محتوای رسانه ای برای بیان جهان اجتماعی از چه گفتمان ها و ایدئولوژی هایی استفاده می کند؟
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

محتوای رسانه ای محصول چه عناصری از روابط نابرابر قدرت است؟

چگونه اشکال به خصوصی از محتوای رسانه ای به شکل افکار عمومی می پردازد؟

اشکال به خصوص رسانه ای چگونه طبقه، جنسیت، قومیت و مواردی از این دست را به تصویر
می کشند؟ (ibid، ۱۷).

در این راستا، فوکو در نظم اشیاء به بررسی تابلوی نقاش معروف اسپانیایی با عنوان «لاس میناس» می پردازد. این نقاشی سوالی درباره بازنمایی مطرح می کند. فوکو برای ارائه برخی نکات کلی درباره تئوری بازنمایی و برخی نکات خاص درباره نقش سوژه در گفتمان از آن استفاده می کند. استوارت هال خوانش بدیع فوکو از نقاشی ولاسکوئز را در ۸ نکته خلاصه می کند که به شرح زیر است:

این نقاشی در عین حال که صحنه به تصویر کشیده شدن صورت شاه و ملکه اسپانیای در حال نقاشی را نشان می دهد، درباره چگونگی بازنمایی و عمل سوژه نیز حرف می زند. این نقاشی دانش مربوط به خود را تولید می کند و بازنمایی و سوژه لایه زیرین پیام آن اند.

به وضوح، بازنمایی موجود در نقاشی ولاسکوئز، بازتاب یک «حقیقت» یا تقلیدی از واقعیت نیست و گفتمان تصویر با چیزی فراتر از یک تلاش ساده برای ارائه تصویر دقیق و آینه ای از آنچه هست، سر و کار دارد.

از یک منظر، همه چیز در نقاشی قابل رویت است. اما این نقاشی درباره چیزی است که نمی توان دید اما در عین حال به همان اندازه قابل مشاهده است. شاه و ملکه هم در نقاشی هستند و هم نیستند. آنها به شکل مستقیمی در صفحه بوم نقاشی نشده اند ولی «غیاب» آنها در آینه پشت سر نقاش بازنمایی شده است. برمبنای گفته فوکو، معنای تصویر با بازی درونی پیچیده حضور/ غیاب تولید می شود.

تعداد متنابهی جانشینی و تغییر مکان در نقاشی به وقوع پیوسته است. به نظر می رسد سوژه نقاشی (عنصر مرکزی تصویر) دختر ملکه باشد اما در عین حال مرکز نقاشی می تواند شاه و ملکه باشد. شاه و ملکه در صحنه وجود ندارند ولی تمام افراد حاضر در نقاشی (ندیمه ها، دختر ملکه، نقاش و حتی مرد حاضر در پشت ندیمه ها) در حال نگاه به شاه و ملکه هستند. بنابراین همه چیز بستگی به نوع نگاه شما دارد که از چه منظری به تصویر نگاه می کنید.

باتوجه به جایگاه نگاه کردن اینکه چه کسی به چه کسی یا چه چیزی نگاه می کند می توان به چگونگی عملکرد تصویر به مثابه یک گفتمان پی برد.

می توان به فوکو اعتراض کرد و گفت که نقاشی فوق معنای پیچیده ای ندارد و صرفاً وابسته به رابطه ناظر با تصویر است. ناظر معنای آن را تکمیل می کند و معنا در گفتگوی میان ناظر و نقاشی برساخته می شود.

در حالت کلی می توان گفت که بازنمایی در نقاشی ولاسکوئز از سه دیدگاه محقق می شود: ناظری که به تصویر نگاه می کند و اجزا و مولفه های آن را کنار یکدیگر می چیند (که در نقاشی نشان داده نشده است). نقاشی که به ترسیم تصویر پرداخته است ]و می پردازد[ که از یک منظر در جایگاه ما ایستاده است و در عین حال در تصویر حاضر است و خود را بازنمایی می کند. سومین منظر این است که نقاشی را از نگاه مردی که پشت سر ندیمه ها و در پادری ایستاده است و همه چیز را زیر نظر دارد ولی مانند ما و نقاش در نقطه ای خارج از نقاشی است، تصویر را بخوانیم.

در نهایت باید به «آئینه» آوزیران بر دیوار عقبی توجه کرد. آئینه ای «واقعی» که می بایست ما (ناظر) را بازنمایی کند و بازتابی از ما باشد؛ چراکه ما (ناظر) در مقابل آن ایستاده ایم ولی این آئینه از جایگاه ما، تصویری دیگر نشان می دهد: شاه و ملکه اسپانیا. تحلیل بدیع فوکو را شاید بتوان
به عنوان یکی از نخستین تحلیل هایی در نظر گرفت که با بهره گرفتن از یک روش شناسی پیچیده به بررسی یک تصویر پرداخته است. (Rojek، ۲۰۰۷، ۷۷)

رد پاهای تحلیل نشانه شناختی و تحلیل گفتمانی در این تحلیل به وضوح دیده می شود و در نهایت ابزارهای تحلیلی سودمندی که از نوشته فوکو استنباط می شود در تحلیل های تصویری بسیار کارا و سودمند است. از سوی دیگر تحلیل فوکو ابزارهای مناسبی برای پشتیبانی از دیدگاه برساخت گرایی هال ایجاد می کند که می توان آنها را در خوانش هال از فوکو استخراج کرد:

نگاه گفتمانی و تلاش برای استخراج رابطه قدرت – دانش که در آثار فوکو به هدف غایی تبدیل شده است سبب می شود که تحلیل فوکویی نقاشی ندیمه ها از نگاه صرف نشانه شناختی (که بری از نگاه فرازبان شناختی است) فراتر رود.

هال به وضوح اظهار می کند که آنچه در این نقاشی مطرح شده است در دسته بندی سه گانه تئوری های بازنمایی شکلی از رویکرد «برساخت گرایی» است و آن را نمی توان جزو رویکردهای بازتابی یا تعمدی قرار داد چرا که گفتمان تصویر چیزی فراتر از تلاش برای ارائه تصویری آینه ای از جهان واقع است.

بازی دوگانه حضور/ غیاب که در تمام عناصر موجود در نقاشی وجود دارد به عنوان مبنای عمل بازنمایی نقاشی عمل می کند. این دوگانه که در آثار ژاک دریدا با عنوان «متافیزیک حضور/ غیاب» مطرح شده است، خوانش فوکویی را از نگاه صرف ساخت گرایی به دیدگاه پساساخت گرایی رهنمون می شود.

بحث فوکو مبنی بر وجود برخی جانشینی ها و تغییر مکان ها، این ایده را پیش می کشد که بسته به منظری که از آن به تصویر نگریسته می شود با دو سوژه و دو مرکز رو به رو هستیم که نوع چیدمان تصویر ما را مجبور می کند که در بین دو سوژه و دو مرکز در نوسان باشیم که ایجاد معانی متکثر و چندگانه را ممکن می سازد. هال دیدگاه چند معنایی خود را وامدار رویکرد «چند صدایی» ولوشینف است. از منظر ولوشینف زبان مخرج مشترک اعمال ایدئولوژیک ]گفتمانی (از منظر فوکویی)[ است (همان).در تشریح دیدگاه چند صدایی (چند آوایی) وولوشینف می نویسد: «نگاه هال به ارتباطات مشتمل بر دیدگاه کشمکش بر سر معنا است و او این دیدگاه را از رویکرد چند صدایی ولوشینف به زبان اخذ می کند. ولوشینف عرصه ایدئولوژی را محل تقاطع علایق و منافع اجتماعی می داند و برای او نشانه ها محل وقوع کشمکش های ایدئولوژیک است» (ibid، ۱۱۶).ولوشینف بر این نکته تأکید دارد که «نشانه ها نه تنها مجموعه ای از معانی را با خود حملمی کنند بلکه به شکل فعالانه ای تحت تأثیر بافت یا زمینه مجادل نشانه های تغییر می یابند» (ibid، ۴۲).نتیجه گیری روژک از این مبحث قابل توجه است : «مشخصه بازنمایی بودن جهان به شکل رادیکالی منجر به تصدیق ایده متنی بودن معنا شد و معنا را به جایگاه یک واژه در متن وابسته کرد» (ibid، ۵۰). این ایده هم ارز دیدگاه دریدایی از بین المتونیت است. روژک مفهوم بین المتونیت در بیان دریدایی را متضمن دو بعد افقی و عمودی می داند : «در بعد افقی به موقعیت یک نشانه در زمینه متنی اشاره می شود که به محدود بودن معانی به وسیله سایر معانی دلالت دارد. معنای عمومی طبق نگاه دریدا به این مفهوم است که هر نشانه به واسطه «حضور» آن بیان می شودو با به غیاب راندن معانی دیگر تحقق می یابد» (ibid، ۵۱).

گرچه ما به عنوان ناظر می توانیم خود را در موقعیت های مختلف درون و بیرون نقاشی قرار داده و «معنا»ی آن را بسازیم اما از نگاهی دیگر، ما موقعیت های مختلف مشخص شده گفتمانی را
می پذیریم و خود را با آن یکی می کنیم. به عبارت دیگر خود را موضوع نقاشی قرار می دهیم و «سوژه» های آن می شویم. این نگاه ما را به دیده آلتوسری «استیضاح» یا «خطاب» نزدیک
می کند که بر مبنای آن متون به مثابه ابزار و ساز و کارهای ایدئولوژیک افراد در موقعیت
سوژه شدگی قرار می دهند.

آخرین نکته در تحلیل فوکو مربوط به ایده «دیده شدگی» است. لیچی در تحلیل سیاست های عرضه و نمایش فرهنگ های دیگر در موزه ها به این نکته اشاره می کند که فوکو تحلیل خود از قدرت/ دانش را بر مبنای یک نظریه مبتنی بر «دیده شدگی» استوار می کند و «در جستجوی این است که بفهمد چه سوژه ها و ابژه هایی نشان داده می شوند و چه مواردی به غیاب رانده می شوند» (Litchi، ۱۹۹۷، ۱۹۵).

آنچه ذیل دسته پنجم و از خلال مفهوم سوژه شدگی عنوان شد، ما را به یکی از محوری ترین مفاهیم مرتبط با بازنمایی ارجاع می دهد؛ هویت یابی فرهنگی. برای این اساس بازنمایی ها فرایندهایی فرهنگی اند که سبب شکل گیری و تثبیت هویت های فردی و جمعی می شوند. بر اساس این نگاه به بازنمایی و فرایندهای سوژه شدگی است که «وودوارد» بازنمایی ها را پراکتیس های معنایی و نظام های نمادینی می داند که «از خلال آنها، موقعیت های سوژه شدگی شکل می گیرند» (Hall، ۱۹۹۷، ۲۴).
متون ابزاری برای برساختن هویت های فرهنگی اند. هال تأکید می کند که «هویت ها در دوران گفتمان، بازنمایی ها و تفاوتها ساخته می شوند» (ibid). نکته دیگر این است که نهادها و ساختارهای اجتماعی امکان کنترل بسیاری از سویه های بازنمایی را دارند. این نهادها و ساختارها، محمل پدید آمدن بازنمایی ها در کسوت نشانه ها، نمادها و سبک های هنری اند و آنها را به شکل مستقیم یا غیر مستقیم تحت نظارت خود قرار می دهند. به عنوان مثال، در فیلم های سینمایی، انتخاب سبک خاص هنری می تواند آثار هنری یک نظام خاص بازنمایی را برای مخاطبان مهم تر و جذاب تر از موارد مشابه جلوه دهد و بالعکس. در این میان، تفسیر بازنمایی ها ابزاری برای نشان دادن دلالت های ایدئولوژیک و ارزشی است که پس پشت متون پنهان اند.
هال بر تأکید بر سودمندی نظریه فوکویی در شکل بندی نظریه بازنمایی برساخت گرا، دو نقد مهم بر ایده فوکویی گفتمان وارد می کند. هال معتقد است اولاً فوکو به میزان بسیار زیادی در گفتمان فرو
می رود و ثانیاً فوکو با اغراق در نقش گفتمان گاهی در نسبیت مطلق می غلطد. (Hall، ۱۹۹۷، ۲۲۵)
به طور کلی در هر ۴ برهه، مطالعات فرهنگی بازنمایی را به عنوان یکی از مهم ترین مسائل پیش روی خود مورد مطالعه قرار می دهد اما نکته ای روژک به درستی بدان اشاره می کند این است که نگاه مطالعات فرهنگی به مفهوم بازنمایی، نگاهی چند وجهی است و آن را به زبان هال می بایست در «ترکیب بندی» با سایر مفاهیم مانند سیاست، قدرت، امر عامه پسند، ایدئولوژی و بازتولید قرار داد. بر این اساس است که نمی توان مرز بندی های دقیق و قاطعی میان ۴ برهه مطالعات فرهنگی قائل شد. یکی از این مفاهیم مهم که می بایست در بررسی مفهوم بازنمایی مورد توجه قرار گیرد، مفهوم «دیگری» است. هال در مقاله «نمایش دیگری» به مفهوم بنیادین «دیگری» به عنوان یکی دیگر از مفاهیم بنیادین در بازنمایی اشاره می کند. هال بحث خود را با این سوال آغاز می کند که ما چگونه مردم و مکان هایی که به وضوح «متفاوت» از ما هستند را نمایش می دهیم و چرا تفاوت، مفهومی مناقشه انگیز در بازنمایی است؟ او در جواب به این سوالات به پراکتیس های بازنمایی در فرهنگ عامه به عنوان عرصه بروز تفاوت ها معطوفمی شود و رد پای استراتژی های بازنمایی از قبیل طبیعی سازی و کلیشه سازی را در گزارش های روزنامه ها درباره مهاجران و سیاه پوستان، منازعات نژادی، جنایت های شهری و فیلم ها و مجلات مورد بررسی قرار می دهد. بازنمایی موضوعی پیچیده است به ویژه زمانی که با «تفاوت»ها سر و کار داشته باشیم با احساسات، نگرش ها، عواطف، ترس و اضطراب در بیننده همراه است که در سطوح عمیق تری از آنچه ما به عنوان «عرف عام» می نامیم می تواند عمل کند (همان).
عرف عام مفهوم دیگری است که در بررسی نظری و مفهومی بازنمایی می بایست مورد توجه قرار گیرد. هال این مفهوم را از گرامشی اخذ می کند و آن را به یکی از محوری ترین مباحث مطالعات فرهنگی بدل می کند.
در جامعه شناسی گرامشی، عرف عام به دانش مورد توافق بین یک گروه یا طبقه خاصی از افراد اطلاق می شود که سبب ایجاد دیدگاهی مشترک در بین آن افراد می شود و «از آنجایی که این دانش شکل کج و معوجی ]از واقعیت[ هستند و به وسیله نهادهای مبتنی بر زور ]و قدرت[ شکل می گیرند مترادف و هم ارز با عقل جمعی نیستند» (Rojek، ۲۰۰۳، ۱۱۳).
از منظر گرامشی، عرف عام به امر روزمره گره می خورد و امری تکه پاره و غیر منسجم است که مدام در حال تغییر و تحول است. اما نکته مهم این است که شکل گیری «عرف عام» به واسطه برخی نهادها شکل می گیرد که مبتنی بر دو گانه دانش/ قدرت خود و جهت دهی، تغییر شکل و تحمیل خواسته های خود در قالب عرف عام می پردازند. هال بدین ترتیب بازنمایی را به عرف عام گره می زند و بنا به ویژگی سیال بودن معنا در کشمکش تفاوت های موجود در بین سوژه های اجتماعی به نتیجه درخور توجهی می رسد. «تلاش برای تثبیت معنا در نتیجه عمل بازنمایی محقق می شود که سعی می شود پای معانی بالقوه متفاوتی به یک متن کشیده شود و به یکی از معانی ارجحیت داده شود» (Hall، ۱۹۹۷، ۲۲۸).
هال این معنای حاصل از بازنمایی را «معنای مرجح» می نامد. او معتقد است یکی از روش های رایج در ارجحیت بخشیدن به یک معنا استفاده از بازنمایی دوگانه هایی مانند خوب/ بد، متمدن/ بدوی، زشت/ جذاب و … است. هال در خوانش صفحه اول مجله «ساندی تایمز» از مسابقه فینال دو صد متر مردان دونده سیاه پوست را در نتیجه این نظام دوگانه (مردمی که به هر نحوی از انحاء به شکل معنی داری با اکثریت (ما) متفاوت اند) و تحت عنوان «آنها» در مقابل «ما» تحلیل می کند. هال با بکارگیری ایده فوکویی«رژیم های حقیقت» به ایده «رژیم بازنمایی» می رسد. هر تصویری معنای خاص خود را به همراه دارد اما در سطحی گسترده تر وقتی به بررسی چگونگی بازنمایی «تفاوت» و «غیریت» در یک فرهنگ خاص و در هر دوره زمانی بپردازیم می توانیم پراکسیس های بازنمایی مشابه و تصاویر تکراری را تشخیص دهیم که از متنی به متن دیگر و از بازنمایی به بازنمایی دیگر متفاوت است. این انباشت معنا در بین متون مختلف که از تصویری به تصویر دیگر ارجاع می دهد یا به وسیله خوانش معنای بدیلی از خوانش بافت و زمینه تصاویر دیگر حاصل می شود همان بین المتونیت است. بر این مبنا، می توان تمام تصاویر آماده نمایش و تأثیرات بصری از آنچه که «تفاوت» در یک لحظه تاریخی را بازنمایی می کند، با عنوان کلی «یک رژیم بازنمایی» مطرح کرد. هال پرسش از «تفاوت» در مطالعات فرهنگی را به شکل خلاصه در چهار دسته از نظریه های مرتبط با این مفهوم طبقه بندی می کند:

گروه اول منتج از زبان شناسی و دیدگاه سوسوری به زبان است که تفاوت را عنصری محوری برای معنی سازی می داند که بدون وجود آن معنا نمی تواند تحقق یابد. در نگاه پساساختارگرایی رابطه مبتنی بر تقابل و تضاد میان قطب های مفهومی امری بدیهی تلقی می شود.

تعبیر دوم نیز از تئوری های زبان منتج می شود ولی از مکتب دیگری که معتقد است معنا فقط در گفتگو با دیگری ساخته می شود. برای باختین معنا به هیچ کدام از طرفین گفتگو تعلق ندارد بلکه از داد و ستد بین متکلمان حاصل می شود. از منظر باختین و همکارش ولوشینف، دیدگاه گفتگویی ما را به کشمکش بر سر معنا وادار می کند. برمبنای دیدگاه گفتگویی، «دیگری» برای معنی دار شدن ارتباط الزامی و ضروری است. این سویه مثبت دیدگاه باختین است ولی نقدی که بر این دیدگاه وارد است این است که معنا هیچگاه تثبیت نخواهد یافت و هیچ شخص و یا گروهی نمی تواند عهده دار کامل معنا باشد. (Rojek، ۲۰۰۳، ۷۲)

سومین تعبیر، نگاه انسان شناختی است. بر اساس این دیدگاه مرزهای نمادین برای هر فرهنگی لازم و ضروری اند و «تفاوت» پایه و اساس نظم نمادینی است که آن را فرهنگ می نامیم. در درون هر فرهنگی با مجموعه ای از طبقه بندی ها رو به رو هستیم که اغلب بر پایه تضادهای دوگانه عمل می کنند. لویی اشتراوس در مثال غذا اشاره می کند که برای معنادار کردن غذای متفاوت
می بایست آنها را طبقه بندی کرد مثل غذاهای خام/ پخته یا غذاهای گوشتی/ گیاهی و … . بر همین اساس تفاوت ها به شکل نمادینی هادی جامعه می شوند: هر چیز ناخالصی را طرد می کنند و به شکل متناقضی نمایی سبب تقویت «تفاوت» می شوند. (همان)

تعبیر چهارم مربوط به روان کاوی است. بر این اساس «دیگری» برای ساخت نفس، ساخت سوژه و هویت یابی جنسی لازم است. این دیدگاه در دیدگاه فروید بر مبنای «اسطوره اودیپی» شکل گیری نفس به واسط دیگری تحقق می یابد. لاکان این ایده را تا جایی پیش می برد که شکل گیری زبان و بسط هویت جنسی را در ارتباط با دیگری ممکن می داند. دیدگاه روانکاوانه، سوبژکتیویته را وابسته به روابط ناخودآگاه سوژه با دیگری می داند اما نقدی که بر این دیدگاه وارد است عبارت است از این نکته مهم که در دیدگاه روانکاوانه هیچ مرکز درونی ثابت برای نفس و هویت وجود ندارد و بنابراین هرگز سوژه یکپارچه و منسجمی شکل نمی گیرد. به طور کلی رشته های مختلف از راه های متفاوت به مسئله تفاوت و غیریت پرداخته اند و این امر به اهمیت روز افزون این ایده در تحلیل های مختلف اشاره می کند. از سوی دیگر «تفاوت» تیغی دو لبه است. از یکسو برای تولید معنا، شکل گیری زبان و فرهنگ، هویت یابی اجتماعی و جنسی و در کل سوژه شدگی لازم و ضروری است و از سوی دیگر می تواند امری تهدید کننده، خطرناک و دارای احساسات منفی، خصومت آمیز و تهاجمی نسبت به «دیگری» باشد. به طور کلی هال و دیگران با نظری برساخت گرایانه این بحث را مطرح می کنند که «رسانه ها واقعیت را بازتاب نمی دهند بلکه آن را به رمز در می آورند.» (همان) و این امر بی تردید در ارتباط با دیگری و از خلال تفاوت های معنایی شکل می گیرد.

۳-۳-۲- استراتژی های بازنمایی

«کلیشه سازی (Stereotype) از واژه یونانی (Stereo) به معنای جامد و سفت و سخت مشتق شده است. کلیشه در اصل اصطلاحی مربوط به دوره صنعت چاپ است که در اشاره به یک صفحه چاپی بدست آمده از نمونه چاپی متحرک به کار می رود که برای افزایش شماره‌های نسخه چاپی مورد استفاده قرار می گرفت. این اصطلاح در ساده ترین خالت بر ویژگی هایی ثابت و تکراری دلالت می کند. کلیشه ها در واقع ایده ها و فرضیاتی هستند در حال جریان درباره گروه های خاصی از افراد. کلیشه ها به مانند دو روی یک سکه عمل می کنند؛ آنها از یکسو به طبقه بندی گروه ها می پردازند و از سوی دیگر به ارزیابی آنها اقدام می کنند.» بنابراین کلیشه ها در برگیرنده سویه ای ارزشی هستند که قضاوتی جهت دار را در بر دارند. گرچه کلیشه ها به دو شکل مثبت و منفی دیده می شوند اما اغلب آنها دارای بار منفی هستند و سعی می کنند از مجرای موضوعاتی سهل الوصول ادراکی از موقعیت یک گروه را فراهم آورند که به شکل قطعی و مشخصی، تفاوت های موجود در بین گروه ها را برجسته سازند. این امر در حالی از خلال فرایندهای کلیشه سازی تحقق می یابد که از طیف وسیعی از تفاوت ها در بین گروه های مد نظر چشم پوشی می شود و کلیشه ها از خلال فرایندهای ساده سازی سعی در یکدست سازی این تفاوت ها دارند. در حالت کلی کلیشه سازی فرایندی است که براساس آن جهان مادی و جهان ایده ها در راستای ایجاد معنا، طبقه بندی می شوند تا مفهومی از جهان شکل گیرد که منطبق با باورهای ایدئولوژیکی باشد که در پس پشت کلیشه ها قرار گرفته اند. هال کلیشه سازی را کنشی معنا سازانه می داند و معتقد است «اساساً برای درک چگونگی عمل بازنمایی نیازمند بررسی عمیق کلیشه سازی ها هستیم» (Hall، ۱۹۹۷، ۲۵۷).
هال در بیان دیدگاه خود درباره کلیشه سازی به مقاله «ریچارد دایر» با عنوان «کلیشه سازی» اشاره می کند. دایر در این مقاله به تفاوت مهمی اشاره می کند که میان دو اصطلاح طبقه بندی و
کلیشه سازی وجود دارد. از منظر دایر، بدون استفاده از طبقه بندی ها امکان معنادهی به جهان بسیار دشوار است (گرچه ناممکن نیست، چرا که مفاهیم یا طبقه بندی های موجود در ذهن است که با انطباق آنها با مفاهیم عام، امکان درک و مواجهه با جهان ممکن می شود. مبنای نظری بحث دایر، مفهوم طبقه بندی آلفرد شوتز است. بنابراین و در حالت کلی، هال سه تفاوت بنیادین میان طبقه بندی و کلیشه سازی را اینگونه بر می شمرد:
اولاً کلیشه ها، تفاوت ها را تقلیل داده، ذاتی، طبیعی و نهایتاً تثبیت می کنند و ثانیاً با بسط یک استراتژی منفک سازی و شکاف طبیعی و قابل قبول را از آنچه که غیر طبیعی و غیرقابل قبول است تفکیک می کنند… ثالثاً کلیشه ها از نابرابری های قدرت حمایت می کنند. قدرت همواره در مقابل فرودستان و گروه های طرد شده قرار می گیرد (ibid، ۲۵۸).
بنابراین کلیشه ها نگهدارنده نظم اجتماعی و نمادین اند و بسیار سفت و سخت تر از طبقه بندی ها عمل می کنند. از منظر فوکویی، کلیشه ها بر مبنای گفتمان های دانش/ قدرت شکل می گیرند و عمل می کنند. همان گونه که قبلاً نیز ذکر شد، قدرت در اینجا در معنای محدود آن و در اصطلاحاتی همچون قدرت اقتصادی و اجبار فیزیکی عمل نمی کند بلکه شکل نمادین دارد که با طرد آئینی همراه است. راینر و دیگران کارکرد کلیشه ها را تعمیم می دانند: «آنچه که کلیشه ها انجام می دهند این است که گروهی از مردم را با اطلاق برخی کیفیت ها یا ویژگی هایی که ممکن است در بخش اندکی از آنها وجود داشته باشد، به کل گروه تعمیم می دهند. این ویژگی ها اغلب در فرایند کلیشه سازی با اغراق و غلو همراه اند» (ibid،۶۵).
عکس مرتبط با اقتصاد
تئو وان دایک بر مبنای پژوهش هایی که در اواخر دهه نود در زمینه گفتمان های مختلف و بازتولید نژادپرستی انجام داده است معتقد است که «تعصبات و کلیشه ها بر تمامی فرایندهای پردازش اطلاعات یعنی خواندن، فهم و به خاطر سپردن گفتمان اثر می گذارد» (وان دایک، ۱۳۸۲، ۲۹۸).
بنابراین هر آنچه در فرایند پردازش اطلاعات دخیل است می تواند ابزار کلیشه سازی باشد، از تأثیرات تکنولوژیک گرفته تا ساختارهای روانشناختی افراد. رسانه ها به عنوان میانجی انتقال اطلاعات از فرایند تولید کلیشه ها مستثنی نیستند. آنها کلیشه ها را می سازند، تقویت می کنند، بازتولید می کنند و حتی به اضمحلال می کشند. سینما هم به مثابه رسانه ای مهم در جهان معاصر در امر کلیشه سازی دخیل است. در دنیای سینما، ابتدا کلیشه ها برای کمک به ادراک روایت از سوی مخاطب شکل گرفتند. از سوی دیگر کلیشه ها سبب ایجاز در روایت سینمایی می شوند. آنها تحت تأثیر عوامل زمینه ای نیز هستند. بنابراین «کلیشه ها به تبعیت از تغییر بافت سیاسی – فرهنگی تغییر می کنند» (هیوارد، ۱۳۸۱، ۲۷۰).
به عنوان نمونه، بازنمایی کمونیسم در سینمای هالیوود دهه های ۱۹۵۰ تا ۱۹۹۰ طیفی را تشکیل می دهد که از کمونیسم به مثابه تهدید (یعنی نیرویی بیگانه که می بایست شکست داده شود) تا نظام
بی کفایت و فاسدی که محکوم به شکست است، در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر کلیشه ها در بازنمایی تیپ ها و هنجارها به کار گرفته می شود و از آنجایی که «محصولاتی اجتماعی – فرهنگی هستند که شکل هنجاری به خود می گیرند، ]پس[ می بایست در مناسبت با نژاد، جنسیت، تمایلات جنسی، سن، طبقه و ژانر مورد بررسی قرار گیرند» (همان).
هال در مثالی گویا، کلیشه های موجود در سینمای آمریکا را در دوره های مختلف (از زمان تولد یک ملت اثر گریفیث تا دوره معاصر) بررسی می کند و در این میان به مطالعه دایر در تحلیل آثار خواننده سیاهپوست آمریکایی پل رابینسون می پردازد. طبق تحلیل دایر، بازنمایی سیاهپوستان برمبنای تقابل دوگانه سیاه و سفید، خرد و احساس و فرهنگ و طبیعت عمل می کند. دایر به نگاه متفاوت میان سیاهپوستان و سفیدپوستان اشاره می کند: «]پل رابینسون[ برای سیاهان بیان رنج طولانی و امید به آزاد بودن و همزمان برای سفید پوستان که صدای روحانی او را می شنیدند نماد حزن، مالیخولیا و رنج بود» (Dayer in Hall، ۱۹۹۷، ۲۱)

۴-۳-۲- طبیعی سازی

طبیعی سازی به فرایندی گفته می شود که از طریق آن ساخت های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی به صورتی عرضه می شوند که گویی اموری کاملاً طبیعی هستند. طبیعی سازی دارای کارکردی ایدئولوژیک است. در فیلم و تلویزیون، دنیا به صورت طبیعی به شکل دنیایی سفید، بورژوازی و پدرسالار نشان داده می شود و بر این اساس طبیعی سازی وظیفه تقویت ایدئولوژی مسلط را برعهده می گیرد. گفتمان های طبیعی ساز چنان عمل می کنند که نابرابری های طبقاتی، نژادی و جنسیتی به صورت عادی بازنمایی می شوند. «تصویر زن به شکل موجود درجه دوم و ابژه نگاه خیره مرد نشان داده می شود. میل جنسی مردان و زنان سیاهپوست به شکل اغراق آمیزی نیرومند و در نتیجه خطرناک نشان داده می شود که می بایست مهار شود» (هیوارد، ۱۳۸۱، ۲۰۴).
مفهوم طبیعی سازی در آثار رولان بارت ذیل عنوان اسطوره سازی به گویاترین شکل ممکن مطرح شده است. بارت اسطوره را نوعی گفتار می داند که صرفاً محدود به گفتار شفاهی نیست. «این گفتار مشتمل بر شیوه هایی از نوشتار و بازنمایی ها، نه گفتمان نوشتاری بلکه همچنین عکاسی و سینما و گزارش و ورزش و نمایش ها و تبلیغات نیز شامل آن می شود و تمامی اینها می تواند در خدمت پشتیبانی از گفتار اسطوره قرار گیرد» (بارت، ۱۳۸۰، ۸۶).
باید توجه داشت که در اسطوره دو مضمون (دال و مدلول) کاملاً آشکار هستند؛ «یکی پشت دیگری پنهان نشده است… اسطوره چیزی را پنهان نمی کند؛ کارکرد اسطوره تحریف کردن و مخدوش کردن است نه ناپدید کردن» (همان، ۹۷). در این روند است که اسطوره دست به «طبیعی سازی» می زند و اینگونه است که اسطوره شکل می گیرد: «اسطوره تاریخ را به طبیعت بدل می کند… اسطوره گفتاری است که به شیوه مفرط موجه جلوه داده می شود» (همان، ۱۰۵). به عبارت دیگر اسطوره ها عقل سلیم را که امر تاریخی است به گونه ای عرضه می کنند که انگار چیزی طبیعی است. این امر بی شک نوعی سوء استفاده ایدئولوژیک است. بارت اسطوره را «گفتاری سیاست زدوده» می داند چرا که «طبیعی جلوه دادن پدیده های تاریخی هدفی ندارد جز سیاست زدایی» (اباذری، ۱۳۸۰، ۱۴۵).
حاصل کار از بین رفتن عمل سیاسی در معنای واقعی کلمه، تبدیل علم انسانی به علم طبیعی و نهایتاً جایگزینی گزارش به حای تبیین است. برای بارت اسطوره ها به عملکرد ایدئولوژیک «طبیعی سازی» کمک می کنند تا واکنش های فرهنگی به اموری کاملاً «طبیعی»، «عادی»، «خودآگاه» و مطابق با «عقل سلیم» به نظر برسند. «طبیعی سازی، بازنمودهای ایدئولوژیک خاص را به صورت عقل سلیم در می آورد و بدین وسیله آنها را غیر شفاف می کند، یعنی به عنوان ایدئولوژی به آنها نگاه نمی شود» (فرکلاف، ۱۳۷۹، ۵۰).

۵-۳-۲- ساخت اجتماعی واقعیت

آلفرد شوتز زمانی گفته بود: «با قدرت تمام می توان گفت که هیچ فاکت به شکل ناب و سرراست وجود ندارد. تمام فاکت ها از فاکت های بیرونی مشتق می شوند و محصول گزینشی از میان یک بافت جهان شمول اند که این گزینش از طریق فعالیت های ذهن افراد صورت می گیرد. بنابراین ]این فاکت ها[ همواره مورد تفسیر قرار می گیرند و حتی گاهی اوقات با انتزاع ساختگی از بافت شان مجزا می شوند یا به عنوان وضعیتی ویژه یا خاص تصور می شوند. در هر کدام از این حالت ها، فاکت ها افق های معنایی درونی و بیرونی خود را حمل می کنند. این دیدگاه شوتز هم ارز با نگاه گودمن است. از نگاه گودمن «جهان برساخته اجتماعی است که از طریق اشکال مختلف دانش – از دانش روزمره گرفته تا اشکال متفاوت علم و هنر ساخته می شود» (Filck، ۲۰۰۵، ۳۱).
«براساس دیدگاه شوتز و گودمن، تحقیق اجتماعی «عبارت است از تحلیل روش هایی که جهان بر مبنای آنها و در اشکال خاص و خودبسنده ای ساخته می شود.» بنابراین دانش و درک روزمره که مبنا و پایه علم اجتماعی است برای شوتز مبتنی بر وجود ایده «واقعیت های چندگانه» است. پس دانش اجتماعی متضمن فرایندهای مختلفی است که برسازنده اجتماعی واقعیت اند: زندگی روزمره، برساخت های ذهنی، برساخت های علمی و بسیاری از موارد مشابه که در فرایندهایی تفسیری از تجربه های زیستی ساخته می شوند و به سهم خود تجربه ها را بر می سازند. تفسیر رابطه میان برساخت ها و تفسیر (ibid،۳۵).
ایده های مشترک افراد درباره جهان و اشکال مختلف تجربیات زیستی در حوزه های مختلف مانند سیاست، فرهنگ، جنسیت، مذهب و شیوه های تفسیر آنان در جهان «با فرایندهای پیچیده آموزش، جذب، فرهنگ پذیری و پذیرش تعیین می گردد که از بدو تولد فرد آغاز می شوند» (کالکر، ۱۳۸۴، ۳۵).
بنابراین واقعیت همواره چیزی درباره جهان است و با وجود اینکه جهان مادی به شکل خودبسنده وجود دارد، لیکن همواره از طریق دیدگاه های مختلف متغیر و ویژگی های فرهنگی و اجتماعی شکل می گیرد. نظریه ساخت اجتماعی واقعیت بر نقش عوامل زمینه ای در شکل دهی شناخت سوژه ها از جهان مادی استوار است. عوامل زمینه ای در قالب ایدئولوژی، اراده معطوف به قدرت، خواسته ها و امیال گروهی و بسیاری از مولفه های دیگر نمود می یابند و آنچه از واقعیت شکل می گیرد را در کسوت امری برساختی ارائه می دهند. بی شک چنین مکانیسمی بر مبنای حمایت از تحقق هدف یا اهدافی خاص شکل می گیرد. چنین مکانیسمی به شکل جهان شمول و همه گیر عمل می کند. بنابراین «چیزی به نام تجربه خالص، ریان و عینی درباره جهان واقعی وجود ندارد و علیرغم اینکه دنیای عینی وجود دارد اما قابلیت درک آن به رمزهای معنی یا نظام های علائمی مانند زبان بستگی دارد» (استریناتی، ۱۳۸۴، ۱۵۳).

یکی از زنها با آنکه خود را کاملا مذهبی معرفی می کند و انجام سقط جنین را گناه می داند و عقاید و دلایلی برای گناه بودن آن عنوان می کند هنگامی که با حاملگی ناخواسته مواجه می شود اقدام به سقط می کند:
((اون موقع چشمم هیچی از مذهبو نمی دید با اینکه کاملا می دونستم گناه داره، قدیمی ها می گن هفت نسل اون بچه رو از بین بردین هفت جد اون بچه خرتونو تو اون دنیا می گیره این چیزها رو می دونستم حتی فیلمی دیده بودم که سقط گناه داره، زن داداشم که سقط کرده بود دیه اش رو داد اما من ندادم))( زن ۳۳ ساله، اول راهنمایی، طبقه درآمدی بالا).
دیدگاه زیر مربوط به زنی است که هزینه خانواده بر عهده اوست از نظر این زن مذهب دروغ مصلحتی را مجاز می داند و می توان سقط مصلحتی هم انجام داد نظر این زن اینست:
((تمام تاثیر رو مذهب می ذاره مذهب می گه نکنین، تو مذهب ما دروغ مصلحتی گناه نیست من با یه شوهر ورشکسته نمی تونستم همه خرج و مخارج به عهده من بود))( زن ۳۶ ساله، سوم راهنمایی، طبقه درآمدی متوسط).
این زن بعد از انجام کورتاژ برای دفع تکه های باقی مانده جنین از بدنش به ائمه و بزرگان متوسل می شود:
((خیلی نذر و نیاز کردم، برای سلامتی امام زمان، شادی روح حضرت ابوالفضل صلوات نذر کردم چون آرایشگرم نذر کردم تا چند مدت هر چی مشتری اومد مجانی براشون کار کنم. می گفتم خدایا هدفم قتل نیست آدم یه موجود زنده رو نمی تونه بکشه و خدا با من بود چون هر کی سقط کرده همه جوره ضرر کرده اما خدا کمکم کرد. پایان ماه محرم نذر کردم گفتم خدایا چرا اینجوری ام یه عدس پلو با بهترین برنج نذر میکنم تا خوب بشم دوباره رفتم سنوگرافی دیدم نیست)).
زن دیگری در مورد دادن دیه جنین سقط شده اینچنین می گوید:
((می دونم که سقط گناهه، اما زیر یه ماه دیه نداره اما بالای یه ماه باید دیه بدن قبلا از روضه هایی که رفتم شنیده بودم اعتقاد به دیه دارم اما برای من چیزی نبود احساس می کردم یه لخته خونی بود که تو رحم من جمع شده بود و بچه ای نبود))( زن ۳۸ ساله، سیکل، طبقه درآمدی متوسط).
یکی از زنان در مورد نگاه مذهبی اش به سقط جنین می گوید:
((معتقدم نگاه مذهب به سقط نگاه بدی بوده، چون نگاه مذهبی داشتم می گفتم تا قبل از اینکه روح دمیده باشه می شه سقط کرد جنین من ۵/۲ سانت بود و یه لخته خون بود و نمی خواستم بچه ای رو که دست و پا داره رو سقط کنم اصلا دچار عذاب وجدان و کاووس نبودم چون یه بچه ناقص عذابش خیلی بیشتره))( زن ۳۱ ساله، فوق لیسانس، طبقه درآمدی بالا).
یکی از زنان معتقد بود که سقط جنین و وسائل جلوگیری از بارداری مانند آیودی یک کارکرد را دارند و انجام سقط جنین را گناه نمی دانست، این زن می گوید:
((من دیدم به مذهب طوریه که محدود شدن رو قبول ندارم می گفتم یه تخمه، می گفتن گناهه، اما زیاد برام مهم نبود می گم نه گناه و قتل نیست خوب آیودی گذاشتن هم کارش همینه از لانه گزینی جلوگیری می کنه سقط هم اینه که نمی زاری اون به مرحله رشد برسه)) ( زن ۳۹ ساله، فوق دیپلم مامایی، طبقه درآمدی بالا).
بعضی مواقع زنان برای کسب اطلاعات شرعی سقط به افراد مذهبی مراجعه می کنند مورد زیر زنی است که با مراجعه به یکی از روحانیون مشکلاتی را که ممکن بود جنینش با آن مواجه شود( دلایل پزشکی) را دلیل اضطرارتصمیم سقط جنینش عنوان می کند این زن می گوید:
((من بخاطر دلیل موجه اینکار رو انجام دادم من با یه آقای روحانی مشورت کردم که اگه آدم بخواد یه بچه بیاره که ناقص باشه، بخواد سقط کنه حکمش چیه؟ اون آقا گفت باید با تشخیص پزشک معلوم بشه بچه ناقصه، و بعد باید کفاره بچه داده بشه، البته این مشکل که ممکن بود بچه من داشته باشه تا ۴_۳ ماه معلوم نمی شد و من باید صبر می کردم تا ۴_۳ ماه دیگه تا ببینم بچه ام سالم هست یا نه اما من نمی خواستم بچه ام ۴_۳ ماهه بشه بعد سقط کنم))( زن ۳۴ ساله، سوم دبیرستان، طبقه درآمدی پایین).

زن دیگری که به دلایل اختلافات خانوادگی جنینش را سقط کرده چون قصد جدایی از همسرش را دارد از سقط جنینش احساس گناه نمی کند این زن می گوید:
((من فکر می کنم برای زنی مثل من که راه چاره ای جز طلاق نداره سقط جنین هیچ گناهی ندارد چون شوهرم یه بچه را هم که سرگردان کرده و بی مادر با خودش به شهرش برده، بچه دیگر را می خواستم چکار؟احساس گناه نمی کنم چون خودم را زیاد مقصر نمی دانم))( زن ۲۵ ساله، پنجم ابتدایی، طبقه درآمدی متوسط).
یکی از عوامل مهمی که می تواند بر باروری تاثیر بگذارد مذهب است. علی الاصول مذاهب و ادیان الهی تاکید بر تکثیر زاد و ولد داشته اند. در دین اسلام در جاهایی به داشتن فرزند نیرومند سفارش کرده و از سقط جنین جلوگیری بعمل آورده و از طرفی فاصله گذاری بین زایمانها را تاکید کرده و به تربیت و آموزش فرزندان توجه خاص داشته است. فرض بر این بوده که هر چه زنان مذهبی تر باشند مخالفت بیشتری با انجام سقط جنین داشته باشند و در تصمیم خود مردد باشند. همانگونه که از صحبت های زنان مورد مصاحبه بر می آید زنان طبقه پایین که خود را مذهبی تر می دانستند احساس گناه بیشتری داشتند و اکثر آنان سقط جنین را قتل نفس می دانستند. اما در برابر وضعیت های دشوار زندگی بدان اقدام کردند. زنان طبقات متوسط و بالا نیز سقط جنین را تا مرحله خاصی از زندگی جنینی گناه نمی دانستند.
۶-۳-۴-نقش زن در فرایند تصمیم گیری سقط جنین
انتخاب سقط جنین بعنوان کنترل زنان بر بدنشان حقی است که برخی از فمنیست ها از آن بعنوان بخشی از حقوق زنان یاد می کنند کنترل بر بدن زنان یعنی اختیار تن خود را داشتن و تصمیم گیرنده بودن در زمینه تولید مثل، چرا که تولید مثل بیشترین تاثیر را بر زنان دارد.
در نمونه مورد بررسی ما در میان زنان طبقه درآمدی پایین اکثر پاسخگویان بیان کردند که تصمیم سقط شان تصمیمی بوده که با مشارکت زن و مرد انجام گرفته و در ۲ مورد فقط زن تصمیم گیرنده سقط بوده است که در ۱ مورد زن مساله حاملگی خود را از همسرش پنهان کرده بود. دلایل زنانی که با همسر خود در تصمیم گیری مشارکت داشتند بیشتر ناشی از این نگاه سنتی بود که چون مرد نان آور خانواده است و مسئولیت خانواده به عهده مرد است، زن حتما باید مرد را در جریان انجام سقط جنینش قرار دهد. در زنان طبقه درآمدی متوسط در ۴ نفر از پاسخگویان تصمیم گیری سقط براساس مشارکت زن و مرد انجام گرفته بود و در ۳ مورد این تصمیم توسط زن صورت گرفته بود و دلایل آن بیشتر ناشی از آن بود که زنان خود را مسوول پرورش و تربیت فرزند می دانستند و این امر باعث شده بود، بیشترین نقش را در تصمیم گیری برای خود قائل باشند.
در زنان طبقه درآمدی بالا در اکثر موارد (۷ نفر)، زن و مرد با مشارکت هم تصمیم سقط را گرفته بودند و در مقایسه با زنان طبقه درآمدی پایین که میزان مشارکت زن و مرد در آنها بالا بود (۶ نفر)، زنان طبقه درآمدی بالا عامل تفاهم و همدلی خود با همسرشان را عامل مشارکت در تصمیم گیری می دانستند در حالیکه در زنان طبقه درآمدی پایین اهمیت در جریان بودن مرد به عنوان رئیس خانه و کسی که امر معاش را به عهده دارد، مطرح بود.
نقش زن در تصمیم گیری جزء نقش های اکتسابی است که زن در بوجود آوردن آن نقش مستقیم دارد. در جوامع سنتی زنان نقششان در تصمیم گیری معدود و محدود بود اما در جوامع صنعتی و مدرن به دلیل مشارکت زنان در امور اجتماعی، اقتصادی،سیاسی و فرهنگی، زنان نقش های متعددی را بعهده می گیرند که از جمله آنها نقش زنان در تصمیم گیری بر امور فرزندآوری و کاهش سایز خانواده و کنترل موالید می باشد. به تعبیر فمنیست ها زنان کنترل بر بدنشان را از جمله حقوق خود می شمرند که باعث می شود تصمیم مادری کردن و یا کنترل باروری را خود بعهده گیرند. در میان پاسخگویان این تحقیق زنان نقش موثری در حوزه تصمیم گیری سقط جنین خود دارند.
عکس مرتبط با اقتصاد
یکی از زنانی که تصمیم سقط را به تنهایی گرفته بود، علت این امر را ترس از ممانعت افراد خانواده و همسرش از انجام سقط و مصمم بودن خود در انجام این عمل عنوان می کند:
(( من بارداری ام را به همسرم نگفتم و مسئله سقط جنینم هم یک تصمیم یک طرفه بود چون مطمئن بودم که بچه نمی خوام چیزی نبود که شوخی بردار باشه چون شرایطم طوری نبود که بچه داشته باشم در هر صورت از ذهنیت همسرم هم به سقط آگاه نبودم اما ترس از اینکه مانع من بشه و در من تردید ایجاد کنه باعث شد بهش نگم. تصمیمم جدی و قطعی بود اما هیچکس در جریان بارداری من نبود چون معمولا خانواده ها روی این مسائل مخالفت می کنند همین مسئله ممکن بود که منجر شود که من روی انجام این کار تردید کنم و همین که نگفتم باعث شد که مصمم تر باشم))( زن ۲۵ ساله، لیسانس، طبقه درآمدی متوسط).
بعضی مواقع سقط بر اثر اصرار شوهر و نه نظر زن صورت می پذیرد مورد زیر زنی است که ۳ بار اقدام به سقط کرده، سقط اول با موافقت زن صورت گرفته بود اما دفعه دوم و سوم با اصرار شوهر انجام شده بود:
(( اولی رو تو ۲۳ سالگی سقط کردم دومی و سومی رو تو ۳۰ سالگی سقط کردم با اصرار زیاد شوهرم می انداختم آخه خونمونو تازه ساخته بودیم و خیلی قرض داشتیم. من زیاد تمایلی به سقط نداشتم چون سر سقط اولم ناراحتی قلبی گرفته بودم))( زن ۳۳ ساله، اول راهنمایی، طبقه درآمدی بالا).
یکی از زنان مشکلاتی را که یک زن در راه پرورش فرزندان با آن روبروست را دلیل انجام تصمیم گیری توسط خود می داند و در حوزه تصمیم گیری نظر خود را بر همسرش اعمال می کند و نهایتا دو بار اقدام به سقط جنین می کند:
((هر دو تا سقطم رو خودم تصمیم گرفتم هر دو بار شوهرم رو تو عمل انجام شده قرار دادم، خوب اون یه مرده، میگه بذار یه دختر بیاد و بچه مون جفت بشه، اما چون همه مشکلاتش رو دوش زنه،مرد درسته که خرجی میده و صبح میره وشب می آد، اما کمبودای بچه رو زن می فهمه و این زنه که باید اونو تربیت کنه اگه نکنه میگن مادرش درست تربیتش نکرده))( زن ۲۵ ساله، دیپلم، طبقه درآمدی پایین).
زنی که ۳ بار اقدام به سقط کرده در مورد اینکه چقدر در سقط جنین هایش تصمیم گیرنده بوده می گوید:
((بیشتر نظر من بود البته دفعه اول هم شوهرم بچه نمی خواست چون وضعیت تثبیت شده ای تو زندگی نداشتیم . دومین سقطم نظر خودم بود شوهرم از بچه بدش نمی آمد چون من باید نگهش می داشتم اگر بهش می گفتم نگه داریم قبول می کرد. سومی رو بیشتر فشار اورد گفت شرایطمون بد نیست من گفتم بچه رو می خوایم چکار کنیم؟من بچه نمی خواستم))( زن ۳۷ ساله، کارشناسی ارشد، طبقه درآمدی بالا).
زن دیگری که تصمیم سقط جنین را خودش گرفته بود می گوید:
(( به نظر من زن و شوهر دوتایی باید تصمیم بگیرند ولی در مورد من چون من شوهرم رو قبول نداشتم خودم اصرار داشتم و یک شب تا صبح گریه کردم تا شوهرم راضی شد))( زن ۴۹ ساله، پنجم ابتدایی، طبقه درآمدی متوسط).
مورد دیگر زنی است که با رضایت شوهرش و بیشتر با خواست خود سقط جنین کرده بود:
((۹۰% خودم تصمیم گرفتم از شوهرم پولشو خواستم و اونم سریع داد می گفت آخه چرا انقدر تو حامله میشی، حالا مشکلیه که پیش اومده و باید حلش کنیم))( زن ۳۹ ساله، فوق دیپلم مامایی، طبقه درآمدی بالا).
در بعضی موارد سقط جنین با اصرار اطرافیان انجام می شود مورد زیر زنی است که با پسری صیغه بوده اما بدلیل مشکلات خانوادگی وادار به سقط جنین می شود:
((تصمیم پدر و مادر پسره بود خود پسره خبر نداشت اولش منو بردند خونه یه پیرمرد که بهم آمپول زدند مویرگهای جفتم پاره شد و ازم خون می اومد می خواستم فرار کنم اما نتونستم، دیدند سقط نکردم بعدش مادر پسره یه ماما اورد خونه شون و با پمپ و چنگال آهنی و شلنگ بچه ۴ ماهه ام رو له کردن، دیدم که استخوانهای بچه ام خرد شده بود من بیحال بودم که پسرشون اومد))( زن ۲۴ ساله، سوم راهنمایی، طبقه درآمدی پایین).
از نظر تعدادی از زنان تصمیم سقط باید مشترکا توسط زن وشوهر صورت بگیرد یکی از زنان دلیل این امر را مشکلات و عوارض بعد از سقط جنین عنوان می کند:
((تصمیم سقطمان پنجاه، پنجاه بود اگه باز ناخواسته حامله بشم با تصمیم هردو سقط می کنم چون اگه فقط تصمیم گیرنده زن باشه خدای ناکرده بعدا یه اتفاقی بیافته، عفونت رحمی و… مسئولیتش به گردن زنه به همین دلیل نباید تصمیم یک طرفه باشه))( زن ۲۷ ساله، لیسانس، طبقه درآمدی پایین).
نتایج این بررسی نشان می دهد که اکثر زنان با نقش مستقیم و مشارکت در تصمیم گیری انجام سقط جنین، کنترل بر بدن خود و زمان مادری کردن را به عهده می گیرند.
۷-۳-۴- احساسات زن بعد ازسقط جنین
بر اساس جدول شماره ۲-۴، اکثر زنان طبقه درآمدی پایین و متوسط احساسات بعد از سقط جنین خود را منفی عنوان کردند، در زنان طبقه درآمدی بالا ۵ نفر از پاسخگویان احساسات خود را منفی و ۴ نفر نیز احساست مثبتی به سقط جنین شان داشتند و این امر نشان می دهد زنانی که نگرششان به جنین به عنوان موجود انسانی بوده، احساس گناه بیشتری داشته و احساسات منفی شان به سقط بیشتر بوده است در مقابل زنانیکه جنین را لخته خون یا تخم می دانستند، احساسشان نسبت به انجام سقط مثبت بوده است. برای بسیاری از زنان افسردگی و رنج سقط جنین پنهان است و یا به تاخیر می افتد واکنش هر زن به سقط جنین خاص خود اوست و احساساتش تحت تاثیر خصوصیات شخصیتی و شرایط زندگی زن می باشد. احساساتی که پاسخگویان در جریان سقط جنین خود تجربه کرده بودند شامل احساس افسردگی و ناراحتی، احساس گناه، احساس سبکی و رهایی بود که در زیر به موارد فوق اشاره می شود:
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
۱-۷-۳-۴-احساس افسردگی و ناراحتی
یکی از زنان بعد از کورتاژش احساس ناراحتی و عذاب وجدان می کند:
«خیلی ناراحت بودم خیلی عذاب وجدان داشتم نمی تونستم خودم رو ببخشم همش احساس می کردم چرا این کار را انجام داده بودم وجلوگیری نکردیم در واقع من باعثش بودم چون شوهرم حتی تا لحظه آخر که ما روشی را برای جلوگیری بکار نمی بردیم می گفت اگه تو یک درصد حامله بشی چی؟ خیلی خودم رو سرزنش می کردم وقتی آزمایش دادم گفتم خدایا از تو می خواهم که نباشه و وقتی هم که فهمیدم حامله هستم گفتم خدایا حتما خیر و صلاحت بوده الان ازت می خواهم که به خیر این مساله تموم بشه و مشکلی برام بوجود نیاد و سلامتی ام به خطر نیافته، ماهش ماه بدی بود چون محرم بود روحیه ام را از دست داده بودم وقتی با شوهرم از میان دسته های سینه زنی رد می شدیم به خاطر احساساتم فقط گریه می کردم و تا مدتها می گفتم الان بچه من این قد بود، الان وقت زایمانش بود آخر این ماه باید زایمان می کردم هنوزم که هنوزه از فکرش بیرون نمی آم ولی فکر زیادش هم خودمو آزار می ده یک چیزی که تموم شد و رفت و دست نیافتنی نیست حس مادر بودن تکرار می شه اما چون ماه محرم بود ناراحت بودم همسرم خیلی زود فراموش کرد و خیلی سعی کرد یه کاری کنه که من هم زود فراموش کنم اما برای من خیلی سخت بود تصویر بچه تو ذهنم بود شما فکر کنید بچه آدم داره از آدم کنده می شه درست مثل اینکه پوست آدم از جا کنده شه، بالاخره یه جنینی تو وجود من بوجود آمده بود برایم خیلی سخت بود، تا مدتها دچار افسردگی شدم خیلی گریه میکردم البته تو تنهایی خودم»( زن ۲۵ ساله، دیپلم، طبقه درآمدی بالا).
زن دیگری که از ترس واکنش منفی خانواده مساله سقط جنین را از همه افراد خانواده پنهان نگه داشته بود از احساساتش می گوید:
((خیلی خود دار بودم که کسی متوجه نشه به شدت هم افسرده بودم سوای مسئله روحی که روی آدم میگذاره و برای هر مادری داره فکر می کنم از نظر هورمونی هم موادی که وارد بدن آدم می شه روی آدم تاثیر داره من که به شدت افسرده شده بودم آمپول پروژسترون خودش یه هورمونه که وقتی وارد بدن می شه تاثیرات عجیب و غریبی روی آدم داره))( زن ۲۵ ساله، لیسانس، طبقه درآمدی متوسط).
یکی از زنان طبقه درآمدی پایین که با آمپول سقط اقدام به سقط جنین کرده اما جنینش سقط نشده می گوید:
((من تا صدای قلب بچمو شنیدم زدم زیر گریه و گفتم چرا این کار رو کردم گفتم اگه فردا یه چیزیش بشه چی؟ اگه ناقص بشه؟ اگه افتاده بود راحت بودم می گفتم خوب یه گناه کردم ، همش از خدا می خواستم که اینو از من بگیره))( زن ۳۰ ساله، چهارم نهضت، طبقه درآمدی پایین).

برای

k7UV27eh7eCzDCYLCc0Veozovjl+0J8S/2hPGEvivx94hlnwx+x2aHbBax5+VVX2GOepri4MxJu+Yksf4v85ojUBctxn1p4aK3TzJZBgfr7fWvrcDl2XZBg7U0opbt7nlV8RXxtX3rt9iVZIWXmQjjvXrf7Fv7NHjP9pX4j2kWm6bND4fsbhZNT1dgVj2KwzGh7scYzXZfsjf8E5fGfx/mi8f/ABQabQPCkDh0hlTbLeqvPfovvX0P8T/27vgv+y4+nfB39n3wxY30VnKiXrWrBYoV3fNgj77nNfnPEfF1fMpPB5erp7s+iy7KaOHgq9ffp5H19oOjWWgaTbaJpsHlw2sKxRJnoqjAq6vTGDWF8P8AxjbePfBmmeMrKFkj1O0SdUbquRnB/lW5uLcDivytqSk0z6VWauh1FFFMYUUUHgcCgD4R/wCC62R8EfBEnJI8c2vT6Nmvkr4C/tJfEH9n/wAUxeIPCOqzLCZFN1ZFv3cyg5II96+u/wDguza3C/s4eF9e8o/Z7HxtZtcyAcRqdw3H2yRXwDKQwXjHqRX6nwBhqGOwNahWSab2fofN55Uq0akJxdtP1P1m+C/7RPwI/bb+H03g/wAUWFlNc3NsV1HQrwA8HjIz1r4b/bk/4JhePf2b7y9+LX7Oljc614T3NPf+H05k02IDLMndlAzxXifhDx34o8Aa5beJfB2tT2V3buGSWFyDx2PqK+sJ/wDgqxrHiH4E3/gTxJ4eH9vXWnSWbX275HDoULY9cGssfwpmmS49YjLbuPbt5eaFh80w2LpeyxB8UaJrth4g02DVLKTdFOm5Mr+Y+vFWJpSxGSAd3eqelaZaaFpsenWa/u0J2kjqSSc/mamnlwCACWx2r9ZwUq8sJB1V7zSvbv1Plq6pus1DZMzPGnivTPBmh3XiDVJljjt4y/zHGSO31r4o+MPxY1n4oeK5tY1C4YW6uwtbfPEa56f/AF69A/a8+Llz4h8THwJpFwVtbBiLkoeJHxyD9DxXh7kFiQPp+VeZjcS5y5I/M9PA4ey5mgJB7d+aQkkgkc5FFH3T9D6Vwbs9KyUT62+OYB/4JDfBd×2+I2vf+i4x/IV8k19Z/G8MP+CRPwaPYfEnXuv/AFyjr5MOMYxXmZb/AAp/4n+ZU+nyDjPtXqn7N/xzuvhlrg0vU7otpVxJtkRjxGTjkV5WfagZ4C+o4HpXr0KkqU+ZM5q9KNWFmj9GbO+t7+1iu7WVXimQMjg8EHoatx7lkGCCK8D/AGPfi5/wkGhN4G1u8L3VnzbFzktF6fhXvqSKFBO5eeOOtfTUqka1JTSPAq03Tnyl3TdF13WbxdN0HSJb28mIENvCuWYnoK+2P2TP+Cdvhz4ZaPF8fv2s7y2gFtEZl0S6I8m3AGQz+p9q+Yv2Y/jjZfAf4n2fjrUvDseqQwgq8D43AZzuGe+a7X9rn9tfxn+0hq4sdLup9P8AD6RgJpIfAZvV8da/OeK8vz/NcfHD0Lqk+q/U93Kq2BoUHUn8aPRP2xP+Ci+oeOYp/hj8D3bS9CtyIzfW/wAklwuMYUdlxXyfZTyPqCSSkkmcMc9SxI5+tVgxdwHIzjGcVZ0yTOoQtIPlMq9R3yK9nLuGcBkmWylZOdm236HNWzKvjsRFbK+h+zX7MMDW/wAB/DKc5bS4z8x55Gf8a74ZHzMe1ee/ss6pBq/wA8LX1ratFG+lx7Ec5OAMf/Xr0Hls4/KvwLESTxErd2fb0vgQ+iiisjQKKKKAOA/aV+Ang79pT4O618IPHFkklnqtqVjcjmCUcpIv+0p5r8Zfi58JPih+yd43m+FPxv0mRUglEWk+JChFvqSE5Uhj0YDgiv3X8v3/AErhfj3+zr8Lf2j/AAPdeBPij4Zt9Qtpo2EUksQMkDEEB0bqGHY16uS5xjMmxftqT06rucmLwlLGUnCa9PI/E8Tqx/dDIwDkdCD6UNOmzfIrZPQZOK9J/aw/YO+NH7E+uzX1hBe+J/AchLQazHEXmsF9JgOw9a8u0zUbLVLFL7TrhJ4n6SK1fvGR8RYLOaCkn73VHxOOy2thJ66ruDo0zlifujjBrl/ix40tfAfgPUddnkAlS3YW4ZuS+MAV1REkbHYeg6joa+Z/22vHX2nUrPwNaTEeQomugD3PT9K97EVPZUeZM48PDmqKJ4Lqmq3er6jPqN9IXluJTI7t1Yk5NUyMHFOckAAGm896+ak25XZ9GklFJCgZBPpQpww470mSAQO9KvUH9aV0rjex9ZfGiYz/APBIX4ROyk7fijrq59M28Jr5Mr66+MFtMv8AwR0+FFw1uwA+K+uAtj/p3ix/KvkRScDPc4FeVlck6U/8UvzHU3XyFoBOc5oor1BPVG98NvG978PvGFn4ksZSDDIN6joyntX3n4Y8QWmvaBa6tYzBo7mEOpQ56jNfndxjp249q+rv2LfHg1TwVL4QvLkyT2UpMQLZIjPavWy2tZypt6Hl5jQSipxPeGO2PO0HJzjHSpIg23cp68fWmQsAvlE849KZG6Qn99KxLPtRAOWOccfjXp1a9HC0nUqOyR5UKdSrJJK9ywJYYwZJZMBPvEkcV7N+xz+yX8QP2lPHdneQ6TNB4Tt5g9/q0ykJIFbJjTpk9ie3vXoP7GH/AATS8WfGjULf4i/G+xn0jw7G+610l12y3wBzlh2U+hr9JPBngjwr4A8O23hXwfo8FhYWq7Ybe3jCqo/D1NfjXFPGssWpYXBu0dm+p9hlWTQouNarv2JvDPh3TPC2hWnh7RLZILS0t1hggjXCqqjgVogngL+NIIQp4PfinKu2vza2tz6HoLRRRTGFFFFABSY5z7UtFAGdr/hvRvFOkXGg+INNivLO7iMdxbzoGR1PYg1+Z/7ef/BKrxd8Mdau/jP+ylpbXWkyM0uqeEoz/qkAyzQj19q/UDYvpTGtYXRo3UFWGCCO3et8Hi8TgKyq0JcrTMqtGnWg4TV0z+f7R/FFprEU7R+ZBcW7MlzZXC7ZIWXqrKehFfE3x08Ty+LvilrGqyAhftTRoCf4V4Ffv1/wUb/4Je+AfiloWr/H74QOnh3xVpVjNeXaW0YWDUVjQsVkUdyAea/BL4u/DbxJpF2fHEmnt9h1KRpBJGCQjEnIPpX69kXE8s6oqlUj78d33PmsTlsMFU5ov3X+DOCk7U2pJUHG0/TPc1GDkkelfQXuyYyS0YVtfDnSdA1zx/oWkeK9T+x6Vd6tbxajef8APCBpFDt/wFST+FYtKuANoJBz1FZ1IudNxRSa6n9LHx3/AGN/2NNT/wCCfNz8LbzR9JsfB+jeGJL7S9UjK/6M5t8/albuzcHPev5qb2OGK/lht5d8ccjLG3qASBXfah+1X+0Tq/w7j+E2p/GHXp/DscCwrpUmoOYvLAwEIzyoAAx04rz0oCME+n6V4mSZVics51Uqc3M7m+JqwqpRirWFooHTrRXvGG6GktjPTHWvWv2OdfOm/FmCx81gl3C6FfXArycRtJxtJ9hzX1L/AME9f2Q/HnxP+KenXYWKxa5+Swa7yMlsDd9OaUsT9RpuvJXUTCpTVZKCerPoDS7HWdf1W18N+HNNnv8AULtglrZ2yFncn6fzr9Dv2Gv+CY1j4EWD4m/H+1h1DV5FD2ujuu6G27qTnqwNesfsa/sBfDH9l7RV1SeJNY8STgNdavdxAtGSOVjB+6K+g/KT35r8o4i4pxmc1HCL5afb/M9zLsso4KF95P8ArQgtbOG0gSCFAiIoVEUYCgdAKmVT2PenBFAxQFA/OvkLO92eq22LRRRVgFFFFABRRRQAUUUUAFFFFAHMfGOJf+FSeKM8E+Hb0Zx/0wevwH8J6Lpmt+BE0zVbKO4ikklVkljBXG89q/fr4u7x8K/EpCgj/hH7zIP/AFwevwY+HimbwgpYYxcTYA/66GvvPDtxebST/lPEz18uCv5nzl8dv2WLrQ55/FPgOB5bM5d7QDmP/d9RXhl5bzWs7RTxGNlbDBl71+i4tbd4zEQrAjDAjqPSvHfj1+y1o/ja1m8QeD4UttSRS3kquFlI/rX7FiMFCVPmhoz5nD4tJpS1R8jUVo+IvCmt+F9Tn0jWrN4LiFsPE69D2+tZ4UjIkGDjivHlGUd0erGcJ7CUEZGKKKndXKa1Y0RlTw/4Vb0zSNR1i+j0/TbOSaaVgsaRrksc1p+A/AHiT4ha3HonhyyeaZ2GWx8qD1Jr67+C37O/hn4VWiz3SR3WpOoMlzIn3Tjovt712YbByrzUpbHHiMZGirR3OK/Z/wD2TrDQhb+LPH8KTXZG6KwYAog45b1NfaX7Fdolt8evDyWahAtyoCKuQvNeTLCsnCfK3fivYP2MbHUrv4+aFFpgDTfa0yp+vtRxFThRyKsl2OXATlVx8JN9T9kLUDyE4H3BUtRW277OgIwdoyPwqQbu5/Sv5vbuz79bC0UUUDCiiigAooooAKKKKACiiigAooooA5z4s/8AJLvEvy5/4kF4CB/1wevwZ+HitH4UUgYzdTDB/wCuhr96figrf8K28QqoyTod2AD/ANcXr8Hvh9DJJ4e/e4yLufAHr5hr73w6Seby9Dw8/wD9y+ZoL6hDSli5cbc59qsiASZJ+Ur6CkijMYDqCeTX7mrI+HOD+LfwR8J/FGwMd/apDdBf3d3GoDAgd/Wvkj4r/Bnxf8LdSNrrVgzWzsxhukUkMAe/pX3fPZszK28+wUdareI/CuieJtNl0zXdPS5glU5V0yeTzj3z0rhxsaEKMqlR8qWrZ2YWrVjNRirn5yhW/uk+w69a7n4P/Anxb8VNSiNrZvDp6ygT3jggAd8evFfYHxH/AOCNPxu+Fnw4t/2pNX8NpdeEERLu70iHJvIbV/uyMo+oJHYVs+E7TQotCtG8MwwxWTxKbcQqFGMd6+eyTH5bm2IlCjO/L07np476xhqKk1a5ifDD4SeFfhno0ek+HrRfNIHnXTKN0h9Sa61IAEXPJ9TT44F84ogAHrUu3coVQPlHevsoxhCHLHZHgN80uZsgMCyvuTggHGTXuP8AwT6006p+0toVruZf3pO9TjFeIoUZSSu0rwTXuH/BPi8uLb9pbQXt4C5EhG0dSPWvnOKUv7Dreh6OVr/bI+p+usYAUKO3FOpkZO0Z4J9fWn1/Ny2P0MKKKKYBRRRQAUUUUAFFFFABRRRQAUUUUAYXxMAPw78QAn/mDXWP+/LV+EPgFSmgStnIN9cA+37xq/eD4jbT4A1zcvH9kXOfceU1fhD4OMQ0SfY2AuoXP4fvWr77w6/5G8vQ8TPrfUl6mtAC8bOGxz0NNAkGIiQMdqdDGqjDNkt0xTjFtPmg+xyeTX7lY+Ila+giRs4+U4KseQeOlfVn/BNP9j2H4weNP+Fu+PNPLaDodwpsrdh8l3cjnkH7yKfwJrwr9nn4N6v8dPihpfw60mOQC9m/0mZekMQ5dz/wEH8a/YP4XfDnw58KPAul+AvC1msNnplpHDEAOWwACWPck5JNfknH3EM/9xoS06/5H1WQYFKLrzWq2NrUNF0vU9Jk0PUNPimtJoTFJbSICjIRgqQeMY7V+OP7ev7JN7+w/wDHp5vD6TS/D7xrfS3GkSE5GlXTNua1JAwqZJK+3Ffs3tX0rzL9rP8AZu8IftV/AzXPg94shUDUbU/Y7tVG+2nGDHIp7EMBz6V+dZTmOIyrGxr03tv5o+gxOHhiaThM/GiEq5xuBJ6/zp0iMEAGS2ec1m22leK/h/4r1n4O/EKzaDXvCeoPYX4YY84KSElU9wy4INaLh5HG1+Pev6TyzMKOZ4KOIpvRr8T87xFCWGrSptCLknDEDJ9O1ezfsExXCftF6G9tu3GQlcOFwPSvGi4IIJ5PSvZ/2B54of2kdBa4jJHnYyF3V5fFCvktZeX+R1ZXpjY+p+u9pIssCsrZwMVNTISuwbVAyOcU+v5wSsfoQUUUUAFFFFABRRRQAUUUUAFFFFABRRRQBjfEEA+BdbTjB0e5B/79NX4ReDY1XS7gq4P/ABMbngf9dWr93vHcBuvBusWqnmXS7hR7ZjYV+Dnha0ls4NQsZCd9vrF1G3OcYlYV934dTSzpp9jxM+i3gtO5stD5YEqtx3FPjEdxIIkySX44x+NRoJVj8tlBBwRzXoX7NPwhvPjd8X9G8CWkZENzdqLqQfwQg5c/kDX7DnGYwy3Lp1W7WR8bg8LWxGJUUfcX/BKv4Bp4T8AT/GDXNLRLvW1VNOd1ywtlz8w9Nx5zX10EUnp349qoeEfDmmeEvDlj4a0i3ENrY20cEMSjG1VAAHHtWntHpX80YnEVsXiZVqj1bbP0mlTjSpqK6C01kBXHSnUVkaH5sf8ABav9m2Xwv4l0b9sLwpZqlvGiaZ4tjjTG+Nm/dTHHUqTjPoa+PfNR1EkEgIKgow5Byf8ACv26+Nnwm8MfHD4Xa38KvGFqJbDWrCW2lBAyNynDD0IOD+FfiHN4H8U/B7xv4g+CXjiB49S8Mak9rEZOtxa5byZRnqCo5Nfp/h9nSpVXgqjsnsfN59glUpqvHdaMlSKRVIaQ7s9hXt//AAT5t2n/AGl9CIjJBlJIz7V4tIPKG9B83AIIr2v/AIJ/3DwftK6A6YLeac7jgV+icSJPJay8jwMrV8ZH1P1zjwEAxj2p1RwElQx7ipK/mx6H6GFFFFABRRRQAUUUUAFFFFABRRRQAUUUUAZ/icA+H78Ef8ucv/oBr8JbWMNrGvyFVUSeI73oc4/fN2r929fAbQ7xSetrJ/6Ca/Cvy44vFHiGGQhtniW+AI6f65q+28PrLO3/AIWeTnS/2N+pYWF3KqEycACv0N/4JM/BWLR/B+o/FbWNOxNeyeRYSypghRncRnsT39q+EPhl4Tu/HXjfS/CumxO8l9eRxDYuSMsBn8Ov4V+y3wj8CWHw1+Hmj+B9Mj2xadZRxZAxkhRk/XOa9rxFzXnnDBxfmzhyHC8kJVpLfRHTbV/uj8qWiivy7U+kCjpRRTAjcKxx+Nfmp/wWr+Af/CI/Efwx+1npEQjs5UGi+ItoPO4kxOQOMg5GT61+l20dcV5f+2D8BNI/aT/Z68S/CfVU5v7B2tZAOUmT5kI/4EB+ddOBxVTA4uNaG6ZlWpKrScHsz8cTIkmCWBDAHAH617P+wNL5f7SWhNKi7TPjBNfP/hHUbubTpdI1e3aLUNJu5bDUIiuGSaJtjZ+uM/jX0L/wT50S11v9pLRbW8kkEaOWHltg5FfvWb46GM4XnXg73ij4jB03QzNQ8z9cISpQDHSn0yNQgCAYCin1/Pj1PvAooooAKKKKACiiigAooooAKKKKACiiigCjrsYbSLpMZzbOP/HTX4VSQCDxd4ojLH5fFN9j/v8ANX7r60G/su6IIz9nfk9vlNfhgYbiTxr4midgzN4rvVJHI5mNfXcD1PY5xKfaLPLzhN4O3do+sf8Aglf8F/8AhMvilN4/1K13Wuixh4WxwZW4H44zX6TbguBz+VeB/wDBO74T6d8Of2f9O1OO0KXmrp59wxGCVz8mf+A4rtP2if2qvgx+yz4ftPEvxk8UDT7a9uRBb7Yy7M3GTgc4GeTXi5ria2bZrUnHVt7eR1UY0sHhoReiX5s9L3KTjdS5HrWT4T8VaL438N2Hi7w3fLc6fqdrHc2VxGciWN1DKw9iDWlkEDArynzRlytanSndXJKMj1FREgnG/gioNR1XTtIsZNR1S+htoIVLSTTyBUUepJ4FJKb2BtIuZB6GmuRsIz2qnpWqafrNhBqml38U9vcRLJbzQuGV1YZBBHBGCMEVaJ9+T0zQ30Y0fj3/AMFIfg7b/AP9t7UF0TTzBpHjyxOqW4RcKLtTiUZ6ZOQa3f8AgnUgb9prRVccZY5zX0z/AMFq/hO/iX9muD4waFYK2reDNSjufMVMubdjtkXPXGDn8K+Yf+Ccus6av7Rug6lcsFSVMqxHDBlyDiv0rJszVfhavhZvWK0PncbQ9nmNOrHZ6fM/W9QMAj0paZFjaGz16U+vzc+hWqCiiigYUUUUAFFFFABRRRQAUUUUAFFFFAFbUU32My44MLD9DX4w/CDwFL49/aZ1LwhAgdJvHd0jhiMbftBz6Z4zX7QXmXtZYo+pQgflX5sf8E1vh5a+J/2vfHN9qRUzaD4nvpWhYfMrGVguQRXdl+N+pym07NrQwrUY1Ukz6p/bN/ah8I/sJ/s922sQ26m9eJNO8P2xH7vz9oAZ8chFHzHHYV8qa
J8BPhf+2vc6b8T/ANsv9u/QfEu1RcWfhfw7fw21rZ7sExksdzdAOi++a+2v2p/2WPhN+1Z4ETwd8WtI+0W1qzTW8ySFHgfGNwYV+Ut5+w3+zd48+O/hv4YfC/UNes7XVfFmo6ZcTvcrIGt7RcNMnGcbuOe1fScP/wBnTwUnzunUWrkknoeRmDxCxEdLxeyv1P1i8D/Ff9nHwJ4T03wb4X+Jvh2DTtLso7SygXVoiI4kXCr97jAFc78f/wBpzwLZfCHxB/wqj41+D4PE7aZINDfUNaiSIT7cKWO7647V8QfHD/gj7+zV8B/g1r/xb1nx54puV0LTZbgReYqCR9uFXp3JAz2zUGmf8Evf2YPDf7Eg/aT8Wxavd6n/AMIDDrctodRKos8lusgXjtuIBFc9LB8PvlrrESknKy93djqV8wjemqaXzN/SP28PjX4J/Y4vvDnxD/a18Cj4m3mrslpfnU1uW02yJ5LGBZDJLnOMA4BHNeCfs56348/ax+LFt8MP2gP229a1XQrq5kku9P0mC+8u8Ay5VpJI41hUgdTkenWvWL39kX9nL4Mf8E5vDHx+l+GVnqnjTX/D+lvZy6jI0sZurwqyHYcZ+V+ntX1p8Y4vAH7Jf7J2sfFLwp4A0Gw1DSfDqlRaafHGss5UIBxglS5wR6fWvSqZrleDpSo4Wk5SqStey38jKlha1ZqdWVrK/wDw58dfsxf8FGvEtr/wUCXwO/i7VLn4ZWjHQPDGnWUKpb29tEojjllDE8LtJLkgkc47V7D8d/8Ags/puh/Fe68P/BnRlv8AwtoLFPEGvT2LShnWTDGHDAMoAIBJ+YkYOAa4fxh4w8C/FrwbpH7K37Ovwl0i58b+J9It7zxhr+nWQW20eaaJHnLSIMg5z8oIxnpzitvwxqv7IH7GeoQfsUap8OpfFOr67FZya684BS5uJ2C455VR8zAcYFXWo4DE2nLDvnUbcvkt5MUKmIpxtGem9/0Psfwb8Qfhz+29+zFc+IfCtjdPo3ibSp4Et9StfLkDlCMFcnHJ6gkV+a3/AATJh1DTP2l7bwj4hiMdz4e1u60yeN4wWDQyFFPJ6ECv1t8E+FfDXgrwtZeGPCGiQadp9nbpHaWdvHtWJABgD/Gvz21LwLoPwR/4K/zaMGWxsfF0EWrWjbgA1wQVkAJHc44r5XBY5YarVjFWhJNWf4HsvDuvGKlrbU/SGNQAAPTtx/KpKZF91cNnin15XU6UrIKKKKBhRRRQAUUUUAFFFFABRRRQAUUUUANZFYEEdRXN+F/hJ8OvBXibVPGPhTwZZWOp61IJNVvLeIK9w3qxHWumoJwM1PIuoHJfGnxFD4T+EviTxNdyhEsNCu5yxPQpCzc/lX4o/Dn9qRfg38Tfhx8RPC2k3PiCfSYL2fVLS0Qkie7mdguQOGxt49q/b34ieA9D+JvgnVPAHiaJ5LDV7GS1vFjkKsY3Ug4I6GvKv2dv+Cfv7MX7NmhNo/gT4ewTSSXInlu9S/0iUyDOCGfoBnjFfTZHm2X5dhqka8HNy6dLHkY/AV8VXhKm7JHxD+0D8P8A/goZ+2Z8EtU8d+MbK48O+HysZ0XwdaRn7RfLNIm3zfVVVgefQ1meGYv2qviR8aPiN+whqHje0/4RiLwTDZpcTY+z6XbxJCsbFx9xim4MD3FfqvJZW5iEAiwoAwF4xjgY/CvE/DP/AAT5+AXhjwd4q8IWlnqzSeNZjJ4n1Y6rKLy8JfcQZQdyjnoK0pZ/hvYypSpRUV8Nlt5hPATck1Jt9T48+IvjDxF8bLG2+F/w/i+2/C34V67omnXerQx5hcabatLcT7u6YiVRj1HrXgXxH/bk+O/7SX7MnxQ0nxdcF/DsniK1j0y5S3wtnBJcErESOvyBT+Ffrd8Lf2Wvgj8HfhLL8C/BHgmCHw5cxSpe2c7GU3QkXbIZGblyw4JPYVy19/wTu/ZOufgtqfwAsvhXa2XhzVpxPdwWcjRyNKp+V94+bI4xz04rrwPEGV4aS56PNyu8X1836nPVy/GTTcalnazPzT/4JyWv7Z3h268T+Df2T9L0bW9NnvlE/i28hITzCu4AueWABPHrXq/xD/Y6+L3w9+Nngzx98UfEMXiH4g6/q8l/fanHARbWkUERKxnsAG7n0r9CvgD+zj8Kf2Z/AMHw3+D3haPS9Mhbc6qxZ5XIALux5ZuOprZ+I/w08O/E7wxdeFfEUUwhvLdoZJ7WUxTIrDB2uvK59qyxPFTq5hOtSglGWj7tGlHKpxw6g5ao+V/+CRf7SHx6+PfhPxta/HHUzqE2heJHtrS9EYCgZYNGpHBAIGPQV9Ua38KPh14n8UWHjXX/AAZYXeraaCLDUJrcGWAHqFbtWT8Cv2fPhj+zj4Lj+H3wo8Nrp2mrK0rgyF3kkPV3ZuWJ7k813QI6A49K+bzGvh8Vi5VKMeWL6Hq4enOlSUZO7BUCkbVxjinUUVyJWRsFFFFMAooooAKKKKACiiigAooooAKKKKACjrRRQAwkhd2fakA3JknH0oorCLck79iZ6MQHe+COgzTsBsmiit47IO4g/wBZjA4OM4oLfN9aKKpRTNEkOK4XINNIJOcmiisLv2nyM2tBcBgCfWlZRgD3ooq7e8NaId0oooqhhRRRQAUUUUAFFFFAH//Z” alt=”Description: http://www.cans.ir/University/About%20University/arm.jpg” />
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران مرکزی
دانشکده تربیت بدنی وعلوم ورزشی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M. A )
گرایش:
بیومکانیک ورزشی
عنوان:
استعداد یابی ماده هفتگانه دو و میدانی بر اساس ویژگی­های بیومکانیک، آنتروپومتریک و آمادگی جسمانی
استاد راهنما:
دکتر یحیی سخنگویی
استاد مشاور:
دکتر پونه مختاری
پژوهشگر:
زهرا شاه محمدی
تابستان 1392
جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

Ia7beIPD+pTWN5bSh4LmB8Mjev5V+g37Ff/BS/RPGyWfw1+OF7HZaqsfl2+rSELFOw7Mex/SvxXibgqvl7dfB+9C+q7f5n2GXZxTrr2dX4j7QYqDye3PNYnjv4heDvht4buPFPjXXoNOsbdN0lxcShQPYep9q5L9oL9p/4Wfs8+Bm8YeMdbQtPEx02ygcGW7bHGwenI56c1+XX7Tv7XfxK/ad8TTXfiPUHttFilLaZosTfu4UzwGA+82MZJr5jJ8gxucYj2dGNl1Z6mKxlHC0nObPV/wBsf/go94t+MF5ceAvhRNPpPh9JHimug2Jb9c8MP7qn86+V5sSMXLYYsW3E8knqfrzUUsj9Se39aA4dQWQntg1+75DwzgskopRXNPq/+CfEY/Mq+Mkru0eiJCTIACm4hcimnIAHvzTWfau1JSOcCq7TXE95HpunW0t1dTttgtbdC7yPnoAK9rG4vD4Cg6lZ2SOGnRq16ijBXJbq/hso/MuCVA/U19Bfso/sIeJvjVap8UfjBOfDHgi2kLyPenypbxAM5Gei+9d×8CP2H/h98EfCMH7Q/wC2rqdvAgiE2m+GGOST95dw/ic56dq89/al/bV8b/tDTnw/4fDaN4Ut1WK00eD5d4Xu5H8ulflePz7MeKcW8Jl91Dq+59bh8Dhctpe3xGsjvPj9+254Z8HeFG+Af7J+jHQdAsnMc2pQqFe44+bb35PevmGC6u59QjuXumL+crMzMclt3Bz3qoyvI5kkY7j1NWNNPmX8EahiDMu7aCeM19ZlfDWCyPL5SmuabTvL5Hk4rMq2PxMYR0V9Efsn+zDqF1q/wK8M6ldXbTySaYhd3POfT+lehADJOK86/ZWsmsfgB4WicSKTpUbYl68jPevREB6k9a/A8TZ4qcls2z7an8CQ6iiisjQKKKKAPM/2r/2efC/7UXwL174OeKEUx6laE20xGTBcKN0cg+jYNfjV448C/E79nzxlL8JPjpokmn6paP5VvqTLiDUVz8jxt0JI6iv1n/bn/a/H7H/hTw74qbw4NRj1jxHBYXC79vlxv95h6n2qD4lfDT9mf/got8G2sNTNrqKPGzWN7FgXFhMRww7gj0r3MhzXH5NX+tUk+XRPtY48Zh8Pi4qlU36H5NuDkx788dfWnWmpahpV5He6ZdyQSwOHimjchkYHIwR0+tdb+01+yR8a/wBiLXTp3jiKfXfB7vjTfFUMRwueizAdMevSuHtNRtL+3S4tpllikXKurZBFfueTZ5gM+w2jV+qPisZga+BqXtp3Pun9jH/gpS0kFt8Kv2hbsXUEg+zw6zcYbcDxtl9scZqt+25/wS10bxvFP+0T+xXNZWGoXCNd6voFs/8AouqrjOYsZCOR6cGviCORkwUHA9OBXu/wC/b6+LvwI8L3fgmC4/tLTprRoLSK4kObNiD8yH2yTXy2ecHVo1vrmVvll1S0+49HB5tGVP2eI1iz5+0bUtSvUntdb0uawv7G5ktr6znHzxTIcMp/GrgeJirGYHB49qNZvpNV1e81qV2e4vrl57mVjlnkYklj7k1yHxL+J2g/C7w7JrGvXC+YVJgtwfmkb0Ffd5bLE0sBBYl+8lr6ni4iFKeIlGjsa3jbx9oHgXTm1XxJqcMEKjK725bA6AeteCeNv27NWgkktfAmjKo3kLc3JOCR0IHp1rx34s/F7xJ8VtdfUtVuGS3Vj9ltA3yxqT09zXJuzgj5gfmGPauLFY1VHyx2O2jg1SS5j76/aI/ab+LWqf8ABOb4PfHPXPFMuo6ze+JNW0nF2oaOG2h2lEQYyOg5yTXkPw2/bgsNTnh0bx5pAtXkbY17CTsJ75Hatv49SB/+CQ/wRTPT4ga9n67VP8iK+RlODnp649fWvGySq8PCXLouZ6fM78TQjWSu9dD9G9D1/TtdtI9T0rUIp4plyjxnKnirrEK5V/mOa+HPgf8AtAeIfhVqQglme50uRwJbZ3+6M9RX2T4V8aaT4y0C38Q6BeJPBNGD8rZ2nup+lfX4fFU8RHzPn69B0Tuvh98IPif8YdUi8OfDnwtLqlzLMIw4yEgz3Y9gK+ufCPw0/Z0/4JqeFh45+JF5a+LfifPEGgt1lyLbI6Kv8OO7d+2a+df2YP2q/GP7M+s32o+H7dLm3v7cxzW7nADYwGB9Rk1wPjnxpr/j7xPeeKtfv5ri7vZ2keS4fcwyc4z2Ar4HPshzfPM35Kk7UV27eh7eCzDCYLCc0Veozovjl+0J8S/2hPGEvivx94hlnwx+x2aHbBax5+VVX2GOepri4MxJu+Yksf4v85ojUBctxn1p4aK3TzJZBgfr7fWvrcDl2XZBg7U0opbt7nlV8RXxtX3rt9iVZIWXmQjjvXrf7Fv7NHjP9pX4j2kWm6bND4fsbhZNT1dgVj2KwzGh7scYzXZfsjf8E5fGfx/mi8f/ABQabQPCkDh0hlTbLeqvPfovvX0P8T/27vgv+y4+nfB39n3wxY30VnKiXrWrBYoV3fNgj77nNfnPEfF1fMpPB5erp7s+iy7KaOHgq9ffp5H19oOjWWgaTbaJpsHlw2sKxRJnoqjAq6vTGDWF8P8AxjbePfBmmeMrKFkj1O0SdUbquRnB/lW5uLcDivytqSk0z6VWauh1FFFMYUUUHgcCgD4R/wCC62R8EfBEnJI8c2vT6Nmvkr4C/tJfEH9n/wAUxeIPCOqzLCZFN1ZFv3cyg5II96+u/wDguza3C/s4eF9e8o/Z7HxtZtcyAcRqdw3H2yRXwDKQwXjHqRX6nwBhqGOwNahWSab2fofN55Uq0akJxdtP1P1m+C/7RPwI/bb+H03g/wAUWFlNc3NsV1HQrwA8HjIz1r4b/bk/4JhePf2b7y9+LX7Oljc614T3NPf+H05k02IDLMndlAzxXifhDx34o8Aa5beJfB2tT2V3buGSWFyDx2PqK+sJ/wDgqxrHiH4E3/gTxJ4eH9vXWnSWbX275HDoULY9cGssfwpmmS49YjLbuPbt5eaFh80w2LpeyxB8UaJrth4g02DVLKTdFOm5Mr+Y+vFWJpSxGSAd3eqelaZaaFpsenWa/u0J2kjqSSc/mamnlwCACWx2r9ZwUq8sJB1V7zSvbv1Plq6pus1DZMzPGnivTPBmh3XiDVJljjt4y/zHGSO31r4o+MPxY1n4oeK5tY1C4YW6uwtbfPEa56f/AF69A/a8+Llz4h8THwJpFwVtbBiLkoeJHxyD9DxXh7kFiQPp+VeZjcS5y5I/M9PA4ey5mgJB7d+aQkkgkc5FFH3T9D6Vwbs9KyUT62+OYB/4JDfBd×2+I2vf+i4x/IV8k19Z/G8MP+CRPwaPYfEnXuv/AFyjr5MOMYxXmZb/AAp/4n+ZU+nyDjPtXqn7N/xzuvhlrg0vU7otpVxJtkRjxGTjkV5WfagZ4C+o4HpXr0KkqU+ZM5q9KNWFmj9GbO+t7+1iu7WVXimQMjg8EHoatx7lkGCCK8D/AGPfi5/wkGhN4G1u8L3VnzbFzktF6fhXvqSKFBO5eeOOtfTUqka1JTSPAq03Tnyl3TdF13WbxdN0HSJb28mIENvCuWYnoK+2P2TP+Cdvhz4ZaPF8fv2s7y2gFtEZl0S6I8m3AGQz+p9q+Yv2Y/jjZfAf4n2fjrUvDseqQwgq8D43AZzuGe+a7X9rn9tfxn+0hq4sdLup9P8AD6RgJpIfAZvV8da/OeK8vz/NcfHD0Lqk+q/U93Kq2BoUHUn8aPRP2xP+Ci+oeOYp/hj8D3bS9CtyIzfW/wAklwuMYUdlxXyfZTyPqCSSkkmcMc9SxI5+tVgxdwHIzjGcVZ0yTOoQtIPlMq9R3yK9nLuGcBkmWylZOdm236HNWzKvjsRFbK+h+zX7MMDW/wAB/DKc5bS4z8x55Gf8a74ZHzMe1ee/ss6pBq/wA8LX1ratFG+lx7Ec5OAMf/Xr0Hls4/KvwLESTxErd2fb0vgQ+iiisjQKKKKAOA/aV+Ang79pT4O618IPHFkklnqtqVjcjmCUcpIv+0p5r8Zfi58JPih+yd43m+FPxv0mRUglEWk+JChFvqSE5Uhj0YDgiv3X8v3/AErhfj3+zr8Lf2j/AAPdeBPij4Zt9Qtpo2EUksQMkDEEB0bqGHY16uS5xjMmxftqT06rucmLwlLGUnCa9PI/E8Tqx/dDIwDkdCD6UNOmzfIrZPQZOK9J/aw/YO+NH7E+uzX1hBe+J/AchLQazHEXmsF9JgOw9a8u0zUbLVLFL7TrhJ4n6SK1fvGR8RYLOaCkn73VHxOOy2thJ66ruDo0zlifujjBrl/ix40tfAfgPUddnkAlS3YW4ZuS+MAV1REkbHYeg6joa+Z/22vHX2nUrPwNaTEeQomugD3PT9K97EVPZUeZM48PDmqKJ4Lqmq3er6jPqN9IXluJTI7t1Yk5NUyMHFOckAAGm896+ak25XZ9GklFJCgZBPpQpww470mSAQO9KvUH9aV0rjex9ZfGiYz/APBIX4ROyk7fijrq59M28Jr5Mr66+MFtMv8AwR0+FFw1uwA+K+uAtj/p3ix/KvkRScDPc4FeVlck6U/8UvzHU3XyFoBOc5oor1BPVG98NvG978PvGFn4ksZSDDIN6joyntX3n4Y8QWmvaBa6tYzBo7mEOpQ56jNfndxjp249q+rv2LfHg1TwVL4QvLkyT2UpMQLZIjPavWy2tZypt6Hl5jQSipxPeGO2PO0HJzjHSpIg23cp68fWmQsAvlE849KZG6Qn99KxLPtRAOWOccfjXp1a9HC0nUqOyR5UKdSrJJK9ywJYYwZJZMBPvEkcV7N+xz+yX8QP2lPHdneQ6TNB4Tt5g9/q0ykJIFbJjTpk9ie3vXoP7GH/AATS8WfGjULf4i/G+xn0jw7G+610l12y3wBzlh2U+hr9JPBngjwr4A8O23hXwfo8FhYWq7Ybe3jCqo/D1NfjXFPGssWpYXBu0dm+p9hlWTQouNarv2JvDPh3TPC2hWnh7RLZILS0t1hggjXCqqjgVogngL+NIIQp4PfinKu2vza2tz6HoLRRRTGFFFFABSY5z7UtFAGdr/hvRvFOkXGg+INNivLO7iMdxbzoGR1PYg1+Z/7ef/BKrxd8Mdau/jP+ylpbXWkyM0uqeEoz/qkAyzQj19q/UDYvpTGtYXRo3UFWGCCO3et8Hi8TgKyq0JcrTMqtGnWg4TV0z+f7R/FFprEU7R+ZBcW7MlzZXC7ZIWXqrKehFfE3x08Ty+LvilrGqyAhftTRoCf4V4Ffv1/wUb/4Je+AfiloWr/H74QOnh3xVpVjNeXaW0YWDUVjQsVkUdyAea/BL4u/DbxJpF2fHEmnt9h1KRpBJGCQjEnIPpX69kXE8s6oqlUj78d33PmsTlsMFU5ov3X+DOCk7U2pJUHG0/TPc1GDkkelfQXuyYyS0YVtfDnSdA1zx/oWkeK9T+x6Vd6tbxajef8APCBpFDt/wFST+FYtKuANoJBz1FZ1IudNxRSa6n9LHx3/AGN/2NNT/wCCfNz8LbzR9JsfB+jeGJL7S9UjK/6M5t8/albuzcHPev5qb2OGK/lht5d8ccjLG3qASBXfah+1X+0Tq/w7j+E2p/GHXp/DscCwrpUmoOYvLAwEIzyoAAx04rz0oCME+n6V4mSZVics51Uqc3M7m+JqwqpRirWFooHTrRXvGG6GktjPTHWvWv2OdfOm/FmCx81gl3C6FfXArycRtJxtJ9hzX1L/AME9f2Q/HnxP+KenXYWKxa5+Swa7yMlsDd9OaUsT9RpuvJXUTCpTVZKCerPoDS7HWdf1W18N+HNNnv8AULtglrZ2yFncn6fzr9Dv2Gv+CY1j4EWD4m/H+1h1DV5FD2ujuu6G27qTnqwNesfsa/sBfDH9l7RV1SeJNY8STgNdavdxAtGSOVjB+6K+g/KT35r8o4i4pxmc1HCL5afb/M9zLsso4KF95P8ArQgtbOG0gSCFAiIoVEUYCgdAKmVT2PenBFAxQFA/OvkLO92eq22LRRRVgFFFFABRRRQAUUUUAFFFFAHMfGOJf+FSeKM8E+Hb0Zx/0wevwH8J6Lpmt+BE0zVbKO4ikklVkljBXG89q/fr4u7x8K/EpCgj/hH7zIP/AFwevwY+HimbwgpYYxcTYA/66GvvPDtxebST/lPEz18uCv5nzl8dv2WLrQ55/FPgOB5bM5d7QDmP/d9RXhl5bzWs7RTxGNlbDBl71+i4tbd4zEQrAjDAjqPSvHfj1+y1o/ja1m8QeD4UttSRS3kquFlI/rX7FiMFCVPmhoz5nD4tJpS1R8jUVo+IvCmt+F9Tn0jWrN4LiFsPE69D2+tZ4UjIkGDjivHlGUd0erGcJ7CUEZGKKKndXKa1Y0RlTw/4Vb0zSNR1i+j0/TbOSaaVgsaRrksc1p+A/AHiT4ha3HonhyyeaZ2GWx8qD1Jr67+C37O/hn4VWiz3SR3WpOoMlzIn3Tjovt712YbByrzUpbHHiMZGirR3OK/Z/wD2TrDQhb+LPH8KTXZG6KwYAog45b1NfaX7Fdolt8evDyWahAtyoCKuQvNeTLCsnCfK3fivYP2MbHUrv4+aFFpgDTfa0yp+vtRxFThRyKsl2OXATlVx8JN9T9kLUDyE4H3BUtRW277OgIwdoyPwqQbu5/Sv5vbuz79bC0UUUDCiiigAooooAKKKKACiiigAooooA5z4s/8AJLvEvy5/4kF4CB/1wevwZ+HitH4UUgYzdTDB/wCuhr96figrf8K28QqoyTod2AD/ANcXr8Hvh9DJJ4e/e4yLufAHr5hr73w6Seby9Dw8/wD9y+ZoL6hDSli5cbc59qsiASZJ+Ur6CkijMYDqCeTX7mrI+HOD+LfwR8J/FGwMd/apDdBf3d3GoDAgd/Wvkj4r/Bnxf8LdSNrrVgzWzsxhukUkMAe/pX3fPZszK28+wUdareI/CuieJtNl0zXdPS5glU5V0yeTzj3z0rhxsaEKMqlR8qWrZ2YWrVjNRirn5yhW/uk+w69a7n4P/Anxb8VNSiNrZvDp6ygT3jggAd8evFfYHxH/AOCNPxu+Fnw4t/2pNX8NpdeEERLu70iHJvIbV/uyMo+oJHYVs+E7TQotCtG8MwwxWTxKbcQqFGMd6+eyTH5bm2IlCjO/L07np476xhqKk1a5ifDD4SeFfhno0ek+HrRfNIHnXTKN0h9Sa61IAEXPJ9TT44F84ogAHrUu3coVQPlHevsoxhCHLHZHgN80uZsgMCyvuTggHGTXuP8AwT6006p+0toVruZf3pO9TjFeIoUZSSu0rwTXuH/BPi8uLb9pbQXt4C5EhG0dSPWvnOKUv7Dreh6OVr/bI+p+usYAUKO3FOpkZO0Z4J9fWn1/Ny2P0MKKKKYBRRRQAUUUUAFFFFABRRRQAUUUUAYXxMAPw78QAn/mDXWP+/LV+EPgFSmgStnIN9cA+37xq/eD4jbT4A1zcvH9kXOfceU1fhD4OMQ0SfY2AuoXP4fvWr77w6/5G8vQ8TPrfUl6mtAC8bOGxz0NNAkGIiQMdqdDGqjDNkt0xTjFtPmg+xyeTX7lY+Ila+giRs4+U4KseQeOlfVn/BNP9j2H4weNP+Fu+PNPLaDodwpsrdh8l3cjnkH7yKfwJrwr9nn4N6v8dPihpfw60mOQC9m/0mZekMQ5dz/wEH8a/YP4XfDnw58KPAul+AvC1msNnplpHDEAOWwACWPck5JNfknH3EM/9xoS06/5H1WQYFKLrzWq2NrUNF0vU9Jk0PUNPimtJoTFJbSICjIRgqQeMY7V+OP7ev7JN7+w/wDHp5vD6TS/D7xrfS3GkSE5GlXTNua1JAwqZJK+3Ffs3tX0rzL9rP8AZu8IftV/AzXPg94shUDUbU/Y7tVG+2nGDHIp7EMBz6V+dZTmOIyrGxr03tv5o+gxOHhiaThM/GiEq5xuBJ6/zp0iMEAGS2ec1m22leK/h/4r1n4O/EKzaDXvCeoPYX4YY84KSElU9wy4INaLh5HG1+Pev6TyzMKOZ4KOIpvRr8T87xFCWGrSptCLknDEDJ9O1ezfsExXCftF6G9tu3GQlcOFwPSvGi4IIJ5PSvZ/2B54of2kdBa4jJHnYyF3V5fFCvktZeX+R1ZXpjY+p+u9pIssCsrZwMVNTISuwbVAyOcU+v5wSsfoQUUUUAFFFFABRRRQAUUUUAFFFFABRRRQBjfEEA+BdbTjB0e5B/79NX4ReDY1XS7gq
4P/ABMbngf9dWr93vHcBuvBusWqnmXS7hR7ZjYV+Dnha0ls4NQsZCd9vrF1G3OcYlYV934dTSzpp9jxM+i3gtO5stD5YEqtx3FPjEdxIIkySX44x+NRoJVj8tlBBwRzXoX7NPwhvPjd8X9G8CWkZENzdqLqQfwQg5c/kDX7DnGYwy3Lp1W7WR8bg8LWxGJUUfcX/BKv4Bp4T8AT/GDXNLRLvW1VNOd1ywtlz8w9Nx5zX10EUnp349qoeEfDmmeEvDlj4a0i3ENrY20cEMSjG1VAAHHtWntHpX80YnEVsXiZVqj1bbP0mlTjSpqK6C01kBXHSnUVkaH5sf8ABav9m2Xwv4l0b9sLwpZqlvGiaZ4tjjTG+Nm/dTHHUqTjPoa+PfNR1EkEgIKgow5Byf8ACv26+Nnwm8MfHD4Xa38KvGFqJbDWrCW2lBAyNynDD0IOD+FfiHN4H8U/B7xv4g+CXjiB49S8Mak9rEZOtxa5byZRnqCo5Nfp/h9nSpVXgqjsnsfN59glUpqvHdaMlSKRVIaQ7s9hXt//AAT5t2n/AGl9CIjJBlJIz7V4tIPKG9B83AIIr2v/AIJ/3DwftK6A6YLeac7jgV+icSJPJay8jwMrV8ZH1P1zjwEAxj2p1RwElQx7ipK/mx6H6GFFFFABRRRQAUUUUAFFFFABRRRQAUUUUAZ/icA+H78Ef8ucv/oBr8JbWMNrGvyFVUSeI73oc4/fN2r929fAbQ7xSetrJ/6Ca/Cvy44vFHiGGQhtniW+AI6f65q+28PrLO3/AIWeTnS/2N+pYWF3KqEycACv0N/4JM/BWLR/B+o/FbWNOxNeyeRYSypghRncRnsT39q+EPhl4Tu/HXjfS/CumxO8l9eRxDYuSMsBn8Ov4V+y3wj8CWHw1+Hmj+B9Mj2xadZRxZAxkhRk/XOa9rxFzXnnDBxfmzhyHC8kJVpLfRHTbV/uj8qWiivy7U+kCjpRRTAjcKxx+Nfmp/wWr+Af/CI/Efwx+1npEQjs5UGi+ItoPO4kxOQOMg5GT61+l20dcV5f+2D8BNI/aT/Z68S/CfVU5v7B2tZAOUmT5kI/4EB+ddOBxVTA4uNaG6ZlWpKrScHsz8cTIkmCWBDAHAH617P+wNL5f7SWhNKi7TPjBNfP/hHUbubTpdI1e3aLUNJu5bDUIiuGSaJtjZ+uM/jX0L/wT50S11v9pLRbW8kkEaOWHltg5FfvWb46GM4XnXg73ij4jB03QzNQ8z9cISpQDHSn0yNQgCAYCin1/Pj1PvAooooAKKKKACiiigAooooAKKKKACiiigCjrsYbSLpMZzbOP/HTX4VSQCDxd4ojLH5fFN9j/v8ANX7r60G/su6IIz9nfk9vlNfhgYbiTxr4midgzN4rvVJHI5mNfXcD1PY5xKfaLPLzhN4O3do+sf8Aglf8F/8AhMvilN4/1K13Wuixh4WxwZW4H44zX6TbguBz+VeB/wDBO74T6d8Of2f9O1OO0KXmrp59wxGCVz8mf+A4rtP2if2qvgx+yz4ftPEvxk8UDT7a9uRBb7Yy7M3GTgc4GeTXi5ria2bZrUnHVt7eR1UY0sHhoReiX5s9L3KTjdS5HrWT4T8VaL438N2Hi7w3fLc6fqdrHc2VxGciWN1DKw9iDWlkEDArynzRlytanSndXJKMj1FREgnG/gioNR1XTtIsZNR1S+htoIVLSTTyBUUepJ4FJKb2BtIuZB6GmuRsIz2qnpWqafrNhBqml38U9vcRLJbzQuGV1YZBBHBGCMEVaJ9+T0zQ30Y0fj3/AMFIfg7b/AP9t7UF0TTzBpHjyxOqW4RcKLtTiUZ6ZOQa3f8AgnUgb9prRVccZY5zX0z/AMFq/hO/iX9muD4waFYK2reDNSjufMVMubdjtkXPXGDn8K+Yf+Ccus6av7Rug6lcsFSVMqxHDBlyDiv0rJszVfhavhZvWK0PncbQ9nmNOrHZ6fM/W9QMAj0paZFjaGz16U+vzc+hWqCiiigYUUUUAFFFFABRRRQAUUUUAFFFFAFbUU32My44MLD9DX4w/CDwFL49/aZ1LwhAgdJvHd0jhiMbftBz6Z4zX7QXmXtZYo+pQgflX5sf8E1vh5a+J/2vfHN9qRUzaD4nvpWhYfMrGVguQRXdl+N+pym07NrQwrUY1Ukz6p/bN/ah8I/sJ/s922sQ26m9eJNO8P2xH7vz9oAZ8chFHzHHYV8qaJ8BPhf+2vc6b8T/ANsv9u/QfEu1RcWfhfw7fw21rZ7sExksdzdAOi++a+2v2p/2WPhN+1Z4ETwd8WtI+0W1qzTW8ySFHgfGNwYV+Ut5+w3+zd48+O/hv4YfC/UNes7XVfFmo6ZcTvcrIGt7RcNMnGcbuOe1fScP/wBnTwUnzunUWrkknoeRmDxCxEdLxeyv1P1i8D/Ff9nHwJ4T03wb4X+Jvh2DTtLso7SygXVoiI4kXCr97jAFc78f/wBpzwLZfCHxB/wqj41+D4PE7aZINDfUNaiSIT7cKWO7647V8QfHD/gj7+zV8B/g1r/xb1nx54puV0LTZbgReYqCR9uFXp3JAz2zUGmf8Evf2YPDf7Eg/aT8Wxavd6n/AMIDDrctodRKos8lusgXjtuIBFc9LB8PvlrrESknKy93djqV8wjemqaXzN/SP28PjX4J/Y4vvDnxD/a18Cj4m3mrslpfnU1uW02yJ5LGBZDJLnOMA4BHNeCfs56348/ax+LFt8MP2gP229a1XQrq5kku9P0mC+8u8Ay5VpJI41hUgdTkenWvWL39kX9nL4Mf8E5vDHx+l+GVnqnjTX/D+lvZy6jI0sZurwqyHYcZ+V+ntX1p8Y4vAH7Jf7J2sfFLwp4A0Gw1DSfDqlRaafHGss5UIBxglS5wR6fWvSqZrleDpSo4Wk5SqStey38jKlha1ZqdWVrK/wDw58dfsxf8FGvEtr/wUCXwO/i7VLn4ZWjHQPDGnWUKpb29tEojjllDE8LtJLkgkc47V7D8d/8Ags/puh/Fe68P/BnRlv8AwtoLFPEGvT2LShnWTDGHDAMoAIBJ+YkYOAa4fxh4w8C/FrwbpH7K37Ovwl0i58b+J9It7zxhr+nWQW20eaaJHnLSIMg5z8oIxnpzitvwxqv7IH7GeoQfsUap8OpfFOr67FZya684BS5uJ2C455VR8zAcYFXWo4DE2nLDvnUbcvkt5MUKmIpxtGem9/0Psfwb8Qfhz+29+zFc+IfCtjdPo3ibSp4Et9StfLkDlCMFcnHJ6gkV+a3/AATJh1DTP2l7bwj4hiMdz4e1u60yeN4wWDQyFFPJ6ECv1t8E+FfDXgrwtZeGPCGiQadp9nbpHaWdvHtWJABgD/Gvz21LwLoPwR/4K/zaMGWxsfF0EWrWjbgA1wQVkAJHc44r5XBY5YarVjFWhJNWf4HsvDuvGKlrbU/SGNQAAPTtx/KpKZF91cNnin15XU6UrIKKKKBhRRRQAUUUUAFFFFABRRRQAUUUUANZFYEEdRXN+F/hJ8OvBXibVPGPhTwZZWOp61IJNVvLeIK9w3qxHWumoJwM1PIuoHJfGnxFD4T+EviTxNdyhEsNCu5yxPQpCzc/lX4o/Dn9qRfg38Tfhx8RPC2k3PiCfSYL2fVLS0Qkie7mdguQOGxt49q/b34ieA9D+JvgnVPAHiaJ5LDV7GS1vFjkKsY3Ug4I6GvKv2dv+Cfv7MX7NmhNo/gT4ewTSSXInlu9S/0iUyDOCGfoBnjFfTZHm2X5dhqka8HNy6dLHkY/AV8VXhKm7JHxD+0D8P8A/goZ+2Z8EtU8d+MbK48O+HysZ0XwdaRn7RfLNIm3zfVVVgefQ1meGYv2qviR8aPiN+whqHje0/4RiLwTDZpcTY+z6XbxJCsbFx9xim4MD3FfqvJZW5iEAiwoAwF4xjgY/CvE/DP/AAT5+AXhjwd4q8IWlnqzSeNZjJ4n1Y6rKLy8JfcQZQdyjnoK0pZ/hvYypSpRUV8Nlt5hPATck1Jt9T48+IvjDxF8bLG2+F/w/i+2/C34V67omnXerQx5hcabatLcT7u6YiVRj1HrXgXxH/bk+O/7SX7MnxQ0nxdcF/DsniK1j0y5S3wtnBJcErESOvyBT+Ffrd8Lf2Wvgj8HfhLL8C/BHgmCHw5cxSpe2c7GU3QkXbIZGblyw4JPYVy19/wTu/ZOufgtqfwAsvhXa2XhzVpxPdwWcjRyNKp+V94+bI4xz04rrwPEGV4aS56PNyu8X1836nPVy/GTTcalnazPzT/4JyWv7Z3h268T+Df2T9L0bW9NnvlE/i28hITzCu4AueWABPHrXq/xD/Y6+L3w9+Nngzx98UfEMXiH4g6/q8l/fanHARbWkUERKxnsAG7n0r9CvgD+zj8Kf2Z/AMHw3+D3haPS9Mhbc6qxZ5XIALux5ZuOprZ+I/w08O/E7wxdeFfEUUwhvLdoZJ7WUxTIrDB2uvK59qyxPFTq5hOtSglGWj7tGlHKpxw6g5ao+V/+CRf7SHx6+PfhPxta/HHUzqE2heJHtrS9EYCgZYNGpHBAIGPQV9Ua38KPh14n8UWHjXX/AAZYXeraaCLDUJrcGWAHqFbtWT8Cv2fPhj+zj4Lj+H3wo8Nrp2mrK0rgyF3kkPV3ZuWJ7k813QI6A49K+bzGvh8Vi5VKMeWL6Hq4enOlSUZO7BUCkbVxjinUUVyJWRsFFFFMAooooAKKKKACiiigAooooAKKKKACjrRRQAwkhd2fakA3JknH0oorCLck79iZ6MQHe+COgzTsBsmiit47IO4g/wBZjA4OM4oLfN9aKKpRTNEkOK4XINNIJOcmiisLv2nyM2tBcBgCfWlZRgD3ooq7e8NaId0oooqhhRRRQAUUUUAFFFFAH//Z” alt=”Description: http://www.cans.ir/University/About%20University/arm.jpg” />
ISLAMIC AZAD UNIVERSITY
Central Tehran Branch
Faculty of Physical Education and Sport Science
“M. A” Thesis
On Biomechanic of Sports
Subject:
Identifying Potential in Septet Athletics Track and Field Based on Biomechanical, Anthropometrical and Fitness
Advisor:
Dr. Yahyaa Sokhangoo’ei
Consulting Advisor:
Dr. Pooneh Mokhtari
By:
Zahraa Shaah Mohammadi
Summer 2012
تشکر و قدردانی:
محقق بر خود می­داند که از زحمات بی دریغ، تلاش­ های بی وقفه و راهنمایی­های ارزشمند استادان گرامی جناب آقای دکتر یحیی سخنگویی و سرکار خانم پونه مختاری در راستای انجام این تحقیق در طول یکسال گذشته تشکر و قدردانی نماید.
تقدیم به:
پدر و مادرم
که همواره دعای خیرشان بدرقه راهم بود.
همسرم
که در تمام لحظات کنار من بود و با فداکاری محیطی آرام را برایم فراهم نمود.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات طرح
1.1. مقدمه 3
2.1. بیان مسئله 4
3.1. اهمیت و ضرورت تحقیق 5
4.1. اهداف تحقیق 6
1.4.1. هدف کلی 7
2.4.1. اهداف اختصاصی 7
5.1. پیش فرض­های تحقیق 7
6.1. قلمرو تحقیق 7
7.1. محدودیت­های تحقیق 7
8.1. تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه ­ها 7

بر اساس استقرار الکترو فیزیولوژی، معلومات سنتی درباره خواب دگرگون شد و روی آورد تجربی نسبت به آن، وارد عصر علمی خود گردید.[۶]
در همه‌ی فرهنگ ها و در همه‌ی ادیان و مذاهب خواب و دنیای پر رمز و راز آن پیوسته توجه بسیاری از انسانها را به خود جلب نموده است. شعب مهم معارف بشری (ادب، دین، تاریخ، انسان شناسی، روانشناسی، پزشکی، عرفان، فلسفه و حقوق…) خواب را مورد بررسی قرار داده و هریک دیدگاه منحصر به خویش را دارا میباشند.[۷]
خداوند حکیم نیزدر قرآن در چندین آیه به اهمیت خواب اشاره فرموده و آنچه استنباط میگردد اینکه، خواب بر اساس نظر قرآن کریم، آرامش انسان را تضمین میکند، چنانکه در آیه۴۷ سوره فرقان‌می فرماید: «و او خدائیست که ظلمت شب را برای شما لباس گردانید و خواب را مایه آرامش و ثبات شما قرار داد و…» همچنین در آیه ۹ سوره نبا نیزآمده است که: «و خواب را برای شما مایه ( قوام حیات و) استراحت قرار دادیم».

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

بند اول- مفهوم و ماهیت خواب

با توجه به اهمیت شناخت ماهیت خواب در این مبحث به بررسی خواب، از حیث لغوی و اصطلاحی، و شناخت علمی این پدیده از نقطه نظر علمی میپردازیم.
تعریف لغوی خواب:خواب در لغت نامه دهخدا نقیض بیداری، نوم، حالت آسایش و راحتی که بواسطه‌ی از کار بازماندن حواس ظاهره و فقدان حس در انسان و سایر حیوانات بروز میکند، تعریف شده[۸] و در فرهنگ معین به معنی نوم، غفلت و حالتی توأم با آسایش و آرامش که بر اثر از کار بازماندن حواس ظاهر در انسان و حیوان پدید‌می آید، آمده است.[۹]
تعریف خواب در اصطلاح : در اصطلاح خواب، کاهش یا فقدان سطح هوشیاری، تعلیق نسبی ادراکات حسی و غیرفعال شدن تقریبی تمام عضلات ارادی در زمان استراحت است. به طوریکه فعالیت بدن و ذهن تغییر کرده و توﱠهم های بینایی جایگزین تصاویر واضح واقعی میشود. در بین PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران، پرندگان، ماهیان و دیگر جانداران مراحل خواب و بیداری وجود دارد.خواب برای سلامت و بازسازی سیستم اعصاب، سیستم ایمنی و سیستم عضلانی اسکلتی انسان ها و جانوران اهمیت داشته و فرصتی است برای تجدید قوا که ضمن آن، حواس ظاهری نسبتاً بی حرکت‌می ماند و شخص با بستن چشم ها و معمولا به حالت درازکش، مدتی را به استراحت‌می پردازد.[۱۰]
تعریف علمی خواب: بر اساس یک تعریف علمی میتوان خواب را معرف زیست شناختی ترین و روانشناختی ترین حالت کنشی طبیعت انسان تلقی کرد. از نظر روانشناختی، خواب دیده ها را میتوان به عنوان یکی از مولفه های اصلی از نظر جنبه روانی دانست. اهمیت خواب از نظر زیست شناختی نیز آشکار است، چرا که به منزله شرط لازم تعادل و توازن حیاتی به شمار میرود.
خواب را میتوان حالت منظم، تکرارشونده و به آسانی برگشت پذیر ارگانیسم تعریف کرد، که معمولا با بی حرکتی و با بالا رفتن قابل توجه آستانه واکنش به محرک های خارجی در مقایسه با حالات بیداری مشخص میشود. همچنین خواب تکرار یک حالت سلامت است و در این حال مغز به پاسخ های درونی و پنهانی خود که زیر بنای چیزی که به آن ادراک جهان خارج میگویند، ادامه نمیدهد.[۱۱]
خواب طبیعی در انسان در اثر خستگی عضلانی و یا دماغی حادث میشود و امری طبیعی و فطریست، که در وجود هر انسانی نهفته بوده و گریزی از آن نیست و کسی نمیتواند به مخالفت با آن برخیزد. حالت یا وضعیتی که به صورت خواسته یا ناخواسته بر بدن غالب میشود و فعل و انفعالات ذهنی و قدرت و تفکر وتصمیم گیری را برای مدت معین متوقف مینماید.این امر به علت ساختار شبکه ای مغز بوده که قادر نیست، به اندازه کافی تکانه های عصبی فعال کننده را به قشر مخ بفرستد، بنابراین سبب از دست رفتن هوشیاری انسان ‌می گردد.[۱۲]
البته نا هوشیاری و نا خود اگاهی کامل هم درست نیست، زیرا لااقل در طول قسمتی از خواب انسان هوشیار است، نه هوشیاری کامل از جهان خارج، بلکه هوشیاری از یک دنیای درونی یا یک عالم رویایی.
پژوهش های علمی که در پی کشف نوار مغزی در سال ۱۹۲۹ توسط برگر اغاز گردید، ثابت نمود، خواب در انسان از دو حالت فیزیولوژیک متفاوت تشکیل شده است:
۱)حرکات سریع چشم(REM) که معمولا اغلب رویا ها در آن روی میدهد.
۲)خواب غیر(REM)یا حرکت غیر سریع چشم[۱۳]
بهترین تحقیقات در مورد خواب انسان در آزمایشگاه انجام میگیرد که در آن با چسباندن الکترود هایی بر روی جمجمه خواب رونده، برای ثبت و کنترل موج نگار مغزی(EEG) یا الکترو آنسفالوگ برای الکتروفیزیولوژیایی آماده میکند.الکترو آنسفالوگ یا EEG یکی از ابزارهای اصلی مورد استفاده برای تحقیق درباره مراحل خواب است.EEG فعالیت الکتریکی مغز را که به صورت امواج مغزی آشکار میشود، اندازه میگیرد.[۱۴]
مراحل خواب : خواب دارای پنج مرحله است، چهار مرحله خواب بدون REM (حرکات سریع چشمی) ویک مرحله با REM (حرکات سریع چشمی).
مرحله یک­-وقتی ما به مرحله اول خواب وارد میشویم، در این دوره تصاویر توهمی کوتاهی میبینیم که به تصاویر رویا شباهت دارند و مثل یک عکس روشن هستند.این تصاویر احتمالا مربوط به خلاقیت ما میباشند.مرحله اول خواب سبکترین مرحله خواب است.
مرحله دو-این مرحله از خواب بعد از ۳۰-۴۰ دقیقه اتفاق میافتد. در این مرحله هنوز میشود به سادگی و بدون احساس گیجی از خواب بیدار شد.
مرحله سه-مرحله موج آهسته که تقریبا پانزده دقیقه بعد از مرحله دوم اتفاق میافتد. در این مرحله فشار خون کم میشود و امکان دارد شخص در خواب صحبت کند یا راه برود.
مرحله چهار- خواب عمیق با موج آهسته. این مرحله عمیق ترین مرحله خواب را تشکیل میدهد. در این حالت از خواب بیدار کردن شخص خیلی سخت است و در صورت بیداری احساس گیجی ایجاد میشود.
مرحله پنج –که تقریبا نیم ساعت پس از خواب عمیق در مرحله چهار ما مسیر بازگشت را پیش میگیریم، و دوباره هریک از مراحل را پشت سر میگذاریم تا به مرحله ای برسیم که آن را خواب REM مینامیم. منظور از REM حرکات سریع چشمی است که از زیر پلکها قابل رویت است و شاخص این دوره به حساب میاید.[۱۵]
شخص خواب، پس از عبور از مراحل یک تا چهار خواب حرکت غیر سریع چشم به سمت بیداری میرود، اما به جای ورود مجدد به مرحله یک وارد مرحله جدیدی میشود که شکل متفاوتی از خواب به نام خواب حرکت سریع است.
خواب حرکت غیر سریع چشم، خواب آرام هم نامیده میشود. زیرا به طور معمول کارکردهای فیزیولوژیکی در طی این دوره خواب خیلی کند شده و فعالیت شناختی به حداقل میرسد. اما گذر از یک مرحله خواب به مرحله دیگر، همراه با حرکات بدنی متناوب است. بدین دلیل خواب حرکت غیر سریع چشم، تحت عنوان مغز خواب در چشم متحرک وصف میشود. برعکس خواب حرکت سریع چشم، تحت عنوان خواب متناقض، فعال، یا سریع توصیف میشود.
سنجش چندنگاری ضمن خواب حرکت سریع چشم، الگوهای بی نظمی را نشان میدهند که گاهی شبیه الگوهای حالت بیداریست. به خاطر همین خصوصیات خواب حرکت سریع چشم را اصطلاحا خواب متناقض نیز مینامند.
مراحل سه و چهار عمیق ترین قسمت خواب محسوب میشود، در برخی از افراد، آشفتگی ضمن بیدار شدن از مراحل سه و چهار مسائل خاصی را به وجود‌می آورد که میتوان به وحشت شبانه، شب ادراری و خوابگردی اشاره نمود.

بند دوم-مقایسه خواب با اغما و بیهوشی و مستی

کما:کما حالتی از ناهشیاری است که طی آن فرد با دردناک ترین محرک های فیزیکی هم به هوش نیاید وآن حالت تا مدتی پایدار بماند، که معمولا با فقدان آگاهی از محیط همراه است. مهمترین علامت مشخصه کما، ناتوانی در هوشیار شدن است یعنی خود فرد نمیتواند توسط محرکها هوشیاریش را بدست آورد. البته علامت های دیگری هم وجود دارند که از میان آنها میتوان به نبود خودآگاهی، فقدان چرخه خواب و بیداری، نداشتن حرکت هدفمند و نداشتن کنترل بر روی تنفس اشاره کرد. اغماء به معنای عدم شناسایی خود و محیط اطراف خود، حتی پاسخ به تحرکات خارجیاست.[۱۶]
اعتقاد عامه مردم بر این است که وقتی شخصی به کما میرود به این معنی است که فرد در خواب عمیقی فرو رفته، که این اعتقاد به طور کامل درست نیست. درجه های کما توسط هوشیاری شخص به محرک های خارجی، تعیین میگردد. در بسیاری از موارد اشخاصی که در کما به سر میبرند، دریافت هایی از محیط دارند. مثلا ممکن است حرکت های جزئی از خود بروز دهند یا نسبت به محرک ها پاسخ دهند و در بعضی موارد نیز ممکن است شخص به کما رفته عکس العمل های شخص هوشیار را از خود بروز دهد.[۱۷]
بیماری که ظاهری خوابالود داشته ولی نسبت به تحرکات خارجی بی پاسخ است و نمیتوان او را بیدا رنمود، یک بیماری اغمایی محسوب میگردد.
حالت اغماء به دنبال از کار افتادن دو طرف قشر خاکستری مغز حادث میگردد. از عللی که به دو نیمکره مغز اسیب‌می رساند ، میتوان به ضربه های مغزی، خفگی با گاز دی اکسید کربن و گاز زغال، مننژیت، نرسیدن اکسیژن کافی به مغز ناشی از ایست قلبی یا دار زدن ، دیابت و تومور های مغزی اشاره کرد.[۱۸]
در اغماء شخص دچار بیهوشی عمیق است و زندگی او نباتی است. بیمار اغمائی زمان، مکان و اطرافیان خود را نمی شناسد و نمی تواند ارتباطی با دیگران و دنیای خارج برقرار نماید.گردش خون ، تنفس، دفع ادرار و مدفوع و ترشحات او معمولا طبیعی است و او با کمک های طبی و تجهیزات پزشکی ، مانند رساندن غذا و مایعات از راه سرم و دارو و اکسیژن درمانی به زندگی خویش ادامه میدهد. در حالت اغماء اگر سلول های مغز صدمه ندیده باشد، امکان دارد بیمار با درمان به سوی زندگی باز گردد و به حالت نیمه اغماء در اید. در این وضعیت، او به اهستگی به انچه در اطراف او میگذرد، واقف میگردد و در برابر تحریکات بینایی و شنوایی واکنش نشان میدهد و به تدریج از چنگ بیهوشی نجات‌می یابد.[۱۹]
بنابراین با نظر به مباحث قبل باید گفت که کما با خواب طبیعی متفاوت است. خواب یک حالت ناخودآگاهی است.حالتی است، که در آن قوه خودآگاهی شخص کامل نیست، اما میتوان با تحریکات حسی مناسب، آن را به بیداری تبدیل کرد.در حالیکه کما، یک حالت ناخودآگاهی است که شخص را نمیتوان از آن با وارد کردن محرک نیز خارج نمود.
بیهوشی:دستیابی به عدم هوشیاری، بی دردی و بی حرکتی با کمک دارو، بیهوشی نامیده میشود. با توجه به نوع عمل جراحی یا آزمایشی که باید انجام شود انواع مختلف بیهوشی به کار برده میشود. انتخاب روش بیهوشی به سن کودک، نوع عمل جراحی و همچنین وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد. پزشک متخصص بیهوشی مسئول این تصمیمگیری است این کلمه دارای ریشه یونانی بوده و به معنی “فقدان ادراک” یا “عدم حساسیت” است. بیهوشی نیز نوعی شلی عضلات بدن است ، که با خواب و بیداری همراه میباشد.[۲۰]
بطور کلی انواع بیهوشی عبارت اند از: بیهوشی عمومی، بیهوشی منطقه ای، بیهوشی موضعی. بیهوشی، حاصل تجویز دارو های متعدد، جهت ایجاد بی دردی ، فراموشی، عدم هوشیاری ، از بین رفتن رفلکس ها و شل شدگی عضلات‌می باشد. بیهوشی‌می بایست، توسط یک متخصص بیهوشی که اگاهی کامل به سیستم های بدن و داروهای مختلف را دارد، صورت پذیرد. عوامل مختلفی مانند سن، جنس، وزن و بیماری های زمینه ای میتوانند روند بیهوشی را متاثر سازند. القاء بیهوشی توسط دارو های داخل وریدی صورت میگیرد و بعد از اینکه هوشیاری بیمار از بین رفت و عضلات تنفسی شل گردید، تنفس بیمار از طریق لوله ای که در تراشه وی قرار داده شده است به دستگاه تنفس مصنوعی منتقل ‌می گردد. یک متخصص بیهوشی علاوه بر ایجاد حالات فوق وظیفه نظارت دقیق بر میزان تجویز دارو ها و حفظ کارکرد طبیعی ارگان های بدن در حین بیهوشی را نیز دارد، تا اثرات سوء دارو ها را به حداقل رسانده و بیهوشی را تا پایان اداره نماید. تحقیقات نشان‌می دهد، هیچ داروی بیهوشی به تنهایی نمیتواند تمام خواسته های مورد نظر یک متخصص بیهوشی را برای ایجاد یک بیهوشی مناسب، تامین کند، اما ترکیبی از دارو ها به همراه هم خواهند توانست، بیهوشی متعادل و مطلوبی را فراهم کنند.[۲۱]
به عقیده متخصصان بیهوشی در شرایط بیهوشی عمومی عناصر هوشیاری ناپدید میشوند وبیماران احساس درد، آگاهی، خاطره و قدرت تحرک خود را از دست میدهند. بنابراین میتوان گفت، بیهوشی با خواب متفاوت است، چرا که زمانیکه ما در خواب هستیم نیز، بدن ما به محرک های بیرونی وارده واکنش نشان میدهند مثلا اگر سردمان شود، ان را احساس‌می کنیم و از خواب بیدار میشویم ، اما در بیهوشی اگر حتی عضوی از بدن را برش دهند و به عمق اعصاب شخص بروند، دردی احساس نخواهد شد.[۲۲]
مستی:الکل، اولین ماده شیمیایی و شایع‌ترین ماده‌ای است که بر رفتار ذهنی و فیزیکی افراد اثر می‌گذارد. مصرف الکل در فرهنگ های مختلف معانی مختلفی دارد. مستی درلغت، به حالتی اطلاق میشود که، از خوردن شراب و دیگر مسکرات در انسان پدید‌می اید. به تعبیر دیگر، مستی به تغییرات بدن و ذهن همراه با کاهش دقت و حساسیت حواس که در نتیجه‌ی استفاده‌ی کافی از مواد الکلی پدید‌می آید، اطلاق میشود.[۲۳]
بطور متوسط یک انسان معمولی قادر است ۱۵ میلی لیـتـر الـکل را در طـی یـک ساعت دفع کند میزان غلظت الکل خون و اثرات آن با اندازه گیری میزان الکل موجود در خون فرد میتوان تعیین کـرد چه میزان فرد تحت تاثیر الکل می باشـد.[۲۴] در زیــر حالات ایجاد شده در فرد بر اساس میزان درصد الکل درون خون بیان گردیده است:
مرحله نشاط آور (%۰٫۱۲-۰٫۰۳): افزایش اعتماد بنفس و شجاعت فرد، فرد پر حرف تر و اجتماعی تر می شـود، دقـتـش کـاهش مـی یـابد، چـهره افـروخته، قضاوتش مختل می گردد، معمولا اولین جمله ای که به ذهنش میـرسـد را بـیان میکند، در حرکات ظریف مانند نوشتن دچار مشکل می شود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
مـرحله برانگیختگی (%۰٫۲۵-۰٫۰۹): خـواب آلـوده، در درک و بـخـاطـــر آوردن موضوعات گذشته دچار مشکل می گردد، واکـنش وی در بـرابـر مـحرکات کاهش می یابد، حرکات بدن ناهماهنگ می شـود، بـیـنایـی مخـتـل مـی شــود و حـس چشایی و شنوایی کاهش می یابد.
مرحله سرگشتگی (%۰٫۳۰-۰٫۱۸): فرد گیج و مـبهوت است، شـایـد نـدانـد کجاست و مشغول چه کاریست، سرگیجه دارد و تلوتلو می خـورد، بـیـش از حد احـساساتی، خشن و یـا مـهربان مـی گـردد، خـواب آلـوده اسـت و درد را دیـرتـر احسـاس میکند، حرکات ناهماهنگ است، قادر به گرفتن شیئ که به سـمتـش پرتاب میگردد نیست.
مرحله بهت (%۰٫۴-۰٫۲۵): قادر به حرکت نیست، به محـرکات واکنش نشان نمی دهد، قادر به نشستن و ایستادن نیست، استفراغ می کند، مـمکن است بیهوش گردد. مرحله کما (%۰٫۵۰-۰٫۳۵): فرد بیهوش است، احساس شدید سرما، تنفس کم عمق و آهسته میگردد، ضربان قلب کاهش می یابد، امکان مرگ وجود دارد.
مرحله مرگ: میزان ۰٫۵۰ درصد و یا بیشتر الکل در خون سبب مرگ میگردد.[۲۵]
زمانی که فرد الکل مصرف میکند، ارتـباطهای بین سلولهای عصبی تداخل کرده و فــعـالـیـت گـذرگاه های مـحـرک عـصبـی را ســرکـوب و گـذرگاه هـای بازدارنده عصبی را افزایش می دهـد. در کـل یک سرکوبگر دستگاه عصبی می باشد.جـریـان خـون ســطحی افزایش یافته که موجب تعریق بدن میـشود امـا جریان خون عضلانی را کاهش داده و موجب درد عضلانی میـگردد.[۲۶]
در مستی، کنترل رفتاری کاهش یافـتـه و مـمـکن اسـت فرد دست به عملی زده و یا حرفی بزند که بعدا پشیمان گردد.تـعادل بدن کاهش و قوه تشخیص فرد کاهش می یابد، واصولا در چنین شرایطی واکنش بدن به محرکات کندتر میشود.
مستی حالتی است که در اثر نوشیدن مسکر مانند: شراب وخمر در انسان پدید‌می آید. بنابراین، مستی وضعیت ناپایدار و غیر عادی است، که تحت تاثیر استعمال مواد الکلی یا مخدرهای قوی ایجاد میگردد و عمدتا با سرخوشی و شادمانی کاذب همراه است.مستی برعقل و دستگاه عصبی تاثیر مستقیم دارد، به گونه ای که قدرت تفکر وتشخیص وادراک را کم و بیش از انسان سلب مینماید. علی رغم وجود ضعف بر اراده و سستی در اعضای بدن، انسان مست احساس قدرت و نیرو میکند. در چنین حالتی نظم کلامی شخص دچار اختلال شده و او راز نهانش را آشکار میسازد.[۲۷]
تاثیر الکل بر سیستم عصبی اثری مهاری است. آثار تحریکی که به دلیل کاهش آثار بازدارنده‌ی قشر مغز صورت میگیرد. الکل در غلظت پایین بر روی مراکز بالای مغز تاثیر گذاشته و در غلظت بالا با تاثیر روی مراکز پایین تر مغز، خطر توقف فعالیت مراکز کنترل کننده قلب و تنفس در ساقه مغز و نهایتا وقوع مرگ را به دنبال خواهد داشت.[۲۸]
آنچه از مستی در حقوق کیفری مهم جلوه مینماید، تاثیر آن بر اراده و اختیار انسان است.کسی که بواسطه‌ی مصرف مشروبات الکلی و سکرآور قوه دماغی خود را از دست داده و از حالت طبیعی خارج میشود، مسلوب الاراده است.[۲۹]

پایان نامه حقوق

حالتی شبیه به خواب، که در آن مغز انسان به پاسخ های درونی وپنهانی خود که زیر بنای چیزی که به آن ادراک جهان خارج میگویند، ادامه نمیدهد. البته مستی، خواب نیست و ملحق به آن نیز نمی گردد. خواب عارضه ای است که، به صورت منظم، تکرار شونده و به آسانی برگشت پذیر در انسان به صورت طبیعی پدیدار میگردد. معمولا با بی حرکتی و بالا رفتن قابل توجه آستانه واکنش به محرک‌های خارجی در مقایسه با حالات بیداری مشخص می‌شود.[۳۰]
بنابراین حالت اغماء که زندگی شخص حالت نباتی داشته و فرد زمان، ‌مکان و اطرافیان خود را نمی‌شناسد و نمی‌تواند ارتباطی با دیگران و دنیای خارج برقرار کند، و همچنین بیهوشی که با از دست دادن کامل هوشیاری همراه است و انسان، اراده، قصد و اختیاری برای ارتکاب عمل یا ترک فعل ندارد، و همچنین مستی که در آن انسان با مصرف مشروبات الکلی به صورت ارادی و به دنبال تأثیر الکل، توان کنترل خود بر اعمال خویش را از دست می‌دهد و زوال نیروی آگاهی و اراده را به دنبال دارد، خواب نیست و ارتباطی به آن ندارد.

گفتار دوم – خواب مصنوعی[۳۱]

تاریخچه کاربرد خواب مصنوعی به زمان رهبران مذهبی، پزشک های جادوگر، حکیم ها باز میگردد. طالع بین های مصر و یونان باستان برای اجرای درمان های کوناکون وارد حالت خلسه‌می شدند. پارسلسوس (۱۴۹۳-۱۵۴۱) تاثیر شفابخش اجرام آسمانی و آهن ربا را توضیح داد. درسال ۱۸۴۰ جیمز برد[۳۲] نخستین بار اصطلاح هیپنوز – واژه‌ای یونانی به معنی خواب – را برای اطلاق بر آنچه به گمان او حالت خاصی از خواب بود، ‌به کار برد.
خواب هیپنوز که بوسیله هیپنوتیزم ایجاد می‌شود، حالتی است که ذهن نقاد و پرخاشگر به کنار گذاشته شده و در این شرایط، افکار و تلقینات لازم به سوژه داده می‌شود. یعنی آگاهی محدود شده سوژه به کمک هیپنوتیزم کننده اظهار می‌شود.
در حالت هیپنوز قبل از همه چشم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. سپس تمام عضلات بی حال شده و موج سستی و بیحالی تمام وجود سوژه را فرا می‌گیرد. در این حالت عامل باید محیط را برای احتمال افتادن سوژه آماده کرده باشد. در حالت هیپنوز تمام بدن به حالت سستی و خواب رفتگی قرار گرفته، حالتی شبیه به بیهوشی و بی حسی تمام قسمت‌های بدن را کلی یا جزیی در بر می‌گیرد. ضمن اینکه حالتهای دیگری مانند فراموشی جزئی و موقت، درگیری با توهم و خیالات مثبت و منفی، همچنین انتقال کامل احساس به مکانی دور (تخلیه قالب) در او پیدا می‌شود.خواب مصنوعی ناشی از هیپنوتیزم اگر چه به خواب عادی شباهت دارد، اما بسیار با آن متفاوت است.در خواب مصنوعی، شخص هم خواب است و هم بیدار، هم بطور مستقل فکر می‌کند و هم تحت تاثیر تلقینات عامل قرار دارد.حال آنکه در خواب معمولی چنین نیست.[۳۳]

بند اول – تعریف خواب مصنوعی و انواع آن

هیپنوتیزم علمی و عملی از حدود دو قرن اخیر کشف گردیده است، نظریات متفاوتی از ماهیت هیپنوتیزم و نحوه پیدایش آن به توسط متخصصین ارائه شده که در بین انها نظریه پاولوف، یکی از علمی‌ترین نظریات در زمینه هیپنوتیزم است. براساس این نظریه حالت خواب در سراسر نیم کره‌های مغز منتشر می‌شود. این پدیده بطور ناگهانی صورت نمی‌گیرد و کانونهای فعال و بیدار در مغز باقی می‌مانند که باعث ایجاد حالتی بین خواب و بیداری می‌شود و همین نقاط بیدار است که ارتباطی بین فرد و هیپنوتیزم کننده ایجاد می‌کند. در این نظریه شخص هیپنوتیزم شونده مانند کسی است که بطور طبیعی به خواب رفته ولی به دلیل وجود نقاط بیدار در مغز، سخنان عامل را می‌فهمد و نسبت به تحریکات و جریانات خارجی، بی توجه است.
خواب مصنوعی یا همان هیپنوتیزم، ‌نوعی از خواب بودن در عین بیداری است. در زبان فارسی، در متون عمیق و ریشه دار عرفانی، اصطلاحات فراوانی مانند: شوریدگی، سرمستی، خلسه، اشراق، شور، جذبه هم معنا با هیپنوتیزم به چشم می‌خورد.[۳۴]
در علم، هیپنوتیزم شاخه‌ای از روانشناسی است، که در آن به وسیله‌ی تلقین، شخص از حالت هوشیاری خارج می‌شود و تحت تسلط شخص هیپنوتیزور در می‌آید. طریقه‌ای که به وسیله آن انسان می‌تواند، دیگری را به خواب مصنوعی یا مغناطیسی فرو برد.[۳۵] گاهی از اوقات هیپنوتیزم دردرمان بیماری‌ها و یا روان درمانی به کار گرفته می‌شود، که به آن هیپنوتراپی و یا هیپنوآنالیز اطلاق می‌شود و گاهی نیز شخص قادر است، این عمل را بر ری خود انجامدهد، که به آن اتو هیپنو یا سلف هیپنوتیزم می‌گویند.[۳۶]
هیپنوتیزم یک حالت روان شناختی با نوعی توجه و آگاهی تغییر یافته است، که در آن شخص تلقین‌ها را می‌پذیرد.حالت یا وضعیتی که در آن فرد دچار تغییراتی در ادراک، حافظه یا خلق می‌شود و در نتیجه می‌تواند به تلقینات مناسب واکنش نشان دهد. مشخصه ذاتی خوابواره همین تغییر تجربی درون ذهنی انسان است.[۳۷]
هیپنوتیزم حالتی از تغییر طبیعی ذهن است که با تغییر در درک، تصویر سازی، تلقین پذیری و تمرکز همراه‌می باشد. آدمی در شرایطی خاص خودبخود این حالت تغییر ذهنی را‌می تواند تجربه کند.وقتی آنچنان محو تماشای تصویری‌می شوید که از اطرافتان غافل‌می گردید، وقتی شنیدن نوای موسیقی دلخواهتان باعث میگردد که متوجۀ وقایعی که در اطرافتان‌می گذرد نمی شوید و حالاتی اینچنینی، درواقع تجربۀ هیپنوتیزم خودبخودی هستند.
در هیپنوتیزم شخص تحت تاثیر هیپنوتیزور، آن گونه که او می‌خواهد، خواب می‌بیند، احساس می‌کند و حتی گاهی بر خلاف خواست قلبی‌اش اعمالی را انجام می‌دهد. مناطقی که بر اثر تلقین تحریک می‌شود، ‌با مناطق تحریک شده هنگام هیپنوتیزم متفاوت است. در طی این فرایند، شخص هیپنوتیزور قادر است هر آنچه در نظر دارد به شخص هیپنوتیزم شده القاء کند، زیرا در این حالت تلقینات هیپنوتیزور بجای حواس بدن عمل می‌کند و ضمیر ناخودآگاه انسان را تحت کنترل خویش قرار می‌دهد.در برابر تلقینهای مستقیم، بسیاری از افراد هیپنوتیزم شده حرکات غیر ارادی نشان می‌دهند. گاهی نیز تلقین مستقیم می‌تواند، انجام حرکتی را بازداری کند.[۳۸]
اما، هیپنوتیزم موجب تسلط کامل دیگری بر فرد نمی‌شود٬ بلکه او با ضمیر ناخودآگاه و آدمی به مکالمه و القای تلقینات می‌پردازد. هیپنوتیزور نمی‌تواند هر آنچه دوست داشت به سوژه تلقین کند٬ چرا که هیپنوتیزم یک امر خارق العاده نیست و کارایی عجیب و غریبی نداردواگر هم آثار غریبی داشته باشد، در عده‌ی کمی قابل مشاهده بوده و همیشه قابل تکرار و تایید نیست. لذا از منظر علوم رسمی، پاره‌ای غرایب مشاهده شده در هیپنوتیزم قابل اعتبار و برداشت کلی نمی‌باشد.[۳۹]
از همان بدو تاریخ، در مراسمات مذهبی و در کارهای ماوراء الطبیعه و در بسیاری از نظریه‌های غلط جادوگری از فنون اصلی هیپنوتیزم استفاده می‌گردید. هم اکنون نیز هیپنوتیزم در روانشناسی و طبابت عمل مشروعی است؛ هر چند ابهامات زیادی در مورد آن وجود دارد که باید فهمیده شود.[۴۰]
کسانی که از خواب هیپنوتیزمی بیدار می‌شوند، ممکن است در برابر علامتی که قبلاً هیپنوتیزم کننده تعیین کرده، پاسخ حرکتی معینی نشان دهند. این پاسخ را پاسخ پس هیپنوتیزمی می‌نامند. با تلقیین هیپنوتیزم کننده، شخص ممکن است، وقایعی را که در طول هیپنوتیزم روی داده فراموش کند و در عین حال با ظهور علامتی از ناحیه هیپنوتیزور آن را به خاطر آورد. این فراموشی را یاد زدودگی پس هیپنوتیزمی نامیده‌اند.[۴۱]

بند دوم – ماهیت خواب مصنوعی

به طور کلی برای رساندن فرد به حالت خواب مصنوعی، هیپنوتیزم کننده فرد را وادار به تمرکز بر صدای خود و یا یک شیء می کند. چیزی که در مرحله بعد رخ می دهد این است که ذهن آگاه و هوشیار فرد فعالیتش در روند تفکر کاهش می یابد٬ زیرا عمیقا آرامش ذهن پیدا کرده است. این موضوع سبب می شود ذهن ناخوداگاه وی در دسترس او قرار گیرد. هنگامی که فرد هیپنوتیزم می شود، بیشتر مستعد پذیرش تلقینات در خصوص این که چگونه احساس کرده، رفتار نموده و اندیشیده، خواهد شد. زمانی که فرد هیپنوتیزم کننده با هیپنوتیزم شده سخن می گوید، ذهن ناخوداگاه او با مقاومت کمتری تلقینات را می پذیرد. این دقیقا مانند حالتی است که فرد هیپنوتیزم کننده مستقیما با شخص تصمیم گیرنده در اداره و به عنوان یک کارمند جزء صحبت می کند.

۴ . اسلام نظامی جامع و به هم پیوسته دارد که نظام حقوقی بخشی از آن است . فقه اسلامی زوایای گوناگون زندگی انسان را از پیش از ولادت تا پس از مرگ مورد توجه قرار داده است . بنابراین، باید تمام زوایا و مسائل ریز را در نگاه کلان و در راستای آن برنامه کلی لحاظ کرد . پس تکیه به برخی نکات ریز و نگاه استقلالی به آن، بدون توجه به پیکره کلی و برنامه کلان، نتیجه مطلوب نمی دهد; برای مثال، امروزه کشورهای پیشرفته بر اساس نظام مالیاتی خاص اداره می شوند . کشور آلمان نظام اقتصادی خود را بر ۱۶درصد مالیات در تمام معاملات استوار ساخته است . اگر کسی به پرداخت مالیات ۱۶درصدی در مقابل خرید یک کبریت اعتراض داشته باشد، این اعتراض بدون در نظر گرفتن برنامه کلان آن کشور که نظام اقتصادی خود را بر اساس آن استوار داشته، صورت گرفته است .
عکس مرتبط با اقتصاد
پس از آن جا که قانون به طور کلی وضع می شود، قانون گذار مصلحت عمومی را رعایت می کند و موارد استثنایی و تبصره ای سبب نقض حکم کلی نمی شود .
۵ . مساله تنصیف دیه زن از دیرباز در کتب فقهی مطرح شده است . شیخ طوسی پس از ذکر مساله، آن را نظر تمام فقیهان شیعه و سنی جز دو تن از علمای اهل سنت معرفی می کند و دلیل خود را اجماع و برخی روایات میداند [۸۲].
۶- دلیل عمده در مساله روایاتی است که در این زمینه وارد شده است . عبدالله بن مسکان از امام صادق (ع) چنین نقل می کند: دیه المراه نصف دیه الرجل;[۸۳]دیه زن نصف دیه مرد است .
اهل سنت نیز از رسول خدا (ص) چنین نقل کرده اند: دیه المراه علی النصف من دیه الرجل، دیه زن نیمی از دیه مرد است . این مطلب از حضرت امیرالمؤمنین علی (ع)، عمر، ابن عباس، زید بن ثابت نیز نقل شده است[۸۴] .
ابان بن تغلب می گوید: به امام جعفر صادق (ع) عرضه داشتم، درباره مردی که یک انگشت زنی را قطع کرده، چه می فرمایید؟ دیه آن چقدر است؟ فرمود: ده شتر . گفتم: اگر دو انگشت را قطع کرد؟ فرمود: بیست شتر . گفتم: اگر سه انگشت را قطع کند، چه؟ فرمود: سی شتر . گفتم: اگر چهار انگشت او را قطع کند؟ فرمود: بیست شتر . گفتم: سبحان الله، سه انگشت را قطع می کند، دیه اش سی شتر است و چهار انگشت را قطع می کند، دیه اش بیست شتر؟ ! اگر ما این سخن را در عراق می شنیدیم، از گوینده اش بیزاری می جستیم و آن را به شیطان نسبت می دادیم . حضرت فرمود: آرام; ای ابان، این حکم رسول خدا – صلی الله علیه واله – است که دیه زن و مرد تا ثلث یکی است و اگر به حد ثلث رسید، نصف می گردد . ای ابان، تو خواستی با قیاس با من سخن گویی . چنانچه سنت قیاس شود، دین از بین می رود[۸۵] .
به بیان دیگر دیه مالى است که در برابر آسیبى که به انسان وارد شده است، گرفته مى‏شود.
مقدار آن به ارزش شخص آسیب دیده ارتباط ندارد. بنابراین، کسى نمى‏تواند بگوید چون دیه زن نصف دیه مرد است، زن نصف مرد ارزش دارد. عظمت و ارزش انسان به صفات و کسب مراتب علمى و عملى وابسته است و در این جهت مرد و زن یکسانند. قرآن مجید مى‏فرماید: «پس پروردگارشان دعاى آنان را اجابت کرد من عمل هیچ صاحب عملى از شما را، از مرد یا زن که همه از یکدیگرند، تباه نمى‏کنم.»[۸۶]
«هر کس از مرد یا زن کار شایسته کند و مؤمن باشد، قطعاً او را با زندگى پاکیزه‏اى حیات بخشیم و مسلماً به آنان بهتر از آنچه انجام مى‏دادند، پاداش خواهیم داد.»[۸۷]
«و کسانى که کارهاى شایسته کنند مرد باشند یا زن، در حالى که مؤمن باشند، آنان داخل بهشت مى‏شوند، و به قدر گودى پشت هسته خرمایى مورد ستم قرار نمى‏گیرند.»[۸۸]
«هر که بدى کند، جز به مانند آن کیفر نمى‏یابد و هر که کار شایسته کند مرد باشد یا زن در حالى که ایمان داشته باشد، آنان داخل بهشت مى‏شوند و در آنجا بى‏حساب روزى مى‏یابند.»[۸۹]
بنابراین، ارزش انسان به انسانیت او و نائل شدن وى به مراتب والاى قرب الهى است. معیار ارزش همان است که در قرآن بدان تصریح شده است که «اِنّ اَکْرَمَکُمْ عنداللّه‏ِ اَتقیکُمْ»[۹۰]
در این جهت جنسیت نقشى ندارد؛ زن و مرد یکسانند و چه بسا زنان از استعداد بهترى برخوردار باشند. دیه به معناى قیمت نهادن شخص و شخصیت نیست. بدین سبب، اگر یکى از شخصیت‏هاى بزرگ علمى یا سیاسى کشور در جریان یک قتل غیر عمد کشته شود، دیه‏اش با دیه کارگر ساده‏اى که این گونه جان باخته، برابر است. کسى نمى‏تواند بگوید چون فقدان آن شخصیت خلأ بزرگى در جامعه ایجاد مى‏کند، دیه‏اش بیش‏تر است! چنان که قتل عمد گناهى بسیار بزرگ است و در این زمینه زن و مرد تفاوت ندارند. قرآن کریم مى‏فرماید: «هر کس کسى را – جز به قصاص قتل یا فسادى در زمین – بکشد، چنان است که گویا همه مردم را کشته باشد.»[۹۱]
۷٫ از آنجا که در مسائل اخلاقى هیچ امتیازى بین زن و مرد نیست و در مسأله دیه نیز جنبه خیر بودن مطرح نیست، و؛ بلکه مربوط به جنبه بدنى است، و چون مردها در مسائل اقتصادى معمولاً بیشتر از زن ها بازدهى اقتصادى دارند، دیه آنها نیز بیشتر است و این بدان معنا نیست که از دید اسلام مرد ارزشمندتر از زن است؛ بلکه تنها بعد جسمانى آن دو صنف لحاظ مى‏شود. یکى از مراجع معاصر در درس خارج فقه خود موضوع تفاوت دیه زن و مرد را مورد توجه قرار داد که به طور مختصر به آن اشاره‏کنیم. ایشان در ضمن جواب اجمالى به این مسأله متذکر مى‏شوند که: دیه بر عکس آنچه در فارسى گفته مى‏شود، «خون بها» نیست. خون انسان بالاتر از این است که قیمتش اینها باشد؛ بلکه به تصریح قرآن، خون یک انسان برابر با خون همه انسان ها است.[۹۲]
دیه جنبه مجازات دارد که طرف حواسش را جمع کند و دیگر از این اشتباهات نکند و هم جبران خسارت اقتصادى است. یعنى مردى یا زنى در این خانواده از میان رفته است، جاى او خالى است و این خلاء، خسارت اقتصادى به آن خانواده وارد مى‏کند. براى پر کردن این خسارت اقتصادى دیه داده مى‏شود.[۹۳]
۸٫ علاوه بر آنچه گذشت باید توجه داشت؛ اینکه دیه زن نصف دیه مرد است، زن‏ها بیشتر انتفاع مى‏برند، زیرا به طور معمول دیه زن به شوهر و بچه‏ها پرداخت مى‏شود و دیه مرد به زن و بچه‏هایش مى‏رسد و چون با از بین رفتن مرد، زن بیشتر صدمه مى‏بیند، لذا دیه مرد را بیشتر کرده‏اند تا مقدارى از فشارى که در نتیجه از دست رفتن مرد، متوجه زن مى‏شود جبران گردد.[۹۴]
۹ . با اجرای قوانین اسلام در همه ابعاد، تعادلی کامل میان زن و مرد ایجاد می شود; زیرا از یک طرف مرد دو برابر سهم زن ارث می برد; ولی وظیفه اداره اقتصادی و پرداخت هزینه های جاری خانه (خوراک، پوشاک و مسکن) بر دوش او است; زن سهم خویش را برای خود نگاه می دارد و در موارد دلخواهش مصرف می کند، بی آن که مسؤولیتی خاص بر دوش داشته باشد . در نتیجه گاه سهم مصرف اختصاصی زن از سهم مصرف اختصاصی مرد بیش تر می گردد .
۱۰٫ این که گفته می شود سهم زن در دیه نصف سهم مرد است، در همه جا نیست . دیه زن در کم تر از ثلث با مرد یکسان است; یعنی دیه زن تا به ثلث دیه کامل نرسیده باشد، با دیه مرد برابر است[۹۵]; چنان که این مساله در ارث نیز مطرح است . در آن جا هم در مواردی سهم زن با مرد تفاوت ندارد .
در پاسخ به اشکالات در مورد تفاوت دیه اعضا زن و مرد چنین آمده است:
تلقى فقه و تفسیر از دیه، بیشتر همان خون بها است تا جبران خسارت وارده، و اگر ملاک آن در نظر گرفته شود، هیچ پولی نمی تواند جایگزین خون شود، پس باید معیار آن جبران خسارت وارده به مجنى‏علیه باشد، حال اگر جبران خسارت انعطاف نداشته باشد، هدف از دیه حاصل نخواهد شد، زیرا امروز بر خلاف گذشته اکثر وضعیت جمعیت زنان دگرگون شده، طبعاً باید جبران خسارت هم تغییر پیدا کند، معیار در تعیین خسارت در روش عقلایی ارش است. بنابراین، در جایى که براى جراحات وارده دیه مشخص وجود ندارد، باید ارش پرداخت ارش مابه‏التفاوت و تفاوت قیمت جنس سالم و معیوب است. در تمام کتابهاى فقهى حتى کتاب هاى معاصر، براى تعیین مقدار ارش گفته شده، باید شخص صدمه دیده و مجروح یا ناقص‏عضو را یکبار در حال سالم بودن او در نظر بگیرند و یک بار با توجه به صدمه و یا نقص وارده او و مابه‏التفاوت این دو پرداخت نمایند. در این صورت در باره زن به لحاظ انسانی و نه به لحاظ جنسیت از طریق ارش، ارزش گذاری می شود و چون دیه امر شناوری است، باید موقعیت شغلی بررسی می شود. در جایی که از ناحیه از بین رفتن زن به خانواده آسیب رسیده، باید این تفاوت موقعیت تدارک شود. به همین دلیل می توان گفت برخی از این فلسفه هایِ تحلیلی تغییر کرده و دیگر قرار دادن مقداری مشخص به عنوان دیه که نه آن جنگها هستند و نه آن تفاوتهای مردانه شکل کلی دارند، عادلانه و صحیح به نظر نمی رسد.
دوم، در آن صورت که زن به کار اقتصادی در بیرون مشغول نباشد و در خانه به وظیفه مادری و آمادگی اعضای خانواده در تحصیل و تغذیه مشغول باشد، ارزش این کار نباید نادیده گرفته شود، با توجه به پژوهش ها و برآوردهایی که انجام شده، کار خانگی زنان نمی تواند ارزش اقتصادی کمتری از ساعت کار مردان داشته باشد.
سوم، این تفاوت دیه که در فلسفه آن مسئله جبران خسارت و بازدارندگی مطرح شده، نه تنها بازدارنده از جرم و جنایت نیست، بلکه در مواردی این تفاوت جرم زا و تشویق کننده و در جهتی تحقیر کننده است. زیرا اگر مردی زنی را به قتل برساند و اولیای دم خواهان قصاص باشند، مرد در صورتی قصاص می شود که اولیای دم زن نصف دیه را به اولیای مرد پرداخت کنند و اگر مردی دو زن را به قتل برساند و هر یک از اولیای دم خواهان قصاص باشند، مرد قصاص می شود، بدون این که دیه ای به اولیای دم زن پرداخت شود. ولی به عکس اگر زنی مردی را به قتل برساند و اولیای دم خواهان قصاص باشند، زن قصاص می شود، بدون این که دیه ای به خانواده او پرداخت شود. آیا با درک عقلا و عموم مردم، این تفاوت گذاری ظلم نیست و آیا عرف چنین تبعیضی را محکوم نمی کند، بویژه آنکه قرآن چنین تفاوتی را قائل نشده است.
گفتار دوم : حکمت یابی تأثیر جنسیت در قصاص
دیدگاه ها و رویکردها:
«پاره اى احکام حقوقى با ظواهر قرآن مخالف است و من به عنوان یک مسلمان باید فتاواى فقها را با قرآن بسنجم و اگر موافق بود بپذیرم. مثل ارث نبردن زن از عرصه، و خون بهاى زنان که نصف مردان است و به نظر مى رسد مناط آن، آیات مربوط به ارث و شهادت زنان باشد که آن آیات هم توجیه دارد و مخصوص به زمان پیامبر است که زن ارزش اقتصادى نداشته است.[۹۶]»
همان گونه که در این سخن مشاهده مى شود، سخن از قرآن و عقل بشرى غیر متخصّص است و اصلا سخنى از سنّت (قول، فعل و تقریر معصومان(علیهم السلام)) نیست. گویا به نظر وى منابع فقهى تنها قرآن و عقلِ عامه مردم است که هر کسى با عقل خویش به قرآن رجوع کند و یافته هاى خویش را به حساب حکم الهى بگذارد. همچنین با توجه به این سخن، اجتهاد امرى غیر ضرورى و حتى زاید است; زیرا فتاواى صادره نیز در کارگاه عقل افراد (که مقلّدند و نه مجتهد) و با عرضه بر قرآن، مورد قبول یا رد واقع مى شوند!
در پاسخ به این سخن، و نیز روشن شدن مسئله، توجه به مطالب ذیل ضرورى است:
اسلام همواره انسان ها را به تعقّل، تفکّر و تعمق در مسائل دینى دعوت کرده، تقلید کورکورانه را مذموم مى داند.
قرآن کریم در آیات فراوانى، عدم تفکّر و تعقّل در مسائل را بر برخى از انسان هاى کوته فکر خرده گرفته و در جاى جاى این کتاب آسمانى شریف، با تعبیراتى نظیر «لا یعقلون، لا یشعرون، لا یتفکرون و…»، عدم تعقّل و تفکّر و به کار نگرفتن قوه شعور را مورد ملامت قرار داده است. اما این بدان معنا نیست که انسان ها بتوانند تمام مسائل را با عقل خویش دریابند.
اساساً احکامى که صادر مى شوند بر دو گونه اند: الف) بعضى از آن ها عقل گریزند (مافوق عقل اند); ب) بعضى دیگر در فراخور درک عقلى اند (مساوى عقل اند.)
آیت اللّه جوادى آملى، در باب عقل مى نویسد: «عقل باطنى که از گزند مغالطه و آسیب تخیل مصون است، به منزله رسول باطنى خداوند است که همانند متن نقلى، از منابع مستقل معرفت دینى و مصادر فتاوى شرعى به شمار مى آید و از اعتبار اصیل وحجیت ذاتى برخوردار است. چنین عقلى با اصول و علوم متعارفه و براهین ناب خود، بنیان مرصوص عقاید اصیل مانند اصل وجود مبدأ هستى، وحدت و سایر صفات علیا و اسماى حسناى مبدأ، ضرورت وحى و رسالت، ضرورت معاد و سایر مسائل کلامى متقن را تأسیس مى کند و در این تأسیس و تثبیت نیز استوار است. بر این اساس، عقل برهانى در همه مراحل استنباط از قرآن و سنّت به عنوان حجتى الهى حضورى مؤثّر دارد…[۹۷]»
قرآن کریم، «تبیان کل شىء» است و باید بیان هر چیزى را از آن درخواست نمود.
حضرت على(علیه السلام) مى فرماید: «هذا القرآن انّما هو خطٌّ مستورٌ بین الدفَّتین لا ینطق بلسان و لا بد له من ترجُمان و انما ینطق عنه الرِّجال..[۹۸].».این قرآن، خطى است نوشته شده که میان دو جلد پنهان است. زبان ندارد تا سخن بگوید و نیازمند به کسى است که آن را ترجمه کند و همانا فقط رجال مى توانند از آن سخن بگویند….
اما اینکه منظور از «الرجال» چه کسانى هستند، در جایى دیگر، مصداق آن را تعیین کرده اند: «ذلکُ القرآنُ فَاستَنْطِقُوه و لن ینطقُ، و لکن أُخبرکم عنه …»; از قرآن بخواهید تا سخن بگوید، که هرگز سخن نمى گوید، اما من شما را از معارف آن خبر مى دهم … .
بلکه راه ورود به قرآن تنها از طریق اهل بیت(علیهم السلام)است; زیرا آنان ترجمان واقعى قرآنند
«تفکر غالب و حاکم بر جوامع امروزى که در اسناد بین المللى، بخصوص اسناد حقوق بشرى مثل منشور ملل متحد، اعلامیه جهانى حقوق بشر، میثاق بین المللى حقوق مدنى و سیاسى، کنوانسیون محو هر نوع تبعیض علیه زنان، کنوانسیون حقوق کودک و اسنادى از این قبیل منعکس است; رعایت تساوى بین زن و مرد و عدم تبعیض و تفاوت بر اساس جنس مى باشد. به موجب این طرز تفکر، نباید مقرراتى وضع و احکامى مقرر و اجرا گردد که نشان دهنده نوعى امتیاز و برترنگرى مرد نسبت به زن باشد… مهم این است که در وضع احکام و تکالیف و حقوق و مسئولیت ها نباید به چیزى دیگر جز تفاوت طبیعى موجود بین زن و مرد توجه کرد و هر حکمى که مبنایش پایین تر دانستن ارزش انسانى زن نسبت به مرد باشد باید ملغى گردد ….» [۹۹]پاسخ این سخن امر روشنى است; زیرا بحث اختلاف احکام و تفاوت هاى زن و مرد به معناى تفاوت ارزشى زن و مرد نیست، بلکه تفاوت هاى ظاهرى و طبیعى مسلّماً تفاوت هایى را در انجام تکالیف نیز در پى دارد. مثلا، زن به خاطر ساختار طبیعى که دارد در ایامى از ماه و به طور متوسط نزدیک به سه ماه از سال، از انجام برخى تکالیف و وظایف دینى معاف بوده، حتى در بعضى موارد (مانند نماز) از بجا آوردن قضاى آن نیز معاف شده است. حال آیا این تفاوت زن و مرد در انجام تکالیف و وظایف دینى به معناى پایین بودن ارزش زن است؟!بدیهى است که این معافیت و تفاوت وى با مردان در انجام تکالیف به معناى کم ارزش بودن زن نسبت به مرد نیست، بلکه شرع مقدّس در پى تفاوت هاى جسمى و طبیعى که بین زن و مرد وجود دارد تفاوت هایى را در انجام تکالیف نیز قایل شده است.
نکته دیگر اینکه از سویى، تاریخ صدور احکام اسلام و از جمله دیه و قصاص به قدمت دین مبین اسلام و در برخى موارد حتى به قدمت تاریخ خلقت بشر است; یعنى زمانى که نه سازمان هاى بین المللى وجود داشتند و نه کنوانسیون هاى مختلف تا تحت تأثیر این مجامع و سازمان ها واقع شود.
«با آنکه ظاهراً قانون گذار در مورد قتل عمد از دیدگاه برابر، مجازات قاتل را مشخص کرده است و قاتل را اعم از آنکه خون مردى را ریخته باشد یا جان زنى را گرفته باشد، محکوم به قصاص نموده است، اما شرطى که قصاص مستلزم انجام آن شده است مى تواند در عمل مانع قصاص گردد; زیرا در بیشتر موارد قصاص مرد قاتل که زنى را کشته عملا به تعویق مى افتد و خاک سرد زمان، اولیاى دم را از اصرار بر قصاص که با پرداخت پول قابل توجهى ملازمه دارد، باز مى دارد. بدین سان، مى توان نتیجه گرفت که قانون گذار با یک تیر دو نشان زده است. از یک سو، قیمت جان زن را نصف جان مرد قرار داده است که به تنهایى نابرابرى در حقوق اولیاى دم یعنى زیان دیدگان از وقوع جرم را در بر دارد، از دیگر سو، قصاص را موکول به پرداخت یک دوم دیه مرد به قاتل نموده است که این شرط هم به طور غیر مستقیم از شدت و قوت مجازات قصاص مى کاهد و عملا نابرابرى در تحمل مجازات را نسبت به مردى که به عمد زنى را کشته است روا مى دارد…
تحلیل ها و ارزیا بی ها:
۱-در اسلام ارزش واقعى انسان ها به بهاى بدنى آنان نیست تا با برخورد با چنین احکامى تصور شود که ارزش زن کمتر در نظر گرفته شده است یا ارزش مرد بیشتر است، بلکه در اسلام ارزش واقعى انسان (فارغ از رنگ، جنس، زبان، نژاد و مانند آن)، ایمان به خدا، عمل صالح، تقوا، انسانیت، نایل شدن به مراتب والاى قرب الهى و… است. بنابراین، بهاى انسان را در تفاوت زن و مرد در دیه و قصاص نباید جستجو کرد; زیرا این تفاوت ها به معناى قیمت نهادن به شخص و شخصیت زن یا مرد نیست.
۲٫ در مواردى که مردى در برابر زنى قصاص مى شود با پرداخت نیمى از دیه قاتل به خانواده او، خسارتى که در اثر عدم حضور وى متوجه خانواده مى شود جبران مى گردد. و این بدان دلیل است که غالباً وظیفه اداره خانواده بر عهده مردان است.
۳-ممکن است بعضى ایراد کنند که در آیات قصاص دستور داده شده که نباید مرد به خاطر قتل زن مورد قصاص قرار گیرد، مگر خون مرد از خون زن رنگین تر است؟ چرا مرد جنایتکار به خاطر کشتن زن و ریختن خون ناحق از انسان هایى که بیش از نصف جمعیت روى زمین را تشکیل مى دهند قصاص نشود؟! در پاسخ باید گفت: مفهوم آیه ۱۷۸ بقره این نیست که مرد نباید در برابر زن قصاص شود، بلکه همان گونه که در فقه اسلام مشروحاً بیان شده، اولیاى زن مقتول مى توانند مرد جنایتکار را به قصاص برسانند به شرط آنکه نصف مبلغ دیه را بپردازند. به عبارت دیگر، منظور از عدم قصاص مرد در برابر قتل زن، قصاص بدون قید و شرط است ولى با پرداخت نصف دیه، کشتن او جایز است[۱۰۰].
دیه جنبه مجازات دارد که طرف حواسش را جمع کند و دیگر از این اشتباهات نکند و هم جبران خسارت اقتصادى است. یعنى مردى یا زنى از این خانواده از میان رفته است، جاى او خالى است و این خلأ، خسارت اقتصادى به آن خانواده وارد مى کند. براى پر کردن این خسارت اقتصادى دیه داده مى شود[۱۰۱].
لذا اسلام با قانون پرداخت نصف مبلغ در مورد قصاص مرد رعایت حقوق همه افراد را کرده و از این خلأ اقتصادى و ضربه نابخشودنى، که به یک خانواده مى خورد جلوگیرى نموده است[۱۰۲].
رسیدگى به امور قضایى امرى است که براى صدور حکم و اجراى آن نیازمند زمان مى باشد. و گذشت زمان به ویژه در پرونده اى مانند قتل هیچ تأثیرى در اراده و خواست اولیاى دم ندارد. گاهى اتفاق افتاده است که اگرچه قاتل و مقتول هر دو مرد یا زن بوده اند، اما متهم تا رسیدگى کامل به پرونده و صدور حکم، سال هاى متمادى در زندان به سر برده است و پس از اثبات جرم، حکم به اجرا گذاشته شده و قاتل به درخواست اولیاى دم، قصاص شده است. بنابراین هیچ گاه خاک سرد زمان موجب نمى شود که اولیاى دم، مقتول را فراموش نمایند و از حق خویش بگذرند و فرصتى براى قاتل پیش بیاید. همچنین مراجع قضایى هرگز چنین اهدافى را دنبال نمى کنند .
فصل دوم :
رویکرد فقهی ، حقوقی به تأثیر جنسیت در دیه
با بررسى دلایل و شواهدى که در این مسئله وجود دارد، جاى هیچ شک و تردیدى نیست که تفاوت دیه زن و مرد از احکام قطعى و مسلم اسلام و مورد اتفاق همه مذاهب اسلامى است؛ اما این پرسش همچنان براى بسیارى مطرح است که چرا شارع مقدس دیه زن را نصف دیه مرد قرار داده است؟ در پاسخ باید گفت که پرسش از چرایى تفاوت دیه زن و مرد، پرسش جدیدى نیست و در عصر امامان معصوم‏علیهم السلام نیز این پرسش مطرح بوده است. در روایت هایى که از امامان معصوم‏علیهم السلام در این زمینه سؤال شده، محور اصلى پاسخ ها را تعبد نسبت به احکام الهى و پاى بندى به سنت رسول خدا (صلى الله علیه وآله) تشکیل مى‏دهد که این همان روح شریعت و اساس دین دارى است و بدون آن اسلام و مسلمانى جز ظاهرى توخالى چیزى نخواهد بود.
با وجود این، تعبد و تسلیم در برابر احکام شرع، منافاتى با پى جویى از حکمت و فلسفه آنها ندارد؛ زیرا ما معتقدیم که اوامر و نواهى الهى بر مصالح و مفاسد واقعى مبتنى بوده و در همه احکام شرع، منافع بندگان و دفع ضرر از آنها لحاظ شده است.
مبحث نخست : رویکرد های فقهی
عادت عرب جاهلى بر این بود که اگر کسى از قبیله آنها کشته مى شد تصمیم مى گرفتند تا آنجا که قدرت دارند از قبیله قاتل بکشند، و این فکر تا آنجا پیش رفته بود که حاضر بودند به خاطر کشته شدن یک فرد تمام طائفه قاتل را نابود کنند آیه فوق نازل شد و حکم عادلانه قصاص را بیان کرد.
این حکم اسلامى ، در واقع حد وسطى بود میان دو حکم مختلف که در آن زمان وجود داشت بعضى قصاص را لازم میدانستند و چیزى جز آن را مجاز نمى شمردند و بعضى تنها دیه را لازم مى شمردند، اسلام قصاص را در صورت عدم رضایت اولیاى مقتول ، و دیه را به هنگام رضایت طرفین قرار داد.
گفتار نخست : رویکرد مشهور فقها و دیدگاه غیر مشهور
در این باره دو جریان و نظریه وجود دارد: یکی دفاع از نظریه مشهور میان فقهاست که مبنای تعیین قیمت دیه را بر اساس روایات نبوی و اهل بیت به شکل معین و خاص می داند. جریان دیگر، مبنای تعیین قیمت دیه را بر اساس کلیت بیان قرآن می داند و مخالف با تعیین دائمی مقدار معین و دائمی از قیمت دیه و مخالف تفاوت میان زن و مرد در خون بها و هزینه آسیبها است و بر آنچه در قرآن بیان شده، تکیه می کند و به نقد روایات رسیده می پردازد. در این باره، نقادان نظر مشهور از روش های تاریخی و حدیث شناسی و تحلیل ملاک این احکام در روایات سود می جویند تا این نظریه را به چالش بکشند ، آیا این روایات از قبیل تبیین احکامی مانند نماز و روزه است که خصوصیات آن در قرآن بیان نشده و تعیین آن به سنت واگذار شده، یا موضوع دیه و مسائلی از این قبیل، افزون بر این که از قبیل اجمال و تفصیل نیستند، از امور تعبدی هم نیست و ملاکِ احکامش هم مانند نماز و روزه جنبه سِرّی ندارد و استدلال کسانی که به تحلیل روایات پرداخته اند، قابل نقض و اشکال است.
مراد قرآن کریم چیست، و آنچه در سنت آمده، آیا با این هدف که این احکام مبنای دائمی دارد و در ردیف مجازاتهای بازدارنده و تنبیه خطاکار در همه عصرها ذکر شده است، و یا تعیین جزئیات و تفاوت زن و مرد، در این روایات، نوعی محکومیت مالى مناسب با فرهنگ آن عصر بوده است؟ بی شک، برای این که این قضیه روشن شود، باید از قرآن کریم و فهم جایگاه موضوع آغاز کرد. تردیدی نیست که مبنای مهم و اصلی این حکم تنها در قرآن کریم، این آیه شریفه است:
وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلاَّ خَطَأً وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْرِیرُ رَقَبَهٍ مُؤْمِنَهٍ وَ دِیَهٌ مُسَلَّمَهٌ إِلى‏ أَهْلِهِ إِلاَّ أَنْ یَصَّدَّقُوا فَإِنْ کانَ مِنْ قَوْمٍ عَدُوٍّ لَکُمْ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَتَحْرِیرُ رَقَبَهٍ مُؤْمِنَهٍ وَ إِنْ کانَ مِنْ قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَ بَیْنَهُمْ مِیثاقٌ فَدِیَهٌ مُسَلَّمَهٌ إِلى‏ أَهْلِهِ وَ تَحْرِیرُ رَقَبَهٍ مُؤْمِنَهٍ فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَهً مِنَ اللَّهِ وَ کانَ اللَّهُ عَلِیماً حَکِیماً.[۱۰۳].
هیچ مؤمنى را نرسد که مؤمن دیگر را جز به خطا بکشد. و هر کس که مؤمنى را به خطا بکشد، باید که بنده‏اى مؤمن را آزاد کند و خونبهایش را به خانواده‏اش تسلیم کند، مگر آنکه خونبها را ببخشند. و اگر مقتول، مؤمن و از قومى است که دشمن شماست، فقط بنده مؤمنى را آزاد کند و اگر از قومى است که با شما پیمان بسته‏اند، خونبها به خانواده‏اش پرداخت شود و بنده مؤمنى را آزاد کند و هر کس که بنده‏اى نیابد براى توبه دو ماه پى در پى روزه بگیرد و خدا دانا و حکیم است.
هر چند تمام بحث و محل شاهد در این آیه، جمله: «وَ دِیَهٌ مُسَلَّمَهٌ إِلى‏ أَهْلِهِ» است، اما لازم است که نخست نکات ادبی و بیانی آیه و خصوصیات کلام، روشن شود، مانند تفاوت میان موردی که قتل ناشی از خطای فرد باشد، با جایی که از عمد انجام شده، و مسائلی چند. از این رو پرسشهایی در باره این آیه مطرح است: اولاً، منظور از دیه چیست؟ ثانیاً، آیا قید مؤمن در این آیه موضوعیت دارد و این حکم کیفری شامل غیر مؤمن نمی شود؟ ثالثاً، آیا لفظ مؤمن ناظر به مرد است و شامل زن نمی شود، یا آیه همانند آیات دیگر بیانگر احکام – صرف نظر از روایات – عمومیت حکم را بیان می کند و تذکیر آن از باب غلبه و کاربرد زبانی دارد، مانند آیات دیگری که به شکل مذکر آمده است؟

پایان نامه حقوق

۱- کلمه:” دیه” به گفته راغب اصفهانی: از ریشه: وَدَى، یوْدَی و أَوْدَاهُ: گرفته شده: یعنی «أهلکه کَأنّه أسالَ دَمَهُ»، گویی خونش سرازیر شد. و وَدَیْتُ القتیلَ: أعطیتُ دِیَتَهُ، نابود کردم و دیه اش را پرداخت کردم. وقتی گفته می شود: یعطى فی الدّم: دِیَهٌ. چون در قتل خون بهایش را می دهند[۱۰۴]. بنابراین، معناى دیه، خونبها است. اما نظر دیگر دیه را هر چند خونبها می داند، اما براساس مبنایی می داند، یعنی ارزش‏گذارى مادی برای جبران آسیبِ وارده به شخص یا خانواده متوفا می داند، دلیلش را نه ارزش خون، بلکه جایگزین آن می داند. یعنى می گوید: دیه مالى است که از طرف جانى به شخص مورد جنایت قرار گرفته، اگر عضوى از دست داده باشد و یا به ورثه او( اگر کشته شده باشد) برای جبران خسارت مى‏دهند. ظاهراً همین معنای دوم هم در بگارگیری آن مراد بوده، زیرا خود خون بها خصوصیتی ندارد و معامله ای انجام نگرفته و هیچ چیزی در برابر خون و یا نقص عضو به لحاظ عاطفی و انسانی قرار نمی گیرد، در نتیجه پرداخت دیه در عوض جبران آسیب، بر مبنای روش عقلا می باشد. به عبارت دیگر در دیه روش عقلاییی پیش از اسلام بوده و جنبه تعبدی و راز پنهانی نداشته و اسلام هم آن را در شکل کلی تأیید کرده است. ۲- «وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ مُؤْمِناً إِلَّا خَطَأً». هیچ مؤمنى را نرسد که مؤمن دیگر را جز به خطا بکشد. کلمه: «خَطَأً» به معناى اشتباه و غلط است و مقابل آن کلمه صواب قرار دارد و مراد از آن در مقابل عمد و تعمد است، چون این آیه در مقابل آیه بعدى قرار دارد که مى‏فرماید: «وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً».
۳- مراد از نفى(ما) در جمله، نفى اقتضاء است، یعنی: مؤمن پس از دخولش در حریم ایمان، دیگر هیچ اقتضایى و دلیلی براى کشتن مؤمنى مثل خودش را ندارد، مگر کشتن از روى خطا. بنابراین مفهوم آیه چنین می شود: اگر در باره دیگران به این دلیل که فرد مسلمان نیست، بسا بهانه ای داشته باشید، اما در باره مؤمن چنین وجهی ندارد. البته مفهوم آن این نیست که اگر غیر مسلمان باشد می توانید و قتل جایز است، زیرا در آیه دیگر هم این معنا و جواز قتل نفی شده است: «مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً[۱۰۵] » هر کس کس دیگر را نه به قصاص قتل کسى یا ارتکاب فسادى بر روى زمین بکشد، چنان است که همه مردم را کشته باشد. و هر کس که به او حیات بخشد، چون کسى است که همه مردم را حیات بخشیده باشد. در جای دیگر می فرماید: وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطاناً[۱۰۶]. کسى را که خدا کشتنش را حرام کرده، مکشید، مگر به حق. و هر کس که به ستم کشته شود، به طلب‏کننده خون او قدرتى داده‏ایم.
۴- استثنای: «إِلَّا خَطَأً» از «ما کانَ لِمُؤْمِنٍ أَنْ یَقْتُلَ مُؤْمِناً»، استثنای حقیقى و متصل است‏. بنابراین استثناى در آیه، استثناى متصل و برگشت معناى کلام به این مى‏شود: مؤمن هرگز قصد کشتن مؤمن را بدان جهت که مؤمن است نمى‏کند، یعنى با علم به اینکه مؤمن است، قصد کشتن او را نمى‏کند، نظیر این جمله در افاده نفى اقتضاء، آیات فراوانی است که همگی در مقام بیان نفی اقتضاء است، از آن جمله: آیه شریفه: «وَ ما کانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ[۱۰۷]». هیچ بشرى را نرسد که خدا جز به وحى با او سخن بگوید. و آیه: «ما کانَ لَکُمْ أَنْ تُنْبِتُوا شَجَرَها»[۱۰۸].. شما را توان رویانیدن درختى از آن نیست. و آیه: «فَما کانُوا لِیُؤْمِنُوا بِما کَذَّبُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ»[۱۰۹]. مردم به آنچه پیش از آن تکذیبش کرده بودند، ایمان‏آورنده نبودند، و آیاتى دیگر نظیر اینها به معنای نفی اقتضا است.
۵- منظور از کلمه: «مُؤْمِناً» مؤمن در اصطلاح خاص فقهی نیست، یعنی کسی که ایمان به خدا و آخرت و دین دارد. با این حال آیه در مقام توجه به اهمیت و جلالت جایگاه مؤمن است که بطور کنایه از کشتن مؤمن به عمد نهى تشریعى می کند[۱۱۰].
۶- برخی از مفسران استثناى: «إِلَّا خَطَأً» را استثنای منقطع گرفته و در توجیه آن گفته‏اند: اگر حمل بر حقیقت کنیم، معنایش امر به قتل خطایی و یا دست کم مباح بودن آن مى‏شود[۱۱۱].در صورتی که به قول علامه طباطبایی حمل کردن بر حقیقت استثناء، جز به رفع حرمت از قتل خطایى و یا وضع نشدن حرمت، دلالتی ندارد. اگر استثناء را حمل بر استثناى حقیقى کنیم، بیش از این لازمه‏اى ندارد که: قتل عمدى حرام است، اما قتل خطایى حرمتش برداشته شده، یا اصلا حرمتى برایش وضع نشده است[۱۱۲] .
بنابراین، آیه شریفه ظاهراً به قاعده اشتراک زنان با مردان در احکام به صراحت دلالت بر وجوب دیه در قتل غیرعمد و عدم تفاوت میان مردان با زنان دارد و در این باره عام افرادی و ازمانی دارد و شائبه هیچ تخصیصى در آن نیست و تفصیلی هم نداده و اگر قرار بوده چنین تفصیلی بدهد، باید مانند بسیاری دیگر از آیات این تفصیل را خود قرآن بدهد و اگر آن گونه که مشهور از فقها می گویند، تفصیل در روایات ناظر به تخصیص این آیات تلقی می شود، این پرسش مطرح است که چرا در آیاتی مانند: «وَ لا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَهٌ مُؤْمِنَهٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَهٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَ لا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکِینَ حَتَّى یُؤْمِنُوا»[۱۱۳]. در احکام مشرکات و مشرکین سخن گفته و به صراحت هردو صورت را بیان کرده، ولی در اینجا تفصیل نداده است؟ چه اشکالی داشت که تفصیل را می داد و این نشان می دهد که قرآن به عمد صورت کلی آن را بیان کرده و نخواسته میان زن و مرد تفصیل دهد. و الله اعلم..
آیات دیگری که شاهد بر عمومیت دیه است بر می شمریم :
چون در آنجا هم حکم کلی بیان شده و به قاعده اشتراک زنان با مردان در احکام, وجوب دیه مساوی در قتل خطایى زنان و قتل عمد زنان را اثبات مى نماید. چنان که فقها و مفسران نیز بر اساس همین قاعده بر وجوب دیه مساوی در قتل زنان و مردان حکم مى کنند.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

اى افرادى که ایمان آورده اید! حکم قصاص در مورد کشتگان, بر شما نوشته شده است: آزاد در برابر آزاد, و برده در برابر برده, و زن در برابر زن, پس اگر کسى از سوى برادر دینى خود چیزى به او بخشیده شود, (وحکم قصاص او تبدیل به خونبها گردد) باید از راه پسندیده پیروى کند[۱۱۴]. (و صاحب خون, حال پرداخت کننده دیه را در نظر بگیرد) و قاتل نیز به نیکى دیه را به ولى مقتول بپردازد (و در آن مسامحه نکند) این تخفیف رحمتى است از ناحیه پروردگار شما! و کسى که پس از آن تجاوز کند, عذاب دردناکى خواهد داشت.در این آیه شریفه که در باره احکام قتل عمد است، می گوید: الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ، حر در برابر حر انجام می گیرد و برده در برابر برده و انثی در برابر انثی، نه بیشتر و کمتر. این آیه در برابر رفتاری بوده که در جاهلیت انجام می گرفته و اگر رئیس قبیله بود، در برابر وی چندین نفر از افراد قبیله مخالف را قصاص می کردند یا فرد عادى از قبیله اى که قوى تر است، بیش تر از افراد دیگر ارزش داشت تا افراد قبیله ضعیف; و اسلام این حکم قصاصی را مردود شناخت. بسیارى از مفسران اهل سنت از این آیه چنین استفاده کرده که دیه به عنوان یک گزینه در قتل عمد می باشد. چه اینکه: «‏فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْ‏ءٌ فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسانٍ» دلالت بر وجود یک (عافى) و یک (معفوّ عنه) دارد و چون در این آیه، قاتل داریم و ولیّ دم, بنابراین, یکى عفو کننده است و دیگرى عفو شده, و از آن رو که عفو اسقاط حق و در قتل عمدى ولى دم صاحب حق است, نتیجه مى گیرند، که ولیّ دم عفو کننده است و قاتل عفو شده, و بر اساس آیه: «فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ» بایستى قاتل به ولى مقتول چیزى بپردازد و چون در قتل, چیزى جز دیه بر قاتل واجب نیست, نتیجه گرفته که آنچه بر قاتل واجب می شود، دیه است و در این زمینه تفاوتی میان زن و مرد نیست.در بسیارى از تفاسیر شیعه مانند تفسیر التبیان، روض الجنان، مجمع البیان، منهج الصادقین،, و المیزان نیز دیه به عنوان یکى از

دو گزینه در قتل عمد معرفى شده و مستند مفسران همین آیه شریفه است[۱۱۵].از این رو به حکم اشتراک احکام میان زنان و مردان, دلالت بر تساوی دیه در قتل زنان دارد.
۲- آیه دیگر که در قرآن کریم بر تساوی کیفر و دیه اشاره می شود و بر خلاف فقه اسلامی در قصاص مرد برابر زن شناخته شده و ثمره آن در جایی است که مردی زنی را بکشد، یا زنی مردی را بکشد، این آیه شریفه است: «مِنْ أَجْلِ ذلِکَ کَتَبْنا عَلى‏ بَنِی إِسْرائِیلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعاً وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعاً وَ لَقَدْ جاءَتْهُمْ رُسُلُنا بِالْبَیِّناتِ ثُمَّ إِنَّ کَثِیراً مِنْهُمْ بَعْدَ ذلِکَ فِی الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ» [۱۱۶].از این رو بر بنى اسرائیل مقرر داشتیم که هر کس، کس دیگر را، نه به قصاص قتل کسى یا ارتکاب فسادى بر روى زمین بکشد، چنان است که همه مردم را کشته باشد. و هر کس که به او حیات بخشد؛ چون کسى است که همه مردم را حیات بخشیده باشد. و به تحقیق پیامبران ما همراه با دلایل روشن بر آنها مبعوث شدند، باز هم بسیارى از آنها هم چنان بر روى زمین از حد خویش تجاوز مى‏کردند. این آیه با آیه دیگر که همین معنا را بیان می کند، تأیید می شود.
۳- وَ کَتَبْنا عَلَیْهِمْ فِیها أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ وَ الْعَیْنَ بِالْعَیْنِ وَ الْأَنْفَ بِالْأَنْفِ وَ الْأُذُنَ بِالْأُذُنِ وَ السِّنَّ بِالسِّنِّ وَ الْجُرُوحَ قِصاصٌ فَمَنْ تَصَدَّقَ بِهِ فَهُوَ کَفَّارَهٌ لَهُ وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ[۱۱۷].
و در تورات بر آنان مقرر داشتیم که نفس در برابر نفس و چشم در برابر چشم و بینى در برابر بینى و گوش در برابر گوش و دندان در برابر دندان و هر زخمى را قصاصى است. و هر که از قصاص درگذرد، گناهش را کفاره‏اى خواهد بود. و هر که به آنچه خدا نازل کرده، حکم نکند، از ستمکاران است.
در این آیه هم تفصیل نداده که این نفس زن است، یا مرد، در حالی که نظریه مشهور براساس روایات، قصاص مرد در برابر زن را منوط به پرداخت نیمی از دیه به مرد، کرده است. این در حالی است که در سوره بقره[۱۱۸] به اصل قصاص و ضرورت آن اشاره شده، در آیات سوره مائده که آخرین سوره نازل شده، به برابری نفس با نفس و جان با جان – صرف نظر از جنسیت آن- توجه شده، چون: «النَّفْسَ» با الف و لام آمده، عمومیت دارد و از این جهت در شمول خصوصیات، اطلاق دارد .
گفتیم در برابر این دسته از آیات و دلالت آن بر تساوی زن و مرد در دیه، تقریباً در میان مسلمانان اتفاق و اجماع است که دیه مرد مسلمان آزاد یک صد شتر و دیه زن نصف دیه مرد است. این اجماع برخاسته از روایاتی است که در صفحات بعد متعرض آن خواهیم شد، یعنی اجماعِ مدرکی است. محقق نجفی صاحب جواهر مى‏گوید:
اشکال و اختلافى نه در نص و نه در فتوا بر نصف بودن دیه زن نسبت‏به مرد وجود ندارد. اجماع بر این امر قائم است و اخبار مستفیض و یا متواتر نیز در این باب وجود دارد؛ بلکه مسلمین بر این امر متفقند; فقط از دو نفر به نامهاى ابن عَلیّه و ابوبکر أصَم از قدما نقل شده که گفته‏اند، دیه زن مثل دیه مرد است .
فقهاى اهل سنت نیز مانند فقیهان شیعه, براى اثبات نصف بودن دیه زن به روایاتى از پیامبر(ص), على(ع), عمر, عثمان, ابن عمر و زید بن ثابت استناد مى کنند. معاذ بن جبل از پیامبر روایت مى کند که پیامبر فرمود: «دیه المرأه نصف دیه الرجل». ابن ابى شیبه از عمر و بیهقى از على(ع) روایت مى کنند که گفته اند، دیه زن نصف دیه مرد است[۱۱۹] .