ب- ملاک تشخیصیDSM-IV-TR-10 ………………………48
– اراده، اختیار و قصد در خواب ۴۲
گفتار اول – اراده و اختیار در خواب ۴۳
بند اول – ماهیت اراده و اختیار در…………۵۲
بند دوم – جایگاه اراده و اختیار در خواب ۴۷
گفتار دوم – قصد در خواب ۵۱
بند اول – ماهیت قصد ۵۱
بند دوم – جایگاه قصد در خواب ۵۴
– جرایم ارتکابی شخص خواب ۵۵
گفتار اول – جرایم ارتکابی شخص خواب از حیث رکن مادی جرم ۵۶
بند اول – رکن مادی جرایم شخص خواب ۵۶
بند دوم – انواع رفتار مجرمانه شخص خواب از حیث رکن مادی ۵۷
گفتار دوم – جرایم ارتکابی شخص خواب از حیث رکن روانی جرم ۵۹
بند اول- جرایم غیرعمدی شخص خواب ۶۰
بند دوم- جرایم عمدی شخص خواب ۶۱
گفتار سوم- جرایم ارتکابی شخص خواب از حیث رکن قانون جرم ۶۴
بنداول- جرایم شخص خواب در نگاه قانونگذار ۶۵
بند دوم – مقایسه تحلیلی ماده ۱۵۳ با مواد ۲۲۵ و ۳۲۳ قانون مجازات اسلامی سابق ۶۷

– شرایط تحقّق مسؤولیّت کیفری شخص خواب ۷۱

پایان نامه

گفتار اوّل: وجود عمل مجرمانه و قابلیت اسناد مسؤولیّت کیفری به شخص خواب ۷۳
بند اول- وجود عمل مجرمانه ۷۴
بند دوم- قابلیت اسناد مسؤولیّت کیفری به شخص خواب ۷۸
گفتار دوم- فقدان موانع تحقّق مسؤولیّت کیفری شخص خواب ۸۰
بند اوّل – عوامل سالب مسؤولیّت کیفری ۸۱
الف- عوامل موجهه جرم ۸۳
ب- عوامل رافع مسؤولیّت کیفری ۸۶
بند دوم- ارتباط خواب با عوامل سالب مسؤولیّت کیفری ۸۷
– آثار مسؤولیّت کیفری شخص خواب ۹۰
گفتار اوّل – مجازات شخص خواب ۹۱
بند اول- مجازات شخص خواب از دیدگاه فقهای امامیّه ۹۱
بند دوم- مجازات شخص خواب در حقوق کیفری ایران ۹۵
گفتار دوم- جبران ضرر و زیان ناشی از جرم شخص خواب ۱۰۰
بند اوّل- جبران ضرر و زیان مادی ۱۰۱
بند دوم- جبران ضرر و زیان معنوی ۱۰۴
بند سوم- جبران زیان منافع ممکن الحصول ۱۰۷
نتیجه گیری…………………………….
فهرست منابع و مآخذ……………………..

مقدمه:

پس از حق حیات ، انسان داراى حق آزادى است که بر اساس ‍ آن ، نسبت به غیر خدا آزاد است و این ، ارمغان اسلام در چهارده قرن پیش و پیام همه انبیا الهى است . در عین حال ، هیچ عاقلى نمى تواند بپذیرد که جامعه انسانى ، بدون نظم و قانون باشد، وجود قانون ، ضرورت دارد، اگر چه سبب محدود گشتن انسان و کم شدن آزادى او گردد. با تشکیل جوامع انسانی٬ روابط بین افراد ناشی از نیازهای طبیعی و احتیاجات اجتماعی بر مبنای در کنار هم و با هم زیستن ایجاد میشود. این روابط با داده های مختلف٬ اخلاقی٬ روانی٬ اجتماعی٬ سیاسی٬ کنار هم و با یکدیگر به نحو چشمگیری مرتبط میشوند. جامعه در این استقرار و شکل گیری به ناچار به نظمی٬ از یک سو طبیعی و از سوی دیگر قراردادی٬ که از سنت ها٬ آداب٬ رسوم و ملیت و مذهب و… ریشه میگیرد٬ روی میآورد. در این میان ممکن است٬ اعمالی از سوی برخی از افراد جامعه انجام پذیرد که٬ این نظم را دستخوش التهاب نماید٬ چیزی که غالبا مورد پذیرش اجتماع نیست٬ بدیهى است که جامعه اى متشکل از انسانهایى این چنین ، اگر داراى نظم و قانونى درست نباشد، تزاحم و درگیرى و هرج و مرج و فساد، آن را نابود خواهد ساخت .برای مقابله با این پدیده قوانین من جمله حقوق جزا٬ با ارائه تئوریهای لازم٬ روابط و مناسبت های فی مابین اعضا جامعه را تنظیم مینماید و از طریق موسسات اجرایی خویش٬ حاکمیت قانون و مقررات را بر این روابط تضمین میکند.در حیطه حقوق جزا، اجتماع در مقابل رفتاری که به افراد جامعه آسیب وارد مینماید و نظم اجتماعی را دستخوش آشوب میسازد٬ و به عبارت دیگر در مقابل عمل مجرمانه یا جرم٬ واکنش نشان میدهد و بزهکار را در صورت وجود شرایط و مقتضیات لازم مجازات مینماید. برای اینکه فرد قابلیت پذیرش بار تبعات جزایی رفتار خویش را تحمل کند٬ میبایست از وضعیت و صفات خاصی برخوردار باشد. این شرایط و خصیصه ها٬ اوضاع و احوالی هستند که٬ به متن قانونی حاکم بر موضوع٬ فعل یا ترک فعل انجام شده و خصوصیات شخصی مرتکب مربوط میگردد.در قلمرو حقوق کیفری٬افراد زمانی پاسخگو و مسؤولند که دارای اراده و اختیار بوده بنابراین زمانیکه فردی مدرک نباشد را، نمی‌توان مسؤول اعمال خود دانست، چرا که در قبال امر و نهی قانونگذار تکلیفی نداشته و علی‌القاعده، خطاب قانونگذار متوجه کسانی است که مختار و مدرک بوده و قدرت بر اجابت آن دارند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
به دنبال طرح مباحث فوق٬ همانطور که میدانیم٬ خواب امری طبیعی و فطریست و این وجه در وجود هر انسانی نهفته بوده و گریزی از آن نیست و این وضعیت به صورت ناخواسته بر شخص غالب می‌شود.در چنین حالتی ممکن است٬ فرد در حین خواب، با حرکت یا غلت زدن، جنایتی را مرتکب گردد. در این وضعیت٬ تحقق رفتاری که٬ در قوانین جزایی دارای وصف مجرمانه است و انتساب آن به شخص خواب و قابلیت تحمل تبعات جزایی رفتار مجرمانه او٬ از جمله شرایط تحقق مسئولیت کیفری شخص خواب به شمار می آید. از سوی دیگر٬ شرایط و خصوصیات درونی شخص خواب٬ مانع از قابلیت انتساب رفتار مجرمانه به او میگردد و به دلیل عدم امکان اسناد جرم به اراده خود آگاه مجرم٬ عدم مسئولیت و مجازات وی٬ امری معقول و منطقی جلوه مینماید٬ که به دلیل وجود این دوگانگی٬ نمیتوان در این خصوص به نحو مطلق سخن گفت حال با بیان مطالب پیشین٬ این سؤال پیش خواهد آمد که، آیا شخص نائم را می‌توان به تحمل مجازات محکوم یا به جبران ضرر و زیان ناشی از آن ملزم نمود یا خیر و آیا میتوان مسئولیت در هنگام خواب برای اشخاص متصور گردید؟
با توجه به اینکه٬ شاید در حقیقت بتوان عنوان نمود که خواب٬ یک دفاع کیفری در برابر جرایم ارتکابی شخص خواب است٬ لذا٬ اهمیت شناخت طبیعت و ماهیت ارگانیک خواب٬ و ماهیت ارتکاب جرم توسط شخص خواب و مسولیت وی٬ دو چندان میگردد. بنابراین در تحقیق پیش‌روی، به بررسی خواب و انواع مختلف آن از نقطه نظر علم پزشکی و به بیان دیگر روانشناسی و روانپزشکی و تبیین جرم و مجازات و حیطه مسؤولیت کیفری افراد و بررسی تأثیر اراده و اختیار در ارتکاب جرم و علی النهایه مسؤولیت یا عدم مسؤلیت شخصی نائم، پرداخته شده است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

تشریح و بیان مسئله:

با توجه به اینکه در صورت ارتکاب جرم در حال خواب٬ بدلیل حساسیت موضوع٬ و وجود پاره ای از ابهامات و اختلاف نظر های موجود در این زمینه نسبت به انواع خواب و همچنین انواع موارد شبه خواب٬ و میزان اراده . آگاهی و اختیار شخص خواب و تعیین دامنه و حدود و آثار مسئولیت کیفری وی بسیار مهم جلوه مینماید. که در این میان٬ بررسی مسؤولیت و یا عدم مسؤولیت شخص نائم و به تناسب آن تعیین مجازات وی، نسبت به جرم ارتکابی‌اش، در محدوده حقوق کیفری و شناخت انواع خواب، اعم از طبیعی یا مصنوعی در حیطه علوم روانشناسی که از زیرمجموعه علوم پزشکی می‌باشد قرار دارد.لذا از این حیث شناخت طبیعت و ماهیت ارگانیک خواب و چگونگی ارتکاب جرم و نیز تعیین مسؤولیت یا عدم مسؤولیت کیفری شخص خوابگرد اهمیت بسزایی دارد.
و بدیهی است که مسؤولیت کیفری افراد حین وقوع جرم با اراده و اختیار، با مسؤولیت کیفری فردی که عمل ارتکابی وی خارج از ادراک و اختیار بوده، متفاوت و متمایز خواهد بود.

پیشینه تحقیق:

در حال حاضر با توجه به پیشرفت علوم و شناخت انواع جدیدی از خواب اعم از طبیعی یا مصنوعی و احتمال سوء استفاده از این غریزه‌ی طبیعی انسانی در جهت ارتکاب جرائم خطرناک، مباحث بسیار متنوعی از نقطه نظر علوم پزشکی و زیرشاخه‌های آن از جمله علوم روانپزشکی و روانشناسی، مطرح گردیده است.از طرفی نیز، در گذشته نظر به اینکه خواب به عنوان یکی از علل رافع مسؤولیت جزائی، در حدیث رفع عنوان گردیده این مبحث نیز آنگونه که باید و شاید، مورد توجه فقها قرار گرفته.
علی‌ایحال، در حال حاضر، علی‌رغم حائز اهمیت بودن و ضرورت غیرقابل انکار شناخت انواع خواب و بررسی جنایات واقع شده و از طرفی حدود و دامنه مسئولیت کیفری فرد نائم خلا بررسی پدیده خواب و همچنین ارادی یا غیر ارادی بودن افعال حین خواب و بررسی مسئولیت کیفری ایشان با توجه به تغییر قوانین ضروری احساس میگردد.

اهداف تحقیق:

در قانون مجازات اسلامی٬ مقنن تنها در ماده ۱۵۳ به مسئله ارتکاب جرم در حال خواب پرداخته و سپس در بند الف ماده ۲۹۲ همان قانون٬ ارتکاب جنایت در حال خواب را نیز٬ خطای محض دانسته است. این پژوهش٬ صرف نظر از نوع نگاه قانون موصوف٬در بحث ارتکاب جرم توسط فرد نائم، به بررسی پیرامون خواب و انواع آن و جرائم ارتکابی متصوره توسط فرد نائم و بررسی و تعریف محدوده مسئولیت کیفری وی و تبعات آن و انتساب یا عدم انتساب مسئولیت کیفری نائم و تحلیل قوانین موجود و تناسب جرم ارتکابی و مجازات تعینی می‌پردازد.

سؤالات تحقیق

۱- مفهوم و ماهیت خواب چیست و آیا خواب دارای انواع مختلف است؟
۲- آیا میتوان فرد نائم را در هنگام خواب دارای قصد و اراده تصور نمود؟
۳- ماهیت جرم یا جنایت ارتکابی در حال خواب چیست؟
۴- مسئولیت کیفری شخص خواب چگونه و با چه مبنایی قابل توجیه است؟
۵- آیا میتوان ارتکاب جرم یا جنایت در حال خواب اعم از مصنوعی یا طبیعی را جزء جرائم عمدی متصور شد؟
فصل اول:
کلیات

مبحث اول- مفهوم خواب و انواع آن

خواب نوعی رفتار است.این بیان چه بسا عجیب به نظر آید، زیرا معمولا رفتار را فعالیتهایی میدانیم که شامل حرکات مختلف از قبیل راه رفتن و صحبت کردن و… باشد، اما خواب نیز یک فرایند رفتاری است با حرکات سریع یا غیر سریع چشم. هر انسان یک سوم زندگی خود را به خواب اختصاص میدهد و شاید همین نکته شرط لازم سرمایه گذاری او در دو سوم دیگر باشد. خواب پدیده پیچیده ای است که مدت ها توجه دانشمندان را به خود جلب کرده و هر روز نکات جدیدی در مورد آن کشف میشود.[۱] این فرایند طبیعی که به طور منظم هر بیست و چهار ساعت اتفاق میافتد، یک سوم حیات انسان را در برگرفته و در این حالت، انسان ناهشیار بوده و نسبت به اتفاقات اطراف خود ناآگاه است. هرچند تا کنون کارکردهای دقیق خواب روشن نشده است، با این حال وجود آن برای بقا کاملا ضروری بوده و محرومیت طولانی از ان به تخریب شدید جسمی و شناختی و نهایتا مرگ‌می انجامد. یونانیان باستان نیاز به خواب را به خدای هیپنوز (خواب) و پسرش مورفنوس که او هم از موجودات تاریکی وشب بود نسبت میدادند.[۲]
همچنین خواب به عنوان یکی از نیازهای اساسی انسان سبب میشود، بتوانیم توانایی های ادراکی خود مانند حافظه، تفکر و کلام را در حد مطلوبی حفظ کنیم. طبق نظر اکثر پژوهشگران خواب دارای کارکرد تعادلی و ترمیمی‌می باشد و در تنظیم درجه حرارت و تعادل بدن اهمیت اساسی دارد.[۳]
خواب عمیق، بسیار به مرگ شباهت دارد. انسان در این مرحله، فاصله اندکی با مرگ پیدا میکند.
« خداست که وقت مرگ ارواح خلق را میگیرد و آن را که هنوز مرگش فرا نرسیده نیز در حال خواب روحش را قبض میکند سپس آن را حکم به مرگش کرده جانش را نگاه‌می دارد و آن را که نکرده به بدنش میفرستد…».[۴] «و اوست خدائیکه چون شب به خواب میروید (جان شما را نزد خود برده و ) شما را‌می میراند و کردار شما را در روز‌می داند پس از آن مرگ موقت خواب شما را بر‌می انگیزد تا به اجلی که در قضا و قدر او معین است برسید…»[۵]
با این اشارات خواب چه مفهومی دارد و چه تعریفی میتوان از آن ارائه نمود. آیا تعبیر برادر مرگ برای این رفتار، تعبیر درستی است؟ از نظر فیزیولژیک در زمان خواب چه تغییراتی در بدن انسان ایجاد میگردد؟ در پاسخ به این سوالات و برای درک درست آن، مفهوم لغوی و اصطلاحی خواب بیان میگردد و ضمن شناخت انواع خواب، ناخودآگاهی ناشی از بیهوشی، اغماء و ارتباط آن با خواب تشریح میشود.

گفتار اول-خواب طبیعی

از نخستین سالهای قرن حاضر، توسط محققانی چون لهرمیت، پیه رون، و دیگران، پژوهش های فیزیزلوژیکی واقعی در قلمرو خواب آغاز شد. این محققان، تاثیر خواب بر ارگانیزم و سازمان های نظام عصبی-نباتی و همچنین بازتاب های این نظام در خلال خواب را توصیف کردند. اما بررسی دقیق علامتهای الکتریکی فعالیتهای مغز، مستلزم دستیابی به فن جدیدی بود، فنی که با کشف موج نمای الکتریکی مغز بدست آمد و راه را بر پژوهش های گسترده تر گشود.