در این فصل با بهره گرفتن از داده‌های موجود در فصل دوم به بررسی و مقایسه روایات و دست آخر استنباط اخبار موثق تر و متواتر در مورد کاووس پرداخته می شود.
فصل چهارم به بررسی نمونه‌های مشابه داستان‌ها و شخصیت کاووس در اساطیر و حماسه‌های دیگر ملل
اعمال و خصوصیّات شخصیت‌های اسطوره‌ای، داستانی و تاریخی ملل مختلف جهان گاه همسانی‌های اعجاب‌آوری با برخی شخصیت‌ها در روایت‌های ملل دور و نزدیکشان دارند. شخصیت کاووس و برخی از داستان‌های او نیز شباهت‌های غیر قابل انکاری با دیگر شخصیت‌ها و داستان‌های ملل دیگر دارد در این بخش این داستان‌ها و شخصیت قهرمانان آن‌ ها با یکدیگر مورد مقایسه قرار خواهد گرفت. از جمله الگوهای داستانی که به تواتر در داستان‌های ملل دیگر آمده و در ماجراهای کاووس نیز آمده است می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:
- داستان عزم به آسمان رفتن برخی شاهان و بزرگان
- داستان خشم گرفتن پدر یا پدر خوانده‌ای بر پسر خویش به تحریک نامادری عاشقی که ناکام مانده و از در انتقام در آمده است.
- داستان کشتن حیوانی مقدّس و گرفتارشدن به نفرین ابدی
- داستان کشتن وزیر خردمند و کاردان از سوی پادشاه ستمگر و بی‌خرد.
- داستان زنده کردن مردگان، جوان کردن پیران و شفا بخشیدن به زخمیان و بیماران توسط قدیسان و ورجمندان
فصل پنجم کاووس در ادب فارسی:
شاید همه‌ی ما به عنوان دانشجویان خرد و کلان ادبیات فارسی همیشه هنگامی که به تعمق درباره‌ی مبحثی می‌پردازیم این موضوع در ذهنمان طرح می‌شود که جایگاه آن مبحث در ادبیات فارسی خصوصاً ادب کلاسیک چگونه بوده است؟ کدام شاعران و به کدام منظور بیشتر از آن مفهوم استفاده کرده است؟ همین پرسش‌ها با عنوان «… در ادب فارسی» موضوع بسیاری از تحقیقات و پایان‌نامه‌های ما و هم‌کلاسان‌مان بوده و هست. آخرین بخش از این رساله هم به دنبال «کاووس در ادب فارسی» است و سعی دارد پس از نقل تک تک ارجاعاتی که در قالب تلمیحات و … به کاووس و ماجراهایش دست کم در آثار محوری ادب فارسی شده است، نگاه ادیبان را به کاووس و کارکرد نام کاووس را در تلمیحات دریابد.
فصل ششم نتیجه‌گیری
آیا این شباهت‌ها در ذهن و ادبیات ملّت‌ها به خاطر برخی تجربه‌های مشترک انسانی به توارد وارد شده‌اند یا آن که ملّتی از ملّت دیگر داستانی را اقتباس کرده و سپس به فراخور مقتضیات اقلیمی و فرهنگی، اجتماعی خاص خود افزونی‌ها و کاستی‌هایی را بر آن وارد کرده است؟ بدیهی‌ست که اگر در بررسی خود نمونه‌ای مشابه با یکی از داستان‌های کاووس در اسطوره‌های یکی از تمدن‌های دور دست (مثلاً تمدّن آزتک در مکزیک باستانی) بیابیم نمی‌توانیم نام تبادل فرهنگی را بر این مشابهت بگذاریم و آن را توارد در اذهان انسان‌هایی که علی‌رغم فواصل جغرافیایی دردهای مشترک انسانی دارند قلمداد می‌کنیم و در عوض اگر مشابه داستانی را با جزییات خودش تنها در داستان‌های ملل همسایه ببینیم ناچاریم آن را تبادل فرهنگی بدانیم. از آن‌جا که تاکنون در این حوزه هر کس به اقتضای حال و مقال خود و فارغ از نگاهی علمی و در عین حال جهانی سخن رانده است، بخش سوم این رساله برای نخستین‌بار در نوع خود سعی دارد تا با نگاهی علمی و در عین حال جهانی به معین کردن اصل و ریشه‌ی آن دسته از داستان‌های کاووس که با داستان‌های ملل دیگر مشابهت دارد بپردازد و توارد یا تبادل فرهنگی بودن را در تک‌تک این داستان‌های مشابه تا جایی که امکان دارد معلوم کند.

امید است که با راهنمایی‌های عالمانه و مشفقانه‌ی استاد محترم راهنما و استادان محترم مشاور توانسته باشم رساله‌ای درخور و شایسته‌ی توان علمی- تحقیقی خود و استادانم نگاشته و سهم کوچکی در پیشرفت علم داشته باشم.
۱-۲ اهمیت و ضرورت تحقیق
پادشاهی کاووس با آن همه حوادث و داستان‌های متعدد پرحجم ترین قسمت شاهنامه را در بر می‌گیرد امّا تا کنون این دوره و این بخش از شاهنامه به طور مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است. چه بسا با بررسی دقیق روایت‌های مختلف پیرامون کاووس بتوانیم به یک تبارشناسی روایت‌های اسطوره‌ای حماسی ایرانیان دست یابیم. هم‌چنین ریشه‌شناسی داستان‌های کاووس تا حدی نشان‌دهنده‌ی جایگاه فرهنگ ایرانی در میان دیگر فرهنگ‌های ملل همسایه است. آیا آن‌گونه که برخی می‌گویند «هنر نزد ایرانیان است و بس»؟ یا ایرانیان هم از دیگران چیزهایی را اقتباس کرده‌اند؟ هم‌چنین این تحقیق خواهد توانست دریچه‌ای نو در تحقیق درباره‌ی شخصیت‌های حماسی و اسطوره‌ای ایرانیان بگشاید.
۱-۳ اهداف تحقیق
این رساله پنج هدف اساسی را دنبال می‌کند:
بررسی و مقایسه‌ی روایات کاووس
تبارشناسی این روایت‌ها
بررسی و مقاسیه‌ی روایات کاووس با روایات مشابه ملل دیگر
بررسی احتمال توارد یا تبادل فرهنگی در مورد روایت‌های مشابه و تبارشناسی موارد تبادل یافته
جایگاه کاووس در آثار ادیبان فارسی زبان از آغاز تا امروز
۱-۴ معرفی برخی منابع و پیشینه تحقیق
ص‍ف‍ا، ذب‍ی‍ح‌ال‍ل‍ه‌؛ ح‍م‍اس‍ه‌س‍رای‍ی‌ در ای‍ران‌: از ق‍دی‍م‍‌ت‍ری‍ن‌ ع‍ه‍د ت‍اری‍خ‍ی‌ ت‍ا ق‍رن‌ چ‍ه‍ارده‍م‌ ه‍ج‍ری‌، تهران: امیرکبیر، ۱۳۶۴٫
این کتاب نخستین اثری است که به طور علمی به نقل و بررسی حماسه های ایرانی و آثار حماسی ایران و طبقه بندی آن ها پرداخته است و با وجود اینکه تالیف آن به حدود هفتاد سال پیش باز می گردد و جای خالی برخی یافته های امروزی در آن مشهود است؛ هنوز از بسیاری جهات منبعی بی نظیر و مرجع برای پژوهندگان حماسه های ایرانی به شمار می آید که این ماندگاری مدیون سه چیز است: نخست مقدم بودن در آثار حماسه پژوهی، دوم بارعلمی و زحمت فراوان مولف فقید آن در تالیف اثری جامع در زمان خود و سوم کاهلی محققان حماسه پژوه امروزی در تالیف اثری نو و یا ویرایش کار استاد صفا منطبق با یافته های جدید بر اساس مقالات علمی چاپ شده در روزگاران اخیر.
ک‍ری‍س‍ت‍ن‌‌س‍ن‌، آرت‍ور؛ کیانیان، ترجمه ذبیح‌الله صفا، ت‍ه‍ران‌: بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏‏‏، ۱۳۵۶.
نزدیک ترین کار را می‌توان کیانیان اثر ایران‌شناس فقید دانمارکی آرتور کریستن سن دانست که سال‌ها پیش به رشته‌ تحریر در آمده و توسط استاد ذبیح‌الله صفا ترجمه شده است. در این اثر مختصر تمامی پادشاهان کیانی از جمله کاووس مورد بررسی قرار گرفته و روایات اوستایی، پهلوی و فارسی- عربی درباره‌ی ایشان با هم مقایسه شده‌اند و در نهایت نویسنده نیز نظر خود را درباره‌ی میزان تاریخی بودن این شخصیت‌ها ابراز کرده است. البته باید یاد آوری کرد که کریستنسن معتقد به تاریخی بودن کیانیان است و این نظر وی توسط بیشتر دانشمندان بعد از او رد شده است.
دوم‍زی‍ل‌، ژرژ؛ ب‍ررس‍ی‌ اس‍طوره‌ی‌ ک‍اوس‌ در اس‍اطی‍ر ای‍ران‍ی‌ و ه‍ن‍دی‌، ترجمه م‍ه‍دی‌ ب‍اق‍ی‌، ش‍ی‍ری‍ن‌ م‍خ‍ت‍اری‍ان‌، ت‍ه‍ران: ق‍ص‍ه‏‏، ۱۳۸۴.
در سال‌های اخیر کتابی هم با عنوان: ب‍ررس‍ی‌ اس‍طوره‌ ک‍اووس‌ در اس‍اطی‍ر ای‍ران‍ی‌ و ه‍ن‍دی از ژرژ دومزیل و ترجمه‌ی مهدی باقی توسط نشر قصه به چاپ رسیده که خود یک بخش از کتابی چهار بخشی است که در ایران به صورت کتاب مستقلی به چاپ رسیده. از آن جا که دومزیل در زمان حیاتش کتابی به چاپ نرساند؛ اصل فرانسوی این کتاب که پس از مرگ دومزیل در حدود چهل و اندی سال پیش به چاپ رسیده، برگردان هشت سخنرانی وی است درباره‌ی موضوعات مختلف اسطوره‌ای از جمله اسطوره‌ی کاووس در اساطیر ایران و هند. این اثر تنها به بررسی اسطوره‌ی کاووس تنها در جغرافیای ایران و هند می پردازد.
یشت‌ها/ گزارش پورداوود؛ به کوشش بهرام فره‌وشی، تهران: دانشگاه تهران: ۱۳۵۶.
بیشترین اشاره های اوستا به کاووس در یشت ها آمده و یکی از بهترین ترجمه های یشت ها به فارسی نیز ترجمه ابراهیم پورداوود است.
اوس‍ت‍ا: ک‍ه‍ن‌ت‍ری‍ن‌ س‍روده‍ا و م‍ت‍ن‌ه‍ای‌ ای‍ران‍ی‌/ گ‍زارش‌ و پ‍ژوه‍ش‌ ج‍ل‍ی‍ل‌ دوس‍ت‌خ‍واه‌؛ ت‍ه‍ران‌: م‍رواری‍د، ۱۳۷۰.
اگرچه ترجمه جلیل دوستخواه از اوستا دقت ترجمه پورداوود را ندارد اما مزیّت اوستای دوستخواه در آوردن ترجمه تمام متون اوستایی در دوجلد و وجود وندیداد در آن است.
۱-۵ روش تحقیق
این پژوهش به روش کتابخانه‌ای انجام گرفته و برای اجرای آن مراحل زیر پیموده شده است:
مطالعه‌ی دقیق کتاب‌های مربوط به کیکاووس و فیش‌برداری از آن‌ ها.
مقایسه‌ی دقیق روایت‌های هریک از این منابع با یکدیگر و کشف و یادداشت همسانی‌ها و افتراق‌های موجود.
مطالعه‌ی دقیق کتاب‌های مربوط به شخصیت‌های مشابه کیکاووس در اساطیر ملل دیگر و فیش‌برداری از آن‌ ها.
مقایسه‌ی دقیق هر یک از این روایت‌ها با یکدیگر و کشف و یادداشت همسانی‌ها و افتراق‌های میان آن‌ ها.
طبقه‌بندی و تجزیه و تحلیل مطالب به دست آمده و فیش‌های نوشته شده.
نتیجه‌گیری.
نوشتن و تایپ رساله.
۱-۶ پرسش‌های تحقیق
دلیل تفاوت‌های جزئی در روایت‌های حتی هم زمان در مورد کاووس چیست؟
کدام روایت‌های پس از اسلامی از کدام روایت‌های پیش از اسلام نشأت گرفته‌اند؟ (تبارشناسی روایات)