– پاسخگوی شماره «۱۰»: « استادمون کلاً اخلاقشون خوب و برخورد خوبی باهامون داشتن و در مقابل ما هم همون برخورد را بهش می دادیم. یعنی یه جورایی جو احترام بینمان برقرار بود و در رابطه ی متقابلمان به همدیگر احترام می گذاشتیم ».

 

رعایت حقوق دیگران:

 

کنترل احساسات، احترام به قوانین و رعایت منافع جمعی از جمله عاداتی هستند که در ورزش امکان آموزش آن ها موجود است.

 

– پاسخگوی شماره «۱»: « استاد تو تمرین ها می گفت که یک به یک بیایین جلو و به نوبت انجام

 

بدین. این دیگه خود به خود تو درون ما یاد گرفته شده بود که نوبت را رعایت کنیم و به حق کسی توهین نکنیم ».

 

– پاسخگوی شماره «۹»: « در استفاده از وسایل و دستگاه های ورزشی، استاد هی تذکر می دادن که نوبت رو، رعایت کنین. الان نوبت شما نیست. این تأکید استاد و نحوه برخورد دانشجویان باعث می شد که ما خود به خود بعداً نوبت را رعایت کنیم ».

 

کمک به دیگران:

 

با سازماندهی ورزش های گروهی، فراگیران در محیط آموزشی می آموزند که چگونه مهارت ها را فرا گرفته، به دیگران در مواقع لزوم کمک کنند و به خودباوری و اعتماد به نفس دست یابند.

 

– پاسخگوی شماره «۱۱»: « وقتی یکی از دانشجویان حالش خراب شده بود هممون سعی کردیم بهش کمک کنیم. فکر می کنم انجام حرکات دسته جمعی یا مثلاً بودن بچه ها کنار هم یا باهم ورزش کردن و در درجه ی اول همین حس انسان دوستی تو این کمک کردن تأثیر دارد ».

 

– پاسخگوی شماره «۱۳»: « تو کلاس موقع دویدن ضربان قلب یکی از همکلاسی هامون بالا رفت و حالش خراب شد. بچه ها از هر طرف بهش کمک می کردن. در واقع من یاد گرفتم که به عنوان یک دوست، یک همکلاسی یا اصلاً به عنوان یک انسان وقتی برای یک نفر مشکلی پیش میاد وظیفه ما اینه که بهش کمک کنیم ».

 

همدلی (درک دیگران):

 

همدلی یکی از مؤلفه های رشد اجتماعی به شمار می رود که از طریق تربیت بدنی امکان آموزش آن موجود است.

 

– پاسخگوی شماره «۳»: « تو کلاسمون برخی از دانشجویان ترم آخر بودن که مجبور بودن همون ترم درس رو پاس کنن ولی چون ساعت انتخابی شون با درسای دیگشون تداخل داشت، وقتی میومدن با استاد صحبت می کردن که با ایشون درس رو پاس کنن، استادمون قبول می کرد و وقتی جلسه ای حضور نداشتن و یا دیر می آمدند استاد به آن ها حرفی نمی زد یا از آن ها نمره کم نمی کرد ».

 

– پاسخگوی شماره «۹»: « تو کلاس ما که آمادگی جسمانی بود یکی از همکلاسی هامون آسم داشتن و نمی تونستن بدوند. بعد که با استاد حرف زد، ایشون هم قبول کردند که ورزش نکنن و باهاشون همدردی کردند ».

 

افزایش اعتماد به نفس:

 

ورزش فرصت های بسیاری را در جهت کسب تجارب مثبت و در نتیجه افزایش اعتماد به نفس در دانشجویان ایجاد می‌کند.

 

– پاسخگوی شماره «۵»: « هر چیزی که استاد تو کلاس می گفت من با شور و ذوق انجام می دادم، نه به خاطر رفع تکلیف و نمره. وقتی هم که استاد تشویقم می کرد این باعث می شد که اعتماد به نفسم بالا بره و رفتارم دوباره تکرار بشه ».

 

– پاسخگوی شماره «۱۴»: « من تو ورزش مخصوصاً ورزش دو وضعم بهتر از همه بود. حتی با تأکید و تشویق های استادم بیش از حد به ورزش دو علاقه مند شدم، مخصوصاً که به فایده هایش برای خانم‌ها تأکید زیادی داشتن ».

 

فصل پنجم

 

یافته ها و بحث

 

۵-۱) مقدمه

 

در این فصل ابتدا یافته های تحقیق در راستای سؤال تحقیق مورد بحث قرار گرفته و سپس جمع بندی به عمل آمده و درنهایت به محدودیت های پژوهش، پیشنهادهای کاربردی و پیشنهادهای پژوهشی اشاره می‌گردد:

 

جدول «مضمون های به دست آمده از مصاحبه با دانشجویان دانشگاه تبریز»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مضمون­های اصلی مضمون­های فرعی عوامل مؤثر بر یادگیری علاقه مندی و اهمیت دادن استاد به درس، خوشرویی و شادابی استاد، همکاری و مشارکت استاد، ارتباط صمیمی و دوستانه، ارزش دادن به دانشجویان موانع یادگیری نبود انگیزه و علاقه کافی(انگیزه بیرونی)، بیان نامناسب استاد، سخت بودن مواد درسی، عدم انتخاب نوع رشته ورزشی، جدی بودن بیش از حد استاد مشکلات آموزش تربیت بدنی کمبود امکانات، کمبود زمان، برنامه ریزی نامناسب، ضعف در مدیریت کلاسداری مهارت های اجتماعی تقویت ارتباط اجتماعی، رعایت نظم و انضباط، تمایل به کارگروهی، افزایش دانش عمومی، احترام گذاشتن به دیگران، رعایت حقوق دیگران، کمک به دیگران، همدلی، افزایش اعتماد به نفس

سؤال تحقیق:

 

دانشجویان دانشگاه تبریز چه تجاربی از برنامه درسی پنهان در درس تربیت بدنی دارند؟

 

همان طور که در فصل ۴مشاهده شد، از تحلیل نظرات دانشجویان دانشگاه تبریز، «۴» مضمون اصلی و «۲۳» مضمون فرعی به دست آمد که در این فصل به توضیح و تفسیر آن ها، پرداخته می شود.

 

 

 

مضمون اصلی«۱»: عوامل مؤثر بر یادگیری:

 

در تحلیل یافته های این مضمون، بیشتر دانشجویان، علاقه مندی و اهمیت دادن استاد به درس، خوشرویی و شادابی استاد، همکاری و مشارکت استاد، ارتباط صمیمانه و دوستانه استاد با دانشجو و ارزش گذاری به دانشجویان را به عنوان عوامل مؤثر بر یادگیری مطرح کردند.

 

تجارب و اعتقادات شرکت کنندگان ‌در مورد اهمیت دادن استاد به درس نشان می‌دهد که ارتباط قوی و مثبت بین یادگیری و عامل گفته شده وجود دارد. بدین صورت که اگر استادی به درسش اهمیت و علاقه نشان دهد، به طور ناخودآگاه بر نگرش دانشجو و در نتیجه یادگیری او اثر می‌گذارد.

 

میلر^[۳۰] (۱۹۸۱) ‌به این نکته توجه کرد که روحیه ی معلم می‌تواند تأثیر مثبت بر نگرش و یادگیری دانش آموزان داشته باشد. افزایش سطح روحیه نه تنها تدریس معلمان بلکه یادگیری را هم برای دانش آموزان بیشتر خوشایند می‌کند. روحیه ی بالا محیطی را ایجاد می‌کند که بیشتر به یادگیری منجر شود (به نقل از عبدلی، ۱۳۸۱). نتایج بررسی عابدینی نیز نشان داد که مهمترین ویژگی‌های یک استاد به ترتیب شیوایی بیان، خوشرویی و تسلط به موضوع تدریس بوده است (عابدینی، ۱۳۸۹).

 

احترام متقابل بین استاد و دانشجو باعث ایجاد یک محیط صادقانه توأم با همکاری صمیمانه و کامل در کلاس درس می شود که موجبات ابتکار عمل و پیشرفت را در دانشجویان فراهم می آورد (دارابی، درخشان، کیانی، ملکی و سعیدی، ۱۳۹۲). رفتار دانشجویان نیز در تصمیم گیری اعضای هیئت علمی مؤثر است. دانشجویی که به مشارکت در فعالیت های آموزشی تمایل نشان می‌دهد، در ارتباط با دیگران با نظر مثبت عمل می‌کند و رفتارهای ضداجتماعی مانند پرخاشگری را کنترل می‌کند، علاقه به همکاری با دانشجویان و احترام و ارج نهادن به دانشجو را در اعضای هیئت علمی برمی انگیزد (ملکی، ۱۳۸۱). یافته های پژوهش فلان^[۳۱] (۱۹۹۸)، با عنوان مطالعه رابطه بین نظر دانش آموزان و معلمان نسبت به جو سازمانی مدرسه نشان داد، در مدارسی که معلمان در امور مدرسه مشارکت بیشتری دارند، دانش آموزان دیدگاه و تصور بهتری نسبت به مدرسه و همچنین عشق به یادگیری و شادی بیشتری دارند (به نقل از جعفری، سیادت و بهادران، ۱۳۸۷).

 

۳-طبقه معوق: اصل و سود تسهیلاتی که بیش از ۶ ماه و کمتر از ۱۸ ماه از تاریخ سررسید و یا از تاریخ قطع پرداخت اقساط سپری شده است و مشتری هنوز اقدامی برای باز پرداخت مطالبات مؤسسه‌ ننموده است. در این صورت مانده سررسید شده تسهیلات ‌به این طبقه منتقل می شود.

 

۴-طبقه مشکوک الوصول: تمامی اصل و سود تسهیلاتی که بیش از ۱۸ ماه از سررسید و یا از تاریخ قطع پرداخت اقساط آن ها سپری شده است و مشتری هنوز اقدام به بازپرداخت بدهی خود ننموده است.

 

۲-۱-۴-نسبت های مالی و ریسک اعتباری

 

تجزیه و تحلیل صورت های مالی اغلب با به کارگیری نسبت های مالی که بر پایه اطلاعات ترازنامه ، صورت حساب سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد تهیه شده اند ،آغاز می شود. نسبت های مالی نشان دهنده قدرت یا ضعف شرکت ها در مقایسه با سایر شرکت های همان صنعت ، شرکت های پیشرو و عملکرد سال گذشته همان شرکت هستند. نسبت های مالی به سادگی محاسبه می‌شوند.در صورتی که تفسیر آن ها اغلب مشکل و بحث برانگیز است. مخصوصا زمانی که دو یا چند نسبت علایم متضاد نسبت به هم نشان می‌دهند.(چن و پان، ۲۰۱۱)^[۱۳]

 

مشکل اصلی که به تحلیل نسبتی صورت های مالی وارد می شود این موضوع است که هریک از نسبت های مالی یک بعد از عملکرد مالی سازمان را ارزیابی می‌کند به گونه ای که دسته ای از آن ها توانایی نقدینگی ، گروهی توانایی سودآوری ، بخشی دیگر توانایی رشد و بالاخره گروه آخر شیوه عملیات سازمان را ارزیابی می‌کند.(خواجوی ،۱۳۸۹).

 

در روش تکنیک تحلیل پوششی داده ها برای رفع این مشکلات به کار گرفته می شود. این روش با به کارگیری نسبت ها ، نمره واحدی را به نام “کارایی” به هر واحد مورد بررسی اختصاص می‌دهد. در واقع ، با وارد کردن نسبت های مالی به عنوان ورودی و خروجی مدل ، آن ها را به معیاری واحد که قابلیت ارزیابی عملکرد و مقایسه را افزایش می‌دهد ، تبدیل می‌کند.سه نوع مختلف از تحلیل صورت های مالی که هر کدام از این موارد بستگی به دیدگاه تحلیلگر دارد ، به شرح زیر است(خواجوی ، ۱۳۸۹):

 

1. 1. تحلیل اعتباری که اغلب به وسیله بانک ها، مؤسسات مالی و اعتباردهندگان انجام می شود. زیرا نگرانی عمده آن ها ‌در مورد قدرت نقدینگی و توان پرداخت بدهی وام گیرنده ها در کوتاه مدت است. ‌بنابرین‏ این مؤسسات تأکید بیشتری بر روی آزمون ترازنامه ، کنترل قدرت نقدینگی و تسویه شرکت و توان بازپرداخت بدهی در کوتاه مدت خواهند داشت. همچنین ، این تحلیگران بیشتر از نسبت جاری ، نسبت آنی و مناسب بودن سرمایه در گردش استفاده می‌کنند.

 

1. 1. تحلیل سرمایه گذاری: سهام‌داران و سرمایه گذاران شرکت اغلب به دنبال نقدینگی و تسویه شرکت و قدرت درآمد زایی آن هستند. ‌بنابرین‏ این دسته از تحلیلگران به منظور ارزیابی قدرت سودآوری شرکت ، صورت حساب سود وزیان را مورد بررسی و آزمون قرار می‌دهند تا به ‌به این وسیله بتوانند روند بلندمدت و کوتاه مدت درآمدها و سودآوری شرکت را پیش‌بینی نموده و نسبت به فروش سهام یا سرمایه گذاری در آن اقدام نمایند. افزون برآن این دسته از تحلیگران با بهره گرفتن از وضعیت سرمایه در گردش شرکت به ارزیابی توان تسویه ، توان تامین مالی مناسب و توسعه شرکت به منظور سود آوری بیشتر بدون تحمیل بدهی های سنگین ، می پردازند.

 

1. تحلیل مدیران : مدیران شرکت نیز از تحلیل مالی بهره می گیرند ، آن ها از این ابزار قدرتمند برای اندازه گیری هزینه ها و بهای تمام شده ، کارایی عملیات و استخراج اطلاعات مناسب برای تصمیم گیری منطقی تجاری استفاده می‌کنند. ‌بنابرین‏ با تحلیل ترازنامه ، کارایی استفاده از دارایی ها را تعیین می‌کنند. همچنین تحلیل مقایسه ای ، تکنیکی ارزشمند است که مدیران اغلب به وسیله ی آن صورت های مالی و عملکرد خود را با سایر شرکت ها مقایسه می نمایند. آن ها به دنبال تحلیل و شناسایی روندهای فروش ، بهای تمام شده و سود هستند تا به وسیله مقایسه ی آن ها با ماه های مشابهه دوره های گذشته و شرکت های مشابه بتوانند عملکرد گذشته و حال خود را ارزیابی نموده و تصمیم گیری لازم را ‌در مورد برنامه ریزی آینده به منظور بهبود نفاط ضعف و استفاده از فرصت ها و نقاط قوت داشته باشند.

۲-۲- کارایی

 

کارایی عبارت است از نسبت بازده به منابع مصروفه . بازده را می توان محصول یک واحد اقتصادی یا سازمان که منجر به ایجاد درآمد برای آن می شود در نظر گرفت .منابع مصروفه عبارتند از : نیروی کار ، سرمایه و سایر منابع مادی که برای تولید مورد استفاده قرار می گیرند. ‌بنابرین‏ زمانی را که نیروی کار صرف انجام تولید یا ارائه خدمات می‌کند و یا هزینه ای که صرف به کارگیری نیروی کار و سرمایه می شود ، می‌تواند معرف منابع مصروفه باشد.(صدر و همکاران ، ۱۳۷۳)

 

در تعریفی دیگر ، با در نظر گرفتن بانک ها به عنوان واحد های خدماتی ، کارایی به صورت نسبت حداقل هزینه ممکن به هزینه های تحقق یافته ، برای ارائه میزان مشخص ستاده در مقایسه با سایر واحد های موجود در آن صنعت در نظر گرفته می شود .(برهانی ، ۱۳۷۷)

 

به طورکلی آنچه که به عنوان یک نظام مالی کارا در نظر گرفته می شود ، عبارت است از : نظامی که خدمات مالی را با دقت و سرعت عمل مطلوب و حداقل هزینه ارائه می‌کند و انتظارات متقاضیان را در بهترین حالت ممکن را تحقق می بخشد.

 

کارایی میانگین چگونگی عملکرد اجزا ، فرایند تولید و ترکیب بهینه آن در جریان رسیدن به حداکثر میزان تولید است. به عنوان مثال اگر با یک واحد تولیدی سرو کار داشته باشیم که از یک سطح سرمایه و نیروی کار با تکنولوژی ثابتی به تولید کالا یا خدمات می پردازد. تولید زمانی کاراست که بتوانیم بهترین استفاده را از میزان کار و سرمایه در دسترس به منظور دستیابی به تولید داشته باشیم ؛ به طوری که نتوان با این امکانات در دسترس ، تولید را از نظر فنی افزایش داد . با این که با ترکیب دیگری از سرمایه و نیروی کار با صرف هزینه کمتر ، به همان سطح تولید دست یافت. در نتیجه کارایی را می توان میزان دستیابی یک واحد اقتصادی به سطح تولید بهینه تعریف کرد و میزان کمی آن را از نسبت میزان تولید جاری به تولید بالقوه به دست آورد.(امامی میبدی ، ۱۳۷۹)

 

۲-۲-۱- ارزیابی کارایی بااستفاده از DEA :

 

همانطورکه قبلا” گفته شد ، یکی ازمهمترین مؤلفه‌ های عملکرد ، کارایی است. کارایی به عنوان نسبت خروجی(ها) به ورودی(ها) تعریف می شود .کارایی محاسبه شده توسط DEA یک معیارنسبی درمیان سازمان‌هایی است که دریک ارزیابی خاص مورد تحلیل قرارگرفته اند.

 

امتیازکارایی برای بهترین عملکردر این ارزیابی، تنهانشان دهنده مجموعه سازمان‌های مورد مطالعه است. مثلا شرکتهایی که دریکسال به عنوان بهترین عملکردانتخاب می‌شوند اگرارزیابیهایشان در سال‌های بعدتکرارشود ممکن است دیگربه این مقام نرسند. به علاوه،اگرشرکتهای بیشتری دریک ارزیابی دیگرمورداستفاده قرارگیرند،جایگاه آن ها ممکن است تغییریابد زیراشرکتهای جدید ازطریق عملکردنسبی درنظرگرفته می‌شوند. (عزیزی و همکاران،۱۳۹۲)

 

۲-۲-۲-مقایسه مفاهیم بهره وری ، کارایی و اثربخشی

 

دیدگاه اسنو ومایلز در رابطه با استراتژی و ساختار:

 

اسنو و مایلز ۴ نوع استراتژی را برای سازمان‌ها در نظر گرفته اند:

 

استراتژی تدافعی

 

استراتژی آینده نگر

 

استراتژی تحلیلگر

 

استراتژی انفعالی

 

سازمان با استراتژی تدافعی

 

مانع ورود رقبا شده و کارایی داخلی را جستجو می‌کند، این سازمان‌ها از تفکیک افقی بالا، کنترل متمرکز و سلسله مراتب رسمی برای ایجاد ارتباطات برخوردار می‌باشند.

 

سازمان‌های آینده نگر

 

نوآوری و بازارهای جدید را جستجو می‌کنند. در این سازمان‌ها رسمیت کم، کنترل غیرمتمرکز و ارتباطات افقی به اندازه ارتباطات عمودی وجود دارد.

 

سازمان‌های تحلیلگر

 

دارای خصوصیات هر دو سازمـــان تدافـــعی و آینــده نگر می‌باشند.

 

سازمان‌های انفعالی

 

نوع غیرمؤثری است که بسادگی منتظر می ماند و به رویدادها پاسخ می‌دهد. طبق نظر آن ها سازمان‌ها با توجه به اینکه هر کدام از این ۴ نوع استراتژی را انتخاب کنند ، ویژگی‌های ساختاری متفاوتی را باید داشته باشند:
استراتژی اهداف محیط ویژگی‌های ساختاری تدافعی ثبات و کارایی باثبات کنترل شدید،تقسیم کار زیاد،رسمیت بالا،تمرکزتحلیلگر ثبات و انعطاف پذیری متغیر کنترل متمرکز تعدیل یافته،کنترل شدید بر فعالیت‌های جاری،کنترل کم بر فعالیت‌های جدید آینده نگر(تهاجمی) انعطاف پذیری پویا ساختار منعطف،تقسیم کار،رسمیت کم ،عدم تمرکز انفعالی عدم کارایی و بدون هدف مشخص ضعیف در واکنش به محیط ساختار نامشخص.

 

مقایسه چهار نوع استراتژی اسنو و مایلز در تاثیر بر ساختار سازمان

 

مقایسه دو استراتژی تمایز و حداقل هزینه در تاثیر بر ساختار سازمان

 

ساختار مناسب برای سازمان بااستراتژی تمایز: وجود خلاقیت و نوآوری،تمرکز پایین ،کنترل بر خروجی محصول،رسمیت کم ،پیچیدگی کم،نگرشهای بلند مدت،خرید نیروهای خلاق از خارج سازمان،out sourcing،عدم استانداردسازی ،هدف سازمان، افزایش اثربخشی بیشتر.

 

ساختار مناسب برای سازمان با استراتژی حداقل هزینه: تخصص گرایی،کنترل بر پروسه تولید،تمرکز بالا،پیچیدگی زیاد،رسمیت بالا،نگرش میان مدت و کوتاه مدت،ساخت نیروبا آموزش نیروهای درون سازمان،استاندارد سازی ،هدف سازمان افزایش کارایی

 

مقایسه دو استراتژی تمایز و حداقل هزینه در تاثیر بر ساختار سازمان

 

ویژگی‌های ساختاری استراتژی تمایز استراتژی حداقل هزینه
سطوح مدیریت کم زیاد
حوزه کنترل محصول زیاد کم
نسبت کل کارکنان به پرسنل زیاد کم
سطح دانش پرسنل بالا متوسط تا کم
سرعت تصمیم گیری زیاد کم
روش های رسمی کم زیاد
ارتباطات شفاهی زیاد کم
ارتباطات کتبی کم زیاد
میزان تمرکز کم زیاد
ساختار کلی سازمان پویا ایستا

 

تفاوت ارتفاع ساختاری سازمان‌ها با استراتژی تمایز و حداقل هزینه

 

به طور کلی می توان گفت که سازمان‌ها با استراتژی تمایز، ساختاری کوتاهتر یا تخت وسازمانهای با استراتژی حداقل هزینه ساختاری بلندتر دارند.

 

سازمان با استراتژی حداقل هزینه سازمان بااستراتژی تمایز
مرتفع شکل هرم سازمانی مسطح
کم سرعت تصمیم گیری زیاد
زیاد تعداد سطوح تصمیم گیری کم
کم وسعت حیطه نظارت زیاد
زیادتمرکزکم
کم عدم تمرکز زیاد
کم درجه آزادی کارکنان زیاد

 

مدیریت استراتژیک

 

مدیریت استراتژیک، هنر و علم تدوین. اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفه ای چند گانه ای است که سازمان را قادر می‌سازد به مقاصد خود دست یابد (دیوید، ۱۳۸۲ :۲۴). مدیریت استراتژیک عبارت است از فرایند تضمین دست یابی به فواید ناشی از به کارگیری استراتژیک سازمانی مناسب، همچنین هنر و علم فرمول بندی، اجرا و ارزیابی تصمیمات چند بعدی با تأکید بر یکپارچه سازی عوامل مدیریت، بازاریابی، امور مالی، تولید یا خدمات تحقیق و توسعه، سیستم های اطلاعاتی و غیره، جهت رسیدن به اهداف سازمانی را مدیریت استراتژیک می‌نامند. (پهلوانیان,۱۳۸۵ :۶۸)

 

نگرش استراتژیک و ارتباط آن با سایر نگرش ها به مدیریت

 

یکی از روش های دسته بندی نظریه های مدیریت, دسته بندی آن ها بر مبنای نگرش (رویکرد) (Approach) است. معروف‌ترین فردی که در این خصوص مطالبی را ارائه نموده است “فردلوتانز” (Fred Luthans) (1973) می‌باشد. نگرش های مطرح شده توسط لوتانز عبارتند از: ۱) نگرش فرآیندی به مدیریت (Process Approach) 2) نگرش کمی (Quantitative Approach) به مدیریت ۳) نگرش رفتاری (Behavioral Approach) به مدیریت ۴) نگرش سیستمی به مدیریت ۵) نگرش اقتضایی (Contingency Approach) به مدیریت (لوتانز, ترجمه منوریان,۱۳۶۶: ۲۰,۱۹) . در ادامه خلاصه ای از نگرش های فوق بر اساس نظر لوتانز بیان می شود.

 

نگرش فرآیندی به مدیریت

 

این نگرش تلاش می‌کند تا وظایف مدیریت را مشخص ساخته و سپس اصول اساسی در این رابطه ارائه دهد و هم وظایف و هم اصول, از دید این نگرش, جهانی و در کلیه شرایط قابل تسری به کلیه مدیران است. “هنری فایول” فرانسوی, معروف ترین بیان گذار مکتب فرآیندی است که پنچ وظیفه و چهارده اصل را برای مدیریت عنوان می‌کند. وظایف مطرح شده فایول عبارتند از: برنامه ریزی, سازماندهی, فرماندهی, هماهنگی و کنترل. از صاحب‌نظران که بر اساس نگرش فرآیندی وظایف مدیریت را مشخص نمودند می توان “لوترگیولیک, جرج تری, کونترواودانل”, “گیبسون” و “استیفن پی.رابینز” را نام برد.

 

روش های دسته بندی نظریه های مدیریت عبارتند از: دسته بندی تاریخی, دسته بندی موضوعی, دسته بندی نگرشی و دسته بندی بر مبنای نقاط مرجع استراتژیک.

 

نگرش کمی به مدیریت

 

طرفداران این نگرش تلویحا اشاره بر آن دارند که مدل های ریاضی و فرآیندهای کمی می توان به عنوان اساس و پایه ای برای تمام مدیریت ها تلقی شوند. این نگرش به دنبال روش و تکنیک انجام کاری می‌باشند و هدف اصلی آن تامین گزینه های بهتر و بیشتر برای تصمیم گیری مدیریت است. “مدیریت علمی” و “تحقیق در عملیات” از نتایج این نگرش می‌باشند.

 

نگرش رفتاری به مدیریت

 

در این نگرش به عنصر انسان در کار, توجه می‌شوند و به دنبال شیوه مدیریت انسان ها و تنظیم روابط بین آن ها می‌باشد. نهضت روابط انسانی, اساسا حول این فرضیه بنا شده است که چنانچه مدیریت بتواند کارکنان را راضی و خوشحال سازد, حداکثر عملکرد از آن نتایج خواهد شد.

 

نگرش سیستمی به مدیریت

 

نگرش سیستمی زمانی ظهور و تکوین یافت که نگرش فرآیندی, در تلاش جهت یک شکل کردن تئوری های مدیریت ناکام ماند. در حالی که نگرش های رفتاری و کمی, راهی متضاد مسیر نگرش فرآیندی را در پیش گرفته بودند, نگرش سیستمی سعی بر آن داشت تا آن ها را در جهت تدوین یک نظریه همه جانبه و عام مدیریت, به هم نزدیک سازد. به عبارت دیگر, نگرش سیستمی موضوع جدیدی علاوه بر سه نگرش قبلی مطرح ننموده است بلکه جامع و مانع بودن نگرش های قبلی را و نیز ارتباط تعاملی بین عناصر سازمانی در هر یک از سه نگرش قبلی را مطرح نموده است. نگرش سیستمی ‌به این معنا است که کلیه اجزا یا عناصر (هر پدیده) نسبت به هم متعامل و با یکدیگر پیوسته بوده و با این ارتباط یک کل را تشکیل می‌دهند. یک سیستم متشکل از عناصر و زیر سیستم ها (سیستم های فرعی) است که به یکدیگر وابسته و مربوط می‌باشند. این زیر سیستم ها با یکدیگر در تعاول هستند و یک مجموعه واحد و منسجم را تشکیل می‌دهند. با این تعریف, هر پدیده ای را می توان با دید سیستمی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده یا به نمایش درآورد.

 

نگرش اقتضائی به مدیریت

 

صلاحیت در امور مدنی به ذاتی و نسبی تقسیم می شود و در امور کیفری صلاحیت شخصی نیز کاربرد دارد که ناشی از لزوم توجه به شخصیت و وضعیت متهم در دادرسی است، در قوانین صلاحیت باید بین صلاحیت ذاتی که از قواعد امره یعنی انتظامات عمومی و قواعد مربوط به صلاحیت نسبی از قواعد مخیره ( تکمیلی ) می‌باشد فرق گذاشت. در این فصل در خصوص مفهوم و اقسام صلاحیت دادگاه خانواده و مقایسه آن با دادگاه های دیگر و از ویژگی های اختصاصی قضات خانواده بحث خواهد شد.

 

گفتاراول- مفهوم صلاحیت و اقسام آن

 

صلاحیت عبارت است از توانایی و شایستگی برای دارا شدن حق و تکلیف و اجرای آن به عبارت دیگر صلاحیت، اختیار قانونی یک مامور رسمی ( قاضی ) برای انجام با ره ایاز امور مانند صلاحیت دادگاه ها (ما ده۱۰ به بعد ق آد.م) و صلاحیت مامور دولت در تنظیم سند رسمی ( ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی ).هم چنین صلاحیت از حیث مفهوم عبارت ازتکلیف وحقی است که مراجع قضاوتی در رسیدگی به دعاوی شکا یت وامور بخصوص به حکم قانون دارا می‌باشد.

 

صلاحیت محاکم دادگستری در جهت رسیدگی به دعاوی به صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی یا نسبی تقسیم می شود صلاحیت ذاتی را صلاحیت مطلقه دادگاه نیز گفته اند این صلاحیت مرتبط با نظم عمومی است به همین جهت اصحاب دعوی نمی توانند خلاف آن توافق کنند و تخطی از آن، موجب ابطال عملیات اجرا شده دادگاه است، صلاحیت ذاتی از سه عنصر صنف، درجه و نوع نشأت گرفته است دادگاه بر اساس صلاحیت ذاتی و لحاظ «.صنف دادگاه» به دادگاه های کیفری و دادگاه های حقوقی . مدنی، اداری تقسیم می شود و با لحاظ درجه به دادگاه های بد وی و تجدیدنظر تقسیم می‌شوند و از لحاظ «نوع دادگاه» به دادگاه های عمومی و اختصاصی تقسیم می‌گردند دادگاه خانواده دادگاه اختصاصی است و صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانوادگی با این دادگاه است.مطابق ماده ۱۰ قانون ایین دادرسی دادگا هایعمومی وانقلاب درامورمدنی رسیدگی نخستین به دعاوی”حسب مورد ‌در صلاحیت ‌دادگاه‌های عمومی وانقلاب است”مگر درمواردی که قانون مرجع دیگری تعیین کرده باشد .با قانون تشکیل ‌دادگاه‌های عمومی به دو نوع حقوقی وجزایی تقسیم شدند درخصوص این که ایا رابطه صلاحیت این دو نوع دادکاه نسبت به یکد یگر از نوع ذاتی است یا خیر”اختلاف نظر است”به لحاظ خروج از بحث به ان برداخته نمی شود.

 

گفتاردوم- صلاحیت دادگاه خانواده

 

امروزه تخصصی شدن امور در دنیا مورد تأیید قرار گرفته است این امر در برنامه ریزی ها و فعالیت های معیار ثابتی به شمار می رود رویکرد تخصصی شدن از آن جهت است که اهمیت تحکیم خانواده و خطرات ناشی از تزلزل یا از هم پاشیدگی آن روشن بوده و سبب توجه نظام جمهوری اسلامی در تدوین قانون اساسی و اختصاص اصولی (درقانون اساسی)راجع به اهمیت خانواده و حقوق زن و مراجع صالح برای رسیدگی به دعاوی خانوادگی تصریح نماید در حال حاضر بر اساس ماده واحده قانون اختصاص تعدادی از دادگاه های موضوع اصل ۲۱ قانون اساسی، رسیدگی به دعاوی خانواده قرار گرفته است که برابر قانون حمایت خانواده( مصوب ۹۱ و ماده ۴ )آن رسیدگی به دعاوی زیر در صلاحیت دادگاه خانواده قرار گرفته است. امور و دعاوی زیر در دادگاه خانواده رسیدگی می شود

 

۱- نامزد و خسارات ناشی از برهم زدن آن

 

۲- نکاح دایم و موقت و اذن در نکاح

 

۳- نسب

 

۴- طلاق،رجوع، فسخ، انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضا آن

 

۵- نفقه اقارب، مهریه- نفقه زوجه و سایر حقوق قانونی ناشی از زوجیت

 

۶- جهیزیه

 

۷- حضانت و ملاقات طفل

 

۸- نشوز، تمکین زوجین

 

۹- ولایت قهری- قیمومت، امور راجع به ناظر و امین محجوران

 

۱۰- رشد، حجر، و رفع آن

 

۱۱- شروط ضمن غقد نکاح

 

۱۲- سرپرستی کودکان بی سرپرست

 

۱۳- اهداء جنین

 

در ماده ۵ لایحه قانونی حمایت خانواده به دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به جرایم موضوع فصل ششم این قانون را نیز داده است البته ‌در مورد ماده ۵ لایحه این ا بهام وجود دارد که در صورت صلاحیت دادگاه خانواده به جرائم ناشی از اختلاف خانوادگی رعایت آیین دادرسی کیفری لازم است با اساس قانون مذکور رسیدگی صورت می‌گیرد.

 

با توجه به اینکه تصبره اماده ۱این قانون نحوه رسیدگی دردادگاه خانواده را تابع تشریفات این قانون نموده است این ابهام وجود دارد که ایا ‌در جرایم این فصل ششم این قانون ایین دادرسی کیفری رعایت نمی‌گردد.

 

مثلا اگر مردی ثبت نکاح ننموده است یا نکاح ومواقعه با نا لغ ‌کرده‌است .قار تامین ‌و کیفر خواست صادره می شود!

 

هم چنین در این ماده دعاوی راجع به اصل نکاح واصل طلاق تصریح نشده است ولی با توجه به تبصره ۲ماده ۱که به موجب ان دعاوی اصل نکاح وانحلاح ان باید در نز دیکترین دادگاه خانواده به دادگاه بخش رسیدگی شود معلوم است که رسیدگی ‌به این دعاوی در صلاحیت دادگاه است.

 

در این لایحه –بندهای۱ – (نامزدی ‌و خسارت ناشی ازان) ۱۲(سربرستی کودکان بی سربرست)۱۳(اهدای جنین)افزوده شده است.

 

-به موجب بندهای۴(سایرحقوق قانونی ناشی از رابطه زوجیت) ۱۰(حجرورفع حجر)۸(نشوزوتمکین زوجین) افزوده شده است

 

۱-۲- صلاحیت محلی ونسبی

 

صلاحیت نسبی دادگاه، اختیار یک دادگاه معینی است نسبت به دادگاه معین دیگر که از حیث نوع و صنف و درجه شبیه با یکدیگرند مانند وقتی که معلوم شد که دعوی معین در صلاحیت دادگاه عمومی شهرستانی است باید دید که دادگاه شهرستان کدا م محل، صلاحیت آن را دارد.

 

صلاحیت نسبی بر دو قسم است

 

الف- صلاحیت نسبی نسبت به ماهیت دعوی (ماده ۱۳ آیین دادرسی مدنی) است :

 

صلاحیت نسبی وقتی که به طور مطلق گفته می شود همین معنا مورد نظر است نه معنی دوم کهدر ذیل گفته می شود

 

ب- صلاحیت محلی یا صلاحیت نسبی از نظر مکان است که موضوع ماده ۲۱ آیین دادرسی مدنیبه بعد است ماده ۲۱ ق آد.م مقرر می‌دارد.

 

وقتی با اعمال قواعد مربوط به صلاحیت ذاتی مشخص شد که کدام مرجع از لحاظ صنف و نوع و درجه صالح به رسیدگی است باید از میان همه دادگاه هایی که در سراسر کشور تشکیل شده اند با توجه به قواعد مربوط به صلاحیت نسبی دادگاه صالح باید مشخص شود که طبق ماده ۱۱ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب ۱۳۷۹٫ دعوا باید در دادگاهی اقامه شود که خوانده در حوزه قضائی آن اقامتگاه دارد و اگر خوانده در ایران اقامتگاه نداشته باشد. در صورتی که در ایران محل سکونت موقت داشته باشد در دادگاه همان محل باید اقامه گردد. هرگاه درایران خوانده اقامتگاه ومحل سکونت نداشته باشد درمحل وقوع اموال غیر منقول خوانده باید طرح دعوا صورت بگیرد. درغیر صورت دراقا متگاه خود خواهان می توان طرح دعوا نمود. حال با توجه به مباحث صلاحیت ذاتی و نسبی در آیین دادرسی در مقام مقایسه در حوزه دادگاه خانواده به شرح زیر پرداخته می شود.

 

۲-۲- صلا حیت دادگاه خانواده، صلاحیت نسبی یا ذاتی

 

ثبت هواپیماهای متعلق به متصدیان حمل و نقل چند ملیتی

 

در بعضی مواقع هواپیمایی در شرکت­های چند ملیتی مورد بهره ­برداری قرار گیرد. موضوع تابعیت و ثبت هواپیما در صورت بهره ­برداری مشترک از هواپیما ممکن است منجر به مشکلاتی سیاسی و حقوقی گردد. این مسئله در سال ۱۹۶۱ ‌در مورد ایرافریک بدین صورت مطرح شد که آیا این چنین بهره ­برداری مشترک از هواپیما با مواد ۱۷ الی ۲۱ و مواد ۷۷ الی ۷۹ کنوانسیون شیکاگو، که به سازمان­ های بهره ­برداری مشترک مربوط­اند، مطابقت دارد یا نه؟ به عبارت دیگر، آیا ماده ۱۸ کنوانسیون شیکاگو که ثبت هواپیما در بیش از یک کشور را ممنوع نموده است با ماده ۷۷ کنوانسیون مغایر است؟ مطابق ماده ۷۷ کنوانسیون هیچ یک از مواد این کنوانسیون دو یا چند کشور متعاهد را از تشکیل سازمان­ های مشترک بهره ­برداری حمل و نقل هوایی یا نمایندگی‌های بهره ­برداری بین ­المللی و یا از اتحاد سرویس­های هوایی خود در خطوط و یا مناطق معینی ممنوع نخواهد داشت، لیکن چنین سازمان­ها یا ‌نمایندگی‌ها و چنین سرویس­های متحد شده­ای مشمول کلیه مقررات این کنوانسیون منجمله ثبت این گونه موافقت­نامه­ ها در شوری خواهند بود. ادامه این ماده می­گوید: شورای ایکائو تعیین خواهد نمودکه به چه ترتیب مقررات این کنوانسیون مربوط به تابعیت هواپیماها مشمول هواپیمایی که از طرف نمایندگی های بهره ­برداری بین ­المللی به کار انداخته ‌شده‌اند خواهد بود. به عبارت دیگر شرکت­های بهره ­برداری مشترک باید از ایکائو ‌در مورد طریقه ثبت، استعلام نمایند. کمیته حقوقی ایکائو موضوع را در خصوص ایرافریک بررسی کرد و چنین پاسخ داد که در خصوص ثبت این نوع هواپیماها، شرایط زیر مد نظر قرار گیرند:

 

الف) کشورهایی که شرکت بهره ­برداری مشترک تابعیت آن­ها را دارد ثبت مشترک ایجاد نمایند (محلی را در یکی از کشورها تعیین نمایند که ثبت مشترک در آنجا صورت گیرد).

 

ب) ثبت مشترک به تعداد کشورهایی که شرکت ‌می‌کنند بخش‌های متعدد داشته باشد.

 

ج) هواپیما باید همیشه در یکی از کشورها ثبت گردد.

 

د) به جای نشان ملی، هواپیمای ثبت شده باید از نشان مشترک استفاده کند.

 

هـ) کشوری که به عنوان کشور ثبت کننده هواپیما معین گردیده، باید همه مراحل ثبت را که در کنوانسیون شیکاگو لازم شمرده شده است طی نماید.

 

و) کشورهایی که بدین نحو در ثبت هواپیما دخالت دارند، به طور تضامنی مسئول­اند.^[۲۱۳]

 

۲- ثبت و تابعیت هواپیما در قوانین هواپیمایی کشوری

 

۲-۱- تعریف هواپیما در قوانین هواپیمایی کشوری

 

قانون هواپیمایی کشوری جمهوری اسلامی ایران تعریف ساده­ای از هواپیما ارائه ‌کرده‌است. مطابق آن منظور از هواپیما وسیله نقلیه­ای است که بتواند در نتیجه عکس­العمل هوا خود را در فضا نگه دارد.^[۲۱۴] ضمناً قانون هواپیمایی کشوری ایران مربوط به هواپیماهای کشوری است و شامل هواپیماهای نظامی نمی ­باشد.^[۲۱۵]

 

در حقوق کامن لا، اگر چه تلاش­هایی برای تعریف هواپیما صورت گرفته است ولی تعریف قابل قبولی در این سیستم برای هواپیما وجود ندارد. در این سیستم به کرات تلاش شده است هواپیما را با توجه به طبیعت آن، مانند سایر وسایل نقلیه مثل اتومبیل و کشتی تعریف نمایند.^[۲۱۶]ولی باید توجه کرد که علی‌رغم شباهت این وسایل نقلیه، هواپیما، با توجه به خصوصیات خاص آن، وسیله منحصر به فردی بوده و نمی­تواند در همان طبقه ­بندی با دیگر وسایل نقلیه قرار گیرد.^[۲۱۷]

 

مقررات هوانوردی ۱۹۴۹ و ۱۹۵۴ انگلستان، هواپیما را بدین صورت تعریف ‌کرده‌است، هواپیما عبارت است از: هر گونه بالون، بادبادک^[۲۱۸]، هواپیمای بی­موتور، کشتی هوایی^[۲۱۹] و وسیله پرنده.^[۲۲۰]

 

‌بنابرین‏ مقررات هوانوردی انگلستان هم به بر شمردن وسائلی که هواپیما نامیده می­شوند اکتفا ‌کرده‌است و تعریف کلی از هواپیما ارائه نداده است. البته قانون فوق در ادامه برشمردن موارد مطرح به توضیح هر کدام از واژه­ های مذبور پرداخته است. قوانین بعدی انگلیس نیز همچون مقررات ۱۹۷۶ هوانوردی انگلستان ضمن بر شمردن موارد مذکور، چند مورد ‌به این فهرست افزوده است که عبارتند از: هواپیمای قابل پرواز در سطح زمین با وجود برف و یخ^[۲۲۱]، هواپیمای دریایی^[۲۲۲]، هواپیمای آبی خاکی^[۲۲۳]، هواپیمای بی­موتور خود پرواز جایروپلن^[۲۲۴] و هلیکوپتر.

 

علی‌رغم عدم وجود تعریف مشخص در قوانین انگلستان و با توجه به مشخص شدن مصداقهای هواپیما، هیچ مشکلی در شناسایی هواپیما و اعمال مقررات هوایی بر آن در انگلستان وجود ندارد.در بعضی از موارد در دادگاه های انگلستان، قوانین و مقررات مربوط به کشتی در خصوص هواپیما هم قابل اجرا دانسته شده است. علت این امر در بعضی از موارد صراحت قانون دریایی انگلیس است که در مواردی هواپیما را هم نام برده و قوانین مذبور را در خصوص هواپیما هم قابل اعمال دانسته است. از جمله آن­ها ‌می‌توان به عملیات نجات هواپیما و انهدام هواپیما در دریا و بنادر اشاره کرد.^[۲۲۵] در بعضی از موارد هم علی‌رغم عدم ذکر کلمه هواپیما در قوانین دریایی، در بعضی از قضایا، قوانین دریایی ‌در مورد هواپیما قابل استناد دانسته شده است.^[۲۲۶]با توجه به اینکه در توضیح مصداق هواپیما، انواع وسایل پروازی برشمرده نشده­اند، لذا مقررات مربوط به هواپیما ‌در مورد همه این وسایل پرنده قابل اجرا هستند. البته باید این مطلب را هم افزود که در انگلستان مقررات خاصی هم وضع ‌شده‌اند که مخصوص نوع خاصی از هواپیما هستند و ‌در مورد انواع وسایل پروازی به کار نمی­روند.^[۲۲۷] قوانین انگلستان هم همچون کنوانسیون­های بین ­المللی و مقررات بسیاری از کشورها، هواپیماها را از نظر نوع استفاده طبقه ­بندی ‌کرده‌است. مطابق آن، تعدادی از انواع مختلف هواپیماها در زمره هواپیماهای تجاری (از جمله هواپیماهایی که برای حمل و نقل، آموزش، یدک کش^[۲۲۸] و…) قرار می­ گیرند و تعدادی دیگر در ردیف هواپیماهای دولتی هستند. همچنین قوانین انگلستان هواپیماها را به منظور اعطای قابلیت پرواز و اعطای مجوز و گواهینامه تقسیم بندی می­نمایند. در این کشور مقررات مفصلی در خصوص هر کدام مقرر شده است.

 

۲-۲- شرائط و نحوه ثبت هواپیما در قوانین هواپیمایی کشوری