معلمان در مدرسه هوشمند نقش هدایتگر را دارا هستند. در اختیار قرار دادن منابع و تشویق دانش آموزان و امر هدایت آموزش در مدرسه به عهده معلمان می‌باشد و دانش آموز یادگیری را خواهد آموخت. مهارت‌ها و آموزش دقیق و کارآمد معلمان عاملی مهم و نیاز اساسی در مدرسه هوشمند می‌باشد.
با وجود استفاده از ابزارها و امکانات هوشمند در مدارس هوشمند نه تنها نقش معلمان کم رنگ‌تر نمی‌شود بلکه وظایف و نقش‌هایی علاوه بر وظایف قبلی بر عهده آنان قرار می‌گیرد. (جلالی،۱۳۸۸)
• نقش‌ها و مسئولیت‌های معلمان:
– مدیریت فناوری آموزشی.
– رسیدگی به وظایف تخصصی در محیط یاددهی – یادگیری.
– ارائه آموزش اثربخش.
– آشنایی با انواع ارزشیابی ها و استفاده از ارزشیابی الکترونیک.
– طراحی آموزش.
– فرایند مدیریت کلاس.
– انتخاب منابع متناسب با دانش آموز.
– استفاده مناسب از فناوری در امر آموزش (جلالی،۱۳۸۸).
۲-۱۰ تفاوت مدارس سنتی و هوشمند
در مدارس سنتی محدودیت‌های بسیاری به خصوص در زمینه دسترسی به اطلاعات وجود دارد زیرا دانش آموز فقط وابسته به کتاب‌های محدود درسی و دانش چند معلمی است که با او سر و کار دارند از نظر فیزیکی نیز محیط مدرسه و کمبودهای آموزشی می‌توانند محدودیت‌های دیگری برای آموزش سنتی باشد در حالی که در مدارس هوشمند بسیاری از کمبودها از طریق شبکه‌های مختلف دسترسی به اطلاعات رفع شده است (سازمان آموزش و پرورش تهران،۱۳۸۶).
باید یادآور شد که تفاوت‌های مدارس هوشمند و سنتی بسیار زیاد است، در مدارس هوشمند معمولاً محتوای درسی بر حسب توان دانش آموز برنامه ریزی می‌شود و در نتیجه در یک کلاس ۴۰ نفره ممکن است ۴۰ نوع فضای آموزشی مهیا شود تا دانش آموزان دارای توانمندی بیشتر بتوانند از مطالب و امکانات بیشتر استفاده کنند و دانش آموزان ضعیف‌تر نیز در انتهای کلاس نمانند (جلالی،۱۳۸۸). خود کارسازی سیستم آموزشی و رای گیری و ارزیابی وضعیت هر دانش آموز نیز از تفاوت‌های عمده‌ای است که سیستم‌های مدارس هوشمند به راحتی آن را در درون خود دارند و همین طور می‌توان از طریق همین سیستم‌های خودکار نقش اولیا را در هدایت دانش آموزان افزایش داد؛ بنابراین وقتی نام مدرسه هوشمند را می‌بریم از مدرسه‌ای صحبت می‌کنیم که سیستم آن برای هر دانش آموز متفاوت است و نکته مهم این است که در این سیستم دانش آموز اصولاً یاد می‌گیرد که چگونه و بدون اتکا به دیگران از مجموعه اطلاعات جهانی بهره‌مند شود.
۲-۱۱ نگرش
تعاریف زیادی در حوزه نگرش وجود دارد که تمامی آنها به نوعی از عقاید متفاوتی شکل گرفته اند. نگرش عبارت است از تمایل به عکس العمل یا پاسخ به یک رفتار مناسب یا نامناسب (نول[۱۴] ، ۲۰۰۵).
آلپورت معتقد است که نگرش حالتی ذهنی یا عصبی حاکی از تمایل‌است که از طریق تجربه سازمان یافته بر پاسخ های فرد به تمامی موضوعات و موقعیت هایی که با آن در ارتباط است تاثیری جهت دار یا پویا دارد، به عبارتی دیگر هر نگرش نوعی موضع گیری قبلی برای انجام عمل مثبت یا منفی نسبت به اشخاص، اشیاء و حوادث است و نقش جهت دهنده در تبدیل حالات روانی ـ عاطفی به حالات حرکت ایفا می کند (برگ، ۱۳۸۶).
توماس[۱۵] (۱۹۷۱) مفهوم چند بعدی از نگرش که شامل عناصر شناختی، عاطفی و رفتاری است، ارائه می دهد که مقبول ترین مفهوم برای تعریف نگرش است (کریمی، ۱۳۸۷).
ازاین رو اجزاء اصلی برای تعریف نگرش شامل سه بعد عاطفی، رفتاری و شناختی است.
بعدعاطفی: این بعد از نگرش واکنش های عاطفی یا احساس افراد را نسبت به یک موضوع خاصی نشان می دهد.
بعد رفتاری: این بعد از نگرش به فعالیت ها و رفتارهای قابل مشاهده ای که نتیجه موضوع نگرش است، اشاره می کند. در اینجا موضوع نگرش همانا تغییراتی که در رفتار و اعمال به وجود می آید است.
بعدشناختی: این بعد از نگرش به تفکرات و اعتقادات افراد نسبت به یک موضوع اشاره دارد (اسکامپ وشولتز[۱۶]، ۲۰۰۴).
موقعی که این سه بعد با یکدیگر ترکیب می شوند، روی هم رفته نگرش شکل می گیرد.
نگرش ها به یک طرح کلی و پویایی فعالیت روانشناختی وابسته اند و رابطه کل میان شخص با خود، آراء، اشخاص، گروه ها و اشیای دیگر را توصیف می کند. نگرش ها از جامعه پذیری ناشی می شوند و تثبیت می گردند. هر نگرشی در مرحله اول مستلزم شناختی قبلی نسبت به اشخاص، اشیاء و کسب آگاهی از خصوصیات مورد نظر آنها و در مرحله بعد، سنجش این خصوصیات بر اساس ارزشهای مورد نظر فرهنگ یا خرده فرهنگ مقبول فرد و پس از ایجاد حساسیت روانی و موضوع گیری مثبت یا منفی نسبت به آنها است. براین اساس فرایند شکل گیری و اعمال نگرش ها امری اکتسابی و ناشی از محیط اجتماعی ـ فرهنگی و زمینه های زیست ـ روانی فرد همچون تجارب تلخ و شیرین زندگی او می باشد (برگ، ۱۳۸۶).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲-۱۱-۱ویژگی های نگرش
نگرش دارای ویژگی های است از جمله مهمترین این ویژگی ها را می توان موارد زیر نام برد:
الف ـ موضوع: هرچه که در میدان جهان شناختی فرد قرار داشته باشد موضوع نگرش را تشکیل می دهد.
مانند نگرش نسبت به اشیاء، افراد، گروه ها، سازمان ها و موضوعات مختلف، جهان دیگرو مانند اینها.
ب ـ جهت گیری: منظور از جهت گیری موافقت با مخالفت، منفی یا مثبت با موضوع نگرش است.
ج ـ شدت: منظور درجه موافقت یا مخالف نسبت به موضوع نگرش است. جزء شناحتی نگرش ممکن است با موضوع کاملا موافق باشدو آن را خیر مطلق بداند یا کاملا مخالف باشد وآن را شرمطلق بداند.
جزء احساسی عاطفی نگرش نیز ممکن است به صورت محبت نامشروط یا تنفر محض در برخورد با موضوع ظاهر شود. جزء رفتاری نگرش هم ممکن است در برخورد با موضوع به صورت حمایت کامل یا مخالفت جدی نشان داده شود.
د ـ نوع ترکیب: اجزاء سازنده نظام سه بخش نگرش ممکن است سطحی، ساده ویا عمقی و پیچیده باشد (مهرآرا، ۱۳۷۳)
۲-۱۱-۲ نگرش به فناوری
در این تحقیق منظور از نگرش، نگرش دانش آموزان به فناوری اطلاعات وارتباطات می باشد. چون طرز نگرش دانش آموزان به نحوه به کارگیری فناوری اطلاعاتی از عوامل بسیار موثر محسوب می شود؛ به عبارتی دیگر، درک نگرش دانش آموزان به یادگیری الکترونیکی می تواند به ایجاد فضای یادگیری مناسب تری برای آموزش منجر شود (نقوی،۱۳۸۹). فناوری اطلاعات وارتباطات در ایجاد نگرش و انگیزه، عمق و وسعت دادن به یادگیری و پایدار ساختن آن و رفع خستگی و کسالت دانش آموزان و ایجاد مهارت های ذهنی جهت پاسخگوی به پرسش­ها نقش موثری دارد(امیر تیموری، ۱۳۸۷).طبق تحقیقاتی که در گذشته انجام شده نگرش دانش آموزان به این محیط ها مثبت بود مانند تحقیق که: رامپاگاپرن [۱۷]در تحقیقی تحت عنوان مهارت های تفکر و نگرش دانش آموزان نسبت به فناوری اطلاعات وارتباطات در محیط های یادگیری کلاس مبتنی بر کامپیوتر، نشان داده است که سطوح تفکر انتقادی در دانش آموزان افزایش یافته و نگرش آنها نسبت به فناوری اطلاعات وارتباطات در جهت مثبت بهبود یافته است. (به نقل از آق ار کاکلی و همکاران،۱۳۹۰).
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
حمزه و همکاران در تحقیقی تحت عنوان فناوری اطلاعات و ارتباطات و تنوع در یادگیری و نگرش به مدارس هوشمند نشان داده است که ICT[18] در میان شرکت کنندگان محبوب است که ۹۱/۰ دانش آموزان و ۹۸/۰ از معلمان نگرش مثبت به فناوری و مدارس هوشمند دارند.
۲-۱۲ فناوری اطلاعات وارتباطلات:
فناوری اطلاعات:
فناوری اطلاعات، عبارت است از فناوریهایی که فرد را درضبط، ذخیره سازی، پردازش، بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات، یاری می دهند. این اصطلاح شامل فناوریهای نوین مانند انتقال از طریق دور نگار ودیگر مسائل ارتباطی می شود. فناوری اطلاعات روش کار را دگرگون کرده، امور اقتصادی و اجتماعی و حتی نحوه تفکر ما را تغییر داده است (اصنافی، حمیدی ۱۳۸۴).
عکس مرتبط با اقتصاد
در تعریف کامل می توان گفت که فناوری اطلاعات عبارت است از گردآوری، انتخاب، پردازش، ذخیره سازی و کاربرد اطلاعات در زمینه های مورد نظر و انتقال آنها از طریق کامپیوترهای چند رسانه ای طوری که حاصل آن طراحی، انتخاب مواد آموزشی و مدیریت فرایند یاددهی یادگیری به صورت شبکه ای از یادگیرندگان، یاددهندگان، کارشناسان، طراحان آموزش وفن سالاران رایانه می‌باشد و نوع فضای آموزشی فناوری اطلاعات، پویا، زمان واقعی، مشارکتی است (ابراهیم زاده، ۱۳۸۵). و دارای محدودیت های زمانی و مکانی نیست و یادگیرندگان سرعت یادگیری خود را خودشان تنظیم می کنند به همین علت است که برخی عامل اصلی پیشرفت تحصیلی را خود فناوری خلق می کند و از اینجاست که کلارک گفته فناوری ابزاری برای ارائه آموزش است نه موفقیت آموزشی. به عبارتی دیگر، فناوری اطلاعات بیشتر در فضای تعاملی روی می دهد نه در فضای سنتی به همین دلیل هافمن به تلفیق آموزشی از راه دور با روش سنتی معتقد است نه تمایز آن دو (ابراهیم زاده، ۱۳۸۵).
همان طور که که گفته شد یکی از دست آورهای مهم فناوری اطلاعات تاثیر و کاربرد کامپیوتر و اینترنت در آموزش کلاس های درسی، آموزش های مجازی وآموزش ها از راه دور است. این فناوری فرصتهای آموزشی را برای هر کسی در هر کجا مهیا می‌کند در حالی که نظام ها عادی و سنتی آموزش از این امکان بی بهره اند(زمانی، عظیمی، ۱۳۸۷).
در عصر اطلاعات تغییرات تنها محدود به فرایند یاددهی‌یادگیری نخواهد شد بلکه این تغییرات ساختارهای آموزشی، الگوهای رفتاری درون آموزش وحتی محتوای آموزشی را تغییر خواهد داد و از آموزش و پرورش انتظار می رود که درحل مسائل آموزشی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی جامعه سهیم باشد و افراد را مستقل، انعطاف پذیر و متناسب با نیاز های ویژه وهمگام با رشد فردی و تکثرگرایی در جامعه پرورش دهد واین امر مستلزم رویکرد ویژه ای در نظام آموزش و پروش است، چرا که با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات دانش آموزان می توانند اطلاعات فراوانی را در مدت کوتاهی کسب نمایند. تحقیقات رایج در این خصوص حاکی از که استفاده از کامپیوتر و اینترنت علاوه افزایش انگیزه دانش آموزان ودانشجویان برای یادگیری سبب تقویت روحیه، اعتماد به نفس و مقابله با مسائل در آنها می شود (نجفی، ۱۳۸۵).
۲-۱۳ مزایای استفاده از تکنولوژی اطلاعات در آموزش وپرورش
ـ افزایش سرعت انتقال یادگیری و یاددهی
محاسبه وپردازش اطلاعات و انتقال فوری آن، زمان انجام کار را کاهش و در نتیجه بهره وری را افزایش می دهد. تکنولوژی اطلاعات امکان جستجو ودستیابی سریع به اطلاعات را برای دانش آموزان فراهم می کند.
ـ افزایش دقت یادگیری
تکنولوژی اطلاعات دقیق بالا و ثابت را برای دانش آموزان تامین وتضمین می کند. در انواع فعالیت های پردازش و محاسبه دقت کامپیوتر به مراتب بیشتر از انسان است.
ـ کاهش اندازه فیزیکی و مخازن اطلاعات
با توسعه تکنولوژی اطلاعات وبه کارگیری آن دیگر لزومی به حمل و نگهداری حجم زیادی از کتاب های درسی و کمک درسی وجود ندارد. به راحتی می توان در هر دیسک فشرده اطلاعات چندین کتاب را ذخیره نمود.
ـ جلوگیری از اعمال نظرهای سلیقه ای معلمان
استفاده از تکنولوژی اطلاعات شفافیت در انجام کارها را افزایش می دهد و بسیاری از اعمال نظرها را حذف می کند این مزیت کلیدی منجر به رفع تقلب ها استانی از طرف دانش آموزان می گردد.
ـ ایجاد کار تمام وقت
به کمک تکنولوژی اطلاعات بسیاری از استعلام ها و مراجعات دانش آموزان و اولیای آنها از طریق شبکه‌های کامپیوتری وبه صورت خودکار انجام می گیرد.
ـ امکان همکاری بین دانش آموزان ومعلمان از راه دور
مخابرات، تلفن، ویدئو کنفرانس و همچنین سیستم های همکاری مشترک EDI [۱۹] و غیره نمونه های از کاربرد تکنولوژی در این زمینه هستند.
ـ کاهش هزینه های آموزش و پرورش
با توجه به موارد فوق بخصوص افزایش سرعت انجام تعداد کار بیشتر می شود انجام کار تمام وقت، بهره وری سیستم افزایش می یابد و در نتیجه باعث کاهش مقدار زیادی هزینه ها برای دولت (آموزش و پرورش) و دانش آموزان می گردد (عبادی، ۱۳۸۹).
۲-۱۴ فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزار جدید آموزش و یادگیری
فناوری اطلاعات و ارتباطات و ابزارهای جدید آموزشی و یادگیری مبتنی برآن، علاوه برفراهم آوردن امکان دسترسی تعداد بیشتری از دانش آموزان دوره راهنمایی و متوسطه، تاثیرزیادی بر درک لزوم ادامه یادگیری دارد، اجرای برنامه های آموزش حین کار را به مثابه ضرورت مداوم زمان، قابل درک و به ویژه مدیران مدارس، کارکنان آموزش وپرورش و دانش آموزان را به آموزش مداوم و ضرورت خودآموزی و یادگیری مادام العمر تشویق می کند.
بهره گیری از ابزارهای و مدلهای آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات وارتباطات، دانش، مهارت، و نگرش بزرگسالان جامعه را به روز می‌رساند، و به کاهش شکاف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عصر معاصر جلوگیری می کند (سرکارآرانی و مقدم، ۱۳۸۲).
در این فضای آموزش عقیده براین است که به منظور تدوین استانداردها، بالاخص دریک کلاس و فضایی آموزشی باید برنامه و نیازهای فراگیران لحاظ گردد. محیط های آموزشی لازم است با تکنیک های جدید آموزشی آراسته گردد، زیر عقیده براین است که انطباق های خلاق پویا به طور موثری درفضایی کیفی آموزشی تاثیر دارد. انطباق های خلاق می توانند برنامه های درسی را به یکدیگرمرتبط کنند و مفاهیم عینی ـ ذهنی راعینی تر سازند و برای درس ها و محتواها در فضای مناسب که بر اساس استاندارد ها غنی شده اند بر یادگیری تاثیر به سزایی دارد (هوشیار، ۱۳۸۵).
آموزش الکترونیکی روش های آموزش کنونی را تکمیل می کند و در بعضی از موارد جایگزین آن می شود. یکی از رویکردهای اصلی آموزش الکترونیکی، آموزش ترکیبی به معنی بکارگیری بیش از یک رسانه در آموزش است مانند ترکیب آموزش توسط معلم و بازار های بر پایه وب که البته با این روش، آموزش الکترونیکی جایگزین آموزش کنونی نمی شود بلکه آن را تکمیل می کند هر چند در موارد بسیاری آموزش الکترونیکی به تنهایی نمی تواند پاسخگوی نیازهای آموزشی باشد. در قرن جدید تنها چیزی که شما را می تواند از بقیه رقبا جلوتر بیندازد یادگیری سریع تر می باشد همان و همراه با تحولات و تغییرات وسیعی که در جهان به وجود آمده است رویکرد و دیدگاه اندیشمندان نسبت به آموزش و یادگیری نیز تحولاتی داشته است. در گذشته جهت آموزش کلمه آموزش دادن را به کار می بردند و اکنون واژه آموزش گرفتن را به کارمی بریم. در آموزش سنتی چون مبنایی کار در آموزش دادن همراه بود است در نتیجه آموزش به صورت اجبار، تنبیه و با زور همراه بود و در نتیجه افت تحصیلی بچه در کلاس درس و چه در خارج از کلاس درس را به همراه داشته است. اما در آموزش چون خود فرد خواستن است که یادبگیرد همراه با بازدهی بالایی می باشد (کامبو، ۱۳۸۶).
۲-۱۵ محاسن یادگیری با رایانه
۱ ـ تدریس علوم، مطالعات اجتماعی، ریاضیات، آموزش محیطی، بهداشت و هنر از طریق برنامه های شبه سازی یا مستند سازی و یا از طریق دسترسی به منابع اینترنتی می تواند اثر بخش باشد.
۲ ـ برنامه ­های آموزشی رایانه ای می توانند یادگیری استقرایی را از طریق ارائه مسائل پیچیده و تعامل برانگیزانند.
۳ ـ با برنامه های آموزشی، دانش آموزان فعال تر شده ودر موقعیت یادگیری قرار می گیرند.
۴ ـ کار با رایانه برانگیزاننده وچالش برانگیز است، اما تهدید کننده نیست.
۵ ـ به دانش آموزان کمک می کند تا در یادگیری به طرف استقلال بیشتر حرکت نمایند.
۶ ـ بیشتر برنامه های آموزشی بازخورد اصلاحی را سریع در اختیار کاربران قرار می دهند.
۷ ـ یادگیری در گام های صحیح انجام می گیرد.
۸ ـ نرم افزارها را می توان با سطح توانایی دانش آموزان متناسب کرد و بنابراین یک نوع روش برای انفرادی کردن آموزش است.