۲۰- شیوه ی هنری

منظور از شیوه هنری امر به معروف و نهی از منکر آن است که در بسیاری موارد می توان با استفاده ی مثبت از هنر، ارزشهای الهی را تبلیغ کرد و راه ها و روش های منکر در زندگی را به مخاطبین یادآور شد. مثلاً می توان از راه ساختن فیلمهای تلویزیونی و سینمایی یا تئاتر و نمایش ها ،معروف و منکر را بشناسانیم و خطر آلوده شدن به مفاسد و پیمودن راه فاسدان و ضد این را یادآور گردیم به عنوان مثال در فیلمها و تئاترها: توزیع مواد مخدر، اعتیاد و آلودگی به مواد مخدر در مشروبات الکلی، و آثار زیانبار آن را در زندگی فردی و اجتماعی انسان هنرمندانه ترسیم نمود و به مخاطبین تفهیم کرد که پایان هر راهی چگونه است و آنها باید در زندگی چه رفتاری داشته باشند و بر اساس چه الگویی حرکت کنند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
خطاطی و نقاشی نیز از دیگر ابزار هنری است که می تواند در این زمینه به کار گرفته شود و پیام رسان خوبی برای مخاطبین باشد. شعر و صدای زیبا هم می تواند در جهت گسترش معروف و مبارزه با منکر بکار رود.
نقش هنر در دعوت مردم به فساد و انحراف، بر کسى پوشیده نیست. سامرى با هنر مجسمه‏سازى توانست مردم را منحرف و بنى‏اسرائیل را گوساله‏پرست کند.
زیباگویى، فصاحت و بلاغت، بهترین اهرم براى جذب مردم است؛ همان‏گونه که قیافه زیبا و موزون ، نقش مهمى در تأثیر کلام دارد.
در قرآن، امر شده است که هنگام رفتن به مسجد، زینت‏هاى خود را با خود بردارید.[۱۹۲]
سخن زیبا و مجادله نیکو از سفارشهاى قرآن کریم است.[۱۹۳]
یکى از نامهاى قرآن، «احسن القصص است.» آرى، قصه‏گویى یک هنر است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۲۱- شیوه آئینه‏وار

حدیثى از پیامبرصلى الله علیه وآله نقل شده که فرمود: «المؤمن مرأه المؤمن» مؤمن آئینه مؤمن است. اگر در این حدیث کوتاه دقت کنیم، نکاتى درباره شیوه امر به معروف درک مى‏کنیم؛ از جمله:

آئینه از روى صفا عیب را مى‏گوید، نه از روى انتقام، غرض وکینه.

آئینه زمانى عیب را نشان مى‏دهد که خودش گرد و غبار زده نباشد.

آئینه مراعات مقام و منصب را نمى‏کند.

آئینه عیب را بزرگتر از آنچه هست، نشان نمى‏دهد.

آئینه همراه با نشان دادن عیب، نقاط قوّت را نیز نشان مى‏دهد.

آئینه عیب را روبه‏رو مى‏گوید نه پشت سر.

آئینه عیب را بى سر و صدا مى‏گوید.

آئینه عیب را در دل نگه نمى‏دارد و همین که از کنارش رد شدى، عیب از صفحه او پاک مى‏شود.

آئینه را اگر شکستى، خرده‏هاى آن هم زشت وزیبا را نشان مى‏دهد. مؤمن را اگر شکستى وتحقیر کردى، باز دست از حرفش بر نمى‏دارد.

اگر آئینه عیب مرا گفت، باید خودم را اصلاح کنم؛ نه آنکه آئینه را بشکنم. آرى! اگر مسلمانى نهى از منکر کرد، شما گناه را از خود دور کن و به انتقاد کننده اعتراض نکن.

۲۲- شیوه آماده‏سازى‏

سخن حق، همچون شکر است؛ اگر شکر را به همین شکل در گلوى کسى بریزیم، امکان دارد خفه شود. باید شکر را با آب مخلوط کرده تا تبدیل به شربت شود و براى همه افراد قابل استفاده و تحمّل شود.
اگربخواهیم درباره روایات کفن برای مردم در تلویزیون صحبت کنیم، ابتداشاید بعضى از مردم تحمّل شنیدن این‏گونه حرفها را نداشته باشند. پس، زمینه را این گونه آماده می کنیم که: از نیازهاى عمومى و همگانى، نیاز به لباس است. اسلام براى هر فصل و زمان و کارى لباس در نظر گرفته و دستوراتى داده است؛ مثل لباس کودک، لباس کار، لباس جنگ، لباس نماز عید، لباس نماز باران، لباس احرام و حج، لباس عروس، لباس دادن به برهنه‏ها، نظافت لباس، وصله کردن لباس، رنگ لباس، دوخت لباس، جنس لباس و …
و براى هر یک از عناوین هم حدیثى و نکته‏اى می آوریم. کم‏کم مردم را براى شنیدن بحث آخرین لباس (کفن) و روایات کفن آماده می کنیم. ولى اگر از ابتدا مى‏گفتیم: موضوع بحث امروزم کفن است، شاید میلیونها نفر تلویزیون را خاموش مى‏کردند.

۲۳- شیوه تلقین‏

چه بسیارند افرادى که از انجام معروف هراس دارند و چه بسیارند کسانى که جدا شدن از بعضى منکرات را براى خود محال مى‏پندارند، در صورتى که تلقین صحیح و بیان نمونه‏ها در این زمینه کارگشا خواهد بود.
قرآن کریم در نهى از شراب، اول از منافع مادى و مالى آن سخن گفته است و بعد مى‏فرماید:«ضررش از نفعش بیشتر است.» [۱۹۴]
خداوند در برخورد با کافران و منافقان و مشرکان، همواره از عبارتِ «اکثرهم» استفاده مى‏کند، یعنى همه آنان را نفى نمى‏کند بلکه مى‏فرماید: بیشتر آنها چنین هستند. در برخورد با خلافکاران نیز باید ابتدا نقاط قوت و مثبت آنهارا بگوییم و سپس آنهارا متذکر کنیم.

۲۴- شیوه امید دادن‏

گاهى انسان گنهکار با خود مى‏گوید: دیگر از ما گذشته است، ما دیگر راهى براى بازگشت نداریم. ما دیگر جهنمى شده‏ایم. این گونه افراد هر روز به گناه بیشترى گرفتار مى‏شوند.
چون قامت ما براى غرق است‏ در کم و زیاد او چه فرق است‏
باید به آنها از عفو الهى و از پذیرفتن توبه و لطفى که خداوند به توبه‏کنندگان دارد بگوییم و خاطراتى از توبه‏کنندگان بیان کنیم تا گناه، او را به یأس نکشاند. باید به او تذکر داد که یأس از گناهان کبیره است.

۲۵- شیوه توجه به ظرفیت افراد

امام صادق (‏علیه السّلام) شخصى را براى مأموریتى به منطقه‏اى فرستاد. او در گزارش خود به امام، از مردم منطقه به شدت انتقاد کرد. امام فرمود: ایمان ده درجه دارد. بعضى یک درجه ایمان دارند و بعضى دو درجه، بعضى هم هفت تا ده درجه. نباید کسانى که ایمان کامل‏ترى دارند، از دیگران توقع بیش از ظرفیت داشته باشند.[۱۹۵]
در شیوه تبلیغ انبیا مى‏خوانیم که مى‏فرمودند: ما مأموریم طبق ظرفیت افراد با آنان صحبت کنیم.[۱۹۶]

۲۶- شیوه کنایه گویى‏

قرآن به حضرت عیسى (‏علیه السّلام) مى‏فرماید:«آیا تو به مردم گفتى که من و مادرم را خدا بگیرید؟! »[۱۹۷]
در جاى دیگر، خداوند پیامبر(صلّى الله علیه و آله و سلّم) را مخاطب قرار داده و مى‏فرماید: «اگر پدر یا مادرت نزد تو به پیرى رسیدند، تو با آنان درشتى نکن! »[۱۹۸]
در حالى که همه مى‏دانیم حضرت عیسى مردم را به توحید دعوت مى‏کرد و پیامبر اسلام در کودکى پدر و مادر خود را از دست داده بود. این گونه خطاب‏ها در حقیقت به مردم است.

۲۷- شیوه ایجاد محبّت‏

در بخش مهمّى از قرآن، خداوند نعمت‏هاى خود را مى‏شمارد تا عشق انسان را نسبت به خود زیاد کند.
قرآن مى‏فرماید: «پروردگارِ کعبه را پرستش کنید؛ زیرا او شما را از گرسنگى و ترس نجات داد.[۱۹۹]»
نمونه‏هایى از سیره پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) درباره جذب دل ها :
۱٫ هرگاه سه روز یکى از یاران را نمى‏دید، به سراغش مى‏رفت.[۲۰۰]
۲٫ از مریض‏ها در دورترین نقطه شهر عیادت مى‏کرد.[۲۰۱]
۳٫ مردم را با بهترین نام صدا مى‏زد. حتى نام زنان و کودکان را با کرامت مى‏برد.[۲۰۲]
در تاریخ زندگى اهل بیت علیهم السلام نیز خاطرات فراوانى به چشم مى‏خورد که یک نمونه از آن را نقل مى‏کنیم:
مردى شامى به امام حسن مجتبى‏(‏علیه السّلام) جسارت کرد. حضرت، ایشان را به منزل بردند و چنان مورد احترام قرار دادند که او از حرفهاى خود شرمنده شد.[۲۰۳]
در روایات مى‏خوانیم: «با هر کس که با تو قطع رابطه کرد، ارتباط برقرار کن و هر کس به تو بدى کرد، تو با او خوبى کن.[۲۰۴] »

۲۸- شیوه تحریک عواطف‏

شخصى به مادرش تندى کرد. روز بعد، امام صادق‏(‏علیه السّلام) او را دید و به او فرمود: چرا با مادرت تندى کردى؟ مگر نمى‏دانى که شکم مادرت منزل تو بود؟ دامان مادرت گهواره تو بود؟ شیر مادرت غذاى تو بود؟ سپس فرمود: پس با او خشن نباش.[۲۰۵]

۲۹- شیوه مخفیانه و مختصر

در حدیث مى‏خوانیم: هر کس برادر دینى خود را مخفیانه موعظه کند، او را آراسته کرده، ولى هر کس آشکارا موعظه کند، او را شرمنده کرده است.[۲۰۶]
گر نصیحت کنى، به خلوت کن‏ که جز این، شیوه نصیحت نیست‏
هر نصیحت که برملا باشد آن نصیحت به جز فضیحت نیست‏
در حدیث مى‏خوانیم: «هرگاه کسى را موعظه مى‏کنى؛ خلاصه بگو![۲۰۷] »

۳۰- شیوه مماشات‏

حضرت ابراهیم (علیه السّلام) براى نهى از بزرگ‏ترین منکر (شرک) از راه مدارا و مماشات وارد شد و گام به گام به انتقادات خود اضافه کرد.
بار اول فرمود: خورشید غروب مى‏کند و من غروب شدنى را دوست ندارم. «اِنِّى لا اُحِبّ الآفِلِین»[۲۰۸]
بار دوم فرمود: ماه پرستى انحراف است و خدا مرا گرفتار آن نکند. «لَئِنْ لَم یَهْدَنى رَبِّى…»[۲۰۹]
بار سوم فرمود: من بیزارم از هر چه که شما شریک خدا مى‏دانید. «اِنِّى بَرِى‏ءٌ مِمَّا تُشْرِکُون»[۲۱۰]

۳۱- شیوه خشکانیدن‏ ریشه مفاسد:

یکی از شیوه های درست در برخورد با منکر، بستن چشمه فساد و تباهی هاست، زیرا گاه می توان با تدبیری کوچک و کم هزینه، از وقوع منکری بزرگ و گسترش آن در جامعه پیش گیری کرد و زمینه سوءاستفاده اهل منکر را از میان برداشت، چونان که پیامبر اکرم(ص)با تخریب مسجد ضرار زمینه بسیاری از شیطنت های منافقان و زشتی اهل منکر را از میان برداشت.سیره پیشوایان معصوم ما یادآور نمونه های عینی از این شیوه کارآمد است که در مبارزه با منکرها و پیش گیری از گسترش آن، این شیوه را به کار می بستند.امام صادق(علیه السّلام) و امام باقر(علیه السّلام) هر کدام جداگانه آورده اند: در زمان امام علی(علیه السّلام) جوانی را به نزد آن حضرت آورده بودند که استمناء کرده بود. آن حضرت تا آن جا که کف دستان آن جوان قرمز شد به دست های او تازیانه زد و سپس برای پیشگیری از تکرار آن، دستور داد تا از بیت المال هزینه ازدواج او را پرداخت کنند.[۲۱۱]از این نمونه ها که در سیره و منطق عملی پیشوایان ما فراوان است، می توان نتیجه گرفت که برای پیش گیری از منکرها لازم است به جای مبارزه با معلول ها با علت ها مبارزه کرد که از ضریب موفقیت بالایی برخوردار است.
قرآن مى‏فرماید: «سوء ظن نبرید و تجسّس نکنید»؛[۲۱۲] زیرا سوء ظن، سرچشمه تجسّس و تجسس، سرچشمه غیبت مى‏شود.
اگر قرآن، زنان را از پایکوبى[۲۱۳] و یا گفتار همراه با ناز و کرشمه و تحریک آمیز[۲۱۴] نهى مى‏کند، به خاطر خشکاندن سرچشمه گناه است.
در مسائل سیاسى واجتماعى نیز براى اصلاح دولت‏ها باید دولتمردان اصلاح شوند و براى اصلاح نسل نو، باید خانواده‏ها اصلاح شوند.
قرآن مى‏فرماید: «با رهبران کفر مبارزه کنید.[۲۱۵]»