مقادیر محاسبه شده

 

۰۴۹/۱

 

۰۱۱/۰

 

۹۸۸/۰

 

۹۹۹/۰

 

۹۹۹/۰

 

۰۱۶/۰

 

۹۹۵/۰

 

۹۸۳/۰

 

 

 

داوری

 

تایید

 

تایید

 

تایید

 

تایید

 

تایید

 

تایید

 

تایید

 

تایید

 

 

 

. با توجه به شاخص های اصلاحی آموس (در پیوست ها آمده است) به اصلاح مدل پرداخته شد. در نتیجه اصلاح تمام شاخص ها بهبود یافتند و نتیجه می‌شود که رابطه متغیرهای مشاهده شده با متغیر مکنون تصویر برند مورد تایید است.
۴-۳-۲-۶ تحلیل عاملی درجه اول متغیرهای مستقل تحقیق
تحلیل عاملی تاییدی به عنوان ابزار اندازه‌گیری برای ابزارهایی که کاملا تدوین و ساختارهای عاملی آنها تعیین روایی شده است، مناسب‌ترین کاربرد می‌باشد.البته درستی کاربرد تحلیل عاملی تاییدی، بستگی به منطق مفهومی آن به عنوان یک رویکرد آزمون فرضیه برای تحلیل داده‌ها دارد. بنابراین پژوهشگر برای آزمون روایی ساختار عاملی یک مقیاس ارزیابی، درصدد تعیین دامنه‌ای است که در آن آیتم‌های طراحی شده برای اندازه‌گیری یک عامل خاص (متغیر مکنون) خرده مقیاس‌های ابزار اندازه‌گیری به گونه‌ای تصور می‌شوند که عامل‌ها را نشان دهند، بنابراین از همه آیتم‌های تشکیل دهنده یک خرده مقیاس خاص انتظار می‌رود که بر روی عامل مربوط به خودشان بارگیری شوند. در تحقیق حاضر، خرده مقیاس‌ها، عوامل چهارگانه موثر بر تصویر برند هستند که در واقع سطح اول از عامل‌ها (درجه اول) می‌باشند که باید همسانی درونی آنها برای انجام تحلیل عاملی کل مورد بررسی و آزمون قرار گیرد. این مرحله از تحقیق یکی دیگر از مراحل تایید روایی ابزار پرسشنامه (روایی سازه) است. چنانچه در این مرحله مدل از برازش مناسبی برخوردار باشد و بارهای عاملی نیز مطابق قانون t معنادار باشد، آنگاه می‌توان در گام بعدی به تحلیل عاملی درجه بالاتر پرداخت و رابطه علی بین متغیرهای مکنون تحقیق را به منظور آزمون فرضیات تحقیق، مورد بررسی قرار داد. بنابراین گام اساسی در این مرحله آزمون همبستگی درونی متغیرهای مکنون می‌باشد. با بهره گرفتن از طراحی مدل در محیط نرم‌افزار AMOS به طراحی و آزمون مدل تحلیلی درجه اول می‌پردازیم. نمودار مربوط به این مدل به همراه تحلیل‌های تعقیبی براساس خروجی نرم‌افزار در ادامه مطالب همین بخش ارائه می‌شود و براساس همین خروجی‌ها به بررسی روایی درونی مدل تحلیل درجه اول خواهیم پرداخت. در دو نمودار زیر مدل درجه اول در دوحالت استاندارد و غیر استاندارد ارائه می‌گردد، سپس با بهره گرفتن از قانون T و سطح معنی داری (P-Value) به بررسی معنی‌داری بارهای عاملی می‌پردازیم. داوری معنی‌داری بارهای عاملی مشابه استدلال‌هایی است که در مراحل قبل ارائه شد.

نمودار ۴-۱۸: مدل تحلیل عاملی درجه اول تحقیق در حالت تخمین غیر استاندارد
نمودار ۴-۱۹: مدل تحلیل عاملی درجه اول تحقیق در حالت تخمین استاندارد
به منظور بررسی معنی‌داری ضرایب رگرسیونی در تحلیل عاملی درجه اول تحقیق به خروجی مدل فوق مراجعه می کنیم. جدول زیر به بررسی این امر می پردازد.
جدول ۴-۲۲ : بررسی معنی‌داری بارهای عاملی مدل تحلیل عاملی درجه اول متغیرهای مستقل

 

 

 

 

 

 

 

 

Estimate

 

S.E.

 

C.R.

 

P

 

Label

 

 

 

 

 

Q5

 

<—

 

کیفیت.خدمات

 

۱.۰۰۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اطلاعات عنصری است که اهمیت روز افزون و نقش چشمگیری در صنعت گردشگری یافته است(گان، ۲۰۰۲). بدون شک مهم ترین عامل شتاب دهنده این صنعت، کابرد فناوری اطلاعات در سیستم های توزیع گردشگری بوده است زیرا امکان دستیابی به اطلاعات به موقع در خصوص تسهیلات و اسکان در اماکن گردشگری در تمام مراحل توزیع و در مقطع زمانی را فراهم ساخته است، به ویژه زمانی که محصول مورد نظر فاسد شدنی و قابل استهلاک باشد، فناوری اطلاعات کمک مؤثری در اطلاع رسانی و توزیع محصول می کند. همچنین این فناوری هزاران عرضه کننده در سراسر جهان را قادر ساخته است تا با نظام های ثبت نام رایانه ای مرتبط شوند(لومسدن^[۶۴]،۱۹۹۷). توجه به اینکه معمولاً گردشگر فقط مدت کوتاهی در یک محل اقامت باشد. به هر حال مسئولیت ها به هر طریقی که تقسیم شوند و شکل نهایی سازمان به هر روشی که انتخاب شود، دولت نقش تسهیل کننده در مدیریت بخش گردشگری ایفا می کند و باید ضمن ایجاد شرایط برای مشارکت حداکثری بخش خصوصی و دیگر بخش های اقتصادی فعال در جامعه همچون بخش تعاونی در ایران، تلاش کند تا بهترین شیوه ایفای نقش خود را بیابد. البته عملکرد دولت ها در این زمینه در کشورهای مختلف با توجه به نوع حکومت فرهنگ و شرایط حاکم بر جامعه متفاوت است. بنابراین نقش دولت در بخش گردشگری عمدتاً حفظ منابع عمومی شامل منابع و جاذبه های طبیعی، فرهنگی و تاریخی و ایجاد زیر ساخت ها و همچنین تعیین سیاست ها، خط مشی ها و تدوین مقررات و ارائه مشاوره های لازم برای توسعه متوازن این صنعت است.

۲-۷-۷-۵ ورزش
فعالیت های بدنی رقابتی و غیر رقابتی ای که به صورت سازمان یافته انجام می گیرد و دلیل انجام آن نیز لذت بردن، کسب سلامتی و تندرستی و تمرین یا حتی ارتقای سطح اجرا تا حد عالی است.
۲-۷-۷-۵-۱ گردشگری ورزشی
سفری است که به دلایل غیر تجاری به صورت رسمی یا غیر رسمی و بر پایه تفریح یا تماشای ورزش، تشویق ورزشکاران، حضور در رویدادهای ورزشی، به صورت کوتاه مدت یا تعریف شده در داخل یا خارج از کشور صورت می گیرد(مجتبوی،۱۳۸۷).
مسافرت به دلایل غیرتجاری برای مشاهده یا شرکت در فعالیت های ورزشی که دور از محل زندگی باشد(هیاهم و هینچ^[۶۵]،۲۰۰۲).
تفریحی که شامل فعالیت های ورزشی باشد، چه به عنوان تماشاگر و چه به عنوان شرکت کننده(وید و بول^[۶۶]،۱۹۹۷).
سفری بر پایه تفریح که افراد را به طور موقت از محل زندگی خود دور کرده و طی آن به بازی، تماشای ورزش و یا تحسین کردن جذابیت های همراه با این فعالیت ها می پردازند(گیبسون^[۶۷]،۱۹۹۹).
گردشگری ورزشی عبارت است از مسافرت با مقاصد غیرتجاری(تفریحی) یا تجاری (غیر تفریحی) برای مشاهده یا شرکت در فعالیت هایورزشی(دی کنوپ و استاندون^[۶۸]،۱۹۹۸).
۲-۷-۷-۵-۲ گردشگران ورزشی
کسانی که برای مدت محدود(حداقل۲۴ ساعت و حداکثر شش ماه) به محیط های خارج از محل زندگی دائمی خود سفر می کنند و انگیزه و هدف اصلی آنان مشارکت فعال یا غیرفعال در ورزش های رقابتی یا تفریحی یا حتی حضور در رویدادهای ورزشی به منظور لذت بردن و تشویق نمودن ورزشکاران است (مجتبوی،۱۳۸۷).
بازدید کننده موقتی که حداقل ۲۴ ساعت در محل اقامت می کند و هدف اصلی او شرکت در یک رویداد ورزشی باشد، ئ درعین حال جذابیت های ثانویه ای نیز وجود داشته باشد(نوگُوا^[۶۹]،۱۹۹۶).
افراد یا گروه هایی که به صورت فعال و غیرفعال در حین مسافرت یا اقامت در مکانی غیر از مکان زندگی خود به ورزش های رقابتی و تفریحی می پردازند(ورزش انگیزه اصلی از مسافرت است)(گامن و رابینسون^[۷۰]،۱۹۹۷).
۲-۷-۷-۵-۳ مشارکت گردشگری و ورزش
واژه گردشگری ورزشی از آن رو ابداع شده است که استفاده از ورزش را به عنوان تلاش گردشگری بهتر تفهیم کند. در طی دهه ۹۰ میلادی رشد فلسفی و اقتصادی ای به وجود آمده است که به چنین واقعیت چشم گیری منتهی می شود.
پدیده گردشگری ورزشی از طریق رویدادهای ورزشی بزرگ مقیاس و جهانی، همانند بازی های المپیک و مسابقات قهرمانی جهان در معرض تماشا قرار داده شده، مطرح شده و به بازار عرضه شده است(مجتبوی،۱۳۸۷).
۲-۷-۷-۵-۴ انواع گردشگری ورزشی
گردشگری ورزشی سه نوع است و سه رفتار عمده را در بر می گیرد:
۱- شرکت کردن (گردشگری ورزشی فعال)
۲- تماشا کردن (گردشگری ورزشی رویداد)
۳- بازدیدکردن از جذابیت های مشهور و مربوط به ورزش، مثل بازدید از شخصیت های ورزشی،موزه های ورزشی، ورزشگاه های مهم و غیره (گردشگری خاطرات ورزشی)(گیبسون،۱۹۹۹).
متغییرهای موثر بر جذب گردشگران ورزشی
عوامل متغیر منفی و مثبت گوناگونی در جذب گردشگران ورزشی دخالت دارند که در زیر، به اختصار بیان می شوند:
عوامل متغیر منفی
برخوردهای غیر مودبانه
در نظر نگرفتن زمان
مراسم درازمدت
کمبود یا نقص اطلاعات برای ارائه به گردشگران
نداشتن دسترسی به امکانات بهداشتی
عدم ارائه خدمات مناسب از سوی هتل ها و مراکز اقامتی
نداشتن تبلیغات صحیح و مانند اینها.
عوامل متغیر مثبت
فرآهم آوردن انگیزه
ایجاد امنیت و ایمنی
میزبانی مناسب و مشارکت مردمی
نحوه ارائه خدمات مناسب به خانواده ها و شخصیت های مهم (مجتبوی،۱۳۸۷: ۴۳).
۲-۸ پیشینه تحقیق :
۲-۸-۱ مطالعات انجام شده در سطح پایان نامه های دانشگاهی:
- مرتضی ذره پرورتالی، بررسی جامعه شناختی صنعت توریسم و نقش آن در مبادلات فرهنگی،(ارشد جامعه شناسی) دکتر باقر سارخوخانی (راهنما)، دکتر محمد رسول گلشن فومنی (مشاور) ۱۳۷۸-۱۳۷۹ پژوهش فوق در خصوص توریسم بین المللی و تاثیرات آن در بحث مبادلات فرهنگی و گفتگوی تمدن ها توریسم برون مرزی مطرح شده است و نقش ایران و جهانگردانی که به ایران سفر داشته اند به خوبی سنجیده شده است.
- معصومه سلمانی حاجی آقا، بررسی صنعت جهانگردی در ایجاد فرصت اشتغال و جلب جهانگردان به ایران (ارشد جامعه شناسی) دکتر محمد رسول گلشن فومنی (راهنما)، دکتر سید محمد فرشباف ثقفی (مشاور) ۱۳۷۸- ۱۳۷۹ تحقیق فوق در خصوص چگونگی ایجاد فرصت های شغلی از طریق صنعت جهانگردی در راه کاهش یا بهبود وضعیت بیکاری در بین جوانان و چگونگی روز جهانگردی در برقراری روابط بین المللی و استحکام بخشیدن به صلح جهانی و نیز نقش جهانگردی در تحکیم گفتگوی تمدن ها و این که آیا توریسم به عنوان یک ابزار فرهنگی برای ایجاد تفاهم بین ملت ها می باشد،بررسی گردیده است.
- مروتی شریف آبادی و همکاران(۱۳۸۸) طی پژوهشی با عنوان ارائه مدل توسعه گردشگری سلامت با رویکرد تلفیقی تاپسیس فازی و مدل سازی ساختاری تفسیری در استان یزد اظهار داشتند در میان حوزه های مختلف گردشگری، گردشگری سلامت به دلیل قابلیت و مزیت های رقابتی از توجه زیادی برخوردار شده است.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان می دهد که عوامل به روز بودن اطلاعات کادر بیمارستان و مرتبط بودن تخصص پزشکان با وظایف آن ها، اساسی ترین عوامل در مدل توسعه گردشگری سلامت می باشند و باید در وهله اول بر آن ها تاکید شود .
- عابسی و همکاران (۱۳۹۲) طی پژوهشی با عنوان بررسی کارایی نسبی مدیریت گردشگری استان های کشور دربرنامه سوم و چهارم توسعه اظهار داشتند برای ایجاد توسعه پایدار و مناسب در صنعت گردشگری، وجود یک مدیریت توانا و منسجم و هماهنگی بین بخش دولتی و بخش خصوصی بسیار حائز اهمیت می باشد.این پژوهش با هدف محاسبه و مقایسه کارایی استان ها در برنامه سوم و چهارم، طی سال های ۷۹ تا ۸۳ و ۸۴ تا ۸۷ انجام گرفته است. نتایج، نشان از رتبه اول استان تهران طی دو برنامه دارد. همچنین اختلاف بیشترین و کمترین کارایی در طول دو برنامه کاهش یافته که نشان از نزدیک شدن استان ها در طول این دوره دارد. بیشترین افزایش و کاهش مقدار کارایی به ترتیب مربوط به استان های سمنان و تهران می باشد.در انتها باید گفت ضعف در زیرساخت های گردشگری بیشتر از ضعف در خروجی های هر استان است.
- فرجی سبکبار و همکاران (۱۳۹۳)طی پژوهشی با عنوان شناسایی و تحلیل فضایی بسترهای مناسب فرصت های کارآفرینی در گردشگری نواحی روستایی مطالعه موردی نواحی روستایی شهرستان ورزقان اظهار داشتند یکی از شناخته شده ترین راهبردهای توسعه روستایی، گردشگری و فرصت های مربوط به آن در زمینه کارآفرینی است.نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که در نواحی روستایی شهرستان ورزقان فرصت های مناسبی برای کارآفرینی در بخش گردشگری وجود دارد
- مهدیان بروجنی و همکاران (۱۳۹۳) طی پژوهشی با عنوان واکاوی موانع و چالش های توسعه گردشگری روستایی در منطقه دنا؛ دیدگاه جامعه میزبان اظهار داشتند گام نخست در توسعه گردشگری روستایی، شناسایی موانع و چالش های آن است.بنابراین تحقیق، برای توسعه گردشگری روستایی در منطقه دنا توصیه می گردد در بعد سازمانی، ایستگاه ها یا واحدهای خصوصی گردشگری در روستاهای هدف ایجاد گردد، تا ضمن راهنمایی، به سازماندهی، اطلاع رسانی و نصب و تجهیز تابلوهای راهنما همت گمارند. در بعد اجتماعی نیز با برگزاری کارگاه های آموزشی و جشنواره های گردشگری جامعه میزبان را آماده پذیرش گردشگران نمایند. فزون بر آن، در جهت توسعه زیرساخت های گردشگری در منطقه دنا از سیاست های حمایتی و تشویقی بهره گیری شود. بر همین اساس، خدمات رسانی بهینه در زمینه امور زیربنایی نظیر راه های ارتباطی، آب، برق و تاسیسات ورزشی و بهداشتی نیز می تواند موثر واقع شود.
- مریم دلیری همپا، بررسی تاثیر امنیت بر صنعت جهانگردی ایران با تکیه بر جامعه شناسی جهانگردی (ارشد جامعه شناسی)، دکتر اقبالی (راهنما)، دکتر آشفته تهرانی (مشاور) ۱۳۸۱ در این پژوهش شناسایی علل ایجاد احساس نا امنی در نزد جهانگردان،تفکیک علت ها واقعی از برداشت های فرهنگی گردشگران نسبت به امنیت و در نهایت ارائه راهکارهای مناسب به دولت و نهادهای ذیربط جهت کاهش این مشکل ارائه گردیده است.
- علی داوطلب،تاثیر کلیسای طاطائوس (قره کلیسا) در جذب توریسم در آذربایجان غربی (ارشد جامعه شناسی) دکتر اقبالی (راهنما) دکتر کلانتری (مشاور) ۱۳۸۱، در تحقیق فوق صعی شده است از نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدیدهای منطقه آذربایجان غربی شناخته شود و تاثیرات گسترش توریسم در توسعه منطقه بررسی گردد، به تعیین جایگاه فعلی صنعت توریسم و نقش آن در توسعه منطقه پرداخته شود و در نهایت ارائه الگویی بهینه به عنوان استراتژی های جدید توسعه منطقه ای تدوین گردد.
- روح ا… زاده اندواری، گردشگری روستایی و آثار اقتصادی و اجتماعی آن بر توسعه منطقه ای مطالعه موردی آب گرم لاریجان آمل
- نوشین زارعی تاثیرات روانی بر توسعه صنعت توریسم در استان های بوشهر و فارس (مطالعه موردی گردشگران خارجی)- ارشد مدیریت بازرگانی
۲-۸-۲ مقالات انجام شده داخلی
- چالش های صنعت توریسم در ایران و راهکارهای بهبود و توسعه آن،،دکتر مجمود مهدی نژاد (عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان)، محسن سقایی (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری)، دوره سیزدهم. شماره پنجاه و یکم ص ۵۳، نشریه سپهر

«عَن عَلِیِّ بنِ مُحَمَّدٍ وَ أبِی‌جَعفَرٍ الجَوَادِ: مَنْ قَالَ بِالْجِسْمِ فَلَا تُعْطُوهُ مِنَ الزَّکاهِ وَ لَا تُصَلُّوا وَرَاءَهُ؛ کسی که قائل به جسمیت (خداوند) باشد، از زکات به او ندهید و پشت سرش نماز نخوانید.»^[۱۴۵]
در سلسله سند این روایت، تنها دو راوی، یعنی محمد بن یحیی العطار و عمران بن موسی توثیق شده‌اند^[۱۴۶] و سایر راویان، مجهول‌اند و توصیفی نسبت به آنها در کتب روایی ذکر نشده، بنابراین، روایت فوق از لحاظ سندی ضعیف است؛ البته این روایت با همین الفاظ در تهذیب^[۱۴۷] نقل شده و مضمون آن نیز با روایت صحیحه سابق موافق است و در منابع دیگری نیز نقل شده است. از طرفی، محتوای آن نیز با سایر روایات و با قرآن منافاتی ندارد. بنابراین، اگر صدور آن از معصوم ثابت نباشد، حداقل انکار آن قطعی نیست.

این روایت از لحاظ محتوا کاملاً مشابه روایت صحیحه سابق است؛ به همین جهت از تکرار مباحث محتوایی صرف نظر می‌کنیم.
جمع‌بندی: از مجموع هشت روایتی که در این بخش ذکر و بررسی شد، پنج روایت از لحاظ سندی صحیحه و دارای اعتبار بود و تمامی روات در سلسله سند آنها امامی و ثقه بودند.
در چهار روایت، اعتقاد به تجسیم و تشبیه به صراحت کفر شمرده شده بود و در دو روایت تعبیر شرک درباره آن به کار رفته بود. دو روایت دیگر نیز به ملازمه، ایمان را از اهل تجسیم نفی کرده بود.
هنگامی که مجموع این روایات را به حکم عقل مبنی بر ملازمه جسمیت و تشبیه با تناهی و محدودیت ضمیمه می‌کنیم، محتوای آنها به ضرورت عقلی تأیید می‌شود. همچنین، وقتی به دستور خود ائمه (علیهم‌السلام) این روایات را بر کتاب الله و نیز احادیث قطعی الصدور ائمه (علیهم‌السلام) عرضه می‌نماییم، شواهد و قرائن بسیاری در تأیید آنها می‌یابیم. آیاتی از قبیل لا تُدْرِکهُ الْأَبْصارُ و لَیْسَ کمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ به منزله محکماتی هستند که سایر آیات و روایات باید با توجه به آنها معنا شوند. با وجود آیه لا تُدْرِکهُ الْأَبْصارُ، معنای آیاتی مانند إِلىَ‏ رَبهَّا نَاظِرَهٌ و روایاتی که ظهور در رؤیت و جسمیت دارند روشن می‌شود.
علاوه بر این، ائمه (علیهم‌السلام) در موارد بسیاری به صراحت معنای آیات و روایات ظاهر در جسمیت را به تأویل برده‌اند و برخی از احادیث مثبت جسمیت و تشبیه را جعلی و ساختگی دانسته‌اند. در اینجا مناسب است به برخی از این روایات اشاره کنیم.
ابوحمزه ثمالی در روایتی از امام سجاد (علیه‌السلام) نقل می‌کند که فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ لَا یُوصَفُ بِمَحْدُودِیَّهٍ عَظُمَ رَبُّنَا عَنِ الصِّفَهِ فَکیْفَ یُوصَفُ بِمَحْدُودِیَّهٍ مَنْ لَا یُحَدُّ وَ لا تُدْرِکهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِک الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ‏ الْخَبِیرُ؛ خداوند با محدودیت توصیف نمی‌شود. پروردگار ما از اصل توصیف بزرگ‌تر است، پس چگونه توصیف به محدودیت شود آن که حدی ندارد و چشم‌ها او را درنمی‌یابند و او چشم‌ها را درمی‌یابد و او لطیف و خبیر است.»^[۱۴۸]
در روایت دیگری عبد الله بن سنان از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که فرمودند: «همانا خداوند متعال بزرگ و بلند مرتبه است. بندگان قدرت توصیفش را ندارند و به کنه معرفتش نمی‌رسند. لا تُدْرِکهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِک الْأَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ؛ چشم‌ها او را درنمی‌یابند و او چشم‌ها را درمی‌یابد و او لطیف و خبیر است. به چگونگی و مکان و حیثیت توصیف نمی‌شود. چگونه او را به چگونگی و کیفیت توصیف کنم، در حالی که او خود کیفیت و چگونگی را ایجاد کرده و من کیفیت و چگونگی را به واسطه این فعل او شناختم؟! چگونه او را به مکان توصیف کنم در حالی که او مکان را مکان قرار داد و به همین واسطه من مکان را شناختم؟! یا چگونه او را به حیثیت توصیف کنم در صورتی که او خود حیثیت را به حیثیت داد و به همین جهت من حیثیت را شناختم؟! پس خداوند تبارک و تعالی داخل در هر مکانی است و خارج از هر چیزی لا تُدْرِکهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِک الْأَبْصارَ؛ چشم‌ها او را درنمی‌یابند و او چشم‌ها را درمی‌یابد. معبودی جز او نیست. بلند مرتبه و بزرگ است وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ؛ و او لطیف و خبیر است.»^[۱۴۹]
در روایت دوم از روایات صریح در کفر نیز امام (علیه‌السلام) به روشنی جعلی بودن روایات ظاهر در جسمیت را تبیین کردند و این روایات را ساخته و پرداخته دست غلات دانستند.
روایات در خصوص تأویل این‌گونه آیات، فراوان است و ما به همین دو روایت بسنده می‌کنیم.
علاوه بر روایات فراوان و محکمات قرآنی در نفی تشبیه و جسمیت، حکم عقل نیز مؤید این مطلب است. بلکه حتی اگر روایتی نیز در این زمینه نبود، عقل قطعی حکم می‌کرد که خدای واجب الوجود و نامتناهی، محال است که به اوصاف موجودات ممکن و محدود تشبیه شود. بنابراین، تمامی روایات موجود در این زمینه، ارشاد به حکم عقل است.
به اضافه، کلمات علمای شیعه در این باره نیز این امر را تقویت می‌کند. در اینجا به کلمات برخی از علمای شیعه در این زمینه اشاره می‌کنیم.
مرحوم صدوق (رحمه‌الله) در اعتقاد امامیه در خصوص توحید می‌نویسد:
«بدان که اعتقاد ما در توحید این است که خدای تعالی واحد و احد است، چیزی همانند او نیست، قدیم است، پیوسته بوده و همچنان خواهد بود،… متصف به جوهر، جسم، صورت، عرض، خط، سطح، سنگینی، سبکی، سکون، حرکت، مکان و زمان نمی‌شود. از جمیع صفات مخلوقاتش منزه و متعالی است. از دو حد ابطال و تشبیه خارج است… و هر کس که قائل به تشبیه باشد، مشرک است.»^[۱۵۰]
شیخ طوسی (رحمه‌الله) در مبسوط در باب طهارت بحثی را در رابطه با حکم ظروفی که توسط مشرکین استفاده می‌شود، مطرح می‌کند و پس از حکم به نجاست ظروفی که علم به استفاده از آنها در مایعات توسط مشرکین وجود دارد، تصریح می‌کند که این حکم شامل سایر کفار نیز می‌شود، چه بت پرست باشند و از اهل ذمه، یا مرتد باشند، یا کافر و مرتد ملی باشند، مانند مشبهه و مجسمه و مجبره و غیر آنان.^[۱۵۱]
علامه نیز در شمار اصناف نجاسات در منتهی، پس از ذکر کافر بیان می‌کند که حکم ناصب نیز همان حکم کافر است؛ زیرا ضروری دین را انکار می‌کند و غلات نیز این‌گونه‌اند. سپس در پاسخ به این سؤال که آیا مشبهه و مجسمه نیز همین حکم را دارند، می‌گوید قول نزدیک‌تر به واقع این است که اهل تشبیه و تجسیم نیز در این حکم با سایر کفار مساوی باشند؛ زیرا معتقدند به این که خداوند تعالی جسم است، در حالی که ثابت شده که هر جسمی حادث است.^[۱۵۲]
شهید اول (رحمه‌الله) نیز در دروس، اهل تجسیم را در شمار کفار ذکر می‌کند.^[۱۵۳]
در مقابل، برخی از علما احتیاط نموده و از شدت این حکم کاسته‌اند و به‌گونه‌ای توجیهی برای این روایات ذکر نموده‌اند.
مرحوم آقا رضا همدانی (رحمه‌الله) در مصباح الفقیه، پس از تحلیل و بررسی روایاتی که در باب کفر مجسمه و مشبهه وارد شده، به این نتیجه می‌رسد که نمی‌توان کفر آنان را نفی کرد، اما اولی این است که این روایات را حمل بر درجه‌ای از کفر کنیم که منافاتی با اسلام ظاهری نداشته باشد. کلام ایشان به این شرح است:
«اولی این است که این روایات حمل بر بعضی از مراتب کفر شود که منافاتی با اسلام ظاهری، بلکه با ایمان ناقص ندارد؛ چگونه چنین نباشد، در حالی که بسیاری از عوام، بلکه اکثر آنها نمی‌توانند پروردگار را از علائق جسمانی تنزیه کنند؛ زیرا به واسطه قصور در فهم، نمی‌توانند مؤثری را در عالم تصور کنند که جسم نباشد… بنابراین، اقوی این است که هیچ کدام از این عقاید، تا وقتی منافاتی با شهادتین و تصدیق اجمالی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در جمیع آنچه آورده نداشته باشد، موجب کفر نمی‌شود، خصوصا اگر منشأ آن قصور باشد.»^[۱۵۴]
علامه شعرانی نیز در ذیل یکی از روایات دال بر کفر مجسمه و مشبهه، تعلیقی نوشته است که از این قرار است:
«کفر و ایمان دائر مدار اقرار به توحید و رسالت است. هر کس به این دو اعتراف کند، مؤمن و هر کس یکی از این دو را انکار کند کافر است. حال، گاهی اعتقاد به چیزی، به نحو لزوم بیّن مستلزم نفی یکی از این دو اصل می‌شود، که در این صورت صاحب این اعتقاد کافر است و گاهی اعتقاد به چیزی، مستلزم نفی یکی از این دو اعتقاد می‌شود، لکن به صورت لزوم غیر بیّن، که در این صورت دلالت بر انکار توحید و رسالت توسط آن شخص نمی‌شود.
مورد اول مانند کسی است که معتقد است به این که احکام شریعت که از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) صادر شده، به اقتضای فکر و عقلش و متناسب با مصالح زمان خودش بوده است. چنین اعتقادی از لوازم بیّن و آشکار انکار نبوت آن حضرت است. همچنین است کسی که احکام آن حضرت را ناقص می‌داند و گمان می‌کند که مردم احکام و قوانین بهتری می‌توانند داشته باشند.
مورد دوم مانند اعتقاد به تجسیم است. چنین اعتقادی مستلزم انکار واجب الوجود است، اما این استلزام، بیّن و آشکار نیست؛ زیرا معلوم نیست که صاحب این اعتقاد، می‌فهمد که جسم مرکب است و مرکب محتاج به اجزاست و در نتیجه نمی‌تواند واجب الوجود باشد یا نه. عموم مردم چنین مسأله‌ای را درک نمی‌کنند. بنابراین، حق آن است که قائل به تجسیم، کافر نیست، مگر در صورتی که این استلزامات و لوازم غیر بیّن کلامش را درک کند و با وجود آن، قائل به جسمیت باشد.»^[۱۵۵]
به هر حال، آنچه روشن است این که ظاهر این اخبار، بدون شک، کفر اهل تجسیم و تشبیه است. حال باید روایات معارض و سایر قرائن منفصله را نیز بررسی کنیم تا در این زمینه به نتیجه نهایی برسیم. این بررسی در نتیجه گیری انجام خواهد شد.
بخش دوم: حکم اعتقاد به جبر یا تفویض در روایات
عنوان دیگری که در روایات سبب کفر معرفی شده است، اعتقاد به جبر یا تفویض است که در اینجا به بررسی روایات مرتبط با آن می‌پردازیم.
روایات صریح در کفر
در برخی از روایاتی که به این عنوان مرتبطند حکم کفر به صراحت بیان شده است که در اینجا به ذکر و بررسی آنها می‌پردازیم.
روایت اول
«عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا قَال:… مَنْ قَالَ بِالتَّشْبِیهِ وَ الْجَبْرِ فَهُوَ کافِرٌ مُشْرِک وَ نَحْنُ مِنْهُ بُرَآءُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ یَا ابْنَ خَالِدٍ إِنَّمَا وَضَعَ الْأَخْبَارَ عَنَّا فِی التَّشْبِیهِ وَ الْجَبْرِ الْغُلَاهُ الَّذِینَ صَغَّرُوا عَظَمَهَ اللَّهِ تَعَالَى فَمَنْ أَحَبَّهُمْ فَقَدْ أَبْغَضَنَا وَ مَنْ أَبْغَضَهُمْ فَقَدْ أَحَبَّنَا؛ حسین بن خالد از علی بن موسی الرضا نقل می‌کند که فرمود:… هر کس معتقد به تشبیه و جبر باشد، کافر و مشرک است و ما در دنیا و آخرت از او بیزاریم. یا بن خالد! روایات تشبیه و جبر را غلات از زبان ما جعل کردند؛ همان کسانی که عظمت خداوند متعال را کوچک شمردند. پس هر کس آنان را دوست بدارد، به ما بغض ورزیده و هر کس بغض آنان را در دل داشته باشد ما را دوست داشته است.»^[۱۵۶]
سلسله راویان این حدیث، همه امامی و ثقه‌اند. بنابراین، روایت فوق از لحاظ سند صحیح است. به علاوه، این حدیث را شیخ صدوق (رحمه‌الله) در توحید،^[۱۵۷] طبرسی (رحمه‌الله) در احتجاج^[۱۵۸] و دیگرانی در کتب روایی خود نقل کرده‌اند و از لحاظ مضمون، به حد تواتر می‌رسد. بنابراین، شکی در صدور این روایت از معصوم وجود ندارد.
در این روایت امام (علیه‌السلام) به این نکته اشاره می‌کنند که روایاتی که در تأیید جبر یا تشبیه به ائمه (علیهم‌السلام) نسبت داده شده، کذب است و هیچ بهره‌ای از صحت ندارد. این روایات را اهل غلو از زبان ائمه (علیهم‌السلام) جعل کرده‌اند.
در فقره اول این روایت، امام (علیه‌السلام) به شدت اعتقاد به جبر و تشبیه را رد می‌کنند و کسی را که معتقد به جبر و تشبیه باشد، صریحاً کافر و مشرک معرفی می‌کنند.
جمله‌ای که امام (علیه‌السلام) در این فقره به کار برده‌اند، مطلق است و هیچ گونه قیدی نسبت به موضوع یا محمول در لفظ حدیث وجود ندارد. بنابراین، بر اساس این روایت، کسی که قائل به جبر باشد، مطلقاً کافر است.
روایت دوم
«عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه‌السلام) قَالَ: إِنَّ النَّاسَ فِی الْقَدَرِ عَلَى ثَلَاثَهِ أَوْجُهٍ رَجُلٌ یَزْعُمُ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْبَرَ النَّاسَ عَلَى الْمَعَاصِی فَهَذَا قَدْ ظَلَمَ اللَّهَ فِی حُکمِهِ فَهُوَ کافِرٌ وَ رَجُلٌ یَزْعُمُ أَنَّ الْأَمْرَ مُفَوَّضٌ إِلَیْهِمْ فَهَذَا قَدْ أَوْهَنَ اللَّهَ فِی سُلْطَانِهِ فَهُوَ کافِرٌ وَ رَجُلٌ یَزْعُمُ أَنَّ اللَّهَ کلَّفَ الْعِبَادَ مَا یُطِیقُونَ وَ لَمْ یُکلِّفْهُمْ مَا لَا یُطِیقُونَ وَ إِذَا أَحْسَنَ حَمِدَ اللَّهَ وَ إِذَا أَسَاءَ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ فَهَذَا مُسْلِمٌ بَالِغٌ؛ حریز بن عبد الله از امام صادق (علیه‌السلام) روایت کرد که فرمودند: مردم در مسأله قدر سه دسته‌اند. کسی که گمان می‌کند خداوند عز و جل مردم را وادار به انجام معاصی می‌کند؛ این شخص خداوند را در حکمش ظالم دانسته، پس کافر است. شخصی که گمان می‌کند کار به مردم تفویض شده است؛ این شخص، خداوند را در سلطنتش ضعیف شمرده است، پس کافر است. کسی که گمان می‌کند خداوند بندگان را به آنچه می‌توانند مکلف نموده و آنها را به آنچه طاقت ندارند تکلیف نکرده است و زمانی که چنین شخصی احسان می‌کند، شکر خداوند به جا می‌آورد و هر گاه مرتکب عمل سوئی می‌شود از خداوند طلب بخشش می کند؛ این شخص مسلمان بالغ است.»^[۱۵۹]
این روایت را مرحوم صدوق (رحمه‌الله) در خصال^[۱۶۰] نیز نقل کرده و شعیری هم در جامع الأخبار^[۱۶۱] آن را ذکر نموده است. بجز یک نفر، تمامی سلسله راویان این روایت امامی و ثقه‌اند. تنها محمد بن جعفر بن بطه با وجود این که امامی و کثیر العلم معرفی شده است، گفته شده که در نقل حدیث اهل تساهل بوده و احادیث و اسناد را خلط و تعلیق می‌نموده است.^[۱۶۲] بنابراین، حدیث مورد بحث از لحاظ سند ضعیف شمرده می‌شود.
در این روایت، امام (علیه‌السلام) عقاید موجود در زمینه قدر را معرفی و حکم هر یک را نیز مشخص می‌کنند. بر اساس این روایت، مردم در حوزه اعتقاد به قدر الهی سه دسته‌اند:
۱ـ برخی قائل به جبرند، یعنی معتقدند که انسان هیچ اختیاری از خود ندارد و تمامی افعالی که انجام می‌دهد، از جمله معاصی و گناهانی که از او سر می‌زند، با اراده و خواست خداوند انجام می‌شود و انتخاب و اختیار او هیچ تأثیری در اعمالش ندارد. (رَجُلٌ یَزْعُمُ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْبَرَ النَّاسَ عَلَى الْمَعَاصِی)
۲ـ دسته دیگر، قائل به تفویض‌اند. این عده معتقدند تمامی امور مربوط به هر شخص، به خود او واگذار شده و اراده خداوند متعال تاثیری در افعال انسان ندارد. (رَجُلٌ یَزْعُمُ أَنَّ الْأَمْرَ مُفَوَّضٌ إِلَیْهِمْ)
۳ـ دسته سوم کسانی هستند که معتقدند خداوند متعال برای بندگان تکالیفی مشخص نموده که به قدر وسع و طاقت آنهاست و آنها را به عملی خارج از توانشان تکلیف نکرده است. به نظر این دسته، انسان‌ها در عمل به این تکالیف مختارند و انجام یا ترک هر یک از این تکالیف، به اختیار خودشان است، اما این قدرت و توانایی بر اختیار و انتخاب را از خداوند می‌دانند. از این رو، اگر عمل نیکی انجام دهند، خداوند را بر قوتی که برای انجام آن عمل به آنان داده شکر می‌گویند و اگر سیئه‌ای مرتکب شوند، از خداوند متعال به خاطر سوء اختیار خود و به کار گرفتن قوت و قدرت خدادادی در راه غیر صحیح، استغفار می‌کنند. (رَجُلٌ یَزْعُمُ أَنَّ اللَّهَ کلَّفَ الْعِبَادَ مَا یُطِیقُونَ وَ لَمْ یُکلِّفْهُمْ مَا لَا یُطِیقُونَ وَ إِذَا أَحْسَنَ حَمِدَ اللَّهَ وَ إِذَا أَسَاءَ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ)
امام (علیه‌السلام) از میان این سه گروه، دو دسته اول یعنی اهل جبر و تفویض را کافر شمرده و اعتقادشان را باطل معرفی نموده است. همچنین امام (علیه‌السلام) به علت کفر آنان نیز اشاره نموده است.
در رابطه با اهل جبر امام (علیه‌السلام) تعبیری به کار برده‌اند که در معنای آن دو وجه وجود دارد. در جمله «فَهَذَا قَدْ ظَلمَ اللَّهَ فِی حُکمِهِ»، کلمه «ظلم» را هم می‌توان با لام مشدد تلفظ کرد و هم با لام بدون تشدید. اگر لام بدون تشدید خوانده شود، فعل «ظَلَمَ» ثلاثی مجرد است و جمله به این معنا خواهد بود: «چنین شخصی با حکمش (اجبار بندگان بر معاصی از سوی خداوند) به خداوند ظلم کرده است.» اما اگر لام مشدد باشد، این فعل در باب تفعیل قرار می‌گیرد و به معنای نسبت دادن ظلم به شخصی خواهد بود. در کتاب العین چنین آمده: «ظَلَّمْتُهُ تَظْلِیماً إذا أنبأته أنه ظَالِمٌ؛ ظَلَّمْتُهُ تَظْلِیماً یعنی به او گفتم که ظالم است.»‏^[۱۶۳] در مصباح المنیر نیز این‌گونه آمده است: «(ظَلَّمْتُهُ) بِالتَّشْدِیدِ نَسَبْتُهُ إِلَى الظُّلْم؛ ظَلَّمْتُهُ با لام مشدد یعنی او را به ظلم نسبت دادم.»^[۱۶۴] بنابراین، اگر لام به صورت مشدد خوانده شود، معنای جمله این‌گونه خواهد بود: «چنین شخصی خداوند را در حکمش ظالم دانسته است.» علامه مجلسی (رحمه‌الله) در بحار الأنوار معنای دوم را برگزیده و «ظلم» را به تشدید لام معنا نموده است.^[۱۶۵] بنابراین تقدیر، کسی که گمان کند خداوند بندگان را مجبور به معصیت نموده، او را ظالم دانسته است.
اکنون که معنای این جمله روشن شد، کلام امام (علیه‌السلام) را در قالب یک قیاس شکل اول بیان می‌کنیم:
صغری: کسی که قائل به جبر باشد خداوند را ظالم دانسته است.

نگرش اقتضایی به توانمندسازی منجر به شکل‌گیری مدل‌هایی مانند مدل فورد و فوتلر، شده است. با توجه به دو بُعد، محتوای شغل شامل وظایف و روش‌های لازم برای انجام یک شغل خاص می‌شود، ولی زمینه شغل وسیع‌تر از این است و در ارتباط با وظایف و محیط خارجی سازمان نیز قرار دارد. هر دو بعد متشکل بر گام‌های عمده فرایند تصمیم‌گیری می‌باشند. بعد افقی افزایش اختیار تصمیم‌گیری درباره زمینه‌های شغلی را همزمان با افزایش مشارکت در تصمیم‌گیری، نشان می‌دهند. حاصل ترکیب این دو بعد پنج نقطه است که از نظر میزان درجه توانمندسازی متفاوت هستند . (Andrews & et al, 1997, 70)

۲-۲-۲-۸- مدل توانمندسازی کانگر و کاننگو^[۲۸]
از دیدگاه کانگر و کاننگو (۱۹۹۸م) گرایش زیادی به مفهوم توانمندسازی در بین نظریه‌های سازمانی و شاغلان به وجود آمده است. این افزایش تمایل تا حدودی ممکن است مربوط به یافته‌های مطالعاتی باشد که بر روی مهارتهای رهبری و مدیریتی انجام شده است. اعتقاد آنها بر این است که توانمندسازی، ساختاری محرک و فرایندی است که در آن به افراد اختیار داده می‌شود و این فرایند شامل ایجاد شرایطی برای افزایش انگیزه جهت انجام دادن وظیفه به منظور افزایش حس خود کارآمدی در بین اعضای سازمان و نیز شناسایی شرایطی است که موجب عدم توانمندی در فرد می‌شود. فرایند توانمندسازی کانگرو کاننگو به صورت ذیل می‌باشد conger&kanungo,1988,476) ).
مرحله پنجم ایجاد آثار رفتار
مرحله چهارم نتایج فعالیت‌های توانمند شده کارکنان
مرحله سوم فراهم آوردن خود اثر بخشی اطلاعاتی از طریق چهار منبع
مرحله دوم استفاده از فنون و راهبردهای مدیریتی
مرحله اول شرایطی که به حالت ناتوانی کارکنان منجر می‌شود
- پیشقدمی‌ و پافشاری رفتاری در انجام دادن
- موفق وظایف و اهداف
- تقویت انتظار
- تلاش-عملکرد
- تقویت انتظار عملکرد-نتیجه
- اعتقاد به اثر بخشی
- برانگیختگی روحی وعاطفی
- در اختیار گذاشتن تجربه دیگران
- اکتساب غیر فعال
- تشویق شفاهی
- عوامل سازمانی
- نظام پاداش
- سرپرستان
- ماهیت کار
- مدیریت مشارکت
نظام بازخورد
- الگوسازی
- غنی سازی شغلی
- نظم پاداش برمبنای شایستگی و اقتضائات
نمودار شماره ۲-۶: مدل توانمندسازی کانگر و کاننگو
۲-۳- پیشینه تحقیق
۲-۳-۱- پیشینه داخلی
الف) عنوان: “تأثیر فرهنگ سازمانی بر توانمندسازی کارکنان”
محقق: محمد صادق حسن‌زاده استاد راهنما: محمد مردانی
دانشگاه تربیت مدرس تهران- ۱۳۸۳
فرضیات تحقیق:
- نوآوری بر توانمندسازی کارکنان تأثیر دارد.
- سیستم پاداش بر توانمندسازی کارکنان تأثیر دارد.
- حمایت مدیریت بر توانمندسازی کارکنان تأثیر دارد.
- جهت‌دهی بر توانمندسازی کارکنان تأثیر دارد.
- تمرکز بر نتایج بر توانمندسازی کارکنان تأثیر دارد.
- تیم‌سازی بر توانمندسازی کارکنان تأثیر دارد.
نتیجه‌گیری:
در این تحقیق توصیفی پیمایشی، تأثیر مولفه‌های فرهنگ سازمانی شامل نوآوری، سیستم پاداش، حمایت مدیریت، جهت‌دهی، تمرکز بر نتایج و تیم‌سازی بر توانمندسازی کارکنان مورد بررسی قرار گرفت که تأثیر تمام مولفه‌های یاد شده بر افزایش توانمندی کارکنان تأیید شد و در این میان، سیستم پاداش بیشترین تأثیر را داشته است.
ب) عنوان: “بررسی عوامل مؤثر بر توانمندسازی نیروی انسانی در وزارت جهاد کشاورزی“
محقق: احمد پاریا استاد راهنما: جعفر مومنی
دانشگاه تربیت مدرس تهران- ۱۳۸۳

۱۳۹۰

 

۴۱

 

۴۴

 

۳۳. ۹

 

۱۰۷

 

۸۲

 

 

 

۱۳۹۱

 

۵۱

 

۴۱. ۴

 

۳۲. ۵

 

۸۱

 

۶۴

 

 

 

منبع: گزارش مدیران ارشد مردادماه سال۱۳۹۲ دفتربرنامه ریزی تجاری سازمان توسعه تجارت ایران
با بررسی آمارصادرات غیرنفتی ومقایسه اهداف پیش بینی شده عملکرد صادرات غیرنفتی مشاهده می‎کنیم که ارزش صادرات غیرنفتی ارزش صادرات غیرنفتی دردوره ای که صادرات به عنوان یک استراتژی انتخاب شده بود. و امور صادراتی براساس برنامه ریزی استراتژیک اداره می شد ما شاهد رشد صادرات ایران بودیم. تاپایان سال۱۳۹۰ ماشاهدرشدقابل توجه صادرات غیرنفتی ایران بودیم. لیکن به دلیل تحریم های اخیر و تغییرات انجام شده دربسیاری ازمولفه های تاثیرگذاربرصادرات غیرنفتی ازقبیل نرخ ارز و مشکلات نقل و انتقال ارز توسط بانکهارشدصادرات درسال ۱۳۹۱متوقف شده است. و در چنین فضایی به نظر می رسد مطالعه و توجه به جهت گیری استراتژیک وضروت تدوین استراتژِ ی های مناسب که همسویی لازم را با ساختار سیاسی و اقتصادی درسطح کلان کشور و بنگاه را داشته باشند می تواند باعث افزایش صادرات و درنتیجه بهبود اشتغال و تولیدودرآمد ملی باشد.
۲-۲-۵) وضعیت صادرات استان گیلان
استان گیلان به علت برخورداری ازشرایط طبیعی، اقلیمی، جغرافیایی مناسب یکی ازاستانهای مساعد برای توسعه تولید، تجارت وگردشگری بوده است. به ویژه در تولید محصولات کشاورزی مثل چای، مرکبات، ابریشم، محصولات آبزی، دام وطیور وفراورده های سلولزی که زمینه مساعدی برای توسعه صنایع تبدیلی وصنایع غذایی فراهم نموده است. همچنین واقع شدن درمنطقه جغرافیایی مناسب وکریدورشمال جنوب، وجود دریای خزروبنادرانزلی وآستارا، همجواری باکشورهای مشترک المنافع و بازار۳۰۰ میلیونی آن زمینه مناسب رابرای توسعه تجارت و صادرات فراهم نموده است. مطابق آمارسازمان صنعت، معدن وتجارت گیلان تاپایان شهریورماه سال۱۳۹۱، ۳۳۵۹فقره پروانه صنعتی بااشتغال زیر۵۰نفردر۲۲رشته فعالیت صنعتی با اشتغال۳۵۸۵۰ در استان فعال هستند. درحال حاضرحدود ۱۵۰ صادرکننده فعال عضوبانک اطلاعات صادرکنندگان دراستان وجود دارد. وبراساس آمارمنتشره ناظرگمرکات استان در سال ۱۳۹۱ مقدار۹۳۷۴۸۰ تن کالا به ارزش۵۳۵۵۹۹۳۹۷ دلار کالا از گمرکات استان به مقصد کشورهای آسیای میانه، عراق، افغانستان، ترکیه و سایرکشورهای خارجی صادرگردیده است. که در مقایسه باعملکردسال ۹۰، از نظر وزن ۳۶ درصد و از نظر ارزش ۲۰درصد رشد داشته است.

جدول ۲-۴ آمارصادرات ازگمرکات استان گیلان طی سال۱۳۸۰الی۱۳۹۱

 

 

سال

 

وزن صادرات به تن

 

ارزش صادرات به دلار

 

 

 

۱۳۸۲

 

۳۸۷۲۷۳

 

۲۳۶۵۲۲۲۱۱

 

 

 

۱۳۸۳

 

۴۶۱۲۲۶

 

۲۵۱۴۲۵۲۸۳

 

 

 

۱۳۸۴

 

۴۶۸۸۶۴

 

۲۹۶۱۴۷۹۳۵

 

 

 

۱۳۸۵

 

۶۱۰۶۹۲

 

۳۷۲۱۰۴۸۱۳

 

 

 

۱۳۸۶