فصل اول کلیات
۱-۱-مقدمه
رسوبات ژوراسیک میانی در شمال کرمان گسترش وسیعی دارند این رسوبات که سازند هجدک نام دارند به علت داشتن ذخایر زغال سنگ از دیر باز مورد توجه زمین شناسان بوده است فعالیت های اکتشافی و زمین شناسی فراوانی در این ناحیه صورت گرفته که آغاز آن از دهه چهل شمسی می باشد پیش از این دوره در منطقه دشت خاک از لحاظ ماکروفسیل های گیاهی مطالعاتی محدودی صورت گرفته است (میرزآیی عطاآبادی ،۱۳۸۱) .
برش مورد مطالعه از لحاظ زمین شناسی در زون رسوبی ایران مرکزی در منطقه راور قرار گرفته و سن رسوبات آن از دوران دیرینه زیستی ،دوره کامبرین شروع و در میانه زیستی و دوران سوم ادامه یافته و به رسوبات عهد حاضر (کواترنری) ختم می گردند (میرزآیی عطا آبادی ،۱۳۸۱).
با توجه به اینکه موضوع این رساله بررسی سیستماتیک ماکروفسیل های گیاهی برش گل توت در منطقه دشت خاک است بیشتر سعی شده مطالب روی مقطع مورد نظرمتمرکز باشد.
برش مورد مطالعه در۱۰۰ کیلومتری شمال کرمان و۳۰ کیلومتری شمال شرق زرند در منطقه دشت خاک با موقعیت جغرافیایی ۵۶ تا ۵۷ طول جغرافیایی و ۳۰ تا ۳۱ درجه عرض جغرافیایی واقع است که از لحاظ مورفولوژی در یک منطقه کوهستانی قرار دارد که بیشترین لیتولوژی آن را رسوبات ماسه سنگی وشیل های زغالی تشکیل میدهندکه بیشتر این شیل ها حاوی ماکرو فسیل های گیاهی میباشند .
مقطع مورد مطالعه که در برگیرنده لایه های زغالی به نام معدن گل توت شکل (۱- ۱)و شامل سازند بادامو و هجدک میباشد و از شیل و ماسه سنگ به رنگ خاکستری تا سبز زیتونی تشکیل شده است و تقریبا از لیتولوژی نسبتا یکنواختی برخوردار و اکثرا رسوبات قاره ای می باشند .
۱-۲-مطالعات پیشین
ایران از دیرباز به علت پتانسیل معدنی مورد توجه زمین شناسان بوده و افرادی چون بارنارد (Barnard ,1968) به مطالعه فسیل های گیاهی البرز در مناطق مختلف پرداختند و با مطالعه فسیل های گیاهی جمع آوری شده توسط زمین شناسان شرکت نفت از ایران مرکزی دو گیاه یکی متعلق به سری دوگر و دیگری متعلق به سری لیاس را معرفی کرد .
وان گونتیبرگ وان سیترت (Van konignenburg and van Cittert ,2007) فسیل های گیاهی تریاس آق دربند را مورد بررسی قرار دادند .
سادونیکوف (Sadovnikov ,1991-1995) فسیل شناس شوروی سابق مقالاتی را در مورد فسیل های گیاهی نهشته های زغال دار ایران منتشر کرده است .
شواتیزر (Schweitzer ,2009) که به مطالعه فسیل های گیاهی رتو- لیاس ایران و افغانستان از سال ۱۹۷۵ پرداخته بود و هنوز هم ادامه دارد ، آثار ارزشمندی را منتشر کرده است .
واسیلف (Vassiliev,1984) ماکروفسیل های بخش های مختلفی از ایران از جمله معادن زغالسنگ باب نیزو و هشونی در شمال کرمان را مطالعه و با همکاری شرکت ملی فولاد ایران مقاله ای تحت عنوان فسیل های گیاهی مزوزوئیک مناطق زغال دار ایران ، منتشر کرد .
فخر (۱۳۷۱ ) نیز رساله دکتری خود را به فلورای سازند شمشک در نواحی شمال ایران اختصاص داد .
میرزایی عطا آبادی (۱۳۸۱) و سهیلی (۱۳۸۱) نیز پایان نامه کارشناسی ارشد خود را به مطالعه ماکروفسیل های گیاهی حوضه زغالی کرمان اختصاص داده اند .
واعظ جوادی و میرزایی عطاآبادی (Vaez javadi & Ataabadi ,2006) مقاله ای تحت عنوان ( ماکروفسیل های گیاهی سازند هجدک ) منتشر کردند .
خلیلی زاده (۱۳۸۹) نیز پایان نامه کارشناسی ارشد خود را به مطالعه ماکروفسیل های گیاهی سازند هجدک برش باب هوتک اختصاص داده است .
عامری (Ameri ,2013) فسیل های گیاهی معدن زغال سنگ باب هوتک در شمال کرمان را مورد بررسی سیستماتیک قرار دارد.
میرزایی (Mirzaie ,2005) مخروط های چوب های ژوراسیک میانی سازند هجدک در شمال کرمان را مورد مطالعه قرار داد .
۱-۳-اهداف موردنظر
ازانجام این پروژه اهداف ذیل مورد نظر میباشند :

شناسایی ومطالعه ماکروفسیل های گیاهی جمع آوری شده از منطقه .

تعیین سن نسبی سازند هجدک در برش گل توت .

ترسیم ستون چینه شناسی منطقه مورد مطالعه .

پالئواکولوژی و محیط رسوبی .

۱-۴-موقعیت جغرافیایی وآب و هوای منطقه مورد مطالعه
استان کرمان پهناورترین استان کشور ایران در قسمت جنوب شرقی ایران زمین واقع شده است. مساحت این استان درحدود ۱۷۱۹۹۳ کیلومترمربع می باشد. این استان بین ۲۵درجه و۵۵ دقیقه تا ۳۶ درجه عرض شمالی و ۵۲ درجه و۳۶ دقیقه تا ۵۹ درجه و۳۰ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرارگرفته است (وزیری و باستانی پاریزی ، ۱۳۸۵).
استان هرمزگان در جنوب استان پهناور سیستان و بلوچستان در شرق و در سمت غرب و جنوب غربی استان فارس و شمال هم استان های خراسان و یزد در جوار استان کرمان قرار دارند (وزیری و باستانی پاریزی ، ۱۳۸۵).
آب و هوای استان کرمان در مناطق مختلف متفاوت است اما به طور کلی در قسمتهای کویری و پست آب و هوای گرم و خشک همراه با تغییرات شدید حرارت در شب و روز است. این منطقه دارای تابستان های گرم و خشک و زمستان های سرد و یخبندان است و دمای هوا در تابستان ها تاحدود ۳۷+ درجه و در زمستان ها تا حدود ۱۵- درجه است (وزیری و باستانی پاریزی ،۱۳۸۵). در این پژوهش برش گل توت در شمال کرمان مورد بررسی قرارگرفته است. آب و هوای منطقه مورد مطالعه معتدل است و در ارتفاع ۲۲۶۶ متر از سطح دریا قرار گرفته است بیشترین بارندگی ها در زمستان صورت می گیرد (وزیری و باستانی پاریزی ، ۱۳۸۵).
۱-۵-راه های دسترسی به منطقه
راه های دسترسی به برش گل توت مطابق ( شکل ۱- ۱)، از طریق جاده آسفالته کرمان – زرند – کوهبنان امکان پذیر می باشد. منطقه مورد مطالعه در ۱۰۰ کیلومتری شمال کرمان و۳۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان زرند در مجاورت معدن زغال سنگ گل توت قرار دارد.
شکل (۱- ۱) نقشه راه دسترسی به منطقه موردمطالعه
۱-۶- روش تحقیق
– جمع آوری منابع و اطلاعات قبلی و بررسی و مطالعه آنها .
– مطالعات صحرایی (انتخاب محل مناسب وجمع آوری نمونه) .
– مطالعات آزمایشگاهی (شناسایی ونامگذاری سنگواره ها).
– مطالعات رایانه ای .
۱-۶-۱-جمع آوری منابع و اطلاعات
اولین گام در این پژوهش جمع آوری کلیه منابع و اطلاعات قابل دسترس اعم از مقالات فارسی و لاتین،گزارشات سازمان ها و نهادهای مختلف بویژه سازمان زمین شناسی ، پایان نامه ها و مقالات منتشر شده از مراکز آموزش عالی کشور، نقشه های زمین شناسی ، بررسی و مطالعه کتابها و مجله ها ، جمع آوری اطلاعات از شرکت ملی نفت ایران و سازمان زمین شناسی، دانشگاه های مختلف ،کتابخانه ها و سایتهای اینترنتی است .
۱-۶-۲-مطالعات صحرایی
قبل از رفتن به منطقه مورد نظر نقشه زمین شناسی ۱:۱۰۰۰۰۰ راور بررسی شد و مسیر منطقه تعیین گردید. پس از تعیین محل مناسب، نمونه برداری به صورت منظم و سیستماتیک در جهت عمود بر امتداد لایه ها و به فواصل مختلف صورت گرفت . وسایل مورد نیاز از قبیل چکش زمین شناسی ، متر ، چسب کاغذی ، ماژیک ، اسپری ، چند صندوق یا جعبه برای قرار دادن نمونه ها در آن ، روزنامه یاکاغذ جهت پیچیدن دور نمونه ها و جلوگیری از آسیب دیدن آن ها و همچنین دوربین عکاسی و دفترچه یادداشت تهیه شد .
برای تعیین ضخامت لایه ها مترکشی انجام شد. در حین کار از برش مورد مطالعه عکس تهیه شد و خصوصیات لیتولوژی، فسیل های موجود ، نوع لایه بندی و دیگر پدیده های قابل مشاهده در صحرا یادداشت برداری شد. نمونه ها جهت مطالعات فسیلهای گیاهی برحسب نوع رسوبات از فواصل چند سانتی متری تا چند متری برداشت شد. نمونه برداری بیشتر ازلایه های شیلی و ماسه سنگی صورت گرفت. با توجه به اینکه ماکروفسیل های گیاهی کمیاب هستند و به سختی حفظ می شوند در نتیجه وسیله ای نیاز است که سنگ ها را بتوان به صورت لایه لایه جدا نمود و از بین آن ها نمونه های مطلوبی به دست آورد به خصوص نمونه های زغالی بسیار ترد و شکننده می باشند برای این منظور از قلم درز یا به اصطلاح عام تیزبر ، ظریفی استفاده شد . پس از جمع آوری نمونه ها شماره گذاری شدند و در داخل کاغذ آن ها را پیچیده و در جعبه ها قرار داده و تا آنجا که ممکن است از تماس و سایش مستقیم آن ها با یکدیگر بایستی جلوگیری به عمل آورد .
۱-۶-۳-مطالعات آزمایشگاهی
پس از جمع آوری نمونه ها و انجام کارهای صحرایی به منظور تشخیص جنس و گونه ها و مطالعه سیستماتیک ماکروفسیل های گیاهی نیاز است که نمونه ها به دقت مورد بررسی قرار گیرند و قبل از هرچیز بایستی نمونه ها تمیز شوند ، برای این کار نباید آن ها را مستقیم با آب شستشو داد زیرا برخی از آن ها ترد و شکننده اند و با ریختن آب از هم پاشیده می شوند ، لذا می بایست از برس نرم یا قلم مو برای پاک کردن آن ها استفاده شود. کلیه نمونه های جمع آوری شده از برش گل توت با کدICST مشخص و در دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته نگهداری می شود. سپس با بهره گرفتن از دوربین دیجتال ازنمونه ها عکسبرداری شد . در صورت نیاز برخی از نمونه ها که جزئیات آنها مثلا شکل رگبرگ ها در عکس گرفته شده توسط دوربین قابل مشاهده نمی باشد برای دقت بیشتر در شناسایی توسط میکروسکوپ بای نیکولار مورد مطالعه قرار گرفتند.
۱-۶-۴-مطالعات رایانه ای
پس از مطالعات کامل سنگ شناسی و فسیل شناسی و تلفیق مطالعات انجام شده ستونهای چینه شناسی برش مورد مطالعه با بهره گرفتن از نرم افزارCorel Draw ترسیم شد. همچنین به منظور تهیه نقشه های جغرافیایی برش، راه های دسترسی به منطقه، آماده کردن تصاویر و پلیت ها از نرم افزارهایArc GIS، Photo Shop ،Microsofet Excel استفاده شده است.
۱-۷-زمین شناسی عمومی منطقه
مقدمه
درصفحه ایران (سنندج – سیرجان، ایران مرکزى، البرز، آذربایجان)، سنگ‎هاى ژوراسیک نشانگر دو چرخه رسوبى بزرگ و جداگانه هستند که مرز آنهارویدادهاى زمین‎ساختى هستند. نخستین سیکل رسوبى ژوراسیک به سن ژوراسیک پایینى / میانى و شامل شیل و ماسه ‎سنگ‎هاى زغالدار است که در محیط کولابى و مردابى نزدیک به ساحل نهشته شده‎اند و ستبراى آن از چندین متر تا بیش از سه هزار متر متغیر است. رسوب‎هاى زغالدار یاد شده، به همراه ردیف‎هاى مشابه ولى به سن تریاس پسین، چرخه رسوبى واحدى در مرتبه گروه هستند که براى آنها نام «گروه شمشک» انتخاب شده است. مرز زیرین این گروه با ناپیوستگى سیمرین پیشین و مرز بالایى آن با رویداد سیمرین میانى مشخص مى‎شود.)آقانباتی ،۱۳۸۳ ) .
دومین چرخه رسوبى ژوراسیک صفحه ایران، از نوع مارن و سنگ‎آهک‎هاى آمونیت‎دار است که با ردیف‎هاى آوارى سُرخ‎رنگ و یا نهشته‎هاى تبخیرى به پایان مى‎رسد. سنگ‎هاى این چرخه رسوبى نیز در فاصله دو رخداد زمین‎ساختى سیمرین میانى (ژوراسیک میانى) و سیمرین پسین (کرتاسه آغازى) نهشته شده‎اند، لذا یک چرخه رسوبى در مرتبه گروه با نام غیررسمى «گروه مَگو» است (آقانباتی ،۱۳۸۳) .
با وجود چیرگى شرایط یکسان رسوبى بر حوضه‎هاى ژوراسیک صفحه ایران، واحدهاى سنگ‎ چینه‎اى این زمان در نواحى البرز، ایران مرکزى، کپه‎داغ و زون سنندج – سیرجان هم نام نیستند (شکل۱- ۲) منطقه مورد مطالعه بخشی از زون ایران مرکزی است که ایران مرکزی یکی از واحدهای اصلی پیچیده و عمده ای است که به شکل مثلث در مرکز ایران قرار دارد و جزو بزرگترین و پیچیده ترین واحدهای زمین شناسی به شمار می رود. در این واحد قدیمی ترین سنگهای دگرگون شده (پرکامبرین) تا آتشفشان فعال امروزی وجود دارد. ضخامت بیرون زدگیهای سنگهای پرکامبرین پیشین در ایران مرکزی ، متجاوز از ده هزار متر که خود از فرسایش سنگهای آذرین قدیمی تری به وجود آمده است. این مجموعه در اثر حرکات کوهزایی کاتانگایی شدیداً دگرگون شده و پلاتفرم ایران مرکزی را تشکیل داده است که از پرکامبرین پسین تا تریاس رسوبات قاره ای یا دریایی کم عمق روی آن را می پوشاند و پوشش پلاتفرمی دارد . در دوره ژوراسیک آغازی و میانی نیز رسوبات قاره ای و دریایی کم عمق وجود داشته است اما در ژوراسیک پایانی با عقب نشینی دریا رسوبات قاره ای قرمز رنگ به وجود می آید که موید اثر فاز کوهزایی سیمرین پایانی است. در کرتاسه آغازی (نئوکومین) نیز دریا پیشروی چشم گیری نداشته است. پس از نئوکومین دریای کرتاسه زیرین با پیشروی وسیع خود اکثر نواحی ایران مرکزی را فرا میگیرد. در کرتاسه بالایی ، به علت حرکات کوهزایی شدید و فرسایش زیاد تغییرات رخساره ای شدید بوده است (درویش زاده ،۱۳۸۰ ) .
به دنبال فاز کوهزایی اواخر کرتاسه ، بخش مهمی از ایران مرکزی از آب خارج می شود. به این ترتیب در قاعده سنگهای ترسیر دگرشیبی بسیار آشکاری به وجود می آید. سنگهای حاصل از فرسایش آنها ، رسوبات کنگلومرای قاعده قرمز و گاهی ماسه سنگی قرمز رنگی را به وجود می آورندکه به آن کنگلومرای کرمان یا معادل آن گفته اند. این رسوبات به وسیله سنگهای آتشفشانی با ترکیب و ضخامت متفاوت در برخی مناطق پوشیده شده و در عین حال ، رسوبات حاصل از تخریب ارتفاعات به صورت فلیش در حاشیه قاره ها یا در بعضی از حوضه های داخلی ایران ته نشین شده اند (آقانباتی ، ۱۳۸۳) .
برش مورد مطالعه در ۱۰۰کیلومتری شمال کرمان و ۳۰ کیلومتری شمال غربی شهرستان زرند و در مجاورت روستای دشت خاک واقع شده است .
برش مورد مطالعه در نقشه ۱:۱۰۰۰۰۰ راور قرار دارد .

شکل (۱-۲) مقایسه سری های زغال دار ناحیه کرمان با رسوبات شمشک البرز (اقتباس از آقانباتی ،۱۳۸۳).
از لحاظ مورفولوژی ارتفاعات منطقه در شمال شرقی و جنوب غربی دشت زرند قرار دارند .گسل کوهبنان با روند شمال غرب – جنوب شرق ، در شمال شرق شهرستان زرند فرورفتگی زمین ساختی زرند را از ارتفاعات و کوه های شمال شرقی جدا می کند که به دلیل لیتولوژی سخت و مقاوم در برابر عوامل فرسایشی قله های مرتفعی را تشکیل داده اند (آقانباتی، ۱۳۸۳). از ویژگی های زمین شناسی منطقه توسعه گسل خوردگی در منطقه است که از یک سو به دلیل سن زیاد رسوبات و سازندهای منطقه (توالی رسوبات قدیمی پرکامبرین از نئوپروتروزوئیک تا عهد حاضر) و از سوی دیگر وجود رژیم خاص فشارشی در منطقه و نیز شرایط آب و هوایی آنجا می باشد (آقانباتی، ۱۳۸۳) (شکل۱-۳).

شکل(۱-۳) نقشه زمین شناسی منطقه گل توت اقتباس از نقشه زمین شناسی راور
(Aghanabati & Haj Mola Ali ,1995)

شکل(۱- ۴) عکس ماهواره ای برش گل توت (اقتباس ازGoogel Earth )
فصل دوم
چینه شناسی ژوراسیک در ایران

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.