اولا – شهود و مطلعینی که در صحنه جرم حاضر بوده اند تحت تاثیر واقعیتهای ناشی از وقوع جرم قرار گرفته و حقایق را همانگونه که مشاهده کرده اند بیان می کنند.
ثانیا – فرصتی برای تبانی متهم با شهود و مطلعین و یا تهدید آنها توسط متهم وجود ندارد در نتیجه شهود و مطلعین آزادانه و بدون ترس حقیقت را بیان می کنند.
ثالثا – با مرور زمان معمولا جزئیات یک واقعه به فراموشی سپرده شده و در نتیجه شهادت شهود ممکن است به نحو مطلوب در کشف جرم موثر واقع نشود ولی در جرائم مشهود تحقیقاتی که بلافاصله پس از وقوع جرم انجام می شود فاقد ایراد مذکور بوده تمام جزئیات واقعه بیان می شود که در کشف حقیقت بسیار موثر است.
رابعا – گاهی اوقات بیم متفرق شهود و مطلعین و عدم دسترسی به آنها بعد از وقوع جرم وجود دارد. در نتیجه عدم اقدام به موقع ضابطان ممکن است موجب از بین رفتن دلائل جرم شود. علی هذا با عنایت به اینکه یکی از وظایف ضابطان طبق ماده 18 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری حفظ دلایل جرم می باشد، ضابطان دادگستری مکلفند در جرائم شهود راسا و بلافاصله پس از وقوع جرم در صورت لزوم نسبت به انجام تحقیقات محلی اقدام نمایند.

پایان نامه رشته حقوق

در جرائم غیرمشهود نیز طبق مواد 164 و 43 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری ضابطان دادگستری صلاحیت انجام تحقیقات محلی را در جرایم غیر منافی عفت خواهند داشت.
ماده 164 مقرر میدارد:((هرگاه برای کشف جرم و روشن شدن موضوع ونکات لازم در مورد شغل و خصوصیات اخلاقی متهم و سوابق زندگی او تحقیقات محلی ضرورت داشته باشد و همچنین در مواردیکه متهم یا شاکی به اطلاعات اهل محل استناد نمایند و یا قاضی تحقیق از اهل محل را ضروری بداند اقدام به تحقیقات محلی می نماید.))
نحوه اجرای تحقیقات محلی
به موجب ماده 166 قانون آیین دادرسی عمومی وانقلاب در امور کیفری متصدی اجرای تحقیق پس از ورود به محل برابر مقررات یاد شده در فصل مربوط به تحقیقات محلی در بخش آیین دادرسی مدنی اقدام خواهد کرد. بنابراین نحوه اجرای تحقیقات محلی طبق مقررات مذکور در قوانین آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و کیفری به شرح ذیل می باشد:
1. طرفین می توانند اشخاصی را برای کسب اطلاع از آنان در محل معرفی و به گواهی آنان تراضی نمایند. متصدی تحقیقات صورت اشخاصی را که اصحاب دعوا انتخاب کرده اند نوشته و به امضاء طرفین می رسانند. (ماده 253 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی).
2. عدم حضور یکی از اصحاب دعوا مانع از اجرای قرار تحقیقات محلی نخواهد بود. (ماده 254 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی).
3. هرگاه حضور متهم در محل تحقیقات ضروری باشد یا متهم تقاضای حضور در محل را داشته و در بازداشت باشد، به دستور قاضی تحت الحفظ در محل حاضر خواهد شد.
(ماده 165 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری.)
بدیهی است در جرائم مشهود برای حضور متهم در محل تحقیقات نیازی به صدور دستور از ناحیه قاضی نبوده ضابطان میتوانند راسا متهم را به صورت تحت الحفظ در محل حاضر کنند.
4. شهود تحقیق و مطلعین در تحقیقات محلی قبل از اظهار اطلاعات خود باید به شرح زیر سوگند یاد نمایند:(( به خداوند متعال سوگند یاد میکنم که جزبه راستی چیزی نگویم و تمام حقایق را بیان کنم)). (مواد 167، 153 قانون مذکور )
5. ترتیب استعلام و اجرای تحقیقات از شهود و مطلعین در تحقیقات محلی به نحوی است که برای گواهان مقرر گردیده است. بنابراین مقررات مربوط به گواهی اعم از شرایط گواه و تشریفات مربوط به استماع گواهی گواهان درباره اشخاصی که در محل از اناه تحقیق می شود نیز لازم الرعایه است. (ماده 252 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی )
6. متصدی اجرای قرار تحقیقات محلی صورت جلسه تنظیم و به امضای شهود و مطلعین و اصحاب دعوی می رساند.(ماده 251 قانون مذکور).
2- استماع شهادت شهود
طبق مواد 18 و 43 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری استماع شهادت شهود در مرحله تحقیقات مقدماتی همه جرایم مشهود بطور مستقیم و در جرایم غیر مشهود غیر منافی عفت در صورت ارجاع مقام قضایی برعهده ضابطان دادگستری می باشد. مقررات مربوط به استماع شهادت شهود و مطلعیت در مواد 148 تا 168 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و لنقلاب در امور کیفری ذکر شده است اگرچه مواد قانونی مذکور مربوط به نحوه استماع شهادت شهود توسط قاضی دادگاه می باشد لیکن با عنایت به اینکه ضابطان دادگستری نیز چه در جرایم مشهود که قانون راسا اجازه استماع شهادت شهود را به آنان داده است وچه در جرایم مشهود که قانون راسا اجازه استماع شهادت شهود را به آنان داده است وچه در جرایم غیر مشهود که به دستور قاضی شهادت شهود را استماع می کنند در واقع به نمایندگی از قاضی دادگاه انجام وظیفه می کنند لذا همان وظایفی را که قاضی در هنگام استماع شهادت شهود دارد. ضابطان نیز که نماینده آنها می باشند به عهده دارند.
البته اگر قاضی شخصاً شهادت شهود را استماع کند شهادت شهود ارزش دلیل دارد. ولی اگر شهادت شهود توسط ضابطان استماع شود ارزش اماره قضایی را دارد که ارزش آن کمتر از ارزش دلیل است. برای اینکه ضابطلن دادگستری بتوانند وظایف خود را در خصوص استماع شهادت شهود و مطلعین به نحو احسن انجام دهند باید تعریف و شرایط مطلع و شاهد را بدانند. آشنایی با شرایط گواه موجب میشود

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.
که ضابطان اول شهادت کسانی را که واجد شرایط شهادت هستند. استماع نموده و در صورت عدم کفایت افراد واجد شرایط به ترتیب از افرادی که فاقد یک یا چند شرط هستند استماع شهادت نمایند.
1- تعریف شاهد و مطلع :
شاهد یا گواه کسی است که وقوع جرمی را با حواس ظاهری خود مشاهده و احساس کرده باشد در صورتیکه اطلاع از جرم بوسیله حس بینایی تحصیل گردد خبر دهنده را شاهد عینی می نامند.[44]
مطلع به کسی گفته می شود که اطلاع او از واقعه محسوسی که رخ داده ناشی از خود او نبوده بلکه به واسطه دیگران علم به آن واقعه پیدا کرده است خواه علم او قطعی یا ظنی باشد.))[45]به کسانی شاهد وقوع جرم نبوده ولی اطلاعاتی در مورد وضعیت شغلی و اجتماعی و هویت متهم و یا قربانی جرم داشته ودر تحقیقات محلی اطلاعات خود را در اختیار مقامات قضایی و یا ضابطان دادگستری قرار میدهند نیز اصطلاحا مطلع می گویند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
2- شرایط شاهد
طبق ماده قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری در مواردی که قاضی به شهادت شاهد به عنوان دلیل شرعی استناد می کند لازم است شاهد دارای شرایط زیر باشد:
1- بلوغ- براساس تبصره ماده 1210 قانون مدنی سن بلوغ در پسر پانزده سال تمام قمری و در دختر نه سال تمام قمری است. به موجب ماده 1314 قانون مدنی شهادت اطفالی که به سن پانزده سال تمام نرسیده اند فقط ممکن است برای مزید اطلاع استماع نمود مگر در مواردی که قانون شهادت این قبیل اطفال را معتبر شناخته باشد.
2- عقل- شاهد باید دیوانه نباشد جنون مانع قبولی شهادت است و ((شهادت سفیه معتبر می باشد زیرا او عاقل است. بله در حکم مجنون است. بله کسی است که عموما به اموری که در مقابل او می گذرد توجهی ندارد هرگاه جنون شاهد ادواری باشد شهادت او در حال افاقه معتبر است.))[46]
3- طهارت مولد- (شاهد باید حلال زاده باشد یعنی نطفه او از ازدواج شرعی منعقد شده باشد.)
4- عدالت- (یعنی مرتکب گناه کبیره نشود و بر گناهان صغیره نیز اصرار نورزد در انجام واجبات و ترک محرمات کوشا باشد.)
5- ایمان
6-عدم وجود انتفاع شخصی برای شاهد یا رفع ضرور از وی.
7- عدم وجود دشمنی دنیوی بین شاهد و طرفین دعوی.
8- عدم اشتغال به تکدی و ولگردی.
3- کیفیت احضار شهود
مواد 148 تا 150 و 159 تا 163 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری مربوط به نحوه احضار شهود است برای رعایت اختصار صرفا به ذکر شماره ماده اکتفاء میشود از ذکر عنوان قانون خودداری می شود.
1- ضابطان در جرایم مشهود راسا و در جرایم غیر مشهود حسب دستور مقام قضایی شهود را برای ادای شهادت احضار می نمایند ( مواد 18 و 148 و 149)
2- در صورتیکه یکی از شهود تحقیق یا مطلعین از تابعین نیروهای مسلح باشد. باید حداقل 24 ساعت پیش از تحقیق یا جلسه محاکمه از طریق فرمانده یا رییس او دعوت شود فرمانده یا رییس مربوط مکلف است پس از وصول دستور او گاه شخص احضار شده را در موقع اعزام نماید.
3- در صورتیکه شاهد یا مطلع بیمار بوده و نتواند حاضر شود و یا تعدادی شهود و مطلعین زیاد بوده و دریک محل مقیم باشند مانند کارگران یک کارخانه قاضی (یا ضابط) به محل آنان رفته تحقیق میکند.
4- چنانچه مطلعین خارج از حوزه ماموریت قاضی و در حوزه دیگری ساکن باشد ضابطان نمیتوانند به خارج از حوزه قضایی برای استماع شهادت شهود بروند در اینصورت مراتب را به قاضی اطلاع می دهند قاضی به دادگاه محل سکونت آنان نیابت می دهد تا اظهارات مطلعین را صورت جلسه نموده و برای دادگاه ارسال کند.
5- هر یک از شهود و مطلعین باید در موعد مقرر حاضر شوند در صورت عدم حضور برای بار دوم احضار می گردند چنانچه بدون عذر موجه حاضر نشوند به دستور دادگاه جلب خواهند شد. بدیهی است که ضابطان راسا اجازه جلب شهود و مطلعین را ندارند.
6- در صورتیکه شهود یا مطلعین برای حضور در دادگاه مدعی ضرر و زیانی از حیث شغل و کار خود شوند و یا درخواست هزینه ایاب و ذهاب نمایند.
دادگاه پس از تشخیص ورود ضرر میزان آن را تعیین می نماید و متقاضی احضار مکلف به تودیع آن به صندوق دادگستری می باشد هرکاه متقاضی احضار توانایی پرداخت هزینه یاد شده را به تشخیص مرجع احضار نداشته باشد. و یا احضار به دستور مرجع رسیدگی کننده باشد از بیت المال خواهد شد. بدیهی است که ضابطان صلاحیت تشخیص ورود ضرر شاهد و احراز عدم توانایی متقاضی احضار نسبت به پرداخت هزینه شاهد را ندارد. این امور در صلاحیت دادگاه است. ضابطان باید از دادگاه درخواست اجرای قانون را نمایند.
4- کیفیت استماع شهادت شهود:
مقررات مربوط به نحوه استماع شهادت مشهود در مواد 151 و 152 و 153 و 157 و 158 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری آمده است که به شرح ذیل می باشد.
1- از هر یک از شهود و مطلعین باید جداگانه و بدون حضور متهم تحقیق شود و اظهارات شهود نوشته می شود و به امضاء یا اثر انگشت آنان می رسد. تحقیق مجدد و مواجهه آنان در صورت ضرورت بلامانع است.
2- تحقیق و بازجویی از شهود و مطلعین قبل از محاکمه غیر علنی است.
3- قبل از شروع به تحقیق نام، نام خاموادگی، اسم پدر، شغل، محل اقامت، میزان سواد، درجه قرابت سببی یا نسبی یا خادم یا مخدوم بدون شاهد یا مطلع را نسبت به طرفین پرونده و سابقه کیفری او سئوال شده و در صورت مجلس قید می شود.
4- شهود تحقیق و مطلعین قبل از اظهار اطلا
عات خود باید به شرح زیر سوگند یاد نمایند:
(( به خداوند متعال سوگند یاد می کنم که جز به راستی چیزی نگویم و تمام حقایق را بیان کنم.))
5- آنگاه مجازاتی را که در قانون برای شهادت کذب مقرر شده به شاهد تذکر می دهد و موضوع شهادت را به وی تفهیم می کند.[47] مجازات شهادت کذب طبق ماده 650 قانون مجازات اسلامی سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا یک میلیون و پانصد هزار ریال تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی است .
6- پس از اینکه ابراز شهادت یا اظهار اطلاعات به اتمام رسید متن آن قرائت و امضای شاهد یا مطلع می رسد هرگاه شاهد یا مطلع فاقد امضاء باشد انگشت می زند و اگر از امضاء با زدن انگشت امتناع ورزد یا قادر به امضاء و زدن انگشت نباشد مراتب در برگ تحقیق قید می شود در این صورت تمامی اوراق تحقیق باید به امضای متصدی استماع شهادت شاهد و منشی او برسد .
7- در اوراق بازجویی نوشتن بین سطور و تراشیدن کلمات به کلی ممنوع است . اگر یک یا چند کلمه اضافه نوشته شده باشد باید بر روی آن خطی نازک کشیده و این موضوع قید شود و قاضی (یا ضابط) که از وی تحقیق می شود آن را امضاء نماید همچنین اگر یک یا چند کلمه از قلم افتاده و در حاشیه نوشته شود باید اشخاص یاد شده زیر آنرا امضاء نمایند و هرگاه این ترتیب رعایت نشود کلمات مزبور از درجه اعتبار ساقط است .
ماده 158 آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب اختصاص به برگ بازجویی از شاهد ندارد بلکه تمام برگهای بازجویی اعم از بازجویی شاکی و یا متهم نیز باید به همین منوال تنظیم شوند .
8- « در حین بازجویی نباید کلام گواه قطع شود هر سوال و توضیحی که لازم باشد باید پس از خاتمه اظهارات شاهد یا مطلع بعمل آید باید از پرسشهایی که شائبه تلقین داشته باشد یا به نحو دیگری به طبیعی بودن و سادگی پاسخها خلل وارد آورد امتناع شود .»[48]
ضمناً جا دارد که در اینجا اشاره ای به بحث استماع شهادت شهود در لایحه پیشنهادی قانون آیین دادرسی کیفری که در مبحث دوم از ماده 36 لغایت ماده 59 شروع فصل ششم قانون مذکور پرداخته است که موارد فوق الاشاره تقریباً غیر از چند ماده ، همان موادی هستند که در مواد 148 تا 168 آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب به آن پرداختیم .
مبحث سوم : تحقیق و بازجویی از شاکی و متهم
گفتار اول : تحقیق و بازجویی از شاکی :
طبق مواد 22 و 28 و 71 آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری یکی از وظایف ضابطان دادگستری قبول شکایت شاکی و بازجویی از اوست . بنابراین قبل از هر چیز ضابطان باید بدانند که شاکی کیست ؟ شکوائیه چیست ؟ چگونه تنظیم می شود ؟