بهرهوری هم یک مفهوم است و هم معیار ارزیابی عملکرد نظامها با نسبتی از مطلوبیتهای حاصله یا ستانده در برابر آنچه برای به دست آوردن آن مصرف میشود.امروزه بهرهوری به‌عنوان یک دیدگاه فکری و به مفهوم هوشمندانه کار کردن و عمل کردن مطرح است. مفاهیم اولیه بهرهوری کم‌وبیش ساده است. از ملزومات اولیه هوشمندانه کار کردن ارائه تعاریف روشن و واضح در مورد بهرهوری و شاخص های سنجش و ارزیابی آن است. برای روشن شدن مفهوم بهرهوری واژه موردنظر ازنظر دیدگاه مدارک و اسناد معتبر موردبررسی اجمالی قرار میگیرد.
جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.
دائره‌المعارف بریتانیکا : بر اساس این فرهنگ بهرهوری را نسبت ستاده کالا یا خدمت و یا مجموعه‌ای از کالاها و یا خدمات به نهاده شامل یک یا چند عامل تولیدکننده آن تعریف نموده است.
فرهنگ آکسفورد : بر اساس این فرهنگ بهرهوری عبارت است از بازدهی و کارایی در تولید صنعتی که توسط برخی از روابط بین ستادهها[۳۶] و نهادهها[۳۷] اندازه‌گیری میشود.
فرهنگ مدیریت(هدرک فرنچ)[۳۸] : بهرهوری میزان واحد ستاده در هر واحد نهاده، مانند ستاده کار فرد در ساعت یا ستاده هر یک پوند سرمایه‌گذاری است (پیرایش،۱۳۸۷).
این مفهوم در قرن حاضر برای ارزیابی عوامل تولید(کار، سرمایه، مواد و انرژی) در اقتصاد به کار گرفته شده است و در دهههای اخیر حرکت برای ارتقا آن یا جنبش بهرهوری در کشورهای مختلف مطرح و فعالیتهای گستردهای به وسیلهی سازمانهای بهرهوری ملی و منطقه ای انجام شده است.
عکس مرتبط با اقتصاد
یکی از موارد کاربرد بهرهوری مقایسه چند نظام تولیدی در یک زمان واحد یا مقایسه یک نظام در طول زمان است که در واقع عملکرد آن نظام را مورد ارزیابی قرار میدهد و از این دید ابزار تطبیقی بسیار مهمی است که به مدیران، مهندسین صنایع،اقتصاددانان، برنامهریزان و سیاست‌گذاران کمک می کند تا هر نوع عملکردی را از سطوح مختلف ( فردی، سازمانی، بخشهای ملی و بین‌المللی) مورد ارزیابی قرار داده و تشخیص دهند که تا چه حد از منابع موجود به‌درستی استفاده‌شده و چگونه میتوان بهرهوری را بالا برد. امروزه تقریباً نویسندگان اجماع نظر دارند که اندازه بهرهوری با تقسیم ارزش ستادهها به ارزش نهادهها به دست می‌آید. همین‌که در مقدار معینی از نهادهها، مقدار محصول(با حفظ کیفیت) افزایش یابد یا مقدار نهادههای بکاررفته برای یک مقدار ثابت محصول کاهش یابد، بهرهوری افزایش مییابد. بنابراین مقدار شاخص بهرهوری درمجموع میزان اثربخشی و کارایی در یک سازمان را نشان میدهد.
کارایی: عبارت است از نسبت تولید کالاها یا خدمات نهایی به منابع به‌کاررفته در آن. کارایی به افزایش کمی تولید و عملکرد توجه دارد. بااین‌حال این مفهوم بهرهوری و شیوه اندازه‌گیری و میزان دستیابی به هدف مطلوب یا موردنظر را اندازه نمیگیرد.
اثربخشی: برخلاف کارایی روشی است که چگونگی تحقق اهداف را میسنجد. این مقیاس اثرات برنامه را بر جامعه کم کرده و مشخص می‌کند که آیا برنامه از منابع برای نائل شدن به اهداف برنامه استفاده کرده یا خیر.بنابراین چگونگی تحقق مجموعه‌ای از اهداف مبین اثربخشی است درحالی‌که چگونگی به‌کارگیری منابع جهت تحقق این اهداف را کارایی مینامیم.
بهرهوری ترکیبی از کارایی و اثربخشی است زیرا اثربخشی با عملکرد مرتبط است درصورتی‌که کارایی با استفاده مفید از منابع ارتباط دارد.
بهرهوری= اثربخشی + کارایی
بهرهوری= انجام کارهای درست+ انجام درست‌کارها
با توجه به مطالب فوق میتوان گفت: بهرهوری عبارت است از نسبت نتیجه به ثمر رسیده به نهاد به‌کاررفته در آن.
ستاده(چه کالا، چه خدمت) : عبارت است از محصول نهایی یک فرایند.
نهاده : منابعی هستند که در تولید کالا یا ارائه خدمت به کار می‌روند. اصلی‌ترین نهاده عبارت است از نیروی کار(منابع انسانی) و سرمایه(ماشین‌آلات و تجهیزات).
بهرهوری معادل تولید نیست، تولید یعنی کل ستاده به‌دست‌آمده. درحالی‌که بهرهوری یعنی کل ستاده تولیدشده که به ازای هر واحد نهاده بکاررفته.
کاربردی‌ترین تعریف بهرهوری ازنظر سازمان ملی بهرهوری ایران :
«به حداکثر رساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی، تسهیلات وغیره به طریقه علمی، کاهش هزینه های تولید، گسترش بازار، افزایش اشتغال و کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی و بهبود استاندارهای زندگی، آن‌گونه که به نفع کارکنان، مدیریت و جامعه باشد.»
بهرهوری عبارت است از به دست آوردن حداکثر سود ممکن با بهرهگیری و استفاده بهینه از نیروی کار، توان، استعداد و مهارت نیروی انسانی، ماشین، پول، زمان، مکان و غیره به‌منظور ارتقای رفاه جامعه، بهرهوری در سطح فرد، سازمان و ملی تقسیم میشود و دارای منابع و فوایدی ازجمله صرفه‌جویی در هزینه ها، ارتقای شغلی کارکنان، ایجاد محیط کاری جذاب، آموزش عمومی کارکنان، امنیت شغلی کارکنان، افزایش حقوق، رفاه و انگیزه کاری میباشد (خاکی،۱۳۸۶). از منظری دیگر بهرهوری عبارت است از به حداکثر رساندن استفاده از منابع،نیروی انسانی و تمهیدات به طرق علمی به‌منظور کاهش هزینه ها و رضایت کارکنان، مدیران و مصرف‌کنندگان (آزادی،۱۳۹۲).
تعاریف دیگری از بهرهوری به شرح زیر میباشد
استنیر[۳۹]: معیار عملکرد و یا قدرت و توان هر سازمان در تولید کالا و خدمات.
استیگل[۴۰]: نسبت میان بازده به هزینه عملیات تولیدی.
ماندل[۴۱]:بهرهوری به مفهوم نسبت بین بازده تولید به واحد منبع مصرف‌شده است که با سال پایه مقایسه می شود.
در سال ۱۹۵۵دیویس[۴۲] بهرهوری را اینگونه تعریف کرده است : تغییر به‌دست‌آمده در مقدار محصول درازا منابع مصرف‌شده.
در سال ۱۹۶۲ فابریکانت[۴۳] : بهرهوری را نسبت بین بازده و نهاده تعریف کرد.
افزایش بهرهوری هدف غایی کلیه مدیران است. همه مدیران برای افزایش بهرهوری در مجموعهی سازمان تحت نظارت و مدیریت خود در تلاش میباشند. بهرهوری پایین می تواند موجب رکود و افزایش نرخ تورم شود. برعکس بهرهوری بالاتر می تواند سبب هزینه های کمتر، افزایش تولیدات صنعتی، سوددهی بیشتر، اشتغال بیشتر و ایجاد رضایت شغلی در کارکنان و اعتلای اخلاقی میان کارکنان گردد (طاهری،۱۳۸۳).
رابطه بین اخلاق، رضایت شغلی و تعهدسازمانی با ترک خدمت حسابرسان
مفهوم بهرهوری ازنظر سازمانهای مختلف بین‌المللی
سازمانهای مختلف بین المللی با توجه به هدفهای خود تعاریف مختلفی از بهرهوری عرضه کرده اند. علت عدم تفاهم در مورد مفهوم بهرهوری، ویژگیهای اقتصادی اجتماعی کلمه بهرهوری است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
تعاریف بهرهوری از دید چند سازمان بین المللی :
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی: بهرهوری را نسبتی که صورت آن را ستاده و مخرج آن را داده تشکیل میدهد تعریف می کند.
سازمان بین‌المللی کار[۴۴]: از دید این سازمان بهرهوری عبارت است از نسبت ستادهها به یکی از عوامل تولید تنها تفاوت این است که این سازمان مدیریت را به‌عنوان یکی از عوامل تولید محسوب می‌کند.
سازمان آژانس بهرهوری اروپا[۴۵]: از دید این سازمان بهرهوری بر دو شکل قابل توضیح است
بهرهوری عبارت است از درجه استفاده یکی از عوامل تولید
بهرهوری عبارت است از یک نوع طرز تفکرات و باید باور داشت هر کاری در فردا بهتر از امروز قابل انجام است.
درواقع رشد مداوم در پرتو این اعتقاد قابل تحصیل است. برای رشد، بشریت باید دائم در فعالیت باشد و با توجه به شرایط متغیر محیطی و برای تحقق اهداف اقتصادی باید روشهای جدید را به اجرا درآورد.
مرکز بهرهوری ژاپن[۴۶]: بهرهوری یک اولویت و یک انتخاب ملی است، هر فعالیتی برای افزایش بهرهوری یعنی بالا رفتن رفاه اجتماعی و اقدام ننمودن در این راستا به معنی دچار فقر شدن هست. اقدامات یک کشور برای بالا بردن بهرهوری یعنی جهت دادن به رشد و توسعه و درنهایت افزایش رفاه اجتماعی کشورها در بلندمدت است. در این رابطه بهرهوری یعنی استفاده علمی از منابع ملی مانند نیروی انسانی و دیگر عوامل تولید به‌منظور کاهش قیمت تمام‌شده، رشد بازار، کاهش میزان بیکاری، افزایش واقعی دستمزد و بالا رفتن استاندارهای زندگی مصرف‌کنندگان، مدیران و کارکنان است.
سازمان بهرهوری سنگاپور: بهرهوری یعنی توسعه عادت بهسازی در رفتار و نگرش افراد. یعنی هر کس باید ببیند چگونه می تواند کاری را که به عهده گرفته است به بهترین وجه به انجام برساند (عالم تبریز،۱۳۷۱).
سازمان ملی بهرهوری ایران: بهرهوری را میتوان میار ارزیابی فعالیتها در بخشهای مختلف اقتصادی-اجتماعی قلمداد کرد که با نسبت مطلوبیت حاصله بر منابع و آنچه برای حصول به آن صرف شده است، نشان داده می شود (سازمان بهرهوری ملی ایران،۱۳۷۳).
دیدگاه های مختلف درباره بهرهوری
تحلیل اندیشه بهرهوری
بهرهوری نسبت بین ارزش ستاده و ارزش داده در امر تولید است که به‌صورت میزان ستاده در مقابل هر واحد داده ظاهر می شود. نسبت ارزش ستاده به داده نیروی کار، بهرهوری نیروی کار نامیده می شود. در عمل مکرر مشاهده میگردد که مفهوم بهرهوری در نظر افراد مختلف با توجه به تخصصها، مطالعات، تجربیات، و علایقی که دارند یکسان نیست. بدیهی است همگانی شدن مفهوم واقعی بهرهوری می‌تواند خدمت بسزایی در جهت اشاعه فرهنگ بهرهوری و آگاهی بیشتر نسبت به اهمیت بهرهوری و رشد آن باشد.
بهرهوری از دیدگاه گروههای اجتماعی
بهرهوری از دید کارکنان عبارت است از: کار در محیطی پاکیزه، با شرایط کاری مساعد، فضایی همراه با آرامش حاصل از امنیت شغلی و اقتصادی، با توجه به پرورش مهارت ها و استعدادها و پرداخت حقوق و پاداش متعادل با کار انجام‌شده.
بهرهوری از دیدگاه تولیدکنندگان عبارت است از: بهرهوری در سرمایه‌گذاری مناسب و تولید بیشتر، رقابت در عرصه محصولات بهتر، کیفیت مرغوبتر، فروش بیشتر و سودآوری بالاتر.
بهرهوری از دید دولتها عبارت است از: عمران و آبادانی بیشتر، افزایش سطح اشتغال، کاهش تورم و توزیع عادلانه ثروت.
بهرهوری از دید ملتها عبارت است از : رفاه، آسایش وزندگی بهتر فرصتهای شغلی مناسب، امکان دسترسی به کالاها و خدمات ارزان.
