اختلاف معنیداری در میزان لنفوسیت خون بین تیمارهای آزمایشی وجود داشت (۰۵/۰>P).

نمودار۴-۱۲ داده های (میانگین ± انحراف معیار) میزان لنفوسیت خون ماهیان فلاورهورن تغذیه شده با جیرههای آزمایشی. حروف انگلیسی غیر یکسان بیانگر اختلاف معنی دار در سطح ۰۵/۰ میباشد.
۴-۳-۸- میزان هتروفیل خون
اختلاف معنیداری در میزان هتروفیل خون بین تیمارهای آزمایشی مشاهده شد (۰۵/۰>P).
نمودار۴-۱۳ داده های (میانگین ± انحراف معیار) میزان هتروفیل خون ماهیان فلاورهورن تغذیه شده با جیرههای آزمایشی. حروف انگلیسی غیر یکسان بیانگر اختلاف معنی دار در سطح ۰۵/۰ میباشد.
۴-۳-۹- میزان ائوزینوفیل خون
طبق نمودار ۴-۱۴ اختلاف معنیدار بین میزان ائوزینوفیل تیمارهای آزمایشی مشاهده شد (۰۵/۰>P).

نمودار۴-۱۴ داده های (میانگین ± انحراف معیار) میزان ائوزینوفیل خون ماهیان فلاورهورن تغذیه شده با جیرههای آزمایشی. حروف انگلیسی غیر یکسان بیانگر اختلاف معنی دار در سطح ۰۵/۰ میباشد.
فصل پنجم
بحث و نتیجه‌گیری
۵- بحث و نتیجه‌‌گیری
۵-۱- شاخصهای رشد
نتایج بدست آمده از این بررسی به تاثیر معنیدار ویتامین E و C در شاخصهای رشد از جمله درصد افزایش وزن،FCR ، SGR و کارایی غذا و بی اثر بودن آن در شاخص فاکتور وضعیت اشاره دارد. از آنجایی که رشد ماهی در ارتباط با کیفیت غذا و میزان مصرف غذا بوده و غذادهی برحسب میزان رشد و درصد وزن بدن (۲٪وزن بدن) انجام شده است، بنابراین افزایش وزن و رشد در این بررسی به کیفیت غذایی که همان تغییر در سطوح مختلف ویتامین C و E است مربوط میباشد.

نیاز ویتامین E و C در چندین گونه مورد ارزیابی قرار گرفته است.مثلا درمورد ویتامین : Cماهی Arapaima gigas، ۱۲۰۰-۸۰۰ mg/kg )آندراد^[۵۶] و همکاران، ۲۰۰۷)، ماهی قزلآلا ۱۱۵ mg/kg (ساندنس^[۵۷] و همکاران، ۲۰۰۵)،‌ ماهی Heterobranchus longifilis ۱۰۰ mg/kg (البیو^[۵۸] و همکاران، ۲۰۰۷)، ماهی Piaractus mesopotamicus ۵۰۰ mg/kg (فابیانا گارسیا^[۵۹]،۲۰۰۷)، ماهی Pseudosciaena crocea ۵۰۰ mg/kg( آی^[۶۰] وهمکاران، ۲۰۰۶) و در مورد ویتامین E : ماهی Epinephalus malabaricus ۱۰۰ mg/kg ( یوهانگ لین^[۶۱]، ۲۰۰۵)، ماهی Labeo rohu 131 mg/kg ( سائو^[۶۲]، ۲۰۰۴)، ماهی Cirrhinus merigala ۱۲۰ mg/kg (پاول^[۶۳] و همکاران، ۲۰۰۴)، ماهی آزاد آتلانتیک ۱۲۰ mg/kg (هامر^[۶۴] و همکاران،‌ ۱۹۹۵)،‌ کپور معمولی ۱۰۰-۸۰ mg/kg (هالور^[۶۵]، ۲۰۰۲).نیاز ماهی فلاورهورن به ویتامین C در این آزمایش ۱۰۰۰ mg/kg بدست آمده است اما به دلیل اینکه بین دوزهای ویتامین E تفاوت معنیداری در فاکتورهای رشد مشاهده نشده است نمیتوان میزان دقیق مورد نیاز این ماهی را مشخص کرد.
تفاوت در نیاز ویتامین E و C و همچنین تفاوت در مطالعات انجام شده توسط محققین مختلف احتمالا به نوع گونه، اندازه ماهی، شکل ویتامین یا شرایط آزمایش و شرایط پرورش بستگی دارد(مونترو^[۶۶]، ۲۰۰۱). بطور معمول فاکتور اولیه تنظیم نیاز به اسید آسکوربیک در ماهی نسبت متابولیکی است و نسبت رشد همیشه با میزان متابولیک بدن در ارتباط است، بنابراین میزان کمتر ویتامین C به میزان رشد و متابولیک کمتر منتج، با توجه به اینکه لارو ماهیان نسبت رشد و میزان متابولیک بدنشان بیشتر از ماهیان بزرگتر است، ذخایر اسیدآسکوربیک را سریعتر مصرف میکنند (آی و همکاران، ۲۰۰۶)، در این مطالعه اندازه ماهیان کوچکتر از مطالعات قبلی بوده است و در نتیجه نیاز آنها به ویتامین C بیشتر بوده است.
در این مطالعه ثابت شده است که ویتامین E در رشد ماهی فلاورهورن اثر معنیداری ندارد که این نتیجه با نتایج سائو و همکاران (۲۰۰۴)، پاول و همکاران (۲۰۰۴)، یوهونگ لین ( ۲۰۰۵)، چن^[۶۷] و همکاران (۲۰۰۴) مغایرت دارد، با این وجود مطالعاتی شامل کووی^[۶۸] و همکاران (۱۹۸۱) و (۱۹۸۳) برروی ماهی قزلآلا که نشان داد که با افزایش ویتامین E افزایش وزنی مشاهده نشد، همچنین بلازر^[۶۹] و همکاران (۱۹۸۲) که بیان کردهاند که ماهیان قزلآلای تغذیه شده با ویتامین E که بعد از ۴ ماه با ماهیان تغذیه شده با ۴۰۰ میلیگرم بر کیلوگرم مقایسه شدند، تغییر و اختلافی در شاخصهای رشد نشان ندادند و همچنین نتایج مشابهی که در مورد گونههایی از قبیل: ماهی سالمون (هاردی^[۷۰]، ۱۹۹۰)، بچه ماهی سیم (مونترو و همکاران، ۲۰۰۱)، قزلآلای رنگین کمان( بلارز و هک^[۷۱]، ۱۹۸۴ و فورونس^[۷۲]، ۱۹۹۲)، گربه ماهی (بای^[۷۳] و گاتلین^[۷۴]، ۱۹۹۳) بدست آمدهاند با مطالعه حاضر مطابقت دارد.
۵-۲- پارامترهای خونی
نتایج حاصل از بررسی حاضر در انتهای هفته هشتم پرورش نشان داد که فاکتورهای خونی از جمله میزان گلوکز و پروتئین کل پلاسمای خون، میزان گلبولهای سفید خون، میزان گلبول قرمز خون، میزان هماتوکریت خون، میزان هموگلوبین خون، میزان لنفوسیت خون، میزان مونوسیت خون، میزان هتروفیل خون و میزان ائوزینوفیل خون تفاوت معنی داری را در بین تیمار های مختلف دارد. بیشترین میزان گلوکز پلاسما، پروتئین کل پلاسما و گلبول قرمز خون در تیمار (۱۰۰۰ میلیگرم بر کیلوگرم ویتامین C و ۱۰۰۰ میلیگرم بر کیلوگرم ویتامین E ) و بیشترین میزان هماتوکریت خون، هموگلوبین خون و گلبولهای سفید خون در تیمار ۵ (۱۰۰۰ میلیگرم بر کیلوگرم ویتامین C و ۱۰۰ میلیگرم بر کیلوگرم ویتامین E ) و کمترین میزان در مورد فاکتورهای خونی در تیمار شاهد مشاهده شد. این امر تایید کننده تاثیر مثبت سطوح ویتامین جیره روی فاکتورهای خونی است.
مونترو و همکاران (۲۰۰۱) و ساهو^[۷۵] و موکرجی^[۷۶] (۲۰۰۲) دریافتند که برخلاف ویتامین C، دوز بالا ویتامین E برای برخی از ماهی ها عملکرد آنها را نسبت به آن دسته که با رژیم غذایی حاوی کم غلظت این ویتامین تغذیه شده اند بهبود نمی بخشد که با مطالعه حاضر مطابقت دارد. هامر و همکاران (۱۹۹۷) اثرات جیره ویتامین C + E مکمل درsalar Salmo و چن و همکاران (۲۰۰۴) در Notemigonus crysoleucas بررسی کردند و نشان دادند که برهمکنشی از این ویتامین ها روی شاخص های گلبول قرمز خون وجود ندارد. این نتایج با مطالعه حاضر همخوانی دارد.
با این حال،هامر و همکاران (۱۹۹۷)، شیائو^[۷۷] و هسو^[۷۸] (۲۰۰۲) و چن و همکاران (۲۰۰۴) اثر همپوشانی اسید اسکوربیک (AA) در ماهی تغذیه شده با جیره غذایی فاقد آلفا توکوفرول را پیشنهاد کردهاند، به دلیل افزایش ویتامین C جیره کاهش بروز و شدت علائم کمبود ویتامین E به دوز وابسته است. اسید آسکوربیک کاهش یافته به منظور کاهش رادیکالهای توکوفروکسیل اکسیده می شود، زمانی که عرضه آلفا توکوفرول جیره کافی نیست، آلفا توکوفرول برای استفاده متابولیک صرفه جویی میشود. لکوسیت ها یا سلول های سفید خون (WBC) بازده ویتامین و همچنین شاخص های مکانیسم دفاعی در ماهی هستند، ورهاک^[۷۹] و همکاران (۱۹۹۶)، والی^[۸۰] و همکاران (۱۹۹۸)، گوستا^[۸۱] و همکاران (۲۰۰۲) و ساهو و موکرجی (۲۰۰۲) گزارش کردهاند که ویتامین C و E، آنتی اکسیدانها ی قوی هستند که ازعملکرد لکوسیتی حفاظت میکنند. بنابراین وجود آنها در جیره غذایی ماهی باعث افزایش مقدار لکوسیتها در خون ماهی میشود که این نتیجه با مطالعه حاضر مطابقت دارد.
ماهی می تواند از طریق مکمل های غذایی ویتامین C و E سیستم ایمنی بدن خود را تحت فشارهای در حال افزایش که به مرگ منتهی میشوند، بهبود بخشد. این ریزمغذی ها قادر به بهبود پاسخ ایمنی غیر اختصاصی ماهی، جلوگیری از سرکوب آن (مونترو و همکاران، ۱۹۹۹، ۲۰۰۱؛ اورتنو^[۸۲] و همکاران، ۲۰۰۳؛ بلو^[۸۳] و همکاران، ۲۰۰۵) افزایش تکرر تنفس در فاگوسیتها (واگبو^[۸۴]، ۱۹۹۴؛ اورتنو و همکاران، ۲۰۰۱)، کمک به پاسخ التهابی از طریق ماکروفاژها (پتریک^[۸۵] و همکاران، ۲۰۰۳؛ بلو و همکاران، ۲۰۰۵؛ رنو^[۸۶] و همکاران،. ۲۰۰۵)، و بالا بردن فعالیت فاگوسیتوز (اورتنو و همکاران، ۲۰۰۱؛ ساهو و موکرجی، ۲۰۰۲، پانگاو^[۸۷] و همکاران، ۲۰۰۴)هستند که این نتایج با مطالعه حاضر همخوانی دارد.
مطالعات کوستا و همکاران (۲۰۰۲)، ساهو و موکرجی (۲۰۰۲)، پیرس^[۸۸] و همکاران (۲۰۰۳)، چن و همکاران (۲۰۰۳) و (۲۰۰۴) و لین^[۸۹] و شیائو (۲۰۰۵) نشان داده اند که میزان بالای ویتامین C و E پایداری سیستم ایمنی ماهی را افزایش میدهد که با نتایج مطالعه حاضر هماهنگی دارد.
ساهو (۲۰۰۲)، پیرس و همکاران (۲۰۰۳) و سائو و همکاران (۲۰۰۴) ویتامین C و E را به عنوان آنتی اکسیدان قوی برای محافظت در برابر آسیب اکسیداتیو به بافت های مختلف ماهی، و همچنین افزایش مقاومت غشاء سلول های قرمز خون پیشنهادکردهاند . پیرس و همکاران، (۲۰۰۳) و کایرون^[۹۰] و همکاران (۲۰۰۴) بیان کردهاند که شاخص های عمده گلبول قرمز (HT، [HB] و RBC) می تواند شاخص وضعیت اکسیداتیو باشند، زیرا گلبول های قرمز یکی از سایت های عمده تولید رادیکال های آزاد هستند و بعضی از آنها میتوانند پراکسیداسیون اسیدهای چرب اشباع شده را در غشاء فسفولیپیدهای خود راه اندازی کنند، در نتیجه کیفیت و کمیت آنها را تغییر دهند.
برخی از محققین رابطه بین کمبود ویتامین C و کاهش هماتوکریت را بیان کردهاند (فابیانا گارسیا، ۲۰۰۷)، بعضی دیگر ارتباط بین هماتوکریت و هموگلوبین با با افزایش سطح ویتامین C را بیان کردند (آندراد، ۲۰۰۷، ‌منزنس^[۹۱]، ۲۰۰۶). دابروسکی و همکاران (۲۰۰۴) نشان دادهاند که هماتوکریت با سطح اسید آسکوربیک جیره ارتباطی نداشته ولی، متاثر از میزان اکسیژن محلول است که با مطالعه حاضر مطابقت ندارد.
در این تحقیق اثر ویتامین E و C با فاکتورهای خونی مورد بررسی قرار گرفت. و این نتیجه حاصل شد که پارامترهای خونی در ماهی فلاورهورن بطور معنیداری با اسید آسکوربیک و آلفاتوکوفرول جیره ارتباط دارد.
ماهیان تغذیه شده با جیره فاقد ویتامین C هماتوکریت و هموگلوبین کمتری داشتند، کاهش این فاکتورها با سلامتی ماهی در ارتباط است، نتایج بدست آمده از این تحقیق با نتایج بدست آمده توسط سونگا^[۹۲] و همکاران (۲۰۰۹) شیاو و همکاران (۱۹۹۹) و زان واگبو (۲۰۰۳) همخوانی دارد. شیاو وهمکاران (۱۹۹۹) گزارش کردهاند که کم خونی در جانوران تغذیه شده بدون ویتامین C امری عادی است چون در ماهیان تغذیه شده بدون ویتامین C کاهش در جذب و توزیع آهن به وجود خواهد آمد که نتیجه آن کاهش سنتز هموگلوبین است.
مکمل ویتامین C و یا E در رژیم غذایی ماهی کارآیی بیشتر در تولید آنتی بادی، مبارزه با باکتری ها، فعالیت سلول بیگانه خوار، سطح لیزوزیم، علاوه بر نقش مثبت بر تضعیف استرس نشان داده است (مونترو و همکاران، ۲۰۰۱؛ اورتنو و همکاران، ۲۰۰۳).
در مطالعه حاضر، مقادیر WBC افراد گروه شاهد و همچنین آن دسته از که مکمل ویتامین E تغذیه شدهاند در مقایسه با آن دسته که با رژیم های غذایی غنی شده با مکملهای C و C + E تغذیه شدهاند به طور معنی داری پایین تر است (۰۵/۰P<).
این یافته ها با یافته های گلوبر کروز^[۹۳] و همکاران (۲۰۰۶) و آندراده و همکاران (در مطبوعات) به دست آمده است، توافق دارند. به گفته این نویسندگان، غلظت بالا ویتامین E جیره برای افزایش تعداد کل لکوسیتها لازم نیست، اما بهبود کیفی این سلول می تواند برخی از اثرات مفید آن در ماهی pirarucu تحت استرس ارائه کند.
لوید ایوانز^[۹۴] و همکاران (۱۹۹۴)، تاوارس دیاس^[۹۵] و مورائس^[۹۶] (۲۰۰۴) بیان کردهاند که در ماهی، و همچنین در سایر مهره داران غیر پستاندار، وظیفه اصلی انعقادی پلاکتها و انعقاد خون است. با این حال، این سلول ها ممکن است وظایف بسیاری را ارائه میکنند، که آنها در انتشار محصولات مرتبط با تجمع و التهاب ترومبوسیتها دخیل هستند.
همچنین بلو^[۹۷] و همکاران (۲۰۰۵)، ساهو و موکرجی (۲۰۰۲)، پیرس و همکاران (۲۰۰۳)،‌ سائو و همکاران (۲۰۰۴)، کایرون و همکاران (۲۰۰۴) و چن و همکاران (۲۰۰۴) بیان کرده اند که ویتامین های E و C می توانند از غیر فعال شدن سیستم ایمنی پیشگیری کرده و مقاومت غشاهای سلول های قرمز را افزایش دهند که با نتایج حاضر از این این مطالعه مطابقت دارد.
دینینگ^[۹۸] (۱۹۶۲) و کوکس^[۹۹] (۱۹۶۸) پیشنهاد کردند که ویتامینC می تواند موجب افزایش تعداد گلبول های قرمز خون شود. آنها بیان نمودند که افزایش در تعداد گلبول های قرمز با اضافه شدن مقادیر ویتامین C می تواند به علت اثر مستقیم ویتامین C بر روی اریتروپویزیس باشد. هونگ^[۱۰۰] و همکاران ( ۱۹۸۷) بیان نمودند که ویتامین E یک آنتی اکسیدان قوی است که موجب افزایش حیات و دوام اریتروسیت ها می شود و یک نقش اساسی در تنفس سلولی بازی می کند آفونسو^[۱۰۱] و همکاران (۲۰۰۷) دریافتند که تاثیر ویتامین C در افزایش گلبول های قرمز خون می تواند موجب انتقال و عرضه بیشتر اکسیژن در خون ماهی و در نهایت در بافت ها شده و موجب ارائه پاسخ فیزیولوژیکی بهتر در ماهی شود، که این نتایج با مطالعه حاضر همخوانی دارد.
۵-۳- نتیجه‌گیری کلی
در مجموع وجود دوزهای مناسب ویتامین C وE باعث افزایش رشد و بهبود فاکتورهای خونی و در نتیجه بهبود کارایی سیستم ایمنی در ماهی فلاورهورن میشود. با دانستن دوز مناسب این ویتامینها برای هر ماهی میتوان به موفقیت بیشتری در امر پرورش دست یافت. در مطالعه حاضر بیشترین میزان شاخصهای رشد مربوط به تیمار ۱ و بیشترین فاکتورهای خونی مربوط به تیمار ۵ بود. با توجه به این نتیجه میتوان بهترین دوز ویتامین C وE برای رشد بهتر ماهی فلاورهورن را به ترتیب ۱۰۰۰ و ۱۰۰۰ میلیگرم بر کیلوگرم و بهترین دوز برای حصول فاکتورهای خونی بهتر به ترتیب ۱۰۰۰ و۱۰۰ میلیگرم بر کیلوگرم دانست.
۱- پیشنهادات اجرایی
با توجه به تحقیق انجام گرفته ویتامین E و C مورد نیاز ماهی فلاورهورن جهت رشد مناسب و ارتقاء فاکتورهای خونی به ترتیب ۱۰۰۰ و ۱۰۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم و برای ارتقاء فاکتورهای خونی به ترتیب ۱۰۰ و ۱۰۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم پیشنهاد میشود.
۲- پیشنهادات پژوهشی
تاثیر ویتامینهای E و C در مقابله با استرس در ماهی فلاورهورن بررسی شود.
اثرات ویتامینهای E و C در مقابله با استرسهای دمایی در ماهی فلاورهورن
بررسی اثر ویتامین E روی سایر گونه های ماهیان تزئینی و پرورشی بررسی شود.
منابع
منابع
افشار مازندران، ن؛ ۱۳۸۱٫ راهنمای علمی تغذیه و نهادههای غذایی و دارویی آبزیان در ایران. انتشارات نوربخش. ص ۲۱۶٫