بند اول :پیشگیری از وقوع بزه در قانون اساسی ۱۰۰
بند دوم : لایحه قانون پیشگیری از وقوع جرم ۱۰۲
الف: اهداف لایحه ۱۰۲
ب: چگونگی پیشگیری از بزهکاری در لایحه ۱۰۵
ج: ساختار و وظایف شورای عالی پیشگیری از بزهکاری ۱۰۶
د: ساختارو وظایف شورای استانی پیشگیری از بزهکاری ۱۰۸
نتیجه ۱۱۶
پیشنهادها ۱۲۱
منابع و مآخذ ۱۲۳
الف) کتب فارسی ۱۲۳
ب) کتب عربی ۱۲۵
ج) مقالات ۱۲۵
د) سایت ها ۱۲۹
مقدمه
بزهکاری را می‌توان به منزله یک بیماری اجتماعی تلقی نمود که باید معالجه شود. مسلماً برای مبارزه با هر مرضی باید ابتدا آن را شناخت و به زمینه‌های پیدایش آن پی‌برد، سپس بیمار را نجات داده و از بروز دوباره این عارضه پیشگیری نمود. چنانچه بزهکاری یک عارضه و آسیب اجتماعی تلقی شود، لذا «قشر نوجوان» به عنوان یکی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه در معرض ابتلا به این عارضه هستند یا به نوعی به آن دچار شده‌اند. بررسی علت‌ها، سبب می‌شود که مسئولین مربوط، به چگونگی شکل‌گیری اعمال نابهنجار شناخت پیدا کنند، آنگاه شیوه‌های صحیح و مناسب مبارزه با آنها را جستجو نمایند. لذا اینگونه مطالعات و تحقیقات ضرورت می‌یابند تا کجرویها و جرایم بهتر و عمیق‌تر شناخته شود، منشاء آنها کشف گردد و بالاخره راه های اصلاح و بازپروری بزهکاران هموار گردد. بالاخره این قبیل کاوش‌هاست که امکان پیشگیری از ابتلاء به انحراف و سقوط استعدادها را در نیروهای انسانی بالقوه جامعه، فراهم می‌سازد و خانواده و دولت، حال و آینده کشور از خسارات مادی و معنوی فراوانی رهایی می‌یابند. با توجه به اینکه سازندگی فردای جامعه بستگی به نیروی فعال پر شور و سلامت جسمی و روحی نسل نوجوان دارد، لازم است که همه امکانات جامعه را برای پیشگیری و مبارزه و ریشه کن کردن بزهکاری نوجوانان کشورمان به کار بردیم.از طرف دیگر آنچه موجب نگرانی شده است صدمات و لطمات جبران ناپذیری است که بر اثر فروپاشیدن کانون خانواده ایجاد می‌شود، صدماتی که متوجه تمام اعضای خانواده منجمله فرزندان می‌شود. بعد از جدایی برای اکثر افراد یک دوره تضاد و دوگانگی عاطفی و تغییرات خلقی جدید پیش می‌آید که در رفتار خانواده بخصوص فرزندان تأثیر عمیقی می‌گذارد که از جمله آن بزهکاری است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
امروزه صاحب نظران معتقدند مجازات مجرم مسئله‌ای است که باید در آخرین مرحله به آن پرداخته شود و باید قبل از آن با نگاهی دوراندیشانه به شرایط جامعه، اقداماتی انجام داد که مانع از ارتکاب جرم شود. پذیرش اصل برتری پیشگیری بر درمان، نه‌تنها در مورد مباحث پزشکی که در زندگی اجتماعی ما نیز کاربرد بسیار دارد. بر پایه این اصل و با گزینش شیوه‌های کارآمد و همچنین با در نظر گرفتن مجموعه‌ای از عناصر محیطی، اجتماعی و فنی می‌توان انگیزه افراد برای ارتکاب بزه و به‌دنبال آن میزان جرم در میان آنان را کاهش داد. لذا پیشگیری اجتماعی از جمله مهم‌ترین مباحث اجتماعی است که در جامعه ما کمتر به آن پرداخته شده است و در این مطالعه سعی خواهد شد که به دو عامل مهم اجتماعی یعنی خانواده و مدرسه بعنوان عناصر پیشگیری اجتماعی پرداخته شود.
الف- بیان مسئله
پیشگیری از وقوع جرم که مؤثرترین و بهترین راه مبارزه با رفتار کجروانه و ناهنجاری‌های اجتماعی است، جایگاه والا و ارزشمندی در سیاست جنایی کشورها دارد. پیشگیری از جرم طبق تعریف «لایحه پیشگیری از وقوع جرم» عبارت است از «پیش بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدامات لازم برای از بین بردن یا کاهش آن». در طول قرون متمادی، اتخاذ چنین تدابیر و اقدامات به منظور حفظ حقوق فردی و اجتماعی و تأمین امنیت همه جانبه افراد، توجه دانشمندان علوم مختلف و سیاست مداران را به خود معطوف داشته است.[۱]
البته با توجه به تقسیم بندی مطروحه در حوزه پیشگیری ، تاثیرگذاری تیپ های مختلف پیشگیری یکسان نیستند، برخی از انواع پیشگیری زمینه و علل وقوع جرم را از بین می برد(پیشگیری اجتماعی) و دیگری فرصت و امکان آن را کاهش می دهد یا دشوار می سازد. به عنوان مثال پیشگیری وضعی، هدفش از بین بردن و کاهش فرصتهای وقوع جرایم می باشد
ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی، بالا بردن سطح آگاهی عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه های گروهی و وسائل دیگر، آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، پی ریزی اقتصادی صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و بر طرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه های تغذیه، مسکن، کار و بهداشت و تعمیم بیمه، ایجاد زمینه های مناسب برای رشد شخصیت زن و احیاء حقوق مادی و معنوی او و حمایت از مادران و کودکان بی سرپرست، نمونه هایی از بندهای اصل سوم و بیست و یکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می باشد که به واقع تحقق آنها نمونه هایی از آرمان شهر مدینه فاضله می نماید بگونه ای که زمینه بسیاری از جرایم را می خشکاند. جملگی موارد یاد شده در قالب پیشگیری اجتماعی می گنجد، با این توضیح که” پیشگیری اجتماعی” اقدام های اساسی عمیق و دراز مدت نسبت به افراد و محیط پیرامون آنها را شامل می شود. در این مورد عمدتاً دو نوع رویکرد یا دو نوع طرز تلقی مهم از جنبه نظری و هم از جنبه عملی مورد توجه قرار گرفته است این دو رویکرد را تحت عنوان رویکرد ساختاری یا معماری ورویکرد تفریحی وسرگرمی در قالب “اوقات فراغت” مطرح می کنند یعنی به مسائل ساخت و ساز خیابانها، محله ها و شهرکهای جدید و لحاظ مسائل امنیتی در مقابل جرم توجه می شود. رویکرد دیگر مبتنی بر تنظیم اوقات فراغت و مسائل فرهنگی است.[۲]
عکس مرتبط با اقتصاد
بنابراین با توجه به اینکه عموماً سیاست های آموزشی و تربیتی در چهارچوب استراتژی های پیشگیری اجتماعی قابل بررسی است لذا مسئله اساسی تحقیق این است که این سیاست ها کدامندو اصول و محورهای حاکم برآن چیست؟
ب- سئوالات تحقیق
۱- اصول و راهکارهای آموزشی و تربیتی در پیشگیری از بزهکاری کدامند؟
۲- محورهای حاکم بر سیاست های پیشگیری از بزهکاری در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و اجتماعی کدامند ؟
ج- پیشینه پژوهش
در بررسی پیشینه و سوابق مطالعاتی موضوع، تحقیق، مقاله و مطالعاتی توسط اندیشمندان و حقوق دانان در محافل و نشریات علمی و حقوقی منتشر شده است که هر کدام به ابعاد مختلف موضوع پرداخته اند.در بررسی پیشینه و سوابق مطالعاتی مربوط به موضوع تحقیق می توان به تحقیقات و پژوهش های انجام یافته زیر اشاره کرد.
رجبی پور در مطالعه ای تحت عنوان بزهکاری دانش آموزان و امکان پیشگیری اجتماعی رشدمدار (از دیدگاه کارشناسان آموزش و پرورش) بررسی عوامل موثر بر بزهکاری نوجوانان، موضوع ها و مباحث آموزش پیشگیری از جرم، تاثیر آموزش بر پیشگیری از جرم نوجوانان، نحوه اجرای آموزش، پیشگیری از بزهکاری، نحوه تعامل پلیس با دانش آموزان از منظر کارشناسان آموزش و پرورش انجام داده است. این پیمایش با نظرسنجی از ۲۶ نفر از کارشناسان آموزش و پرورش نواحی شرق و شمال شرق تهران و به صورت تمام شمار در سال ۱۳۸۵ انجام گرفته است. این کارشناسان از افرادی بودند که علاوه بر مسئولیت های اجرایی در آموزش و پرورش، سابقه آموزشی نیز داشته اند. داده های پژوهش حاضر از طریق پرسشنامه گردآوری شده و شامل چند بخش از جمله ویژگی های فردی، عوامل موثر بر بزهکاری نوجوانان، نگرش دانش آموزان به پلیس، موضوع آموزش و پیشگیری پلیس از جرم، جایگاه رویکرد یادگیری در آموزش، پیشگیری اجتماعی رشد مدار و آزمون های توصیفی برای تجزیه و تحلیل داده هاست.[۳]
رییسی در مطالعه ای تحت عنوان نقش خانواده در پیشگیری از بزهکاری نوجوانان سعی کرده است ویژگی‌های خانوادگی نوجوانان بزهکار را با ویژگی‌های خانوادگی نوجوانان غیر بزهکار در شهر تهران به عنوان جامعه آماری،مورد مقایسه قرار دهد.تا از این طریق به میزان نقش خانواده و شرایط موجود در آن در ایجاد و یا کاهش انحرافات اجتماعی و بزهکاری در نوجوانان پی ببرد. برای انجام این تحقیق تعداد ۸۰ نفر از نوجوانان دختر و پسر ۱۲ تا ۱۸ ساله موجود در کانون اصلاح و تربیت شهر تهران و همچنین تعداد ۸۰ نفر از نوجوانان غیر بزهکار ۱۲ تا ۱۸ ساله در مدارس و دبیرستان‌های شهر تهران از طریق نمونه‌گیری تصادفی که جمعا ۱۶۰ نفر را تشکیل می‌دهند به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده و سپس با تکمیل پرسشنامه‌ای که به همین منظور تهیه شده توسط نوجوانان مذکور اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردیده است.[۴]
عباچی در مطالعه ای تحت عنوان پیشگیری از بزهکاری و بزهدیدگی کودکان می نویسد. پیشگیری کنشی در صدد آن است که با شناسایی و سپس حذف و خنثی سازی عوامل و موقعیت های بزه زا و بزهدیده زا از ورود کودکان به وادی بزهکاری و بزهدیدگی جلوگیری کند[۵].
شعاع کاظمی مطالعه ای تحت عنوان جرم و راه های پیشگیری از آن انجام داده است. هدف از این تحقیق تعیین میزان تأثیر خانواده، مدرسه و سایر نهادهای اجتماعی در بروز جرم و جنایت در جامعه است. در این مقاله سعی شده تا به نقش علل پدیدآورنده و سپس به نقش عوامل پیشگیری‌کننده توجه گردد. محرومیت‌های اقتصادی، تبعیض و نابرابری، جنگ، تراکم جمعیت، خانواده، مدرسه، رسانه‌های گروهی، تلویزیون، روزنامه‌ها و ماهواره در پیدایش جرم نقش بسزایی دارند. نقش خانواده از حیث گسسته بودن یا منسجم بودن، میزان تحصیلات والدین و شغل آنان از متغیرهای تعیین‌کننده جرم‌خیزی بوده است. در رابطه با نقش مدرسه نیز، مطالب مورد تدریس، شیوه‌های تهیه و تدوین برنامه درسی، رابطه معلم و دانش‌آموز، اتخاذ شیوه‌های تربیتی و آموزشی با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و روانی دانش‌آموز و تهیه و تدارک برنامههای اوقات فراغت از متغیرهای پیشگیری‌کننده و در عین حال تسهیل‌کننده شرایط بروز جرم به حساب می‌آیند. در ارتباط با نهادهای امنیتی، نقش پلیس و دستگاه‌های قضایی به عنوان متغیر پیشگیری‌کننده، آموزش‌دهنده و مراقبت کننده حایز اهمیت می‌باشد و اینکه این قشر بهتر است در نقش معلم به منظور جلب اعتماد اقشار مختلف، بخصوص نسل جوان، مطرح شود تا از این طریق به اهداف خود که بالا بردن میزان آگاهی و بینش مردم در ارتباط با قوانین اجتماعی برای سلامت فردی و اجتماعی است نایل گردد. سرانجام با بهره گرفتن از آمار توصیفی و استنباطی سعی شد تا به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته شود که بر این اساس رابطه معناداری بین عوامل یاد شده و بروز جرم در سطح ۹۵ درصد مشاهده گردید.[۶]
علی نژاد در مقاله ای تحت عنوان رویکردهای نظری به مساله پیشگیری از جرم (با تاکید بر رویکرد جامعه شناختی و مدیریت استراتژیک) می نویسد اساسا اصل پیشگیری از وقوع جرم مستلزم رویکردی راهبردی نسبت به مفهوم امنیت بوده و نیازمند اقدامات زمینه ای و فرهنگی است تا در بلندمدت در جامعه نهادینه شود. معیارهای اجتماعی پیشگیری از جرم ریشه در جامعه محوری، کنش عقلانی شهروندان و سرمایه اجتماعی دارد. جامعه محوری در پلیس نوعی بازگشت مجدد پلیس به جامعه است؛ آن هم نه یک بازگشت فیزیکی و ظاهری، بلکه بازگشت رویکردی و نگرشی که اصل پیشگیری از وقوع جرم و اصل رضایت شهروندی، نتیجه آن است. معیارهای عقلانی اصل پیشگیری نیز ریشه در منافع و مصالحی دارد که با تامین امنیت پیشگیرانه، متوجه جامعه می شود. سرمایه اجتماعی، ظرفیت ها و استعدادهای نهفته در بطن جامعه است که در بستر نهادهای مدنی و رسمی بروز می کند و به پلیس امکان می دهد تا اعتماد، مشارکت مردمی و نهادهای مدنی را در جهت کنترل هرچه بهتر جامعه و اعمال مقررات پیشگیرانه پلیسی به کار گیرد[۷]
کلانتری و توکلی در مقاله ای پیشگیری از جرم از طریق ورزش و فعالیتهای جسمانی می نویسند پیشگیری از جرم هدف اولیه ورزش و فعالیت جسمانی نیست، بلکه میتواند پیامد کاملاً مثبت فرعی آن باشد.این مقاله انواع فعالیتهای ورزشی را که تاثیر مفیدی در کمک به جوانان برای پیشگیری از دردسر دارد، را مورد بررسی قرار میدهد. این مقاله برنامههای تفریحی در هوای آزاد و حیات وحش را مورد بررسی قرار میدهد که در آن جوانان در فعالیتهای آن شرکت کرده و مهارت کسب می‌کنند و آنها را فرا میگیرند و نیز برنامه هایی ارائه می دهد که در آنها احساس تعلق وندالیسم را کاهش داده و رفتارهای حمایتگر اجتماعی را توسعه میدهد. از جالبترین موارد جشنوارههای ورزشی در میان جوامع، جامعه بومی استرالیا ست. وقتی که جشنوارهها )توسط خود بومیان استرالی برای بومیان استرالی سازماندهی و اداره میشوند( تشکیل میشوند، به عنوان کاتالیزور برای همبستگی اجتماعی و سنتی مورد استفاده قرارمی گیرد. رفتارهای زیان آوری مثل استنشاق مواد نفتی ، نوشیدن زیاد مشروبات الکلی و خشونت پیامد جشنواره است؛ برای مدتی که جشنواره برگزار می‌شود ممنوعیتهایی اعمال می‌شود و این ممنوعیتها فقط برای دوران کوتاهی تداوم دارد.در سطحی دیگر، کلوپهای عالی ورزشی، میتوانند به جوامع خود خدمت کنند.مثالی که در این مقاله آمده، کلوپ فوتبال لیورپولدر انگلیس است که در زمینه برنامههای ترک سیگار، کاهش فرار از مدرسه،(۶۹) و حتی کاهش تعداد مزاحمتهای تلفنی(۷۰) در کمک به سازمان آتش نشانی محلی، موفقیت زیادی داشته است[۸].
عکس مرتبط با سیگار
مالمیردر مقاله ای تحت عنوان مروری بر نظریه های جرم شناختی و جامعه شناسی پیشگیری از جرم بر اساس تقسیم بندی ون ویک و دوارد می نویسد در ارتباط با بزهکاری و جرم، در ادبیات علوم اجتماعی دیدگاه ها و نظریه های مختلف و متنوعی مطرح است. در این مقاله به مرور و طبقه بندی بخشی از این نظریه‌هایی که در حوزه پیشگیری از جرم وجود دارد، پرداخته شده است. اساس این نوع شناسی، تقسیم بندی ون ویک و دِوارد است. بر این اساس در حوزه جرم شناسی نظریِ پیشگیری از وقوع جرم، سه دسته نظریه را از هم می توان تفکیک کرد: نظریه های پیشگیری وضعی جرم، نظریه های پیشگیری محیطی جرم و نظریه های پیشگیری جنایتکاری. در این جا تلاش شده است تا با مرور مطالعات جدیدتر، این دسته بندی را گسترش داده و تعداد دیگری نظریه، به ویژه نظریاتی که دارای رهیافتی جامعه شناختی هستند نیز به این زیرمجموعه افزوده شود.[۹]
نجفی ابرندآبادی و شیری در مقاله ای تحت عنوان بررسی لایحه پیشگیری از وقوع جرم ( با رویکرد قضایی) می نویسند به موجب ماده یک لایحه پیشگیری از وقوع جرم، پیشگیری از جرم عبارت است از پیش بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدام های لازم برای جلوگیری از وقوع آن.در این تعریف، ابتدا پیش بینی و برآورد میزان خطر وقوع جرم، با تکیه بر عوامل بزهکاری، مورد توجه واقع شده است. سپس مطالعه و اتخاذ اقدامات لازم به منظور پیشگیری از وقوع آن توسط نهادهایی که ایجاد آن ها در همین لایحه پیش بینی شده است. صرف نظر از مشکلاتی که ممکن است ارائه یک تعریف از پیشگیری در لایحه، در عمل ایجاد کند (از آن جهت که بین جرم شناسان راجع به تعریف و گونه های پیشگیری اتفاق نظر وجود ندارد)، می‌توان گفت که این لایحه یک متن جرم شناختی است، یعنی به یافته های جرم شناسی پیشگیری جنبه حقوقی و در نهایت اجرایی داده شده، بدون آن که البته ضمانت اجرایی برای آن ها تعریف و پیش بینی شده باشد. به همین جهت، در صورت تصویب لایحه، لازم است در مرحله اجرای قانون، در کتاب حقوقدان، کارشناس پیشگیری (جرم شناس) نیز حضور داشته باشد. خوشبختانه اکثریت کسانی که در سال های اخیر علاقمند به کار و پژوهش در قلمرو جرم شناسی شده اند در واقع حقوقدان جرم شناس هستند، یعنی تحصیلات پایه آن ها حقوق است، ولی در زمینه علوم جرم شناسی نیز پژوهش می کنند، لذا نسبت به رشته حقوق بیگانه نیستند. شاید از جهت کاربردی کردن یافته های جرم شناسی، از رهگذر قوانین و مقررات، این که رشته جرم شناسی در دانشکده حقوق ارائه و تدریس می شود، خود یک مزیت باشد. به هر حال، در ارتباط با تعریف پیشگیری، بهتر است با در نظر گرفتن یک مقدمه توجیهی برای این لایحه، چرایی تنظیم این قانون و جنبه های مختلف پیشگیری از جمله تعریف آن در این مقدمه آورده شود. در قانونگذاری های مدرن، مقدمه توجیهی قانون، خود در مرحله اجرای آن، رهگشا است، شبیه مقدمه قانون اساسی.[۱۰]
نیاز پور در مقاله ای تحت عنوان پیشگیری از بزهکاری در قانون اساسی و لایحه پیشگیری از وقوع جرم می نویسد پیشگیری از بزهکاری و شیوه های آن ، امروزه از موضوعات جدی مورد بحث در علوم جنایی است . هر چند پیشگیری در قانون اساسی جمهوری اسلامی مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است اما در عمل هیچ ساختار و نظام مشخصی برای برنامه ریزی و اقدام در این حوزه وجود ندارد . قوه قضائیه برای پر کردن این خلاء چندی است که تنطیم لایحه ای را در دستور کار خود قرار داده است هر چند پیش نویس فعلی این لایحه به نوبه خود ارزشمند است اما مبانی نظری آن ، گاه باید موشکافانه تر مورد بررسی قرار گیرد . این مقاله با ارائه آخرین دستاوردهای علمی در این زمینه به بررسی و نقد این مبانی می پردازد.[۱۱]
ولیدی در مقاله ای تحت عنوان پیشگیری از جرم در آموزه های اسلامی می نویسد بی تردید اعمال سیاست جنایی مبتنی بر رویکردهای پیشگیرانه جرم شناسی در مبارزه با بزهکاری، یکی از دستاوردهای جرم شناسی است که امروزه در اغلب نظام های کیفری، مورد توجه قانون گذاران قرار گرفته است. در کشور ما نیز در بند پنجم از اصل ۱۵۶ قانون اساسی اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم، به عنوان یکی از وظایف عمده قوه قضاییه پیش بینی شده است. هدف اصلی از نگارش این مقاله، بررسی ارتباط و همبستگی جرم شناسی با آموزه های اسلامی است. در این نوشتار سعی شده است مهم ترین آموزه های پیشگیرانه یا مدل های پیشگیری از وقوع جرم در نظام اسلامی شامل نقش جهان بینی اسلامی، امر به معروف و نهی از منکر و نقش اخلاقیات اسلامی در پیشگیری از جرم به گونه ای تحلیل شود که شایستگی پژوهشی نو در دانش جرم شناسی را داشته باشد. بدین منظور، راهکارهایی نیز برای تحقق این مهم ارائه شده است.[۱۲]
وین و مانسون در مقاله ای تحت عنوان نقش تفریحات سالم در پیشگیری از بزهکاری نوجوانان می نویسند همواره در طول تاریخ عقیده بر این بوده که تفریحات سالم عامل پیشگیری از فساد و بزهکاری است و بزهکاری از موضوعات مد نظر نهادهای مرتبط با امور اجتماعی می باشد . در این مطالعه ارتباط بین وقوع بزهکاری در گروه های مختلف سنی نوجوانان با تفریحات سالم متعارفی همچون : ورزش ، مطالعه ، فعالیت های هنری ، ارتباطات اجتماعی گسترده و … – که منجر به افزایش پیوندهای اجتماعی مثل : دلبستگی ،اعتقادات ، احساس مسئولیت و مربوط شدن در امور مختلف می شود – مورد ارزیابی قرار گرفته که نشان دهنده وجود رابطه منفی بین بزهکاری و شرکت در این تفریحات سالم می باشد.[۱۳]
موسوی رکنی مقاله ای تحت عنوان نگرش فقهی – اصولی به جرم و مجازات نوشته است . در این مقاله، دیدگاه علمای علم اصول نسبت به چگونگی اثبات جرم و اجرای مجازات در فقه و شریعت مطرح شده است. در روش های تحقیقی متداول، این گونه موضوعات را در مباحث فقهی- جزایی جستجو می کنند و نسبت به بررسی بعد اصولی قضیه اهتمام کمتری دارند؛ اما در این مقاله به طور فشرده با تقسیم بحث به دو بخش شرایط تکلیف و رفع تکلیف و مجازات دیدگاه شارع در مورد مجرم واقعی و چگونگی اجزا یا اسقاط مجازات مطرح گردیده است. بخش نخست، گویای دقت نظر علم اصول به عنوان پشتوانه فقیه در شناخت مجرم واقعی است؛ چراکه پیش فرض تحقق عنوان مجرم، شمول خطاب شرع و قوانین الهی نسبت به وی می باشد و این مهم در سایه بحث شرایط تکلیف تحقق می پذیرد. در بخش دوم نیز به بحث از توجه خاص شارع به حقوق مجرم پرداخته و با لحاظ شرایط خاصی که برای عاصی یا مجرم پدید می آید، مسأله تخفیف یا رفع مجازات از او مطرح شده است؛ یعنی همان مسأله مهمی که تحت عنوان کلی برائت قرار می گیرد و ظرافت قضیه در این است که حقوق تضییع شده بزه دیدگان نیز باید مورد توجه قرار گیرد.[۱۴]
د- فرضیه های تحقیق
۱- سیاست های پیشگیری از بزهکاری مبتنی بر آگاه سازی و اطلاع رسانی، تقویت و گسترش برنامههای آموزش هنجارها و ارزشهای دینی ، آموزش و پرورش و تربیت بدنی و آموزش مهارت های زندگی است.
۲- سیاست های پیشگیری از بزهکاری در ایران در قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و اجتماعی لحاظ و محورهای اساسی آن مشخص شده است.
ه- اهداف تحقیق
۱- بررسی راهکارها و سیاست های آموزشی و تربیتی در پیشگیری از بزهکاری
۲- بررسی سیاست های پیشگیری در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و اجتماعی
و- روش تحقیق
تحقیق حاضر از نوع مطالعات توصیفی مقایسه ای است. بر اساس این نوع تحقیق از روش تحقیق کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است که در آن گردآوری اطلاعات با توجه به نوع تحقیق به روش کتابخانه ای بوده طبق این روش با مراجعه به منابع و ماخذ علمی شامل کتاب، مجله ها و نشریات ادواری موجود در کتابخانه ها، اسناد و نشریات حقوقی و …و همچنین سایت های اینترنتی حاوی تحقیقات و مقالات علمی معتبر اطلاعات مورد نیاز تحقیق گردآوری شده واز ابزار فیش ،بعد از ماخذ یابی کتب ، مجلات و اسناد مربوط به موضوع ،تهیه فهرست موقت از مطالب مورد نیاز برای فیش برداری استفاده شده است بعد از جمع آوری اطلاعات از طریق فیش برداری ، فیش ها با توجه به عنوان ، موضوع جزئی و فصل بندی تحقیق طبقه بندی شده و اطلاعات و مطالب در بخش های مختلف آورده شده است و تجزیه و تحلیل اطلاعات بصورت توصیفی و استدلالی انجام گرفته است.
ز- ساماندهی تحقیق
این تحقیق در یک مقدمه و دو فصل و نتیجه گیری و پیشنهادها پیرامون موضوع نقش سیاست های آموزشی و تربیتی و پیشگیری از بزهکاری تدوین شده است.مقدمه شامل بیان مسئله، سئوالات،پیشینه تحقیق، اهداف ، فرضیه ها و روش تحقیق می باشد. فصل اول تحت عنوان تعاریف، مبانی و تاریخچه می باشد که در آن تعریف مفاهیم مرتبط با بزهکاری، مفهوم لغوی و اصطلاحی جرم وبزه، تعریف پیشگیری و پیشگیری از بزهکاری، تاریخچه و نظریات مربوط به بزهکاری مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
در فصل دوم تحت عنوان سیاست های آموزشی و تربیتی و پیشگیری از بزهکاری ، در مباحث و گفتارهای مختلف، استراتژی های آموزشی و تربیتی پیشگیری از بزهکاری، پیشگیری از بزهکاری و خانواده یا استراتژی های خانواده گرا، استراتژی های رشد مدار و جامعه گرا در پیشگیری از بزهکاری، سیاستهای جنایی پیشگیری و نقش تعلیم و تربیت در آن، مورد بررسی قرار گرفته است.در قسمت آخر نیز نتیجه گیری از کلیه مباحث مطرح در دو فصل به عمل آمده و براساس نتایج تحقیق پیشنهاداتی نیز ارائه شده است. بخش پایانی پایان نامه را نیز منابع مورد استفاده در تحقیق تنظیم و آورده شده است.
فصل اول
تعاریف، مبانی و تاریخچه
فصل اول تحقیق تحت عنوان تعاریف و تاریخچه شامل دو مبحث است که در مبحث اول تعریف مفاهیم مرتبط با بزهکاری، مفهوم لغوی و اصطلاحی جرم وبزه، تعریف پیشگیری و پیشگیری از بزهکاری و در مبحث دوم تاریخچه و نظریات مربوط به بزهکاری را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
مبحث اول: تعریف مفاهیم و مبانی
در این مبحث از تحقیق در گفتارهای جدا گانه مفاهیم و واژه های مربوط به بزهکار ی و همچنین طبقه بندی و تقسیم بندی مطروحه در آن با توجه به بحث پیشگیری از نقطه نظر آموزشی و تربیتی پرداخته شده است.
گفتار اول : تعریف مفاهیم مرتبط با بزهکاری
در جرم شناسی، پیشگیری عبارت است از به جلوی تبهکاری رفتن با بهره گرفتن از فنون گوناگون مداخله به منظور ممانعت از وقوع بزهکاری. از نظر علمی می توان گفت: مراد از پیشگیری هر فعالیت سیاست جنایی است که غرض انحصاری یا غیر کلی آن تحدید حدود امکان پیشامد مجموعه اعمال جنایی از راه غیر ممکن الوقوع ساختن یا ساخت و دشوار کردن احتمال وقوع آنهاست بدون اینکه به تهدید به کیفر یا اجرای آن متوسل شوند در این جهت در این گفتار واژه ها ومفاهیم مرتبط با بزه و پیشگیری از آن مورد بررسی قرار می گیرد.
بند اول : بزهکار و بزهکاری
واژه بزهکاری در لغت به معنای تخلف، قصور، کوتاهی است[۱۵]. و در اصطلاح نوعی قانون‌شکنی است که از حوزه شخصی خارج می‌شود و به عرصه عمومی مربوط می‌شود. بزهکاری به معنای شکستن قواعد یا قوانین ممنوع کننده‌ای است که تنبیه یا مجازات مشروعی را به دنبال دارد و این مجازات‌ها مستلزم مداخله یک مرجع یا مقام عمومی (نهاد دولتی یا محلی) است.[۱۶]
و بزهکار هم به طور کلی به جوانان زیر ۱۸ سال که قوانین جامعه را رعایت نکرده و بی‌هنجاری و نابسامانی در جامعه ایجاد می‌کنند اطلاق می شود. رفتار بزهکارانه جوانان طیف گسترده‌ای از انحرافات اجتماعی است که هم شامل رفتارهائی نظیر فرار از مدرسه است، که از نظر اجتماعی پذیرفته نیست و هم شامل اعمال غیرقانونی است، نظیر سرقت. در بیشتر کشورهای دنیا نظام قضایی و نظام کنترل جوانان از بزرگسالان متمایز شده و بیشتر جنبه بازپروری، توان‌بخشی، حمایتی و ارشادی دارد. معمولا جوانان بزهکار را در مراکز بازپروری نگهداری نموده و تحت مراقبت مددکاران اجتماعی به اصلاح آن ها می‌پردازند.[۱۷]
بند دوم : مفهوم لغوی و اصطلاحی جرم
اصل معنی جرم، بریدن میوه از درخت است و برای هر کسب و کار زشت و مکروه، استعاره شده است و به معنی وادار کردن به کار ناپسند نیز اطلاق شده است این واژه برای اکتساب هر کار ناپسند استعاره گرفته شده است.[۱۸]
کنشهای مثبت یا منفی مخالف نظم اجتماعی افراد در جامعه که به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تأمینی تعیین شده باشد، جرم نام دارد. پس، جرم عمل یا ترک عمل قابل مجازات یا اقدامات تأمینی است که قانون آن را مشخص می کند[۱۹].
همچنین از نقطه نظر مذهبی جرم عبارت است از انجام دادن فعل، یا گفتن قول که قانون اسلام آن را حرام شمرده و بر فعل آن کیفری مقرر داشته است، یا ترک فعل یا قول، که قانون اسلام آن را واجب شمرده و بر آن ترک، کیفری مقرر داشته است و این از آنجا نشأت گرفته که هر کس از اوامر و نواهی خدای تعالی سرپیچی کند، برای او کیفر و مجازاتی معین شده است و آن کیفر یا در دنیا گریبانگیر مجرم می شود که در این صورت بوسیله امام و یا نایب او که منصوب از طرف او است به اجرا درمی آید، و یا کیفر، تکلیفی است دینی که مجرم برای اینکه گناهش پوشیده و محو گردد انجام می دهد، تا کفاره گناه او گردد، یا اینکه کیفر، در آخرت مجرم را معذب خواهد داشت و گناهکار در سرای دیگر به سزای عمل زشت و ناهنجار خود خواهد رسید، مگر آنکه توبه مجرم طبق شرایطی مورد پذیرش خدایتعالی قرار گیرد[۲۰].
بند سوم: تعریف جرم وبزه از نقطه نظر قانونی وحقوقی
در تعریفی که قانونگذار از جرم طبق ماده ۲، قانون مجازات عمومی مصوب سال ۱۳۵۲ نموده چنین گفته است: هر فعل یا ترک فعلی که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تأمینی و تربیتی باشد، جرم محسوب است
