علاوه بر این وزارت کشاورزی در سال ۱۳۷۹ جدول داده- ستانده سال ۱۳۷۵ را براساس جدول سال ۱۳۷۰ به روز تبدیل نمود. این جدول دارای ۵۹ بخش بوده که ۲۸ بخش آن مربوط به زیربخش‌های کشاورزی است و به قیمت تولیدکنندگان است. (وزارت کشاورزی، ۱۳۷۹)
۳-۳ فروض و ساختار جدول داده- ستانده
این بخش از دو قسمت فروض جدول داده- ستانده و ساختار جدول داده- ستانده تشکیل یافته است که به شرح ذیل است.
۳-۳-۱ فروض جدول داده- ستانده
الگوی داده- ستانده اساساً یک نظریه عمومی تولید است و براین اصل استوار است که همه فعالیت‌های تولیدی کشور را می‌توان به گروه‌ها و بخش‌هایی تقسیم و روابط متقابل آنها را به صورت جریان‌های بین صنایع با مجموعه‌ای از توابع ساده تولید بیان کرد. (فرجی‌دانا، احمد، ۱۳۵۶) توجیه نظری الگوی مذکور، مانند نظریه‌های دیگر مستلزم فروض چند است. به طور کلی در استفاده از الگوی داده- ستانده سه فرض اصلی «همگنی»، «تناسب» و «جمع‌پذیری» ضروری به نظر می‌رسد که عبارتند از:

فرض همگنی (همسانی)
براساس فرض همگنی، هر بخش تولیدی دارای تنها یک نوع ستانده و تنها یک ساختار داده‌ای است. هیچ نوع جانشینی بین محصولات و بخش‌های مختلف انجام نمی‌گیرد. به عبارت دیگر برای تولید هر فرآورده فقط یک روش به کار می‌رود و در تولید هیچ کالا و خدماتی نهاده‌ها جایگزین یکدیگر نمی‌شوند.
فرض تناسب (نسبیت)
طبق فرض دوم، داده‌های هر بخش تابعی خطی از محصول همان بخش است بدین معنی که تغییر در مقدار داده جذب شده توسط هر بخش با تغییر در میزان محصول آن بخش ارتباط مستقیم دارد. تعبیر اقتصادی این فرض همان بازده ثابت نسبت به مقیاس است و از نظر فنی می‌توان گفت که فرایند تولید با این فرض (ضرایب فنی تولید) ثابت تلقی می‌شود.
فرض جمع‌پذیری
این فرض بدین معنی است که اثر توأم انواع برنامه‌های تولیدی، مثلاً افزایش تولید کشاورزی و خدمات و ترابری، مساوی جمع اثرات انفرادی هر یک از آن برنامه‌ها است. در نتیجه فرض بر این است که صرفه‌جویی‌ها و زیان‌های بیرونی در روند تولید وجود ندارد. (فرجی‌دانا، احمد، ۱۳۵۶)
۳-۳-۲ ساختار جدول داده- ستانده
یک جدول داده- ستانده متعارف دارای چارچوب کلی است این ساختار را می‌توان به کمک جدول (۳-۱) نشان داد. همانطور که ملاحظه می‌شود جدول مذکور به طور کلی از چهار ربع یا ناحیه تشکیل شده است.
ناحیه اول جدول داده- ستانده معمولاً مربع بوده و قسمت اصلی را تشکیل می‌دهد زیرا گردش تولید و مصرف کالا و خدمات در فرایند تولید تجاری و یا داد و ستد آنها میان بخش‌های تولیدی در این ناحیه نشان داده می‌شود که مبادلات مصارف واسطه‌ای بین بخشی نامیده می‌شود.
در ناحیه اول بخش‌ها برحسب طبقه‌بندی استاندارد فعالیت‌های اقتصادی ISIC) (International Standard Industrial Classification : و به طور یکسان در سطرها و ستون‌های جدول ردیف می‌شوند. بخش‌ها در سطرهای جدول به عنوان فروشندگان کالا و خدمات واسطه به سایر بخش‌ها تلقی می‌شوند و در ستون‌ها گیرندگان نهاده‌ها و یا خریداران نهاده‌های سایر بخش‌ها محسوب می‌گردند. بنابراین محل تلاقی سطر i و ستون j، کمیت X_ij ستانده بخش j از فرآورده‌های بخش i را نشان می‌دهد. جمع افقی این کمیت‌ها، کل ستانده‌های همه بخش‌های تولیدی از فرآورده‌های بخش i است.
(۱)
جمع عمودی این کمیت‌ها، کل نهاده‌های بخش jاز فرآورده‌های بخش‌های مختلف اقتصاد را نشان می‌دهد یعنی: (کیانی، منصور، ۱۳۷۶)
(۲)
ناحیه ۲ جدول داده- ستانده، تولید نهایی بخش‌های گوناگون، اجزای تقاضای نهایی یا مصارف نهایی آنها را آشکار می‌سازد. تقسیم‌بندی این ناحیه گاهی برحسب تقسیمات نهادی مانند شرکت‌ها، خانوارها، دولت، دنیای خارج و گاهی بر حسب عملیات نهایی مانند تشکیل سرمایه ثابت، مصرف نهایی و خالص مبادلات خارجی است. این طبقه‌بندی در عمل به صورت هزینه‌های مصرفی خانوارها C_i، هزینه مصرفی دولت G_i، تشکیل سرمایه I_i (شامل سرمایه‌گذاری ثابت و افزایش موجودی) و صادرات E_i و در برخی جداول واردات M_i به صورت منفی در قسمت‌ تقاضای نهایی F_i منظور می‌شود.
(۳) F_i=C_i+G_i+I_i+E_i
که تقاضای کل T_i برابر با جمع تقاضای نهایی F_i و تقاضای واسطه W_i است.
(۴) W_i+F_i=T_i
ناحیه ۳ جدول از ارزش افزوده بخش‌ها و اجزای آن تشکیل می‌شود به عبارت دیگر ارزش افزوده‌ای که در هریک از بخش‌ها ایجاد می‌شود را نشان می‌دهد. تقسیمات ارزش افزوده غالباً عبارتست از: درآمد کارکنان یا جبران خدمات کارکنان، سود شرکت‌ها و درآمد کارکنان مستقل یا مازاد عملیاتی و خالص مالیات‌های غیرمستقیم. پس داریم: (کیانی، منصور، ۱۳۷۶)
(۵)
ناحیه چهارم در قیمت ناحیه خود مصرفی نام دارد چرا که بخش‌هایی از ارزش افزوده ایجاد شده در یک بخش در خود بخش نیز مصرف می‌شود. در جداول داده- ستانده این ناحیه را خالی می‌گذارند. براساس رابطه (۴) ستانده بخش iام برابر است با جمع مصرف از فرآورده‌های آن بخش منهای واردات فرآورده‌های مشابه:
(۶) X_i=W_i+F_i-M_i
همچنین حاصل‌جمع ارزش نهاده‌های واسطه و ارزش افزوده‌های آن، میزان نهاده‌های بخش jام را نشان می‌دهد:
(۷) X_j=U_j+V_j
که با برابری ارزش ستانده‌ها و داده‌های بخش‌ها (  =  )، تساوی حاصل می‌شود که اساس جدول داده- ستانده است. (کیانی، منصور، ۱۳۷۶)
جدول (۳-۱) ساختار داده- ستانده

 

کل ستانده‌ها	واردات	جمع تقاضای کل	بخش‌های مصرف‌ کننده				بخش‌های تولیدکننده
			جمع مصارف نهایی	مصارف نهایی صادرات، سرمایه‌گذاری، مصرف دولت، مصرف خانوارها	جمع مصارف واسطه

چنین گفت کین پادشاهی مراست
چنین هم بماناد سالی هزار
پسر بر پسر هم چنین ارجمند

 

 

 

بدین بر شما پاک یزدان گواست
که از تخمه من بود شهریار بماناد با تاج و تخت بلند^[۲۵۱]

 

 

 

۱-۷-۲ توطئه بر ضد بهرام چوبین و فرار بندوی در روایت شاهنامه و تئوفیلاکت
طبق روایت شاهنامه­ی فردوسی بندوی هفتاد روز در زندان بود. او نگهبان خود، بهرام سیاوشان، را از آمدن خسروپرویز با سپاه روم ترساند، و وی را فریفت. بهرام سیاوشان دفتر زند خواست، و بندوی به اوستا و زند سوگند خورد که هنگام بازگشت خسروپرویز به او اصرار کند، تا مقام و منصب والایی به بهرام سیاوشان دهد. بهرام چوبین که سوگند او را شنید گفت که در بزم­گاه دامی برای بهرام چوبین بر پا خواهد کرد، و با شمشیر او را خواهد کشت. سپس بندوی از وی خواست تا خود او را نیز آزاد کند و بعدها با گفتن این موضوع به خسروپرویز او را تحت تأثیر قرار دهد. بهرام سیاوشان بند او را باز کرد، و گفت امروز که بهرام چوبین چوگان بازی کند، با پنج یار، او را خواهد کشت. بهرام سیاوشان بر زیر قبای خود زره پوشید. زن بهرام سیاوشان که پنهانی با بهرام چوبین دوست بود،^[۲۵۲] او را از این ماجرا آگاه کرد. بهرام چوبین که پیام را دریافت کرد، هر کس را که به میدان او می­رفت با دست زدن بر پشتش، و گرم سخن گفتن، امتحان می­کرد. این کار را ادامه داد تا این که بهرام سیاوشان رسید و زره را در بدنش دید؛ او را سرزنش کرد و با شمشیر کشت. بندوی با آگاه شدن از این خبر لباس رزم پوشید و از ترس بهرام چوبین با چند نفر گریخت، و به سمت اردبیل رفت. بهرام چوبین، مهروی را فرمود تا نگهبان بندوی باشد، اما به وی خبر دادند که بندوی گریخته است. بهرام چوبین با شنیدن این خبر از کشتن بهرام سیاوشان پشیمان شد، و این حوادث را نشانه­ی از رونق افتادن بخت خود دانست. سپس از اینکه بندوی را همان ابتدا نکشته بود ابراز پشیمانی نمود. بندوی به راه موشیل ارمنی رفت و به وی رسید. موشیل از او خواست تا همانجا بماند و اخبار خسروپرویز را از روم تازه به تازه دریافت کند.^[۲۵۳]

تئوفیلاکت نیز جریان سوء­قصد بندوی بر علیه بهرام چوبین و فرار بندوی را گزارش می­ کند، و این حادثه را مربوط به زمانی می­داند که امپراتور فرمان کتبی مبنی بر کمک به خسروپرویز را صادر کرده و تقاضای بهرام چوبین را برای مسترد کردن او رد نموده بود. او علت آن­ را وحشی­گری حکومتش و فریب دادن متحدانش می­داند،^[۲۵۴] که البته به نظر می­رسد که در این­جا دیدگاه رومی­ها را نسبت به بهرام چوبین منعکس می­ کند. رومیان اینک برای کمک به خسروپرویز بر علیه بهرام چوبین مشغول تدارکات بودند، و در نتیجه برای توجیه اقدامشان چهره­ای منفور از بهرام چوبین ارائه می­دادند.
تئوفیلاکت چنین گزارش می­ کند:
«برجسته­ترین ساتراپ­های او ]بهرام چوبین[ مخفیانه متحد شدند تا بهرام را بکشند، و کارهای این مادی ]ایرانی[ را به آرامش بازگردانند. رهبران توطئه بر علیه بهرام ، زامردس و زوانامبس^[۲۵۵] پارسی ]ایرانی[ بودند ]در روایت شاهنامه بهرام سیاوشان یار او[. این مردان همچنین هر چه می­توانستند همکارانی از ارتش بابل ]ایران[ انتخاب کردند، و توطئه­شان را برانگیختند. آن­ها حدس زدند که به سودشان است بندوی را نیز که به دستور بهرام چوبین به حبس افتاده بود، به عنوان همکار داشته باشند ]در روایت فردوسی خود بندوی، بهرام سیاوشان را فریب داد[، و این خواسته را به مرحله­ عمل درآوردند. آن­ها ناگهان به زندان ریختند، بندوی را از بند آزاد کردند؛ وی را به عنوان رهبر توطئه برگزیدند، و در طول شب در قصر به بهرام چوبین حمله کردند ]در روایت فردوسی جنگی در نمی­گیرد[. در دومین پاس از شب بهرام از این توطئه آگاه شد ]در روایت فردوسی زن بهرام سیاوشان به بهرام چوبین خبر می­دهد[، نگهبانانش را مرتب کرد و به آن­ها دستور داد تا مسلح شوند. نیروهایی را که اخیراً از ملت­های بیگانه به او رسیده بودند آماده کرد و نیرومندانه در برابر مهاجمان مقاومت کرد ]مشابه با روایت فردوسی و سبئوس مبنی بر وجود مردم شرق در سپاه او[. جنگی سخت در شب در گرفت. بهرام پیروز شد و مسببان این کار را دستگیر نمود. قسمت های اصلی اعضای بدنشان را برید، و باقی مانده­ی بدن­هایشان را زیر پای فیل­ها انداخت. اینک بندوی و همراهانشان به طرز شگفت­آوری از این خطر مصیبت­آمیز گریختند، و به سریع­ترین شکل ممکن به آذربایجان آمدند. بنابراین در آن­جا اردو زد، و تعداد زیادی از ایرانیان را جمع آوری کرد و گویی آن شورشیان را برای حمایت از هدف خسروپرویز رام نمود. در روز دهم او پیکی به جان فرستاد که رومیان عادت داشتند وی را میستاکن بنامند؛ او را از رویدادهای اخیر آگاه کرد و خواست بداند که چگونه تلاش خسرو برای ایجاد رابطه­ دوستی با رومیان موفق شده بود».^[۲۵۶]
در مورد انگیزه­ های شورش بر علیه بهرام چوبین عقیده­ی نگارنده بر این است که احتمالاٌ برخی از اشراف با شنیدن خبر کمک ماوریکیوس به خسروپرویز و دیدن دو دستگی که در حمایت یا عدم حمایت از بهرام چوبین در ایران به وجود آمده بود، احتمال پیروزی خسروپرویز را زیاد دیدند؛ در نتیجه به منظور تبرئه کردن خود از نزدیک­ترین یار خسروپرویز، بندوی، نیز استفاده نمودند، و وی نیز وعده­هایی بزرگ به آن­ها داد. البته انگیزه­ های شخصی هم می ­تواند انگیزه­ این شورش باشد، اما استدلال نخست مستحکم­تر است.
۱-۸ پناهنده شدن خسروپرویز به بیزانس
خسروپرویز پس از شکست از بهرام چوبین مجبور به فرار به بیزانس و تقاضای کمک از آن شد؛ اتفاقی که در منابع مختلف، بازتاب پیدا کرده است.
۱-۸-۱ مسیر حرکت خسروپرویز
فردوسی، پس از آن، دوباره به فرار خسروپرویز باز می­گردد. خسروپرویز پیش رفت تا به باهله رسید. در آن­جا بزرگان شهر، وی را پذیرفتند. در همان زمان نامه­ای از بهرام چوبین به فرمانروای شهر رسید، که اگر لشکری به آن­جا رسید مگذارد از آن­جا برود؛ زیرا سپاه او به زودی به آ­­ن­جا می رسد. او نامه را نزد خسروپرویز برد و خسروپرویز با خواندن آن نامه از ترس رسیدن لشکر بهرام چوبین به سرعت از آن شهر رفت، و به بیشه­ای نزدیک رود فرات رسید. در آن­جا با کاروانی از مصر روبرو شدند، که ساروان آن قیس بن حارث بود. از او تقاضای غذا کردند (در برخی دیگر از منابع ایرانی نام او ایاس بن قبیصه است).^[۲۵۷] او نیز یک ماده سهر^[۲۵۸] را آورد؛ آن را کشتند و کباب کردند. سپس آن تازی راهنمای آن­ها گشت. پس از آن مردی بازرگان به نام مهران ستاد را در راه دیدند، که به آن­ها غذا و آب داد. یکی از رسوم ایرانیان آن زمان در گرامی داشتن مقام شاه در اینجا به چشم می­خورد. هنگامی که مهران ستاد خواست آب گرم برای خسروپرویز ببرد، خراد برزین دوید و آب را از وی گرفت، تا شاه با گرفتن آب از یک بازرگان شرم­زده نگردد. آن مرد سپس شراب آورد و باز خراد برزین آن را گرفت و خود شراب را به شاه داد. پس از آن خسروپرویز به سمت مرز روم حرکت کرد. او به شارستانی رسید که قیصر آن را کارستان می­خواند. ابتدا اسقف آنجا، در را بر سپاه خسروپرویز بست، اما حوادثی غیرطبیعی رخ داد که آن­ها فهمیدند این خشم خداوند است، و در را گشودند.^[۲۵۹] در اینجا بر مشروعیت حکومت خسروپرویز تأکید می­گردد:

 

 

همانگه برآمد یکی تیره ابر
وز ابر اندر آن شارستان باد خاست
چو نیمی ز تیره شب اندر کشید
همه شارستان ماند اندر شگفت

 

 

 

بفرید برسان جنگی هزبر
به هر برزنی بانگ و فریاد خواست
ز باره یکی بهره شد ناپدید
به یزدان سقف پوزش اندر گرفت^[۲۶۰]

 

 

 

خسروپرویز در آنجا مدتی درنگ کرد، و نامه­ای نیز درباره آن طوفان به قیصر نوشت. خسروپرویز از آنجا به مانوی رفت. پس از گذشت سه روز از آنجا به راه اوریغ رفت (برخی آن را معادل انطاکیه می­دانند)^[۲۶۱]. در بیراهه دیری بود که خسروپرویز با راهب آن ملاقات کرد. راهب خسروپرویز را شناخت و به وی مژده داد که یزدان تاج و تختش را به او پس خواهد داد؛ قیصر روم به او سپاهی خواهد داد و دخترش را به ازدواج او درخواهد آورد؛ بهرام چوبین نیز به جایی دور فرار خواهد کرد، و خونش را به فرمان خسروپرویز خواهند ریخت. خسروپرویز از وی درباره مدت زمان پس گرفتن تاج و تختش پرسید و راهب آن را یک سال و پانزده روز دانست. خسروپرویز درباره همراهانش نیز پرسید. راهب به او گفت که از بسطام دوری کند که درد و رنج از او خواهد رسید. خسروپرویز خشمگین شد و گفت: «نام تو را مادرت بسطام گذاشت و تو در جنگ خود را گستهم می­نامی؟» راهب به خسروپرویز اطمینان داد که شورش او نیز سرکوب خواهد شد. گستهم نیز قسم خورد، که صبحت­های ترسا درباره وی اشتباه است. از آن دیر، آن­ها به سمت شارستان وریغ رفتند.^[۲۶۲]
به نظر می­رسد که این پیش ­بینی­ها و حوادث غیرطبیعی را بعداً خسروپرویز، به خاطر نشان دادن مشروعیت پادشاهیش، از خود ساخته باشد و بدین شکل در خدای­نامه راه پیدا کرده باشند.
در روایت شاهنامه­ی فردوسی بزرگان شهر خسروپرویز را پذیرفتند، و پیکی نیز از جانب قیصر رسید با این وعده که به خسروپرویز کمک خواهد کرد. خسروپرویز با شنیدن آن خوشحال شد و به گستهم، بالوی، اندیان، خرادبرزین و شاپور دستور داد که به نزد قیصر بروند، و با او صحبت کنند و در بازی چوگان شکست نخورند. از خراد برزین خواست تا وسایل را برای نوشتن نامه به قیصر آماده کند، و تاکید کرد که این نامه باید نامه­ای پر معنی باشد تا اطرافیان قیصر نتوانند بر آن عیب بگیرند. او از خراد برزین خواست تا پس از خوانده شدن نامه به صحبت بپردازد.^[۲۶۳]
روایت تئوفیلاکت فاقد این جزئیات از حوادث بین راه است. بر طبق روایت او، هنگامی که خسروپرویز به کرکسیوم رسید، پربوس^[۲۶۴] از او پذیرایی نمود. او بیشترین لطف را در حق همسران خسروپرویز که در آغوششان نوزادانی داشتند نمود، و با نزاکت بسیار از همراهان و محافظان خسروپرویز که در حقیقت ۳۰ نفر بودند مراقبت کرد.^[۲۶۵] منابع دیگر اشاره به تعداد دقیق همراهان خسروپرویز نمی­کنند، اما اواگریوس گزارش می­ کند که خسروپرویز به همراه همسران و ۲ بچه­ی تازه متولد شده و اشراف زادگان ایرانی که داوطلبانه همراهش شده بودند به آن­جا رسید.^[۲۶۶]
روایت سبئوس با گزارش فردوسی هم­خوانی زیادی دارد. بر طبق روایت او، خسروپرویز مردانی برجسته را (که فردوسی از آن­ها نام می برد) با هدایایی نزد ماوریکیوس فرستاد و نامه­ای نوشت^[۲۶۷] (روایت فردوسی و تئوفیلاکت هم اشاره به این نامه دارند).
روایت تئوفیلاکت نیز اشاره به این نامه و سفرای ایران می­ کند:
«در دومین روز، خسرو شاه ایران از پربوس خواست تا سفارتی را به همراه نامه نزد قیصر بفرستد، و پس از نوشتن پیام سلطنتی آن را از طریق پربوس به امپراتور فرستاد. روز بعد پربوس حضور خسرو را به اطلاع فرمانده کومنتیولوس^[۲۶۸] رساند، که در هیراپولیس^[۲۶۹] اقامت داشت. همچنین درخواست کتبی خسرو را نزد وی فرستاد. کومنتیولوس به پیک­ها گزارش داد تا اخبار رویدادهایی که پربوس از هیراپولیس رسانده بود، به امپراتور برسد. با شنیدن این اخبار امپراتور ماوریکیوس از این چشم­انداز جدید خشنود و خوشحال گردید. او با جدا کردن مهرهای ایرانی خواست دقیقاً تشخیص دهد که در نامه چه نوشته شده است».^[۲۷۰]
اوگریوس تنها گزارش می­ کند که خسروپرویز سفیری را نزد امپراتور ماوریکیوس فرستاد.^[۲۷۱]
۱-۸-۲ فرستادن نامه و سفیران نزد ماوریکیوس
بر طبق گزارش شاهنامه سفیران خسروپرویز نزد قیصر رسیدند؛ قیصر از احوال آن­ها پرسید و خراد برزین به سرعت با نامه­ی شاه جلو رفت. به فرمان قیصر چهار کرسی زرین نهادند. آن سه نفر نشستند، اما خراد برزین ننشست (در اینجا تناقضی به وجود می آید. در بیت های ۱۱۲۱_۱۱۲۰ و ۱۱۴۹_۱۱۴۸ از پنج فرستاده نام برده می شود، اما این­جا به چهار نفر اشاره می­گردد).^[۲۷۲] قیصر از وی نیز خواست تا به خاطر خستگی راه بنشیند. خراد­ برزین گفت شاه ایران به او اجازه نداده است در حالی­که نامه­ی او را به دست دارد در حضور قیصر بنشیند. قیصر نیز از وی خواست تا پیغام شاه را عرضه کند.^[۲۷۳]
بر طبق روایت تئوفانس پس از اینکه خسروپرویز به کرکسیوم رسید، نفراتی را فرستاد تا ورودش را به رومیان اطلاع دهد. پربوس نجیب زاده که در آنجا بود، او را پذیرفت و با نامه­ای امپراتور را از این حوادث آگاه کرد. بهرام چوبین سفیرانی را نزد ماوریکیوس فرستاد با این درخواست که با خسروپرویز متحد نشود. امپراتور به فرمانده کومنتولیوس دستور داد تا خسروپرویز را در هیرایولیس بپذیرد، و با احترامی شاهانه با او رفتار کند.^[۲۷۴]
فردوسی، تئوفیلاکت سیموکاتا و سبئوس متن پیام خسروپرویز به امپراتور ماوریکیوس را آورده­اند. فردوسی آن را از زبان خراد برزین بیان می­ کند. بر طبق روایت فردوسی خراد برزین که گفتار خسروپرویز را به یاد داشت ابتدا خداوند را ستود. سپس به کیومرث، فریدون و کیقباد اشاره کرد، و بهرام چوبین را کسی دانست که با بیدادگری بر تخت کیان تکیه زده است؛ سپس تاج و تخت را حق خسروپرویز دانست و از امپراتور تقاضای کمک کرد. این نامه در روایت فردوسی کوتاه و در حدود شانزده بیت آمده است.^[۲۷۵]
در روایت تئوفیلاکت سیموکاتا این نامه به طور مفصل آمده است. خود او چنین ادعا می­ کند:

 

جمع

۴۲

 

 

۳-۶-۱ نحوه­ امتیازبندی پرسشنامه
برای رتبه ­بندی داده ­های این پژوهش از مقیاس رتبه­ای استفاده شده است. در این روش از پاسخ­گو خواسته می­ شود که میزان موافقت یا مخالفت خود را با هر گویه، بر مبنای یک طیف مشخص نماید. از طریق این مقیاس می توان حساسیت، تعقل و باور پاسخ­دهنده را تعیین نمود. در این پرسشنامه از یک مقیاس ۵ گزینه ای استفاده شده است که ارزش عوامل مقیاسی برای این پرسشنامه از خیلی کم (۱) تا خیلی زیاد (۵) امتداد خواهد یافت.

۳-۶-۳آزمون روایی ابزار پژوهش
مقصود این است که آیا ابزار اندازه‌گیری مورد نظر می‌تواند ویژگی و خصوصیتی که ابزار برای آن طراحی شده است را اندازه‌گیری کند یا خیر؟ به عبارت دیگر مفهوم رواییبه این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد. پرسشنامه‌ای (یا بطور کلی ابزار اندازه‌گیری) که مثلابرای ارزیابی « رشد فرهنگی» طراحی شده ولی پرسش‌هایش به گونه‌ای طراحی شده‌اند که «عدم رشد فرهنگی» را ارزیابی می‌کند روایی ندارد (هرچند ممکن است بررسی‌های آماری، پایایی مطلوب آن را نشان دهد) همین‌طور پرسشنامه‌ای که همه وجوه موضوع مورد تحقیق را در بر نگیرد قطعا دارای روایی مطلوبی نیست.نظر کارشناسان و خبرگان می‌تواند کمک خوبی برای بهبود روایی ابزار اندازه‌گیری باشد. موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازه گیری‌های نامتناسب می‌تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش سازد. متاسفانه در اغلب تحقیقات دانشگاهی در کشور ما به روایی ابزار تحقیق توجه کافی نمی‌شود.دراین تحقیق برای افزایش روایی از نظرات اساتید متخصص در رشته مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی شهر کرمانشاه استفاده شده است.
۳-۶-۴-آزمون پایایی (قابلیت اعتماد)
پایایی با این امر سر و کار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد. به عبارت دیگر، «همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به دست آمده است» چقدر است.به بیان دیگر اگر ابزار اندازه‌گیری را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار به یک گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشد. برای اندازه‌گیری پایایی شاخصی به نام ضریب پایایی استفاده می‌کنیم. دامنه ضریب پایایی از صفر تا ۱+ است. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک معرف پایایی کامل است.
در این پژوهش از روش آلفای کرونباخ برای بررسی روایی پرسشنامه استفاده شده است که به شرح جدول ۳-۱ می باشد.
جدول ۳-۱ مقادیر آلفای کرونباخ به تفکیک هر یک از مؤلفه ها

 

عوامل

تعداد سؤال

مقدار آلفای کرونباخ

 

سختگیری بانک ها

۵

۷۰۷/۰

 

عدم رشد فرهنگی

۵

۷۹۱/۰

 

ترس از خود کفا شدن

۳

۷۲۶/۰

 

وابستگی به مستمری

۴

۷۰۱/۰

 

نداشتن مهارت فنی

۵

۸۷۴/۰

 

عدم بازدهی اقتصادی

۵

۸۷۹/۰

 

در زمان حکومت ناصرالدین شاه روند استفاده از راه های چاپاری ادامه یافته و با انجام اصلاحاتی از سوی امیرکبیر به سال ۱۲۶۶هـ.ق برنامه­ای تدوین شده است که در همه ایالات تشکیلات چاپاری برقرار و در ماه ۲ بار چاپاران تردد داشته باشند. لیکن به سبب صعب­العبور بودن راه های ارتباطی و عدم کنترل مرکز در برخی ایالات نتوانست چنین برنامه­ای پیشرفت داشته باشد.
تا زمان امیرکبیر تنها کار چاپار جابجایی نامه و مراسلات حکومتی بود ولی در سال ۱۲۶۹هـ.ق دستوری از سوی امیرکبیر صادر شد که تشکیلات چاپاری که شامل ایجاد راه های چاپار و تأسیس چاپارخانه و تنظیم برنامه جهت حرکت چاپار از مرکز به ایالات و بالعکس انجام گیرد و مقرّر شد که نامه­ های مردم نیز به مقصد برسد و مسافرینی که می­خواهند سریع و با شتاب سفر کنند می­توانند از طریق راه چاپار اقدام کنند. چون در این روش شب و روز سوار بر حیوان در راه بودند و همینطور در تابستان با شدت گرمای شدید چون راه می­پیمایند خسته کننده­ترین شکل سفر است. ولی با همه دشواری­ها چند بار سریع­تر از سفر کاروانی است به همین ترتیب. بیشتر اروپائیان در سفر به ایران برای غنیمت شمردن وقت و زمان به این نوع مسافرت اشتیاق نشان می­دادند. (اوبن، ۱۳۶۲: ۲۳۶)

به نظر می ­آید با توجه به وضعیت راه ها و شرایطی که بر آن حاکم بود راه های چاپاری در اکثر راه های عمده­ی ایران وجود داشته به همین جهت اداره­ی پست مرکزی مقررات مربوط به راه ها را طوری وضع کرده بود که مسافرین با پرداخت عوارض از قرار هر فرسنگی برای هر اسب دو قران بگیرند و این مبلغ در مقصد پرداخت می­شد تا با این درآمدها به وضعیت راه ها بهتر رسیدگی گردد. (همان، ۴۳)
اکثر راههایی که به اصفهان منتهی می­شد از طریق چاپار بوده است. در راه های چاپار سفر به صورت منزل به منزل ولی با سرعت انجام می­گیرد به طوری که مسافر به محض رسیدن به منزل اول در فرصت کوتاه می ­تواند استراحتی داشته باشد. به محض تعویض اسبها بلافاصله سفر به منظور رسیدن به منزل دوم صورت می­گیرد. در این شکل از سفر معمولاً مسافر مسافتی بین ۱۵ تا ۲۰ فرسخ را که فاصله متوسط سه تا چهار منزل است روزانه طی می­ کند ولی خود چاپارها به سبب مهارت و قدرت خاصی که دارند به راحتی می­توانند از این مقدار تجاوز کرده و در یک روز مسافتی حدود ۳۰ فرسخ یا در حرکت­های سریع و شبانه­روزی مسافتی بالغ بر این را طی کنند. (کرزن، ۱۳۸۰: ۳۱-۳۰)
اروپائیان به خاطر فرصت کمی که دارند این نوع از راه ها را برای انجام سفر می­پسندند و آن را از بهترین نوع سفر می­دانند و اعتقاد دارند که این شکل سفر در ایران هم­طراز با قطارها در مسیر راه آهن است. (کارلاسرنا، ۱۳۶۲: ۲۳۹)
ج: دشواری و سختی راه ها از دید سفرنامه­نویسان عصر قاجار
در دوره­ قاجار مسیرهای ارتباطی از نوع مال رو و خاکی بوده و این راه ها به وسیله­ چارپایان و گاریها شکل گرفته بود. حمل و نقل و بازرگانی در چنین راههایی به کندی و با شرایط سخت انجام می­گرفت.هنگامی که در این کشور برای آدمی سفری طولانی در پیش است امکان ندارد که دچار زحمت نشود. چنانچه ضمن ایام سال مسافرت کمی دیرتر یا زودتر از وقت مناسب آغاز گردد آدمی بایستی یا در گرما بسوزد یا به واسطه سرما دچار یخ زدگی شود. گاه در شبانه روزممکن است سرما و گرما تواما باشند.(دوراند،۱۳۴۶: ۱۶).
مسافرت در چنین راههایی به شکل گروهی و در مدت زمان طولانی صورت می­گرفت.از جمله مسیرهای سخت که مسافرت راطولانی می­کرد مسیر بوشهر تا تهران بود که به مسافت ۱۹۶ فرسخ در مدت ۴۸ روز طی شده است. حرکت در شب تاریک از پرتگاههای سخت­گذر و تنگه­ی مرتفع می­گذشت.
آنچه به نظر می ­آید اینکه، بالا بودن آمادگی جسمانی سیاحان اروپایی در این مسیرهای سخت و طاقت­فرسا که همزمان با گرمای تابستان صورت می­گرفت، مانع از گرفتار شدن آنان به بیماری و ناخوشی می­گشت. (فوروکاوا، ۱۳۸۴: ۲۴۹).
سفر سیاحان اروپایی از مسیر شمال به سمت مرکز فلات ایران کار بسیار راحت ­تر و ساده­تری بود تا اینکه از راه خلیج فارس مسیر جنوب را به سمت شمال طی کنند (بروگش، ۱۳۷۴: ۲۱۷).
در راه­های جنوب مخصوصاً بوشهر به سمت اصفهان در فصل تابستان امکان سفر در روز بسیار سخت بود و کاروانها مجبور بودند در شب سفر کنند لیکن سفر در بیابان­های تاریک بسیار وحشتناک به نظر می­رسید زیرا جاده­ ها پستی و بلندی­های زیاد داشت و جاده گاهی بسیار باریک می­شد که در مسیر گاری و بار حیوانات به زمین می­افتاد و مسافران را به زحمت می‌اندخت (لوتی، ۱۳۷۲: ۳۹)
اینگونه مشکلات در مسیرهای ارتباطی بوشهر به سمت اصفهان در سفرهای شبانه امری کاملاً عادی محسوب می­شد و اگر سفرها در روز انجام می­گرفت ممکن بود به چنین مشکلاتی برخورد نکنند.
بنابراین آنچه مسیر ارتباطی را دشوار ساخته بود سر و بالایی بودن از خلیج فارس تا اصفهان است. بخصوص در نواحی کوهستانی که گردنه­های خطرناک داشت یا راهزنان در مناطق کوهستانی اقامت داشتند.
با همه این موارد می­توان اذعان کرد که دشواری و سختی راه ها در بازرگانی و صنعت و اقتصاد و در مجموع بر زندگی و معیشت مردم تأثیرگذار است.
یکی از این نکات مربوط می­ شود به ساختار بناها در ایران، شکل و ساختار بناها در شمال و جنوب، مغرب و شرق ایران متفاوت است و چون راه ها خاکی و خراب بودند به سختی می­شد مصالح مفید و مناسب را از نقطه­ای به نقطه­ی دیگر حمل کرد و به همین جهت اگر در برخی نقاط ایران بناهای مستحکمی وجود ندارد نباید مردم ایران را سرزنش کرد. (دروششوار، ۱۳۷۸: ۲۰۴(
۱-خراب بودن راه ها
مسیرهای ارتباطی از یک­نواختی برخوردار نبود و به نظر می­رسد که بخشی از راه ها پر دست­انداز و مرتفع و ناهموار بوده و حرکت درشکه و گاریها را با مشکل مواجه می­ساخت. به همین جهت عبور از آنها و وارد شدن به نواحی کویر و هموار برای مسافران این راه ها جالب توجه بود و احساس آرامش و راحتی می­کردند. لیکن این آرامش کوتاه مدت بود و مجدداً مسیر به صحرای شن­زار و صعب­العبور منتهی می­شد و هرچه جاده به سمت ارتفاعات منتهی می­شد خطرات هم افزایش می­یافت چرا که این نقاط محل غارت کاروانها توسط راهزنان بود، پس حرکت از این مسیرها مستلزم امکانات نظامی بود که باید به همراه مسافرین جاده­ها باشد تا در مواقع ضروری از خود دفاع کنند. (اوبن، ۱۳۶۲: ۲۸۱)
احساسی که مسافرین راه ها از شرایط جاده­های ایران در عصر قاجار دارند متفاوت است زیرا حرکت آنها در شرایط یکسان نبوده و حتی در فصول مختلف سال شرایط را برای آنها تغییر می­داد. ولی در مجموع راه های منتهی به پایتخت (تهران)، از شرایط بهتری برخوردار بود و این موضوع امری طبیعی است که حاکمان تنها به پایتخت و اطراف آن توجه دارند و هرچه از پایتخت دورتر می­شویم وضعیت متفاوت می­گردد. تمهیداتی که روسها در بخش­های شمالی داشتند تا هرچه بهتر و سریعتر به اهداف و مقاصد خود برسند بر بالا بردن کیفیت راه ها تأثیرگذار بود. بی­توجهی قاجارها به اصفهان کاملاً مشهود بود و این موضوع برمی­گردد به رقابت قاجارها با حکومت صفوی، ناهمواری راه های ارتباطی اصفهان و سنگلاخی و شن­زار بودن راه ها و اینکه رهگذران بر سر راه خود یک مرتبه به تپه یا صخره­ای عبورناپذیر می­رسیدند و به سلیقه­ی خود راه را از طرفی دور زده نشان از آن بوده که برای احداث راه از هیچ نقشه­ی مهندسی استفاده نشده بود و به همان شکل که جویباری راه خود را می­جوید و موانع را دور می­زند مسافرین سواره و پیاده در راه اصفهان به تهران و بالعکس نیز چنین راههایی را ایجاد کرده بودند. وجود توقفگاهها در این مسیر کاملاً محسوس می­شد چرا که امکان نداشت چنین مسیرهایی را یک سره پیمود. اجساد فراوان شتر یا اسب در طول مسیر نشان از سختی راه بوده است. (کلودانه، ۱۳۷۰: ۹۴-۱۹۳).
به نظر می­رسد که راه های منتهی به اصفهان از سمت شرق چنان خسته­کننده باشد که به دوزخ کویر تشبیه می­ شود و اگر سیاحان اروپایی رنج و مشقت سفر را تحمل می­کردند فقط به قصد دیدار از زیباترین شهر جهان یعنی اصفهان بود که وصف آن را از سفرنامه­های عصر صفوی شنیده بودند.
بنابراین راههایی که به سختی طی می­شد تا به اصفهان برسند دوباره طی نمی­شد و سیاحان از مسیرهای دیگر عبور می­کردند تا متفاوت از راه های قبل باشد و دوباره آن مشکلات گذشته را تجربه نکنند. (همان، ۱۳۷۰: ۱۹۲)
راه ها اعم از کوهستانی و بیابانی و کویری و همچنین راه های شن­زار مشکلات خاص خود را داشت و با تغییر فصول و شرایط آب و هوایی تغییراتی در آنها ایجاد می­­کرد که حرکت کاروانها را به کلی مختل می­نمود و امکان ادامه سفر را از بین می­برد، از جمله منحرف شدن مسیر آب می­توانست بخشی از راه را از بین ببرد چون راه ها خاکی بود و زیرسازی نشده بودند به همین جهت به باتلاقی تبدیل می­گشت یا در مسیر کوهستانی تکانهای شدید که بر درشکه و دلیجان وارد می­گشت سبب کوفتگی عضلات، یا به خاطر سنگلاخی بودن جاده، سبب شکستن محور دلیجان می­گشت و برای تعمیر آن ساعت­ها زمان را می­گرفت. در مسیرهای کویری و شن­زار با فرورفتن دلیجان در شن و ماسه به کلی کاروان از حرکت باز می­ماند و تنها چاره کار این بود که منتظر اسب­های تازه باشند که توسط درشکه­چی از راه برسند. گاهی مواقع مشکلات و سختی­ها چنان زیاد بود که امید ادامه سفر را از سیاحان و کاروانها می­گرفت و این احتمال داده می­شد که هرگز به اصفهان نخواند رسید. ولی با این شرایط به نظر می ­آید که راه های کوهستانی از خطرات بیشتری برخوردار بود آن هم به خاطر راهزنانی که در این مسیرها قرار داشتند و حتی جان مسافران را تهدید می­کردند. (همان، ۲۲۲)
درتمام سراسر ایران ازمشرق به مغرب و ازشمال به جنوب همه جا یا ویران شده و یا در حال ویران شدن است. بنایی که خراب شود کسی همت نمی کند آن را تعمیر نماید .پیوسته ویرانه به ویرانه اضافه میشود. وقتی دیده میشود که پلها خراب ، کاروانسراها ویران، راه ها وجاده ها در هم ریخته و گم شده. انسان به فکر فرو می رود و به نظر می رسد که هر یک از اهالی یا ساکنان ایران تنها به جا یازمینی که روی آن کار می کنند و به خانه ای که در ان زندگی می کنند دل بسته اند و از محل خود خارج نمی شدند و با جاهای دیگر رابطه ندارند.(فلاندن،۱۳۲۴: ۳۱۶).
۲- نبودن امنیت لازم در راه ها
به نظر می­رسد برخی انتقادات سفرنامه­ها از اوضاع راه های ارتباطی باعث گردید برخی افراد در داخل ایران نیز جرأت اعتراض داشته باشند و صدای اعتراض خود را بالا ببرند و به صراحت بیان کنند که خرابی ایران و فلاکت ایران و گرانی و بی­علمی ایران به واسطه­ نداشتن راه های خوب است.در این خصوص عین السلطنه در خاطرات خود حتی به وجود راهزنان بر سر راه های مستقیم بوشهر- شیراز اشاره دارد که هیچ تاجری جرأت حمل مالالتجاره را ندارد.(عین السلطنه،۱۳۷۴: ۷۶-۶۰)
با دیدن اوضاع راه های منتهی به اصفهان از سوی سیاحان خارجی باعث تعجب آنها می­گردد چرا که آن شکوه و عظمتی که در وصف اصفهان عصر صفوی شنیده بودند با آنچه که در عصر قاجار می­بینند بسیار متفاوت است و اذعان می­ کنند که اگر در برخی مسیرها امکان مسافرت وجود دارد به خاطر اقدامات دولتهای قبل به خصوص صفویه است که به خاطر اهمیت دادن به مسائل اقتصادی و بازرگانی توجه به مسیرهای ارتباطی را جزء برنامه ­های اصلی قرار داده بود. (فریزر، ۱۳۶۴: ۱۹۵)
عقیده بر این است که از بین راه های اصفهان، آن مسیری که به سرزمین بختیاری منتهی می­ شود را نمی­ توان در قالب راه عنوان کرد زیرا مسیری صعب­العبور و بسیار خطرناک است و برای عبور از این مسیر مسافر باید از دل و جرأت زیادی برخوردار باشد تا با راهزنان که به طور طبیعی بر سر راه قرار می­گیرند مقابله کند و هم در این مسیرها حیوانات که کالا یا مسافر را حمل می­ کنند باید از توان لازم برخوردار باشند تا بتوانند آن ارتفاعات صعب­العبور را پشت سر بگذارند. (رنه آلمانی، ۱۳۳۵: ۶۴۳)
از گزارش­های سیاحان در سفرنامه­ها آنچه به دست می ­آید اینکه راه های سخت­گذر و دشوار بیشتر در سرحدات ایران است و با این اوضاع راه ها تعمیر اساسی نمی­شد تا بلکه بدین وسیله دروازه­های ایران را به روی دشمن خارجی ببندند. بنابراین عواقبی که در پی این سیاست است این­که حمل و نقل در این راه ها کُند صورت می­گرفت و براساس آن دانش و آگاهی مردم نیز در حال ابتدایی باقی می­ماند و پیشرفت نمی­کرد. (فوروکاوا، ۱۳۸۴: ۱۳۹)
آنچه سبب ناامنی می شودریشه در تزلزل حاکمیت کشور دارد.زیرا پس از استبدادصغیر هرج و مرج کاملی بر کشور حکمفرما شد و ناامنی ها در اطراف اصفهان سازمان یافته تر و ریشه دارتر گردید.نایب حسین کاشی و رضا جوزانی علاوه بر دیگر دسته جات کوچک تفنگچی مدتی طولانی راه های اطراف را در سیطره خود گرفتند. ازسوی دیگر قشقایی ها برای نشان دادن اقتدار خود به رقابت با بختیاری ها به صحنه آمدند و راه های جنوب اصفهان را ناامن کردند. طایفه بویر احمدی نیز به شکلی سازمان یافته به غارت کاروانها و دهات اطراف شهر دست می زدند. به این فهرست باید اختلاف میان ایل قشقایی و بختیاری را اضافه کرد. ورود عوامل ناامن کننده خارج از ولایات اصفهان همانند بویر احمدی ها که زیر نظر حکومت فارس بودند با نایب حسین کاشانی که در کاشان مستقر بود کار را برحکام اصفهان سخت تر و زمینه روانی ناامنی راه ها را بیش از پیش فراهم کرد.(نورانی،۱۳۸۳: ۹).
امنیه نیز در سامان دادن به راه های اصفهان ناتوان بود زیرا پس از ۵ ماه از تاسیس این اداره، در انجمن ولایتی اصفهان صحبت شد:همه روزه خبر می رسد فلان ده یا فلان مزرعه را در رویدشت و غیره سارقین قشقایی و بختیاری و غیره غارت نمودند… خوب است انجمن فکری برای اهالی بیچاره بنماید.(همان،۱۱).
راه حل اساسی برای مقابله با همه مشکلات در راه های ارتباطی ایران و این­که حمل و نقل آسان به وجود آید، در ایجاد راه آهن از شمال و جنوب است که از این طریق شاخه­هایی از راه آهن می ­تواند شهرهای دیگر چون شیراز و اصفهان را نیز به هم پیوند دهد. یک راه حل دیگر سازماندهی وسایل حمل و نقل در مسیرهای مورد استفاده است. (وست، ۱۳۸۰: ۱۳۵)
برداشت­ها و طرز تفکرات سیاحان درخصوص اوضاع راه های ایران متفاوت است. بنابراین چنین عقیده­ای که ضعف ایران در زمینه­ راه­سازی و مشکلات حمل و نقل یک مسئله­ داخلی است و هیچ تأثیری در روابط با کشورهای دیگر ندارد، صحیح به نظر نمی­رسد زیرا اهمیتی که راه های ایران از لحاظ استراتژیکی و جغرافیایی دارند توجه استعمارگران قرن ۱۹ را به خود معطوف کرده بود.
مشکلات مربوط به راه های ایران عصر قاجار را نمی­ توان به حساب عوامل طبیعی چون بیابان و کوهستان و کویر دانست. بلکه عوامل انسانی و شرایط سیاسی پدید آمده در عصر قاجار، از جمله اغتشاشات داخلی بر سر قدرت و همچنین عبور نیروهای نظامی از راه ها، سبب بی­نظمی فراوان می­گشت. همینطور با درگذشت حاکم یا وزیری مدتها وضعیت راه ها دچار بی­نظمی می­گشت و راهزنان فرصت پیدا می­کردند تا به غارت کاروانها بپردازند. شاید ما در داخل عوامل ضعف را کمتر احساس می­کردیم ولی سیاحان اروپایی در گزارشات خود به مراتب این موضوع را مطرح کرده ­اند که نظام نامعقول گمرکی و عدم وجود وسایل ارتباطی سریع، مانع پیشرفت صنعت در ایران گشته بود. (پولاک، ۱۳۶۱: ۳۷۹
۳- فواصل و منازل بین راه
یکی از مهمترین دغدغه­ های سفر برای هر مسافری این است که برای رسیدن به مقصد فاصله­ی کوتاهتری را طی کند تا از زحمت و سختی سفر کاسته شود.
در دوره­ قاجاریه که راه ها از نوع کاروان­رو و خاکی بود مسافت­ها در مدت زمان طولانی طی می­شد یکی از مهمترین سیاستها در امر راهسازی کوتاه کردن مسافت است. گستردگی و وسعت جغرافیایی ایران سبب گشته بود که مسافرت در راه های ایران با دشواری زیاد همراه باشد. پس لازم بود تا در راه های سخت و دشوار منازلی برای استراحت کاروانیان احداث گردد. برای سنجش مسافت­ها در عصر قاجار از فرسنگ یا فرسخ استفاده می­شد. طول فرسنگ­ها در راه های ایران به یک اندازه طی نمی­شد بلکه بستگی به شرایط راه ها یا وسایل نقلیه داشت تا مسافت­ها را طی کنند.طول فرسنگ در مسیرهای کوهستانی و سنگلاخی قطعاً بیشتر بود و اگر نوع وسیله نقلیه هم قاطر یا درشکه باشد زمان بیشتری را باید در این راه ها طی کنند.در مسیرهای صاف و هموار بیابانی سرعت کاروان­ها چون بیشتر بود فرسنگ­ها را در مدت زمان کوتاهی طی می­کردند. (وست،۱۳۸۰: ۵۹)
فاصله­ی توفقگاهها یا منازل حدود ۳ تا ۸ فرسخ بود و بستگی به شرایط راه داشت که اگر مسیرها خسته­کننده نبودند فاصله منازل هم بیشتر می­شد و اگر جاده سخت و دشوار بود فاصله منازل کمتر می­شد. در ایران معمولاً اولین منازل را جهت استراحت کاروانیان به فاصله­ی کوتاهی از مبدأ احداث می­ کنند تا کاروان در اولین فرصت به فکر آنچه از ابزار و وسایل سفر را که فراموش کرده باشد و دوباره بتواند برگردد و آن را مهیا کنند. (ویلز، ۱۳۶۸: ۵۴)
به نظر می ­آید که در عصر قاجار فرسنگ اندازه دقیق ندارد و بستگی به تصور انسان دارد که کوتاه یا بلند احساس می­ شود. ولی از بین وسایل نقلیه چون اسب چون سریع حرکت می­ کند می ­تواند یک فرسخ را در یک ساعت طی می­ کند و هر فرسنگ را برابر شش کیلومتر حساب می­ کنند. (دوروششوار، ۱۳۷۸: ۱۸۵)
در تعیین منازل در مسافت ۸۰۰ کیلومتر، اصفهان به سمت بغداد که از شهرهای سلطان آباد (اراک) و سپس کرمانشاه، راه ها از میان مناطق کوهستانی می­گذشت چنین برآورد شده که در مرحله اول سفر یعنی از اصفهان به سمت سلطان آباد (اراک) قاطرچیان مسافت ۲۶۵ کیلومتر را به ۷ منزل تقسیم کرده و آن را در مدت ۷ روز طی کرده ­اند. (اوبن، ۱۳۶۲: ۳۱۲)
در سفر از تهران به سمت اصفهان هم که مسافت ۴۸۰ کیلومتر عنوان شده، مسافر با خط پُست همراه با درشکه ۵ روزه طی می­ کند که طولانی به نظر می­رسد و تصور بر این است که اگر تأخیری در ایستگاهها صورت نمی­گرفت در مدت زمان کمتر طی می­شد. (همان، ۲۷۰)
در مقایسه مسافت­های ۲۶۵ کیلومتر در ۷ روز با ۴۸۰ کیلومتر در ۵ روز قطعاً وضعیت راه ها تعیین­کننده است. اگر مسافت کوتاه بیشتر به طول انجامید، بیشتر به خاطر سختی راه و کوهستانی بودن آن است که حرکت را بسیار کُند می­کرد. ولی مسافت بیشتر در مدت زمان کوتاه اگر طی شد، هموار بودن و صاف بودن مسیر بوده است. نوع وسایل نقلیه هم در کوتاه یا طولانی بودن مسافت­ها نقش دارند. (کلودانه، ۱۳۷۰: ۱۸۸)
همچنین به نظر می­رسد مسافت­ها برحسب فصول سال متفاوت طی می­شده است. حتی تغییرات آب و هوایی و تغییر فصول در استفاده از نوع وسایل نقلیه تأثیرگذاراست.به طور مثال در تابستان کاروانها فقط در شب امکان سفر می­یافتند و در طول روز به خاطر گرمای شدید مجبور بودند به استراحت بپردازند. به همین جهت مدت زمان مسافرت را بسیار طولانی می­کرد به طوری که مسیر بوشهر تا تهران به مدت ۴۸ روز طی می­ شود.اشاره شد که مسافت­ها یک سره طی نمی­شد و کاروان در سفر بوشهر به تهران ۸ روز در شیراز و ۳ روز در اصفهان و ۲ روز در جاهای دیگر معطل مانده و چون کاروان تجاری و بازرگانی بود فقط ۳۵ روز راه پیموده شد. (فوروکاوا، ۱۳۸۴: ۲۴۹)
نوع سفر یعنی انفرادی یا با خانواده سفر کردن در مدت زمان طی شده تأثیرگذار است. فاصله اصفهان تا رشت که حدود ۱۲۲ فرسخ تخمین زده شده در مدت ۲۳ روز طی می­ شود که از این مدت ۱ روز در کاشان، ۱ روز در قزوین استراحت داشته اند. و این طول مسافرت به صورت کاروانی و همراه با خانواده بوده ولی به شکل انفرادی با وجود چاپارخانه خوب در طول مسیر می­ شود ۴ روزه طی کرد. (ویلز، ۱۳۶۸: ۱۸۸)
اگر در عصر قاجار به وضعیت راه ها توجه می­شد و وسایل حمل و نقل جدید جایگزین چارپایان می­گشت فواصل و منازل هم بسیار نزدیک می­گشت و رنج و سختی سفر را کاهش می­داد و قطعاً بر معیشت و اقتصاد مردم تأثیرگذار بود. لیکن به تناسب دشواری و آسان بودن راه و همینطور دوری و نزدیکی به کاروانسراها، فواصل دو منزل به هم متناسب بوده است.
مسلماً چون وقت و زمان برای ما دارای ارزش است و دوست داریم فواصل را در مدت زمان کوتاه طی کنیم، پس یکی از دغدغه­ های سیاحان خارجی هم به هنگام مسافرت در راه های ارتباطی ایران همین موضوع بوده است و دغدغه­ی اصلی آنها این بود که چگونه در فرصت زمان کوتاهی مسیرهای صعب­العبور و سخت را پشت سر بگذارند تا سریع به مقصد برسند.
به نظر می­رسد که شرایط جاده­ها مانند عریض یا باریک بودن راه و ناهموار بودن آن، و همینطور منتهی شدن به گذرگاههای خطرناک به طولانی شدن سفر می­انجامید. در مسیر قمشه به اصفهان مدت زمان سفر به ۱۲ ساعت به طول می­انجامید. به طوری که از این مدت زمان چهار ساعت و نیم آن از قمشه تا مهیار بوده و هفت ساعت و نیم آن از مهیار تا اصفهان بوده است. شناخت فواصل راه ها و اینکه در چه مدت زمانی می­ شود مسیرها را طی کرد سبب می­شد مسافرین کاروانها با برنامه دقیق اقدام به سفر کنند و هر آنچه در طول سفر به کار می ­آید برای خود مُهیا کنند. (گوبینو، ۱۳۶۷: ۹۳- ۱۹۲).
د- امنیت راه ها و راهکارهای مقابله با راهزنان
بحث امنیت راه ها یک موضوع کاملاً مهم برای حکومت­ها بوده است. به همین جهت برای مقابله با چپاول و غارت کاروانهای تجاری، برخی تأسیسات به وجود آمده بود که در ایران تازگی نداشت و در دوره­ های قبل از قاجاریه نیز چنین شیوه­ای برای مقابله با راهزنان وجود داشت.
برای امنیت راه ها در ایران تلاشهایی صورت می گیرد.گماشتن مستحفظین بر سر راه ها یکی از راهکارهای مهم در این خصوص بوده است. (تاورنیه،۱۳۳۶: ۱۲۲).

شدت میدان تابشی بوده و عبارت است از:
(۴-۶۹)
حال با بهره گرفتن از توابع موج حالت پایه و حالت برانگیخته، عناصر ماتریسی ممان دو‌قطبی را به دست آوردهو به این ترتیب تغییرات ضریب جذب و ضریب شکست محیط را می‌توان از معادله‌های(۴-۶۵) تا (۴۸۶۷) بدست آورد.
فصل پنجم

محاسبات عددی و نتایج مربوط به خواص اپتیکی

در این فصل قصد داریم تا به وسیله‌ی روابط به‌دست آمده از فصل چهارم، تغییرات ضریب جذب و ضریب شکست خطی، غیر خطی مرتبه سوم و کل نقاط کوانتومی کروی را برای مدل‌های مختلف پتانسیل به‌دست آورده و نتایج را با هم مقایسه کنیم.

برای این منظور از ثابت‌های زیر استفاده می‌کنیم[۶۳]:
که نرخ واهلش ، چگالی حامل‌های بار و ضریب شکست است.
، و عناصر ماتریسی ممان دوقطبی الکتریکی هستند که به این صورت تعریف می‌شوند: و معرف ترازهای ۱و۲ می باشند.

پتانسیل گاوسی

در شکل (۵-۱) ضریب جذب و در شکل (۵-۲) تغییرات ضریب شکست خطی، غیرخطی مرتبه‌ی سوم و کل نقطه‌ی کوانتومی را به صورت تابعی از انرژی فوتون فرودی به ازای مقادیر و x = 0/3 وشعاع ۵nmرسم کرده‌ایم.همان‌طور که مشاهده می‌شود، بیشینه‌ی ضریب جذب در انرژی متناظر با تفاضل انرژی بین دو زیر تراز نوار انرژی رخ می‌دهد.
در شکل (۵-۳)ضریب جذب و در شکل (۵-۴) تغییرات ضریب شکست کل به صورت تابعی از انرژی فوتون و مقادیر مختلف شدت نور فرودی ترسیم شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که افزایش شدت نور فرودی به طور قابل ملاحظه‌ای ضریب جذب را کاهش داده و در شدت اشباع رخ می‌دهد. ولی مکان قله‌ها مستقل از شدت نور است. با توجه به اینکه قدر مطلق تغییرات ضریب شکست غیرخطی مرتبه‌ی سوم با افزایش شدت، افزایش یافته و جمله‌ی خطی مستقل از شدت نور تابانده شده، است؛ می‌بینیم که در اثر افزایش شدت نور، ضریب شکست کل کاهش می‌یابد.
شکل‏۵–۱ تغییرات ضریب جذب خطی، غیرخطی مرتبه سوم و کل نقطه کوانتومی با پتانسیل گاوسی به صورت تابعی از انرژی فرودی
شکل ‏۵–۲ تغییرات ضرایب شکست خطی، غیرخطی مرتبه سوم و کل نقطه کوانتومی با پتانسیل گاوسی به صورت تابعی از انرژی فرودی
شکل‏۵–۳ تغییرات ضریب جذب کل نقطه کوانتومی با پتانسیل گاوسی به صورت تابعی از انرژی فرودی و شدت نور فرودی
شکل‏۵–۴ تغییرات ضریب شکست کل نقطه کوانتومی با پتانسیل گاوسی به صورت تابعی از انرژی و شدت نور فرودی

پتانسیل Pöschl Teller

در شکل (۵-۵) ضریب جذب و در شکل (۵-۶) تغییرات ضریب شکست خطی، غیرخطی مرتبه‌ی سوم و کل نقطه‌ی کوانتومی را به صورت تابعی از انرژی فوتون فرودی به ازای مقادیر رسم کرده‌ایم.همان‌طور که مشاهده می‌شود، بیشینه‌ی ضریب جذب در انرژی متناظر با تفاضل انرژی بین دو زیر تراز نوار انرژی رخ می‌دهد.
شکل‏۵–۵ ضریب جذب خطی، غیرخطی مرتبه سوم وکل نقطه کوانتومی باپتانسیل Pöschl Teller به صورت تابع از انرژی فوتون فرودی
شکل‏۵–۶ تغییرات ضریب شکست خطی، غیرخطی مرتبه سوم وکل نقطه کوانتومی با پتانسیل Pöschl Teller به صورت تابعی از انرژی فوتون فرودی
در شکل (۵-۷)ضریب جذب و در شکل (۵-۸) تغییرات ضریب شکست کل به صورت تابعی از انرژی فوتون و مقادیر مختلف شدت نور فرودی ترسیم شده است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که افزایش شدت نور فرودی به طور قابل ملاحظه‌ای ضریب جذب را کاهش داده و در شدت اشباع رخ می‌دهد.
شکل‏۵–۷ تغییرات ضریب جذب کل نقطه کوانتومی با پتانسیل Pöschl Teller به صورت تابعی از انرژی فرودی و شدت نور فرودی
شکل‏۵–۸ تغییرات ضریب شکست کل نقطه کوانتومی با پتانسیل Pöschl Teller به صورت تابعی از نرژی فرودی و شدت نور فرودی

پتانسیل کسری

در شکل (۵-۹) ضریب جذب و در شکل (۵-۱۰) تغییرات ضریب شکست خطی، غیرخطی مرتبه‌ی سوم و کل نقطه‌ی کوانتومی را به صورت تابعی از انرژی فوتون فرودی به ازای مقادیر و x = 0/3 وشعاع ۵nmرسم کرده ایم.همان‌طور که مشاهده می‌شود، بیشینه‌ی ضریب جذب در انرژی متناظر با تفاضل انرژی بین دو زیر تراز نوار انرژی رخ می‌دهد.
شکل‏۵–۹ تغییرات ضریب جذب خطی، غیرخطی مرتبه سوم و کل نقطه کوانتومی با پتانسیل کسری به صورت تابعی از انرژی فوتون فرودی
شکل‏۵–۱۰ تغییرات ضریب شکست خطی، غیرخطی مرتبه سوم و کل نقطه کوانتومی با پتانسیل کسری به صورت تابعی از انرژی فرودی
در شکل (۵-۱۱)ضریب جذب کل و در شکل (۵-۱۲) تغییرات ضریب شکست کل به صورت تابعی از انرژی فوتون و مقادیر مختلف شدت نور فرودی ترسیم شده است. همان طور که می‌بینید در شدت اشباع رخ می‌دهد.
شکل ۵-۱۱ تغییرات ضریب جذب کل نقطه کوانتومی با پتانسیل کسری به صورت تابعی از انرژی فرودی وشدت نور فرودی
شکل ۵-۱۲ تغییرات ضریب شکست کل نقطه کوانتومی با پتانسیل کسری به صورت تابعی از انرژی فرودی وشدت نور فرودی

پتانسیل مورس

در شکل (۵-۱۳) ضریب جذب و در شکل (۵-۱۴) تغییرات ضریب شکست خطی، غیرخطی مرتبه‌ی سوم و کل نقطه‌ی کوانتومی را به صورت تابعی از انرژی فوتون فرودی به ازای مقادیر و x = 0/3 وشعاع ۵nmرسم کرده‌ایم.همان‌طور که مشاهده می‌شود، بیشینه‌ی ضریب جذب در انرژی متناظر با تفاضل انرژی بین دو زیر تراز نوار انرژی رخ می‌دهد.
شکل ۵-۱۳ تغییرات ضریب جذب خطی ، غیر خطی مرتبه سوم و کل نقطه کوانتومی با پتانسیل مورس به صورت تابعی از انرژی فوتون فرودی