از حضرت امام صادق (ع) روایت شده است که : کمترین اسراف آدمى آن است که ته مانده آب را دور بریزد، و لباس بیرون خود را دم دست و در خانه و وقت کار، بپوشد.
این احادیث بر جدا کردن لباس داخل منزل و بیرون از منزل تأکید دارند. زمانی مشاهده می شد که در میان دینداران، استفاده از لباسى با رنگى مخصوص را براى محیط خانه و یا محیط کار، مناسب مى دانند، اما براى خیابان و مجامع عمومى نه.
در روایتى در مورد مسأله اخیر از امام باقر( ع) آمده است: «ما لباس زرد رنگ را در منزل مى پوشیم.»
البته در برخى از روایات مى بینیم که حتى اهل بیت عصمت هم در خارج از منزل از پوششهاى زرد رنگ استفاده مى کرده اند. زراره گوید: دیدم امام باقر(ع) در حالى که جُبّه و عمامه و ردایى زرد رنگ بر تن داشت از منزل خارج شد. می بینیم امام هم به رنگ لباس خود توجه می کردند و انتخاب زنگ زرد، خود دلیلی دارد که امروزه از لحاظ روانی انسان را با شعور و با فکر نشان می دهد. همانطور که رنگ بیرون از منزل مهم است، رنگ داخل منزل نیز مهم است و باید رنگی انتخاب شود که فرد در خانه آرامش را در کنار اهل خانه احساس کند و این کار را با رنگ مناسب لباس می توان انجام داد. و بهتر است از رنگ روشن در خانه استفاده شود.
“توقع انسان نسبت به پوشاکی که در منزل می پوشد، با پوشاکی که بیرون از منزل (به عنوان مثال، در بازار) استفاده می کند، تفاوت دارد. پارامترهایی که رضایت مندی فرد را از پوشاک بیرون منزل تامین می کند، نسبت به این پارامتر ها در رابطه با پوشاک داخل منزل بسیار متفاوت است. در این زمینه ، نقش فرهنگ بسیار مهم و برجسته است.” (علمدار یزدی،۱۳۸۶،۱۹۳)
پوشاک بیرونی
“ایرانیان نخستین کسانی بودند که کت آستین دار و نوعی شلوار ابتدایی برای سوارکاری طراحی کردند. زنان ایرانی پیش از اسلام نیز پوشش داشتند، ولی حدود پوشش اسلامی، پس از اسلام رایج شد. زنان مسلمان عرب از پوششی به نام (جلباب) استفاده می کردند که شبیه روسری بلندی بودکه تاکمر را می پوشاند، اما ایرانیان چادر را ترجیح دادند که سنت دیرین آنان بود. زنان در ایران باستان خارج از منزل، لباس گشاد بر تن می کردند یا چادر بر سر می کردند. از دوره های پیش از اسلام داشتن پوشش روی سر، به صورت های عمامه، دستار، کلاه و تاج در بین مردان و روسری، چارقد، چادر، مقنعه و لچک در بین زنان، متداول بود. البته در هر دوره، شکل و نوع این پوشش تغییر می کرد. “(اسلاملو،۱۳۸۶،۲۳)
“زنان یک حجاب سراسری داشتندکه در واقع چادر سیاهی بود و هنگام خروج از خانه روبنده نیز از پیشانی آویزان می کردند. زنان از شلوار گشاد و سفید رنگ و پیراهن کوتاه (تونیک) با آستین های کوتاه و قبای رنگین با آستین های بلند استفاده می کردندکه جنس آن ها غالبا از ابریشم یا زربفت بود.” (تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، ص ۲۸۵)
مشکی، رنگی است که افراد بسیاری آن را برای لباس خارج از منزل (مثل مانتو، کت و شلوار و غیره ) خود انتخاب می کنند، چادر مشکی لباس خارج از منزل است. در داخل منزل بهتر است از رنگ های روشن استفاده شود.
باید توجه داشت که بستن زیورهای گوناگون و آرایش گیسوان ( که پس از اسلام مختص به محیط خانه می گردید) نیز در کنار بستن دستارها و هماهنگ با آن، متداول بود. همین وضع را امروزه نیز به خوبی در میان عشایر زنان ایلیاتی می توان دید. آنچه را که به عنوان حجاب اسلامی پس از ظهور اسلام در دوره های مختلف تا دوران معاصر مطرح کرده اند، تنها باید در زمره پوشاک رسمی بیرون از خانه قلمداد کرد، زیرا سبک پوشاک زنان در محیط خانه همواره تحت تأثیر سبک پوشاک اقوام داخلی یا ملت های دیگر بوده است. شواهدی که از حرمسراها و اندرونی شاهان باقی مانده، و وضعیت موجود اجتماع کنونی، این نظر را تایید می کند.
در فصل زمستان ، انسان برای محافظت از سرما، نیاز به پوشاک گرم دارد. بعضی از الیاف و رنگ ها برای زمستان مناسب است. به عنوان مثال ، ترکیب های ابریشم و پشم برای زمستان مطلوب است، چون در برابر گرما نارسانا است. پنبه و ترکیب های آن (پنبه و مواد مصنوعی) در تابستان استفاده می شود، چون رسانای خوبی برای گرماست و در تابستان بسیار راحت است. البته این موارد امروزه در بیرون از منزل رعایت می شود، چون به دلیل مساعد کردن آب وهوای داخل منزل(به وسیله وسایل گرمایی و سرمایی)، انتخاب لباس در داخل آزاد تر شده است وکمتر از این خاصیت مفید لباس استفاده شده است.
در مورد “خانم های خانه دار و کارمند: نیاز به لباس کار در منزل دارند. این نوع لباس دارای خصوصیاتی نظیر شستشوی آسان ، دوام ، رنگ، تناسب و راحتی است.
زنان شاغل : امروزه به تعداد خانم های شاغل افزوده میگردد. این دسته از زنان علاوه بر لباس های معمول، لباس هایی مخصوص محل کار خود دارند. این نیاز به یک دست پوشش ، محدود نمی گردد. نوع شغل بر نحوه انتخاب لباس مطلوب و مناسب کار اثر می گذارد.
از سوی دیگر، زنان شاغل معمولا افراد بیشتری را ملاقات می کنند، بنابر این ، پوشاک آنان نسبت به زنان خانه دار متنوع تر و بیشتر است ، اما لباس های آنان باید راحت باشد، به آسانی شسته و تمیز شود، سریع خشک گردد و احتیاج به اتو کردن نیز نداشته باشد. “(علمدار یزدی،۱۳۸۶ ،۱۸۸)
به طور کلی، حجاب اسلامی در چند دهه اخیر به علت کشف حجاب در دوران طاغوت دچار تغییرات ناخواسته ای شد و زنان برای حضور در بیرون از خانه ناگزیر از پوشش مانتو شدند و چون مانتو خود دارای آسیب ها ده گانه ای است، دچار تغییرات گوناگونی شد. چادر، در اقوام مختلف مورد استفاده زنان بوده است، ولی در ایران اسلامی ترکیببی ازملیت و اسلامیت زنان ایرانی محسوب می شود که صرفا یک پوشش نبوده و از فرهنگ گسترده و عمیقی نشأت گرفته است. چادر برای فرهیختگان این نسل حجاب برتر و لباس ملی واسلامی و فاقد جایگزین ارزیابی می شود. در بین چادرهای رسمی ایران، چادر کمری تقریباً بدون عیب بوده و دارای محاسنی است که چادرهای دیگر فاقد آن هستند. بدین علت، صاحب نظران چادر کمری را “پوشیده تر از چادر و راحت تر از مانتو” معرفی می کنند. تطابق چادر اصیل ایرانی ( چادر کمری) با جلباب قرآنی و محاسن عدیده این چادر، نشانه برتری آن بر دیگر چادرهای رسمی کشور در سه دهه اخیر است.
امروزه مشاهده می کنیم که چادر جای خود را به مانتو داده است و بسیاری مانتو را برای لباس بیرون، بدلیل راحت بودن و دست و پاگیر نبودن انتخاب کرده اند که مانتو هم معایبی دارد و هم محاسنی که به آن ها می پردازیم.
جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.
محاسن و معایب پوشش مانتو
روپوش یا پوشش مانتو از آن جهت که اصالتاً برای پوشش و حجاب دینی طراحی نشده است و صرفا پوشش رویین محسوب می شود ( با وجود این که در ردیف پوشاک زنان اعم از مسلمان و غیر مسلمان است)، یک نوع “لباس” است.
در این دهکده جهانی که در صدد فرو بلعیدن تمام فرهنگ ها به ویژه فرهنگ های اصیل شرقی و فرهنگ ناب اسلام است، پوشش مانتو تمام ویژگی های یک لباس را دارا است و طراحان مد غربی روز به روز آن را از هماهنگی و هم خوانی با پوشش مورد نظر اسلام دور می کند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سراسری نبودن( چند قطعه ای بودن آن)
از آن جهت که پوشش مانتو همانند چادر پوشش یک سره و فراگیر نیست، ضرورتاً نیازمند همراهی با پوشش مکمل برای سر و پاها است و با اندکی سهل انگاری در این پوشش های مکمل، حجاب مانتو به ضد حجاب تبدیل می شود.
ثابت نبودن اندازه
ثابت نبودن اندازه هم می تواند یکی از عیب های مانتو باشد و هم یک از حسن های آن محسوب شود. این پوشش بر خلاف حجاب چادر، اندازه و بلندی ثابتی ندارد که هم اکنون مهم ترین آسیب پذیری آن محسوب می شود. که این عیب بزرگی است و اگر بلندی آن به اندازه چادر یا به مقدار کمی کوتاه شود می تواند یکی از خصوصیات چادر را حفظ کند که جزء محاسن آن محسوب می شود.
ثابت نبودن شکل و مدل
مدل مانتو به تناسب مدهای رایج همواره دستخوش دگرگونی است. که پیروی از مد غربی عیب آن و تنوع پذیری آن از محاسن آن محسوب می شود.
ثابت نبودن رنگ
این پوشش رنگ خاصی را اقتضا نمی کند و همواره می تواند به تناسب عوامل مختلف از جمله مد، سلیقه شخصی، سرما و گرما تغییر کند. که استفاده از بعضی از رنگ ها در ملاء عام جایز نیست. ولی از تنوع رنگی آن برای درمان روح و روان انسان ها می توان استفاده کرد. مانند رنگ های شاد برای افراد افسرده.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
میزان پوشانندگی
به واسطه ویژگی لباس بودن، کاملا قابلیت آن را دارد که از مرز پوشیدگی تا بدترین اشکال برهنگی و بدن نمایی سقوط کند.
اندازه پذیر بودن
مانتو مانند هر لباس دیگری به تناسب چاقی و لاغری افراد و حجم بدن آن ها اندازه های مختلفی دارد و چنانچه کسی از اندازه های کوچک تر یا مدهای تنگ استفاده کند، حجم بدن فرد بیش تر نمایان خواهد شد و این پوشش نه تنها او را نمی پوشاند که بیش تر نمایان می کند. حتی برای اندام های لاغر که برجستگی اندام کمی دارند، مانتو این برجستگی ها را نشان داده و مانند چادر این اندام ها را نمی پوشاند.
ضخامت و نازکی
مانتو می تواند مانند هر لباس دیگر به تناسب گرما و سرما و سلیقه شخصی یا مد از پارچه های ضخیم یا نازک تهیه شود. همین امر در فصول گرم سال، آن را به راحتی به ضد حجاب تبدیل می کند. در زمستان به علت پوشیدن چند لباس زیر مانتو، سایز مانتو تنگ شده و اندامی می شود. و در تابستان به علت نپوشیدن لباس زیر آن، حالت بدن را کاملتر نشان می دهد.
تجمل پذیری
این لباس قابلیت آن را دارد که به زینت های بسیاری آراسته و از یک پوشش ساده به یک پوشاک بسیار تجملی و گران قیمت (قیمتی ده ها برابر قیمت رایج) تبدیل شود. این اضافات برخی کاملا با حجاب شرعی ناهمخوان است، مانند استفاده از کمربند های تنگ، استفاده از سنگ های زینتی و برخی موارد دیگر موجب جلب توجه محرم یا نامحرم می شود، مانند دگمه های اضافی و تزئینی. البته مانتو را با این خصوصیات در مجالسی که مخصوص بانوان است، می توان پوشید. چون اکثرا همین حالت تجمل پذیری را دارند و جلب توجه کمتری می کند. ولی برای حضور در اجتماع مناسب نیست.
تجمل پذیری تکمیلی
علاوه بر تجمل پذیری ذاتی این پوشش، از آن جهت که مانتو برای یک فرد مانتویی، پوشش نهایی محسوب می شود و پوششی روی آن قرار نمی گیرد، چهار جزء دیگر از پوشاک، یعنی سر، پوشش پا، کیف و کفش همواره دیده می شود. از این جهت قابلیت آن را دارد که با اجزایی کاملا تجملی یا خیره کننده و نامتعارف یا جلوه دهنده همراه شود. این پوشش با اثرپذیری از هنرپیشه ها، مدل های غربی و مد های غیراخلاقی به تابلوهای تبلیغاتی متحرک در سطح جامعه تبدیل می شوند. این خصوصیت در مانتو باعث عامل چشم و همچشمی شده که قبلا به اثرات زیانبار آن اشاره شد.
۱۰-اثر پذیری از مدهای غرب
این اثر پذیری به واسطه عوامل متعددی از جمله شبیخون فرهنگی و اثرپذیری از ماهواره و نبود لباس ملی در کشور و الگوگیری اکثریت قریب به اتفاق طراحان و خیاطان ایرانی از ژورنال های اروپایی، مانتو در کشور ما هر روز بیش از پیش به لباسی نامناسب، ناهنجار و ضد ارزش نزدیک می شود، یعنی نه نتها از الگوی قرآنی زن مسلمان فاصله میگیرد، بلکه از الگوهای رایج، پسندیده و متعارف ملی و بومی نیز بسیار فاصله گرفته است.
رنگ مناسب لباس بیرون:
امیرالمؤمنین (ع) فرمود: «رسول خدا (ص) مرا از پوشیدن لباسى که باعث انگشت نما شدن و شهرت در میان مردم باشد، نهى کرد. اما من نمى گویم که ایشان شما را از پوشیدن لباسى که قرمز سیر است، بازداشته است.»
چنان که ملاحظه مى شود، در استفاده از رنگ قرمز تقریباً قید و شرطى وجود ندارد، از این رو مى توان با توجه به این حدیث گفت که جز در مورد استثنا شده، استفاده از رنگ قرمز براى مردان و زنان حتى در ملأ عام هم اشکالى ندارد. اما چون در روایات دیگر به همسویى و رعایت عرف تأکید گردیده و بهترین لباس ها، لباس هاى اهل زمان بازگو شده، مشخص مى شود که در استفاده از رنگ قرمز، مکان استفاده باید در نظر گرفته شود.
“حرفه های شغلی: در این ترکیبات رنگ های تیره و خاموش و خاکستری رنگی، حالت یکنواختی ایجاد می کنند. استفاده از کمی رنگ زنده و مهیج به آن حیات و شادابی می بخشد.”(ساتون، ویلن، ۱۳۸۶، ۱۵۰)
رنگ در لباس های اداری:
لباس به رنگ خاکستری تیره، مشکی یا آبی سیر بپوشید تا شخصی موفق، آگاه و جدی بنظر برسید.
پیراهن سفید و ساده، احترام و رسمیتی را برای شما به ارمغان خواهد آورد.
پیراهن بژ و یا غیر سفید چهره محافظه کارانه ملایمتری را از شما ارائه خواهد داد.
از این نکته نیز نباید غفلت نمود که هر چند نقش رنگها، در شادابی انسان قابل انکار نیست ولی میتوان از تفاوت رنگها در محیط داخل منزل استفاده نمود. بهرهبردن از رنگ های سنگین و تیره در پوشش بیرون از منزل، لزوما به معنای شاداب نبودن نیست و گرنه می بایست تمام مردان و زنانی که از چنین رنگ هایی استفاده مینمایند، افرادی غم زده و ناامید از زندگی باشند، در حالی که با اندک بررسی درمییابیم که چنین امری واقعیت ندارد.
رنگ لباس سیاه در بیرون از منزل
بعضی ها می گویند: چادر مشکی عامل دل مردگی زنان است. اصلا مشکی کراهت دارد. اما… استفاده از رنگ مشکی در اسلام یک توصیه است، ولی استفاده ار آن اجباری نیست. امام صادق(ع) فرمودند: کراهت رنگ مشکی شامل چادر (کساء ) نمی شود. هر رنگی کاربردی داردو وقتی می خواهی برای نامحرم جلب توجه نکنی، سیاه از بهترین رنگ ها است.
ماکس لوشر (ورانشناس) می گوید: سیاه،نماینگر مرز مطلق است. سیاه برای تعیین مرز ها بین خود و نامحرم، مرزی عاقلانه ایجاد می کند. در واقع سیاه به معنای نه، در مقابل سفید به معنای آری بوده و عامل کاهش شهوت است. در حالیکه رنگ های روشن، توجه را جلب می کنند، سیاه، این خاصیت را ندارد. سیاه، نقطه پایانی است. چادر مشکی یعنی پایان نگاه نامحرمان.
در ایران از قدیم الایام، بدون اینکه اجباری در کار باشد، زنان ، رنگ مشکی را برای چادر خود انتخاب کرده اند. این اکنون تبدیل به یک عرف شده است. به گمان من عرف جامعه مشکل دارد چون مردم در جامعه به دو گروه تقسیم شده اند، یکی گروه مشکی پوش و بقول خودشان رنگ سنگین پوش و دیگری گروه جیغ یا جلف پوش که با رنگ لباس های خاص میتوان آنها را تشخیص داد. ای کاش میشد تنوع بیشتری در جامعه داشته باشیم و این دودستگی از بین برود.مثلا چادرهایی با رنگهای متفاوت – نه فقط مشکی – با تن های خاکستری که اصلا جلب توجه نمیکنند و عرف جامعه چادر پوش شود که در این صورت تنوع رنگ در جامعه باعث شادابی در روحیه افراد آن جامعه نیز خواهد شد.
بعضی می گویند ” رنگ تیره! جوراب ضخیم! مانتوی گشاد! آستین بلند و شلوار پارچه ای گشاد! این ها را قانون می گوید، من نمی دانم. فقط می دانم که سیاه در اسلام مکروه است، همین و همین و همین”. این گونه القای شبهه کرده اند که مقررات موجود لباس پوشیدن زنان در کشور ، خلاف اسلام است. در اصل این افراد به ناحق در بخشی از یک سناریوی خود ساخته، با قطعی گرفتن کراهت رنگ سیاه به طور مطلق از دیدگاه اسلام به مخاطب این گونه القاء نموده که چون در مقررات فعلی، اصرار و اجبار بر استفاده از لباس های تیره و سیاه است، بنابر این مقررات موجود، خلاف اسلام است.
اما کارشناسان مذهبی معتقد هستند که در درجه اول، قانونی بر لزوم پوشش به رنگ سیاه و استفاده از جوراب ضخیم و غیره و جود ندارد، بلکه لزوم پوشش اسلامی مورد بحث است. واقعیت بیرونی لباس پوشیدن بانوان در سطح جامعه و استفاده از انواع و اقسام جوراب های نازک و مانتو های کوتاه و شلوار های تنگ با رنگ های بسیار متنوع، حاکی از این است که یا اساساً مقررات یاد شده وجود خارجی ندارد، یا بر فرض وجود، متاسفانه به آن عمل نمی شود، ولی به هر حال، نتیجه هر دو احتمال مذکور واقعیت نداشتن اجبار بر پوشش خاصی است. در درجه دوم، اگر حتی گفته های این افراد به فرض هم درست باشد حجاب تیره برای بانوان و دختران(در مواجهه با نا محرم)کراهتی ندارد، بنابراین، ادعای کراهت لباس تیره و مشکی برای بانوان و دختران اساساً نادرست است. اما موارد دیگر، مثل جوراب ضخیم، مانتو بلند و غیره،چون در راستای تامین حجاب بیش تر و بهتر بانوان است،مورد قبول اسلام است.لذا مقررات مذکور بر فرض وجود، خلاف اسلام نیست. در درجه سوم اینکه در اسلام از کراهت رنگ سیاه حرفی به میان نیامده است. بلکه استفاده از رنگ های دیگر بر رنگ سیاه ترجیح داده شده است، که این باعث حذف رنگ سیاه نمی گردد، بلکه مزیت رنگ های دیگر را بر رنگ سیاه می رساند. چه بسا با ترکیب رنگ سیاه با رنگهای دیگر می توان جلوه رنگهای دیگر را بیشتر کرد و لباسهایی با ترکیب بندی زیبا بوجود آورد.
دومورد از خصوصیات لباس در منظر اسلام که میتواند آنها را به عنوان الگو و راهنما در طراحی لباس بانوان اسلامی قرار گیرد ذکر میکنم.
جامه خود بالا گیر.(یعنی بلند نباشد، که آن از برای تو پاکیزه تر، و برای دل تو خویشتن دارتر و بر تو پاینده تر است.) البته کوتاهی لباس هم مهم است و بستگی به مکان مورد استفاده آن لباس دارد. اگر کوتاهی آن حدی باشد که بر سلامت روان اثر بگذارد مناسب نیست. مانند افتادن لبه پایین لباس روی قسمتی از بدن که ایجاد ناراحتی روانی میکند.
لباسی بپوش که با آن مشهور نشده، و تو را عیبناک نسازد.(ممکن است از دو جهت باشد، یکی آنکه از جهت نفاست و قیمت بالا بوده که از زیّ طرف بیرون باشد، و دیگر آنکه از جهت درشتی و کهنگی و پستی آن بوده که آنهم مورد حرف مردم قرار گیرد، و بطور خلاصه لباس نپوش که سبب مسخره مردم گشته و او را عیب کنند.)
