخت. نمونه این تحقیق ۱۶ زوج (۸ زوج گروه آزمایش و ۸ زوج گروه گواه) از دانشجویان متأهل دانشگاه تهران ساکن خوابگاه جلال آل احمد بود. طرح پژوهش، روش پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل است. تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که فرضیات این پژوهش همگی باسطح آلفایp<0.05 تأیید شده. بنابراین آموزش مهارت‌های ارتباطی باعث بالا رفتن کارآیی خانواده در مقوله‌های حل مشکل، ارتباط، نقش‌ها، همراهی عاطفی، آمیزش عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کلی خانواده شده است.
نظری (۱۳۸۳) پژوهشی را با عنوان بررسی تأثیر برنامه‌های بهبود بخشی ارتباط بر رضایت زناشویی زوجین هر دو شاغل در شاهرود انجام داد. برنامه‌ی بهبود بخشی ارتباط یک برنامه آموزشی است که به وسیله‌ی آموزش مهارت‌های خاص به زوجین کمک می‌کند تا مشکلات خود را حل کنند. جامعه‌ی این پژوهش شامل آن دسته از کارکنان ادارات آموزش و پرورش شهرستان شاهرود که دارای همسران شاغل بودند. نمونه‌ی پژوهش شامل ۲۴ زوج است که از بین زوجینی که حاضر به شرکت در مطالعه بودند به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش عبارتند از پرسشنامه‌ی رضایت زناشویی که توسط اشنایدر ساخته شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها علاوه بر استفاده از روش‌های آمار توصیفی از آزمون تحلیل واریانس استفاده شده است. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که برنامه‌ی بهبود بخشی ارتباط به طور معناداری رضایت کلی و همه‌ی ابعاد آن را بهبود بخشیده است.
جلالی و جلالوند (۱۳۸۴) در پژوهشی به بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر سازگاری زناشویی زوج‌ها پرداختند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داده میانگین نمرات پس‌آزمون سازگاری زن و مرد در گروه آزمایش که آموزش دریافت کرده بودند بیشتر از نمرات گروه کنترل بود و تفاوت بین میانگین نمرات دو گروه معنی‌دار بود(۰۰۹/۰p=). ضریب اتا برابر با ۷۰/۰به دست آمده یعنی ۷۰/۰ افزایش در نمرات سازگاری زوج‌ها ناشی از تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بوده است.
احمدی و همکاران (۱۳۸۴)در پژوهش خود دریافتند که سازگاری‌ در روابط زناشویی‌ بر میزان‌ سلامت‌ روانی‌، میزان‌ رضایت‌ از زندگی‌ و حتی‌ بر میزان‌ درآمد، موفقیت‌ تحصیلی‌ و رضایت‌ از شغل‌ زوجین تأثیر می‌گذارد. از سویی‌ دیگر ناسازگاری‌ در روابط زوجین‌ موجب‌ اختلال‌ در روابط اجتماعی‌، گرایش‌ به‌ انحرافات‌ اجتماعی‌، افول‌ ارزش‌های‌ فرهنگی‌ در بین‌ زن و شوهر‌ می‌شود.
در این‌ پژوهش‌ که‌ با هدف‌ شناخت وضعیت سازگاری زناشویی و میزان شیوع ناسازگاری در بین کارکنان سپاه انجام گرفت، تعداد ۹۰۰ زوج از بین کارکنان سپاه شهر تهران با بهره گرفتن از روش خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. روش پژوهش، روش توصیفی‌- زمینه‌یابی بود. ابزار مورد استفاده در پژوهش عبارت بودند از: آزمون رضایت زناشویی انریچ، پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و اطلاعات ازدواج. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد، ۱۰.۲ درصد از مردان و ۱۹.۷ درصد از زنان از زندگی زناشویی خود ناراضی هستند و ۵۱.۴ درصد از مردان و ۴۹.۷ درصد از زنان گاهی راضی و گاهی ناراضی‌اند. بیشترین میزان ناسازگاری در بین آنها در زمینه‌ی توانایی حل تعارض و روابط جنسی بود. لازمه‌ی توانایی حل تعارض و بهبود روابط جنسی داشتن مهارت‌هایی است که قابل آموزش و یادگیری هستند. از طریق افزایش مهارت‌های زوجین در ابعاد فوق می‌توان میزان سازگاری زناشویی و در نهایت میزان رضایت از زندگی را در آنها افزایش داد. بر این اساس پیشنهاد اصلی پژوهش حاضر توجه مسؤلین سپاه به برنامه‌های آموزشی و مشاوره خانواده بوده است.
نجات(۱۳۸۵) به بررسی تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر میزان صمیمیت زوجین پرداخته است. وی از مجموعه مهارت‌های زندگی، ۳ مهارت توانایی ارتباط مؤثر، توانایی مقابله با هیجان‌ها و توانایی مقابله با استرس را آموزش داده است. یافته‌های تحقیق وی نشان می‌دهد که آموزش مهارت‌های زندگی به طور معنی‌داری می‌تواند باعث افزایش میزان صمیمیت زوجین گردد. بین میزان صمیمیت مردان و زنان در نمرات پس‌آزمون تفاوت معناداری وجود دارد، به طوری که میزان صمیمیت گزارش شده از سوی زنان بیشتر است.
غلامزاده و همکاران(۱۳۸۷) در پژوهشی به بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی به شیوه گروهی برکارایی خانواده زوجین مراجعه کننده به مرکز مشاوره بهزیستی شهرستان اهواز می‌پردازد.
فرضیه‌های پژوهش از این قرار بودند:
۱- آموزش مهارت‌های ارتباطی به شیوه‌ی گروهی موجب افزایش کارایی خانواده در زوجین مراجعه کننده به مرکز مشاوره‌ی بهزیستی شهر اهواز می‌شود.
۲- آموزش مهارت‌های ارتباطی موجب افزایش عملکرد خانواده در زمینه حل مشکل می‌شود.
۳- آموزش مهارت‌های ارتباطی موجب افزایش عملکرد خانواده در زمینه ارتباط می‌شود.
۴- آموزش مهارت‌های ارتباطی موجب افزایش عملکرد خانواده در زمینه نقش‌ها می‌شود.
۵- آموزش مهارت‌های ارتباطی موجب افزایش عملکرد خانواده در زمینه همراهی عاطفی می‌شود.
۶- آموزش مهارت‌های ارتباطی موجب افزایش عملکرد خانواده در زمینه آمیزش عاطفی می‌شود.
۷- آموزش مهارت‌های ارتباطی موجب افزایش عملکرد خانواده در زمینه کنترل رفتار می‌شود.
۸- آموزش مهارت‌های ارتباطی موجب افزایش عملکرد خانواده در زمینه عملکرد کلی خانواده‌ می‌شود.
جامعه‌ی آماری این پژوهش شامل کلیه‌ی زوجین خود معرف (مراجعه‌کننده به مرکز مشاوره بهزیستی) شهرستان اهواز، در سه ماهه اول سال ۱۳۸۷ می‌باشند. نمونه این پژوهش مشتمل بر ۳۰ زوج (‍۱۵زوج گروه گواه و ۱۵ زوج گروه آزمایش‌) می‌باشد. افراد مراجعه‌کننده، به طور تصادفی به عنوان دو گروه آزمایش و گواه انتخاب گردیدند. روش این پژوهش، طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل می‌باشد، پس از انتخاب تصادفی گروه‌های آزمایش و کنترل، ابتدا بر روی هر دو گروه پیش‌آزمون اجرا شد، سپس مداخله آزمایشی، (آموزش مهارت‌های ارتباطی)، فقط بر روی گروه آزمایش و در ۷ جلسه ارائه گردید و پس از اتمام برنامه، پس‌آزمون روی هر دو گروه اجرا شد. سپس داده‌ها با بهره گرفتن از تحلیل واریانس چند متغیری مانوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که تمام فرضیه‌های طرح شده تأیید می‌گردد.
در پایان پژوهشگر پیشنهاد می‌کند، به منظور افزایش عملکرد خانواده، کلاس‌های آموزشی مهارت‌های ارتباطی، توسط مشاوران، در سطح قشرهای مختلف جامعه برگزار گردد تا آگاهی بیشتری در زمینه چگونگی روابط زوجین به وجود آید. پیشنهاد می‌شود تأثیر آموزشی مهارتهای ارتباطی با آزمودنی‌های دارای ویژگی‌های متفاوت نیز مورد بررسی قرار گیرد. مؤظف نمودن مشاوران به برگزار نمودن کلاس‌های آموزش مهارت‌های ارتباطی در سطح مدارس، به خصوص دبیرستان و پیش دانشگاهی برای دانش آموزان و حتی والدین آنها؛ و تهیه و پخش برنامه‌های آموزش دیداری شنیداری متنوع در رابطه با مهارت‌های ارتباطی ازطریق ‌رسانه‌های گروهی.
به منظور پیشگیری از مشکلات زناشویی و بالا بردن عملکرد خانواده لازم است مدل‌ها و برنامه‌هایی با تأکید بر یافته‌های پژوهش در زمینه آموزش قبل از ازدواج و یا اوایل ازدواج صورت گیرد و پس از آن به شیوه‌های مختلف و در سطحی گسترده این آموزش‌ها اجرا شوند.
جعفری(۱۳۸۸) در پژوهشی به بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی زوجین پیش از ازدواج بر افزایش رضایت زناشویی زوجین پس از ازدواج پرداخته است. سؤال اصلی این است که آیا شرکای ازدواج از روابط خود احساس رضایت می‌کنند؟
مهارت‌های ارتباطی در این پژوهش شامل هشت حیطه‌ی آموزش افزایش آگاهی از خود، دیگری و زندگی مشترک، آموزش گوش دادن فعال، آموزش کنترل عواطف و هیجانات، آموزش ابراز وجود، آموزش‌ مهارت‌های حل تعارض، آموزش روابط اجتماعی با خانواده و دوستان، آموزش روابط جنسی و آموزش مهارت‌های حل مسئله می‌باشد.
جامعه آماری این پژوهش عبارت از کلیه‌ی زوج‌هایی است که در سه ماهه اول سال ۱۳۸۶ در دفاتر ازدواج کرج عقد کرده‌اند و دارای ویژگی‌های زیر هستند:
۱- تحصیلات زن و مرد کمتر از دیپلم نباشد.
۲- زن و شوهر قبلاً ازدواج دیگری نداشته باشند.
۳- سن زنان بیشتر از ۲۵ و سن مردان بیشتر از ۳۵ سال نباشد.
در این پژوهش گروه نمونه از طریق نمونه‌گیری تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شد، و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. دلیل انتخاب ۲۰ زوج این بود که برای پژوهش‌های با روش آزمایشی حداقل ۱۵ نفر برای هر گروه توصیه شده است.
فرضیه‌های این پژوهش عبارت بودند از :
۱- میانگین نمرات زناشویی زوج‌هایی که آموزش مهارت‌های‌ارتباطی را دریافت کرده‌اند، بیشتر از زوج‌هایی است که این مهارت‌ها را دریافت نکرده‌اند.
۲- میانگین نمرات حل‌تعارض در زوجینی که آموزش مهارت‌های‌ارتباطی رادریافت کرده‌اند، بیشتر از زوجینی است که این مهارت‌ها را دریافت نکرده‌اند.
۳- میانگین رضایت از روابط جنسی زوجینی که آموزش مهارت‌های ارتباطی را دریافت کرده‌اند، بیشتر از زوجینی است که این مهارت‌ها را دریافت نکرده‌اند.
۴- میانگین نمرات روابط اجتماعی با خانواده و دوستان در زوجینی که تحت آموزش مهارت‌های ارتباط قرار گرفته‌اند، بیشتر از زوجینی است که این مهارت‌ها را دریافت نکرده‌اند.
متغیر مستقل در این پژوهش عبارت از آموزش مهارت‌های ارتباطی است و متغیر وابسته شامل نمره‌ای است که فرد در رضایت زناشویی کسب می‌کند.
برای بررسی معنادار بودن تفاوت میزان رضایت زناشویی بین دو گروه، میانگین نمرات برای دو گروه مستقل مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. قرار آزمونt از طریق آزمون آماری گرفته شده، و با بهره گرفتن از نتایج آزمون فرضیه‌ها رد یا قبول شد.
نتایج پژوهش نشان داد که آموزش مهارت‌های ارتباطی موجب افزایش رضایت زناشویی زوجین، رضایت از روابط جنسی و حل تعارض ها می‌گردد. در واقع سه فرضیه‌ی پژوهش مورد تأیید قرار گرفته است. در مورد فرضیه‌ی چهارم، بین میانگین نمرات زوجین گروه آزمایش وکنترل درخرده مقیاس روابط اجتماعی با خانواده و دوستان تفاوت معناداری وجود ندارد و فرض پژوهش رد می‌شود.
از جمله پیشنهادات پژوهشگر این می باشد که:
۱- سازمان‌های دولتی و غیردولتی دست‌اندرکار در اموراجتماعی در جهت‌گیری پژوهش‌های خود به این امر توجه ویژه‌ای مبذول دارند. مسلماً با بهره‌گیری از حمایت‌های انسانی و مالی بیشتر می‌توان این موضوع را از ابعاد مختلفی مورد توجه قرار داد و بسیاری از محدودیت‌ها را رفع نمود. همچنین انجام چنین پژوهش‌هایی از طرف سازمان‌ها می‌تواند کاربرد‌ یافته و در سطحی گسترده ممکن سازد.
۲- به سازمان‌های مجری برنامه‌های آموزش و پیشگیری در امور خانواده و زوج‌ها پیشنهاد می‌شود براساس مدل و برنامه مشخص و سازمان یافته حرکت کنند و از آموزش‌های دل بخواهی و بدون پشتوانه نظری اجتناب نمایند.
۳- پژوهشگران بعدی پژوهش‌های مشابهی را در یک فرایند طولانی مدت ۵ ساله و بخصوص پس از فرزند دارشدن زوجین انجام داده و رضایت دو گروه آزمایش و کنترل را در این مدت نیز، با یکدیگر مقایسه کنند.
۴- با توجه به اینکه نتایج پژوهش نشان دهنده‌ی اثربخشی آموزش‌ مهارت‌های ارتباطی پیش از ازدواج بر افزایش رضایت زناشویی زوجین می‌باشد، به زوجینی که درآستانه‌ی شروع زندگی مشترک می‌باشند پیشنهاد می‌شود در کلاس‌های عمومی و جلسات خصوصی که در مراکز مشاوره به این منظور تشکیل می‌شود شرکت نموده و مهارت‌های ضروری برای ورود به این مرحله مهم زندگی را فراگیرند.
مهرابی زاده و همکاران (۱۳۸۹) این پژوهش، با هدف بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر سازگاری زناشویی زنان متأهل ۴۰-۲۰ ساله تحت آموزش نهضت سوادآموزی، با کنترل طول مدت ازدواج انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه‌ی زنان متأهل ۴۰-۲۰ ساله تحت آموزش نهضت سواد‌آموزی شهر اهواز در سال ۸۶ بود. نمونه‌ای مشتمل بر ۵۰ نفر از این زنان، به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شده و در گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه سازگاری زناشویی لاک - والاس استفاده شد. طرح پژوهش، از نوع طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه کنترل بود. پس از انتخاب تصادفی گروه‌های آزمایشی و کنترل، مداخله آزمایشی (آموزش مهارت‌های زندگی) بر روی گروه آزمایشی، به مدت ۱۰ جلسه ۷۰-۶۰ دقیقه‌ای و ۲ جلسه در هفته اجرا شد و پس از اتمام برنامه آموزشی، از هر دو گروه، پس‌آزمون به عمل آمد. داده‌های به دست‌ آمده با بهره گرفتن از روش آماری تحلیل کوواریانس، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سطح معنی‌داری در این پژوهش، p<0.05 در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان داد، آموزش مهارت‌های‌زندگی، بدون کنترل و با کنترل طول مدت ازدواج، می‌تواند باعث افزایش سازگاری زناشویی زنان متأهل گروه آزمایش در مقایسه با کنترل شود. در آموزش مهارت‌های زندگی با بهره گرفتن از شیوه‌های کارآمد گوش فرا دادن، صحبت کردن، ارائه‌ پاسخ‌های غیرکلامی مؤثر، کیفیت رابطه بین زوجین ارتقا می‌یابد. همچنین، فراگیری مهارت حل مسئله باعث ارائه‌ راهکارهای مؤثر، در هنگام وقوع مشکل و در نتیجه افزایش میزان رضایت و خشنودی آن‌ها از زندگی زناشویی می‌شود.
یارمحمدیان و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان تأثیر آموزش هوش هیجانی و مهارت‌های زندگی بر سازگاری زناشویی زوج‌های جوان به این نتیجه رسیده‌اند که آموزش مهارت‌های زندگی و هوش هیجانی تأثیر معناداری بر سازگاری زناشویی و مؤلفه‌های آن (رضایت دوتایی، توافق دوتایی، همبستگی دوتایی و بیان محبت‌انگیز) در زوج‌های جوان دارد. همچنین در سازگاری زناشویی کلی، توافق دو نفری و ابراز محبت دو گروه آموزش مهارت‌های زندگی و آموزش هوش‌هیجانی با یکدیگر تفاوت معنادار نداشتند. ولی در رضایت زناشویی و همبستگی دو نفری بین دو گروه آموزش مهارت‌های زندگی و آموزش هوش‌هیجانی تفاوت معناداری به دست آمد.
هویلی پور و همکاران(۱۳۹۰) در پژوهشی تحت عنوان اثربخشی آموزش پیش از ازدواج بر انتظارات و نگرش‌های زناشویی فرزندان دختر در آستانه ازدواج کارکنان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب می‌پردازند.
آموزش پیش از ازدواج باعث تعدیل انتظارات زناشویی فرزندان در آستانه ازدواج کارکنان می‌شود. و آموزش پیش از ازدواج باعث بهبود نگرش‌های زناشویی در فرزندان در آستانه ازدواج کارکنان می‌شود. اینها فرضیه‌های پژوهش حاضر بودند.
روش این پژوهش تجربی بوده و از طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون با گروه گواه استفاده شد. جامعه‌ی آماری این پژوهش کلیه‌ی فرزندان دختر در آستانه ازدواج کارکنان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب بودند که در سال ۱۳۹۰ مورد بررسی قرار گرفتند که در دوران نامزدی یا عقد قرار داشتند. برای انتخاب نمونه از جامعه‌ی مذکور از افراد ثبت نام شده که به فراخوان پاسخ دادند ۲۶ نفر با بالاترین نمره انتخاب شدند و به طور تصادفی ساده در دو گروه آزمایشی و گواه (۱۳نفر آزمایش و ۱۳نفر گواه) جایگزین شدند از هر دو گروه پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری، با فاصله یک ماه به عمل آمده آزمودنی‌ها به دو پرسشنامه انتظارات و نگرش‌های زناشویی پاسخ دادند.
داده‌های حاصل از پژوهش با بهره گرفتن از آزمون‌های آماری تحلیل کوواریانس چند‌متغیری (مانکوا) و تحلیل کوواریانس تک متغیری (آنکوا) مورد بررسی قرار گرفتند. بررسی‌ها نشان داد که: آموزش پیش از ازدواج، انتظارات زناشویی فرزندان در آستانه ازدواج را بهبود می‌بخشد. همچنین آموزش پیش از ازدواج ابعاد نگرش‌های فرزندان در آستانه ازدواج را بهبود می‌بخشد.
اورکی و جمالی(۱۳۹۱) به پژوهشی تحت عنوان اثربخشی آموزش برنامه غنی‌سازی ارتباط بر میزان سازگاری زناشویی دانشجویان متأهل، با هدف تعیین تأثیر غنی‌سازی ارتباط بر میزان سازگاری زناشویی دانشجویان متأهل می‌پردازند.
جامعه‌ی آماری آن‌ها، شامل کلیه‌ی دانشجویان متأهل دانشگاه پیام نور ارومیه (۶۰۰ زوج) بود که در سال تحصیلی ۹۱-۹۰ مشغول به تحصیل بودند. نمونه‌ی پژوهش نیز شامل ۶۰ نفر (۳۰ زوج) می‌شد که حداقل یکی از زوجین در سال مورد اشاره در بالا، دانشجوی دانشگاه پیام نور ارومیه بود.
روش پژوهش شبه آزمایشی و از نوع نیمه تجربی بوده است. در این پژوهش از طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل استفاده شده و زوجین به شیوه‌ی تصادفی انتخاب و در گروه‌های آزمایشی و کنترل جایگزین شدند.
متغیر مستقل برنامه‌ی آموزشی غنی‌سازی روابط بود که در ۱۰ جلسه روی گروه آزمایش انجام شد. در گروه کنترل نیز که شامل ۱۵ زوج بود هیچ مداخله‌ای صورت نگرفت. ابزار پژوهش پرسشنامه سازگاری زناشویی (اسپاینر، ۱۹۷۶ ) بود.