مشارکت اجتماعی فرایندی است که از طریق آن اجتماع،جماعت یا گروها به هم می پیوندند تا عملکرد مورد انتظار یا مورد نیاز را به اجرا درآورند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
مشارکت اجتماعی فرایند است که از طریق آن شخصیت انسانها شکل می گیرد و برای زندگی گروهی آماده می شوند.
مشارکت طریقه زندگی است،نوعی روش زیستی است که جوانب اجتماعی و فرهنگی و روان شناختی دارد.[۵]
نظریات برخی اندیشمندان خارجی درموردمشارکت
آلن بیرو:
در فرهنگ علوم اجتماعی در بحث از مشارکت،آنرا چنین توضیح داده است:(مشارکت به معنای سهمی در چیزی داشتن است و از آن سود بردن و یا در گروهی شرکت جستن و بنابراین باآن همکاری داشتن است.
وی افزوده است که از دیدگاه جامعه شناسی بعنوان عمل و تعهد تمیز قایل شد ودر معنای دوم داشتن شرکتی فعالانه در گروه را می رساند و به فعالیت اجتماعی انجام شده نظر دارد.[۶]
دانیل لرنر:
در طی مطالعات خود در شش کشور خاور میانه از قبیل مصر،لبنان،اردن،ترکیه، سوریه و ایران ارتباط متغیرهای اجتماعی مانند سکونت(شهر و روستا).میزان تحصیلات،پایگاه اجتماعی،اقتصادی وسن،مذهب واستفاده از رسانه(رادیو،تلویزیون،مطبوعات و سینما)را با مشارکت سنجیده است.
عکس مرتبط با اقتصاد
او با بهره گرفتن از داده های حاصل،تئوری خودرا مبنی بر مراحل تکامل نو سازی ورشد اجتماعی،فرهنگی و سیاسی مطرح کرده است.
طی مطالعات خود در مورد ۷۳ کشور مدلی ساخته ودر آن چهار مرحله به شرح ذیل تا مشارکت آورده است.[۷]
شهر نشینی-سواد-مشارکت رسانه ای-مشارکت اجتماعی سیا سی.
سی مورمارتین لیپست
معتقد است که در کشورهای مختلف از جمله،آلمان،سودان،آمریکا،نروژ، وبرخی کشورهای دیگر،مردان بیشتر از زنان،تحصیلکردگان بیشتر از کم سوادان؛شهر نشینان بیشتر از روستائیان،افراد ۵۵- ۳۵ ساله بیشتر از جوانان ، متأهلین بیشتر از مجردین ،افراد بیشتر از افراد غیر عضو در فرایند دارای
منزلت بالاتر بیشتر از افراد دارای منزلت پایینتروافراد عضو سازمان های غیر دولتی مدنی اجتماعی مشارکت دارند.[۸]
مارکس وبر:
در تبین مشارکت بر اساس شیوه های ذهنی،معتقد است که مشارکت عملی است که در رابطه با اعمال دیگران انجام می گیرد و برای عامل کنش،معنی و مفهوم ذهنی خاصی قایل است او معتقد است که در تفهیم عمل اجتماعی می بایست انگیزه ها و عوامل اجتماعی را جستجو نمود.
تعداد بیشتر مردم احتمال قابل پیش بینی بودن رفتارشان را بر اساس یک معنا جهت می دهند .
این معنا ممکن است در چهار چوب مقرراتی جستجو شود، یا در عاداتی نهفته باشد و یا شامل ارزشها و باورهای اجتماعی شود، و به نحوی که هر یک از آنها دلایل مساعدی برای جهت دادن به رفتار خاص خود بیابند.
بر اساس این دیدگاه،کنش افراد بر اساس اصل پاداش و مجازات قابل کنترل و تغیر پذیر
می باشد،یعنی هر فرد به جنبه هایی که پاداش دارد،پاسخ می دهد و از جنبه هایی که مجازات دارد،اجتناب می ورزد.[۹]

نظریات برخی دانشمندان ایرانی در مورد مشارکت
یزدان پناه
نشان داده است که بین جنسیت و مشارکت اجتماعی رابطه معنا داری وجود ندارد،اما بین مشارکت والدین و مشارکت فرزندان رابطه معنا وجود دارد.[۱۰]
علوی تبار:
به تأثیر متغیرهای آگاهی،اجتماعی و دسترسی به اطلاعات،جنسیت،تحصیلات،عضویت در تشکل ها بر مشارکت اجتماعی پرداخته است .
دو متغیر آگاهی اجتماعی،دسترسی به اطلاعات و سطح تحصیلات با مشارکت اجتماعی رابطه
معنا داری داشته است.[۱۱]

مشارکت از دیدگاه اسلام و قرآن
دین مقدس اسلام به دلیل ضرورت و اهمیت مشارکت و همبستگی مردم آنرا مورد توجه قرار داده و در متون اسلامی می توان تو صیه های فراوانی در این باره یافت.
امام علی(ع)می فرمایند:ای مردم مصر،نگوئید ما سرپرستی چون مالک و امامی چون علی داریم اگر در صحنه حاضر نباشید،شکست می خورید،ما در حال نبرد و جنگ با باطل هستیم،جامعه ای که در
خواب باشد،دشمن بیدارش او را رها نمی کند.
برخی موانع مشارکت از نظر قرآن کریم و روایات اسلامی عبارت است از:۱-طغیان گری و گناه۲-جهل و نادانی۳-دین گریزی.
ابن خلدون در باره نقش دین در مشارکت و همبستگی می گوید:دین در بین نیروها وحدت
می آفریند،رقابتها را از بین می برد و به افراد روحیه ایثار می بخشد این روحیه به افزایش مشارکت و ایجاد دولتهای وسیع می انجامد.
تفرقه و اختلاف در جامعه باعث انحطاط و سقوط و اختلافهای سیاسی و اجتماعی است و مانع مشارکت و همبستگی عمومی می شود قرآن کریم در این مورد می فر ماید:و همگی به ریسمان خدا،قرآن و اسلام،چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت بزرگ خدا را بر خود به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید و او میان دلهای شما الفت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید.[۱۲]
دید گاه فمینیستی:
انقلاب صنعتی سبب کشیده شدن تمام اقشار جامعه،از جمله زنان و بچه ها به بازار کار شد.
تا قبل از انقلاب صنعتی،ضعف فیزیکی و جسمانی زنان مانع از مشارکت آنان در نیروی کار تولیدی می شد.
کار در دوران صنعتی،با تکنولوژی های خودکار،پیش شرطی برای حضور زنان در عرصه اجتماعی و میدان کار شد.
باید گفت انقلاب صنعتی تأثیری دو گانه بر زنان داشت.
اولاٌ تقسیمات طبقاتی را توسعه داد و نخبگان جدیدی شامل زنان را پدید آورد،به گو نه ای که این اقلیت ها در مقایسه با زنانی که فاقد مهارتهای کار با تکنولوژی جدید بودند از امتیازاتی بر خوردار شدند.
نظریات برخی اندیشمندان خارجی در مورد جنسیت بم:
بم در چارچوب نظریه طرح واره جنسیتی به تحول نقشهای جنسیتی می پردازد،
او استدلال می کند نقش پذیری جنسیتی بواسطه فرایند یاد گیری تدریجی تشکیل و طرح وارهای جنسیتی اتفاق می افتد.
وی نقش مهمی برای فرهنگ در تشکیل طرح وارهای جنسیتی قائل است.[۱۳]
مفهوم طرح واره نشان دهنده آن است که چگونه ما به اندیشه ورزی و پردازش اطلاعات می پردازیم.
طرح واره یک نوع چارچوب کلی آگاهی است که فرد نسبت به موضوعی دارا می باشد.
بعلاوه این مفهوم ادراک فرد را سازمان دهی و هدایت می کند. بم تئوری طرح واره خود را در ارتباط با سنخ شناسی جنسیتی بکار گرفته است او استدلال می کند که هر کدام از ما دارای طرح واره جنسیتی و رشته ای از تداعی های منسوب به جنسیت می باشیم.
به زبان دیگر،پردازش اطلاعات و آگاهی های ما بر اساس اطلاعات درونی ناخود آگاه جنسیتی شخصی ما شکل می گیرد.
بم معتقد است که نقش پذیری جنسیتی کودکان و تشکیل کلیشه های جنسیتی در افراد بواسطه
فرایند یاد گیری تدریجی محتوای طرح واره جنسیتی جامعه می باشد.
زیرا تداعی های منسوب به جنسیت در فرهنگ ما چشمگیر است فرضأ ذهنیاتی چون:(پسران قوی و دختران ضعیف و خوشگل و…..)هستند در این مقوله جای می کیرد و به این ترتیب،دختر پنج ساله می داند که مؤنث است و باید این مفهوم را با مؤنث بودن خویش همسنگ نماید. بنابر این،بطور غیر ارادی این دختر خود را با شرایط متعارف و هنجارهای اجتماعی سازگار می کند.
جنسیت از دیدگاه اسلام و قرآن :
اگر بخواهیم ببینیم نظر قرآن درباره خلقت زن و مرد چیست لازم است به مسئله سرشت زن و مرد که در سایر کتب مذهبی نیزمطرح است توجه کنیم.
قرآن با کمال صراحت در آیات متعددی می فرماید که زنان را از جنس مردان و از سرشتی نظیر سرشت مردان آفریدیم .
قرآن درباره آدم اول می گوید:همه شما را از یک پدرآفریدیم وجفت آن پدررا از جنس خود او قرار دادیم .[۱۴]و درباره همه آدمیان می گوید:خداوند از جنس خود شمابرای شما همسر آفرید.[۱۵]
بنابراین در اسلام نظریه تحقیر آمیزی نسبت به زن از لحاظ سرشت و طینت وجود ندارد.
قرآن در آیات فراوانی تصریح کرده است که پاداش اخروی و قرب الهی به جنسیت مربوط نیست،به ایمان و عمل مربوط است.خواه از طرف زن باشد یا از طرف مرد باشد.
قرآن کریم در کنار هر مرد بزرگ و قدیسی یک زن بزرگ و قدیسه یاد می کند.
جنست از دیدگاه امام خمینی ره:
از نظر امام خمینی ره فرقی بین زن و مرد وجود ندارد همچنانکه می فرماید(از بابت حقوق انسانی تفاوتی بین زن و مرد نیست زیرا هر دو انسان اند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد.
در بعضی موارد،تفاوتهایی بین زن و مرد وجود دارد که به حیثیت انسانی آنها ارتباط دارد).
همچنین ایشان در جایی دیگر می فرمایند: زن و مرد احکام خاص خود را دارند.البته یک احکام خاص به مرد است که مناسب مرد است،
یک احکام خاص به زن است و متناسب به مرد است این به آن معنا نیست که اسلام نسبت به زن و مرد فرقی گذاشته است.
از نظر امام خمینی زنان در حقوق انسانی با مردان مساویند و همچون مردان در تصمیم گیری های سیاسی نه تنها حق مشارکت دارند بلکه بعنوان یک انسان مکلف به این امر هستند.[۱۶]
پیشینه تجربی تحقیق
مشارکت
تحقیقات انجام شده در داخل
پژوهشی در شهر ایلام با عنوان بررسی عوامل مؤثر در مشارکت اجتماعی شهروندان،جامعه شهری شهر ایلام و با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی آنها توسط کریم رضا دوست و علی حسین حسین زاده و حمید عابدزاد ه انجام گرفته است روش تحقیق در این پژوهش کمی و پیمایشی بوده است که از ابزار پرسشنامه برای گرد آوری اطلاعات استفاده شده است.
نمونه آماری این تحقیق ۳۸۵نفر بوده است که به روش نمونه برداری خوشه ای توأم با روش تصادفی انتخاب شد در این تحقیق ارتباط متغیرهای جنس،وضعیت اشتغال و وضعیت تأهل،تحصیلات،رضایت از خدمات شهری،عضویت در تشکل های اجتماعی و شرکت در انتخابات با متغیر مشارکت اجتماعی شهروندان مورد آزمون قرار گرفتند.
نتایج حاصل از آزمون چند متغیره نشان داد که در نهایت متغیرهای مستقل ۵۲ درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کرده اند.
که در این میان متغیر شرکت در انتخابات بیشترین سهم را در تبیین داشته است.
نتایج این تحقیق بطور کلی نشان از این مسأله دارد که مشارکت اجتماعی در بین مردم شهرستان ایلام،هنوز به عنوان یک مؤلفه مدرن شناخته نشده است.