الف)نمره اعضای هیأت داوری(از18نمره) باعدد 17
به تصویب رسید
باحروف هفده
ب)نمره حاصل از ارزشیابی مقاله/مقالاتدانشجوبرابرضوابط(ازسقف 2نمره)………………….محاسبه ونمره نهایی دفاع
تعیین گردید
ازپایان نامه(مجموع نمره دفاع ومقاله)بادرجه……………….وباعدد 17
باحروف هفده
دکترشهرام رضوان بیدختی
معاونت پژوهش وفناوری دانشگاه آزاداسلامی واحددامغان
این نسخه ازصورتجلسه دفاع جهت ارائه به سایرمراجع قانونی کشوربه منظوراستفاده ازمزایای این مقطع تحصیلی،فاقداعتباراست
تقدیروتشکر:
سپاس خدای عزوجل که مرا درتمامی عرصه های زندگی کمک نمود تابتوانم قلم رابردست گیرم وباافکارخودقلم رادرراه آنچه خواسته ی اوست به کارگیرم.من درتمام مراحل زندگی خودجزمصلحت اونخواستم و به اوامیدوارم.
باسپاس وقدردانی ازپدرمهربان ومادردلسوزم که برای کمک به من ازهمان ابتدای کودکی تاکنون ازهیچ تلاشی فروگذارنکرده اند،به امیدروزی که بتوانم تمامی زحمات شما پدرومادرعزیزراجبران وشمارابرای همیشه سرفرازنگهدارم.
درنهایت اینکه ازاستادگرامی خودم آقای دکترمهدی ذولفقاری که مرا برای رسیدن به این هدف بلندیاری رساندند بسیارقدردانم ،ازایشان به خاطرمشکلاتی که برایشان بوجودآوردم بسیارعذرمیخواهم وکوشش های بی دریغ ایشان راسپاسگذارم وبرایشان ازصمیم قلب ازخداوند متعال خواستارتوفیق درتمام مراحل زندگی هستم.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده………………………………………………………………………………………………………………………………………..1
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………2
الف}بیان موضوع………………………………………………………………………………………………………………………..2
ب}سؤلات تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………3
ج}فرضیه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………3
د}اهداف وکاربردها……………………………………………………………………………………………………………………..3
ه}روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………3
و}معرفی پلان…………………………………………………………………………………………………………………………….4
فلسفه حرمت زنا…………………………………………………………………………………………………………………………4
فصل اول:اقسام حدزنا،راه های اثبات آن وامکان سقوط حدپس ازصدورحکم
1-1-واژه شناسی واقسام حدزنا…………………………………………………………………………………………………….7
1-1-1-واژه شناسی…………………………………………………………………………………………………………………….7
1-1-1-1-حد…………………………………………………………………………………………………………………………….7
1-1-1-2-جرم……………………………………………………………………………………………………………………………8
1-1-1-3-زنا………………………………………………………………………………………………………………………………8
1-1-2-انواع حدزناوراه های اثبات آن……………………………………………………………………………………………14
1-1-2-1-حدقتل ومواردآن…………………………………………………………………………………………………………23
1-1-2-2-حد رجم ومواردآن…………………………………………………………………………………………………..25
1-1-2-3-حد جلد ومواردآن………………………………………………………………………………………………..28
1-1-2-4-سایرمجازاتهای حدی برای زنا………………………………………………………………………………………29
1-2-امکان سقوط حد زنا پس ازصدورحکم…………………………………………………………………………..31
1-2-1-سقوط به سبب توبه پس ازصدورحکم………………………………………………………………………………31
1-2-2-سقوط به سبب انکارپس ازاقرار………………………………………………………………………………………..45
1-2-2-1-سقوط به سبب عوارض دیگر………………………………………………………………………………………48
1-2-2-1-1-عفومحکوم …………………………………………………………………………………………………………..48
1-2-2-1-2-فرارحین مجازات……………………………………………………………………………………………….50
1-2-2-1-3-فرارشهود………………………………………………………………………………………………………….50
1-2-2-1-4-اسلام آوردن مجرم……………………………………………………………………………………………..51
1-2-2-1-5-گذشت بزه دیده…………………………………………………………………………………………………51
فصل دوم:کیفیت اجرای حدرجم وجلد
2-1-افرادواجدصلاحیت اجرا………………………………………………………………………………………………….54
2-1-1-روایات وارده…………………………………………………………………………………………………………….55
2-1-2-فتاوی فقها………………………………………………………………………………………………………………..58
2-1-3-امکان اجرای حد درزمان غیبت…………………………………………………………………………………..60
2-2-شرایط عمومی اجرای حدزنا…………………………………………………………………………………………..61
2-2-1-علنی بودن………………………………………………………………………………………………………………..61
2-2-2-حضورجمعی ازمؤمن

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.
ین……………………………………………………………………………………………….68
2-3-شرایط اختصاصی حدجلد………………………………………………………………………………………………70
2-2-1-اعتدال هوا هنگام اجرای حکم…………………………………………………………………………………….70
2-3-2-کیفیت وحالت اجراومحکوم هنگام اجرا……………………………………………………………………….71
2-2-2-1-عدم اجرادرهنگام حمل واستحاضه زن……………………………………………………………………..71
2-2-2-2-عدم اجرادرحالت بیماری……………………………………………………………………………………….72
2-2-2-3-وضعیت محکوم هنگام زدن ضربات………………………………………………………………………..74
2-4-کیفیت اجرا وشرایط اختصاصی حدرجم…………………………………………………………………………..77
2-4-1-شرایط اختصاصی حدرجم…………………………………………………………………………………………77
2-4-2-وضعیت اجرای حدرجم درقانون جدید مجازات اسلامی……………………………………………….79
فصل سوم:کیفیت استیفاءحدقتل وسایرمجازات های حدی زنا
3-1-کیفیت استیفاء حدقتل……………………………………………………………………………………………………82
3-2-کیفیت استیفاءسایرمجازات های حدی زنا……………………………………………………………………….90
نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………93
پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………….94

 

با توجه به اهمیت رشد معقول جمعیت ورابطه­ متقابلی که بین جمعیت، محیط زیست و منابع طبیعی وجود دارد. و از آنجایی که رشد جمعیت در سطح منطقه ای ، محلی و بین المللی به طور کامل به فرایندهای باروری انسان وابسته است از منظرسیاست گذاری­های جمعیتی دولت، باروری نقش و اهمیت بیش­تری در تغییرات آتی جمعیت خواهد داشت(حاتم حسینی­،۱۳۹۰:۷۷ ) . بنابراین بررسی سقط جنین به عنوان یک تابع از سه عوامل مستقیم باروری حائز اهمیت می­باشد .
عکس مرتبط با محیط زیست
مسئله تأثیر آلودگی هوا بر سلامت جمعیت به عنوان یکی از مهمترین مباحث پژوهشی مطرح می­باشد که دانشجویان و پژوهشگران هر کدام از رشته­های پزشکی و اپیدمیولوژیک ومحیط زیست و جمعیت­شناسی می­توانند از منظری به این مسئله نگاه کنند . و آنچه در این میان تفاوت بین پژوهش­های هر رشته را ایجاد میکند اهمیت بخش­هایی از این موضوع است به طور مثال برای پزشکان بحث سلامت مادر و پیشگیری از سقط جنین و نازایی و برای کارشناسان محیط زیست نجات زیستگاه انسانی و کنترل رشد جمعیت که آن را عاملی بر تخریب محیط زیست می­دانند مورد توجه است . اما جمعیت شناسان به این موضوع از این منظر می­نگرند که توان اقتصادی _ سیاسی و اجتماعی هر کشوری جمعیت اوست و رشد بالنده به عنوان یکی از مؤلفه­ های بالقوه قدرت مؤثر است . این مطالعه با هدف شناخت رابطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بین قرارگرفتن در معرض­آلاینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هوا با سقط غیر­عمد (خودبخودی) و مرده‌زایی طراحی شده است .
عکس مرتبط با اقتصاد
۱ـ۳)اهمیت و ضرورت تحقیق
امروزه خطرات بالقوه آلودگی هوا ، جمعیت انسانی را در مقیاس گسترده­ای تحت تأثیر قرار داده است . و به دو شکل مستقیم و غیر مستقیم و از دیدگاهی دیگر به صورت اثرات فوری و دراز مدت ، بهداشت جسمی و روانی افراد را تهدید می کند. آلودگی هوا در بعضی نقاط جهان به صورت عامل مهمی در میزان مرگ ومیر مردم مطرح است . مثلاً تخمین زده شده که موارد مرگ ومیر در آتن طی روزهای شدیداً آلوده چندین برابر حد معمول است و در مجارستان که آلودگی هوای آن یکی از هولناک ترین مشکلات سالهای اخیر بوده از هر ۱۷ مورد مرگ یکی را می توان به آلودگی هوا نسبت داد( دانیل بوتکین،۱۳۸۲: ۴۶۲) .یک تهدید بهداشتی عمده درکشورهای توسعه‌یافته و در درحال‌توسعه ناشی از آلودگی هوا، به‌ویژه مواد دارای ذرات ریز معلق است، که برآورد شده سالانه حدود سه میلیون نفر را در جهان در کام مرگ فرو برد (سازمان بهداشت جهانی: ۱۹۹۷) بالا رفتن غلظت این مواد از حد مجاز و پیامد آن به ویژه در شهر های بزرگ ، ایجاد شرایط حاد برای زندگی و سلامت انسان است .به گونه­ ای که مواد شمیایی حاصل از آلودگی محیط با ورود به منابع زمینی مانند آب و هوا و خاک و مواد غذایی می­توانند بدون تغییر سالها در چرخه طبیعت باقیمانده و از راه های گوناگون جذب بدن مادر و جنین شوند و سبب ایجاد عوارض کوتاه و دراز مدت گردند ( جهدی، ۱۳۸۹ :۲۵). مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است و آنچه در این تحقیقات بدیهی به نظر می­رسد،آن است که اختلاف و ناهنجاریهای در فرزندان مادرانی که دوران بارداری خود رادر معرض آلاینده­های صنعتی گذرانده اند، بیشتر از کسانی است که در معرض این آلاینده‌های خطرناک نبوده ­اند . امروزه مراکز و سازمان های بسیاری توجه ویژه به مسئله آلودگی هوا دارند . اما راه حل مفید و موفقی برای کنترل آن ارائه نداده اند . بنابراین ایجاد آگاهی برای شهروندان درگیر در آلودگی لازم و ضروری به نظر می رسد .
باروری یکی از محرکه‌های اصلی جمعیت محسوب می­ شود و نقش اصلی را در رشد جمعیت ایفا می­نماید .و این حساسیت را برای جمعیت‌‌شناسان ایجاد می­نماید که مطالعات عمیق­تری را نسبت مسائل مربوط به باروری معطوف نمایند . لیکن هدف مطالعه پیش رو بررسی ارتباط آلاینده‌‌های صنعتی بر روی سقط جنین خودبخودی و مرده­زایی با رویکردی جمعیت­شناختی در شهرستان اراک (و تفرش به عنوان شهر کنترل ) است . بررسی ارتباط بین آلاینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعتی و مرگ‌ و میرهای جنینی و سقط­های غیر عمد بسیار مفید است و امید است ارائه پژوهشی در این زمینه زنگ خطری برای مسئولین شهر اراک به صدا درآورد تا توجّه به این معضل را جدی‌تر دنبال نمایند .
۱-۴) مقایسه آلاینده­های اراک و تفرش
شهرستان تفرش از لحاظ موقعیت جغرافیایی در مرکز استان مرکزی قرار گرفته است و یکی از مناطق مهم این استان به شمار می ­آید که قدمتی دیرینه دارد و در میان کوهستانی صعب العبور واقع شده است[۱۰] و دارای آب وهوای معتدل و بسیار مطلوبی است .که می تواند علت انتخاب شهر تفرش به عنوان شهر کنترل باشد. این در حالی است که طبق جدول زیر اراک طی پنج سال گذشته روزهای آلوده بسیاری را پشت سر می گذارد . چهار ایستگاه ثابت سنجش آلاینده های هوا در مکانهای مختلف شهر که هر ایستگاه توانایی سنجش آلاینده­های و یک ایستگاه موبایل که در مناطق مختلف شهری جهت سنجش آلاینده­ها بکار گرفته می­ شود . ایستگاه­های ثابت سنجش کیفت هوا در میدان شریعتی ، میدان حافظیه ، محوطه اداراه کل محیط زیست اراک ، خیابان قائم مقام روبروی پارک آزادی ، کیلومتر ۶ جاده فرودگاه قرار دارند .
دو ایستگاه دارای آنالایزرSO[11]2، دو ایستگاه دارای آنالایزرPM[12]2.5، دو ایستگاه دارای آنالایزر PM10، چهار ایستگاه دارای آنالایزر VOC[13]، دو ایستگاه دارای آنالایزر O[14]3،شش ایستگاه دارای آنالایزرCO[15] ،شش ایستگاه دارای آنالایزر NO[16]x و یک ایستگاه دارای آنالایزر NH[17]3 میباشند .
به منظور اطلاع رسانی وضعیت آلودگی هوا به مردم ۳ دستگاه تابلوی الکترونیکی نمایشگر آلودگی هوا در میدانهای حافظیه ، شریعتی و سرداران نصب گردیده است و شاخص استاندارد آلودگی هوا (PSI) و غلظت آلاینده­های NO2،SO2،CO،PM10 و O3 را بصورت نمودار میله ای نمایش میدهد( بر اساس داده های محیط زیست استان مرکزی در سال ۹۴) . البته در دستگاه­های سنجش آلودگی شهر اراک تنها برخی از آلاینده­ها قابل اندازه ­گیری است و به دلیل در اختیار نداشتن امکانات، سنجش میزان بنزن ، دی اکسید نیتروژن و فلئورکه از آلاینده­های خطرناک هستند ممکن نیست.
جدول شماره ۱٫ پایگاه های سنجش کیفیت هوای اراک

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شهر تعداد ایستگاه های مستقر تعداد دستگاه های ثابت سنجش آلاینده تعداد ایستگاه های سنجش آلودگی هوا از نظر مالکیت
فعال غیر فعال pm10 Co So2 NO3 O3 محیط­ زیست شهرداری وزارت­نفت معاونت­بهداشتی
اراک ۵ ۱ ۲ ۵ ۲ ۵ ۲ ۵ ۰ ۰ ۰

نمودارشماره ۱٫ سهم هر آلاینده در آلودگی هوای شهر در طی پنج سال گذشته
جدول شماره ۲٫تعداد روزهای سالم و ناسالم در پنج سال گذشته شهرستان اراک(۸۹-۹۳)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق محف

 

در کتاب من لا یحضره الفقیه آمده است: «کافر حربى آنست که در ذمّۀ مسلمین نباشد، خواه محارب باشد یا معاهد، خواه در دار الحرب باشد خواه در دار الاسلام».[۱۸۵]
۳- کافرانى که احتمال نزول کتاب آسمانى درباره آنان وجود دارد:
علامه شهرستانى مى گوید: (صحفى که براى ابراهیم(ع) بوده است. احتمال مى رود کتاب آسمانى بوده باشد و درآن روشهاى علمى و دستورهاى عملى وجود دارد.)[۱۸۶] (مجوس و مانویه، دوفرقه هستند که شبهه نزول کتاب آسمانى بر آنان وجود دارد.)[۱۸۷] اما، کافرانى که شبهه کتاب آسمانى دارند، جزو اهل کتاب، نخواهند بود.
۴- کسانى که که براى آنان کتابى نیست, ولى حدود واحکام دارند, مانند (صابئه):
شهرستانى در ملل و نحلل به تفصیل درباره باورهاى صابئین و دسته هاى آنان و نیز اعتقادات وباورهاى آنان سخن گفته است و برخى از حدود واحکام ایشان را نقل کرده است.)[۱۸۸] وى در جاى دیگرمینویسد:
فرقه هاى یهود ونصارا، فرقه هایى هستند که مسلّماً برآنان کتاب آسمانى نازل شده است. مجوس و مانویه نیز، فرقه هایى هستند که احتمال نزول کتاب برآنان هست. دسته نخست صابئین کسانى هستند که کتاب برآنان نازل نشده ولى حدود واحکام دارند. دهریون و ستاره پرستان و بت پرستان و برهمائیان کسانى هستند که نه حدود دارند و نه احکام شرعى.[۱۸۹]
۵- مرتد:
مرتد کسى را گویند که از اسلام رجوع کند به کفر و آن به دو قسم است:
۱٫مرتد فطرى آن است که یکى از والدینش در حال انعقاد نطفه او مسلمان باشد و خود پس از بلوغ، دین اسلام را بر گزیند، سپس از اسلام خارج شود و کافر شود.
۲٫مرتد ملّى آن است که پدر و مادر وى درحال انعقاد نطفه اش، کافر باشند و خود درحال بلوغ تظاهر به کفر کند که دراین صورت بالاصاله کافر است وآن گاه(پس از اظهار کفر)اسلام آورد و بار دیگر به سوى کفر باز گردد.[۱۹۰]
محمد تقی اصفهانی می گوید: ردت قطع اسلام است از عاقل بالغ یا بفعل مثل سجده براى بت و صنم پرستیدن افتاب و سائر مخلوقات و انداختن مصحف در پلیدیها و هر فعلیکه صریح است در استهزا یا بقول است باعتقاد یا باستهزا هر کس اعتقاد کند بحلالى چیزى که حرام بودن آن اجماع است بى شبهه آنکس مرتد است و هر کس سب خدا کند کافر می شود و هر کس استهزا بخدا یا بایات او یا برسولان و کتابهاى او کند کافر و مرتد مى‌گردد و خواه بجد کند خواه بهزل و هم کسى که سب امامان معصوم علیهما السّلام کند‌.[۱۹۱]
مسئله «ارتداد» از آن دست مسائل است که امروزه به عنوان یک بحث پر مناقشه و جنجالی تبدیل شده است البته این جنجال توسط برخی افراد دامن زده می شود که بدون توجه به نصوص صریح قرآنی و روایی، مقوله ارتداد را امری غیر مستدل و در عین حال مخالف آزادی بیان» می دانند!! اسلام دین رحمت و قرآن پیام آور رأفت، محبت و مدارا است. این مهم در آیات مختلف دیده می شود و سیره اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ نیز گواه بر این مطلب است که آنان نیز از این شیوه حسنه بهره برده و با بندگان خدا حتی مخالفین خود نیز با مدارا و رأفت برخورد می کردند. اما دایره این رحمت و مدارا تا کجاست؟ آیا مطلق است یا آنکه شرایط و ضوابطی بر آن حاکم است؟ ارتداد به معنای برگشتن از اسلام، پس از قبول آن است. امام باقر ـ علیه السّلام ـ در تعریف «مرتد» می فرمایند: «مرتد به کسی می گویند که پس از پذیرش اسلام، از آن رو بگرداند و به آنچه بر محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ نازل شده است کافر است.»[۱۹۲] وجوب قتل مرتد نیز از جمله مسائلی است که مورد اجماع فقهای شیعه و سنی قرار گرفته است.[۱۹۳] شاهد این ماجرا، سیره اهل بیت به ویژه نبی مکرم اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ می باشد. رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ در جریان فتح مکه به فرماندهان خود دستور داد که تا آن جا که امکان دارد از جنگ و خونریزی پرهیز کنند، مگر در مقابل کسانی که در برابر مسلمانان ایستادگی کنند، ایشان حتی خانه ابوسفیان را امانگاه قرار داد؛ اما در عین حال کسانی را نام برد و به مسلمانان فرمود که هر یک از آنان را هر کجا یافتند، به قتل رسانند این افراد عبارت بودند از:
۱٫ عبدالله بن سعد بن ابی سرح که قبلاً‌ اسلام آورده و سپس مرتد و مشرک شده بود.
۲٫ عبدالله بن هلال بن خَطَل ادرمی که قبلاً‌ اسلام آورده بود و رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ او را برای گرفتن صدقات فرستاد وی خادم مسلمانش را کشت، ‌مرتد شد و به مکه گریخت.
۳٫ فرتنی و قُریبه دو کنیز خواننده «ابن خطل» که به اشعار مشتمل بر هجو رسول خدا آوازه خوانی می کردند.
موارد فوق به علاوه‌ ده نفر دیگر که در کتب تاریخ آمده است، بیانگر سیره پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ نسبت به مرتدان و هجو کنندگان است پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ که رحمت برای عالمیان بود و سرکرده قریش یعنی، ابوسفیان ـ که جنگ هایی را علیه مسلمانان سازماندهی کرده ـ را عفو نمود، ‌اما نسبت به مرتدان با شدت برخورد کرد .[۱۹۴]غیر از بحث برگشت از اسلام، اهانت و دشنام به پیامبر و وصی و جانشین او نیز مستوجب مرگ خواهد شد. امام رضا ـ علیه السّلام ـ به نقل از پیامبر بزرگوار اسلام می فرمایند: «کسی که سبّ کند پیامبری از پیامبران را، پس بکشید او را، و همچنین کسی که سبّ کند وصی پیامبری را همانا پیامبر را سبّ‌کرده است.» [۱۹۵]مسئله ارتداد یک قضیه شخصی نیست،‌ بلکه به عنوان یک توطئه فرهنگی بر ضد امنیت فکری مسلمانان مطرح است؛ که با ارزش ترین مقوله ‌زندگی مسلمانان یعنی دین و آیین را هدف قرار گرفته است و نوعی وهن و اهانت به دین محسوب می شود، و درباره صورت رواج یافتن آن می تواند موجب تزلزل در نظام فکری و فرهنگی اسلام باشد. با وجود این براهین،‌که در سیره عملی بزرگان ما به ویژه پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نیز دیده شده است. معلوم نیست که چرا عدّه ای درصددند مقوله ارتداد را مردود دانسته و آن را مخالف آزادی بیان تلقی کنند!‌ آیا اهانت به یک دین و پیامبر و جانشینان آن دین، آزادی بیان تلقی می شود؟ اگر آزادی بیان این است که به مقدسات میلیون ها انسان اهانت شود،‌ پس باید به حال این نوع آزادی و قائلین آن تأسف جدی خورد که هرگونه هتاکی و خروج از نزاکت و ادب نسبت به بزرگان یک دین را آزادی قلمداد می کنند.
چکیده سخن این که در تعالیم اسلام، کافران، به اقسام زیر تقسیم مى شوند:
۱٫ مشرک
۲٫ کتابى ذمّى.
۳٫ کتابى حربى.(معاهد و غیر معاهد)
۴٫ کافرانى که شبهه احتمال نزول کتاب آسمانى برآنان وجود دارد.
۵٫ کفارى که کتاب و شبهه نزول آن را ندارند، ولى حدود واحکام دارند، مانند صابئین.
۶٫ مرتد ملى و فطرى
باید توجه داشت که دسته بندى کافر در گروه هاى یادشده، بدان جهت است که از دیدگاه قرآن هریک از این دسته ها احکامى جداگانه و ویژه دارند.
۱-۲-۳تقسیمی دیگر از کافران:
همچنین می توان کفار را از لحاظ آثار و نتایج مترتب بر کفرشان به انواع زیر تقسیم نمود:
تبعی
مستأمن
کافر حربی
غیرحربی
ذمّی
ابتدایی
فطری
مستقل
کافر
ملی
معاهد
مرتد
۱ -کافر تبعی
کافری است که پدر و مادر وی در حال انعقاد نطفه اش کافر بوده اند بنا براین از لحاظ فقهی طفلی که از والدین کافر متولد شده به تبع کفر و والدینش، کافر محسوب می شوند. ولی چنان چه هر دو یا یکی از آن دو اسلام را اختیار کند، مطابق قاعده ی«الولد یلحق باشرف الابوین[۱۹۶]».آن طفل نا بالغ نیز به تبع آنان مسلمان تلقی خواهد شد.[۱۹۷]چنانچه چنین طفل نا بالغی به مرحله تمیز عقلی برسد و صغیر ممیز گردد و یا این که بالغ شود و اظهار اسلام کند، مسلمان خواهد بود و از حالت کفر تبعی خارج گشته و اسلامش نیز اسلام مستقل می شود و چنانچه بعد از بلوغ بر کفر خود باقی بماند کافر مستقل محسوب می شود.[۱۹۸]
۲- کافر مستقل
به کسی که پس از مرحله ی بلوغ، اظهار کفر نماید کافر مستقل گویند. بنا براین به چنین کافری بدین لحاظ مستقل گویند که کفر وی به خود او مرتبط است و تابع کفر دیگران نیست.
کافر مستقل نیز به دو دسته کافر ابتدایی «اصلی» و کافر مرتد تقسیم می شود:[۱۹۹]
۳-کافر ابتدایی
کافر ابتدایی شخصی است که پدر و مادر او کافر باشند و وی نیز پس از بلوغ ، اظهار کفر نماید،[۲۰۰]
از لحاظ حقوقی نیز کافر اصلی به چهار دسته کافر حربی ، کافر ذمی، کافر معاهد و مستأمن تقسیم می گردد.
الف) کافر حربی
کفار حربی کسانی هستند که از دسته های معاهد ،مستأمن و ذمی نمی باشند، یا این که از شرایط ذمه و مقررات حکومت اسلامی عدول کرده و آن را نقض نموده اند.[۲۰۱]همچنین گروه ها و ملت هایی که مسلمین در حال جنگ با آنان هستند نیز «اهل حرب» نامیده می شوند.[۲۰۲]
ب) کافر غیر حربی
کفار غیر حربی شامل کفار ذمی، معاهد و مستأمن هستند که با مسلمین سر جنگ ندارند و در کشور های اسلامی تحت لوای اسلام در پناه می باشند.[۲۰۳]
۱- کافر ذمی
متدینین به ادیان آسمانی که از آنان به یهودیان ، مسیحیان، مجوسیان یاد شده است، و قرآن آنها را اهل کتاب می نامد، آنگاه که با مسلمین قرار داد ذمه را منعقد می کند، اهل ذمه و یا اهل جزیه نامیده می شود.[۲۰۴] اینان با قبول شرایط ذمه، تحت مقررات حکومت اسلامی در کشور اسلامی به زندگانی بر مبنای عقاید دینی خود ادامه می دهند و از حمایت دولت مسلمان بر خوردارند.[۲۰۵]
۲- کافر معاهد
کفار معاهد کسانی هستند که با بستن قرار داد با دولت اسلامی، در کشور خویش ، مطابق عقاید خود به زندگی ادامه می دهد و با کشور اسلامی روابط حسنه دارند.[۲۰۶]
۳-کافر مستأمن
کفار مستأمن کسانی هستند که با بستن قرارداد امان به داخل کشور اسلامی آمده و از امنیت
موجود در کشور اسلامی برخوردار می شوند، و مجدداً به کشور خود باز می گردند.[۲۰۷]
۴- کافر مرتد
شخصی که بعد از بلوغ، اظهار اسلام کرده و سپس از آن دیانت خارج شده باشد، کافر مرتد گویند، کافر مرتد به دو دسته ی مرتد فطری و مرتد ملّی تقسیم می گردد.[۲۰۸]از جنبه ای دیگر کفار را از حیث عقاید و افکارشان به دسته های زیر می توان تقسیم نمود:[۲۰۹]
۱- ملاحده،[۲۱۰] دهریه[۲۱۱]: این گروه منکرین خدا و آفریدگار جهان هستند.
۲- زنادقه:[۲۱۲] زندیق در اصطلاح به مسلمان ملحدی گویند که تفسیرهای او از نصوص شرعیه، قرآن و سنت، موجب گمراهی مسلمانان گردد.
۳- مشرک: کسی که علی رغم اعتقاد به وجود خدا، شریک یا شرکایی نیز برای وی قائل است. مانند بت پرستان مکه در زمان پیامبر اسلام(ص).
۴- پرستندگان غیر خدا: مثل ستاره پرستان، گاوپرستان، سنگ پرستان، خورشیدپرستان.[۲۱۳]
۵- اهل کتاب و شبهه کتاب: یهودی ها، مسیحی ها و فرق منتسب به این دو دین آسمانی را اهل کتاب،[۲۱۴] و زرتشتی هایی (مجوسی ها) که دارای کتاب اوستا و معتقد به پیامبری زرتشت هستند – شبهه ی داشتن کتاب دارند- را ملحق به اهل کتاب گویند.[۲۱۵]
۶- معتقدین به ادیان قبل از اسلام که کتاب آسمانی نداشتند: مثل صحف حضرت ابراهیم (ع)، زبور حضرت داوود (ع) و صحف شیث(ع) و ادریس (ع). کتب آنها اعتباری ندارد؛ زیرا برخی معتقدند این کتب بدین صورت بر آنها نازل نشده است. بلکه معانی آن بر ایشان وحی شده است. بنابراین کتب ایشان مجموعه ای از مواعظ و آداب است، نه احکام و شرایع، همچنین معجزه نیز نمی باشد.[۲۱۶]
۷- معتقدین به ادیان ساختگی و جعلی : مانند کنفوسیوس بودا، فرقه ضالّه بهائیت.
۸- منسوبین به اسلام (کافر حکمی): الف)خوارج،ب) نواصب،[۲۱۷] ج) غلات،[۲۱۸] د) مجسّمه،[۲۱۹] ه) جبریّه.[۲۲۰]
۹- منکران ضروری دین: به طوری که انکارشان به انکار رسالت پیامبر (ص) منتهی شود.[۲۲۱]
امارات دلالت کننده بر کفر
بعد از بیان مباحث مقدماتی می توان کفر را چنین تعریف کرد: کفر، عبارت است از عدم اعتقاد قلبی و آگاهانه شخص بالغ و عاقل به چیزهایی که حسب مورد طبق قرآن کریم یا سنت پیامبر اکرم (ص) و با عقیده ی کلیه ی فقهای اسلام، اعتقاد یا عدم اعتقاد به آن جزء ضروریات دین اسلام به شمار می رود. بر مبنای این تعریف، «کفر»، مقوله ای قلبی و درونی است که به واسطه ی حصول عقیده ای در قلب و ضمیر انسان پدید می آید. لذا اگر کسی بدون اینکه قلباً به مسایل ضروری اسلام معتقد باشد، تنها به اقرار و اعتراف زبانی اکتفا کند، مسلمان نام نمی گیرد. چنانکه اگر کسی شفاهاً ادعای اعتقاد به شریعت اسلام را داشته باشد ولی ثابت شود که قلباً به گفته های خود ایمان ندارد او را مسلمان نمی خوانند. اما از آنجا که «کفر و ایمان» دو مقوله ی باطنی و قلبی می باشند، و جز خود شخص، کسی قادر به درک و فهم عقاید درونی وی نیست. فقهای اسلام نشانه هایی را برای اثبات حالت کفر و ایمان بیان نموده اند که می توان با استناد به این امارات، کسی را کافر و یا مسلمان خواند.[۲۲۲]

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

 

 

۲- ساخت و سازهای محله قلعه کامکار شهر قم قبلا طبق برنامه و طرح ریزی شهری نبوده لذا اکثر ساختمانهای مسکونی این محله فاقد پروانه ساخت و حتی سند شش دانگ رسمی می باشد.
۳- علت غالب انتخاب محله قلعه کامکار شهر قم، توسط ساکنین محله برای سکونت، ارزانی زمین و خانه، برای داشتن خانه و سرپناه می باشد.
۱-۳- اهداف تحقیق
با بیان مسئله و طرح مشکل یک هدف اصلی و چند هدف جزیی وکاربردی از این تحقق مورد انتظار است که برای رسیدن به اهداف در ابتدا شناخت کامل موضوع و منطقه و تجزیه و تحلیل درستی از اطلاعات پایه، که در مرحله شناخت حاصل شده نیاز است و در نهایت ارائه راهبرد، سیاست، راهکار و اقدام، رسیدن به اهداف را میسر می‌کند. نظارت در ضمن اجرای برنامه‌ها و انعطاف لازم در برنامه از ضروریات کار می‌باشد تا اهداف محقق شوند. هدف اصلی در این پژوهش دستیابی به راهکار و پیشنهاداتی درخصوص ساماندهی وضعیت کنونی اسکان غیررسمی با بهره گرفتن از شناخت وضع موجود محله و تجارب مشابه در این زمینه می‌باشد.
هدف دیگر این پژوهش:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

 

 

بررسی و شناخت وضعیت، مشکلات و محدودیت‌های موجود حاشیه‌نشینی در محله قلعه کامکار شهر قم و بررسی علت شکل گیری آن

که پس از دستیابی به هدف بالا، راه برای رسیدن به هدف اصلی که ارائه پیشنهاد و راهکار برای ساماندهی وضعیت محله می‌باشد هموار می‌گردد.
۱-۴- اهمیت و ضرورت تحقیق
همواره مسائل و مشکلات شهری از دغدغه‌های مدیریت شهر و حتی کشور بوده است. حل مشکلات شهری نیاز به تخصص، درایت و مدیریت هوشمندانه دارد تا بتوان از پتانسیل‌ها، امکانات، قابلیت‌ها و منابع شهر استفاده کرده و با اولویت‌بندی صحیح برنامه، طرح‌ و پروژه‌ها به مرور مشکلات شهری را در کنار هم و نه به صورت مجزا و ترتیبی حل و فصل نمود.
یکی از مشکلات و مسائل شهری حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی می‌باشد که نیاز به برنامه‌ی کوتاه مدت تا بلندمدت دارد. اهمیت پرداختن به مسئله حاشیه‌نشینی از نظر اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ارزشی برای شهر و شهروندان بسیار مهم و ضروری بوده و باید در نظر گرفته شود. مشکلات و مسایل که حاشیه‌نشینی بر چهره شهر می‌کشد و برخی از حاشیه‌نشینان خودآگاه یا ناخودآگاه بر شهر تحمیل می‌کنند، از جمله معضلات اساسی برای شهر و مدیریت شهر است که بایستی حل و فصل و ساماندهی گردد پس اهمیت اینگونه پژوهش‌ها در نشان دادن و ارائه راهکار و راه ‌حل ‌ها برای ساماندهی مناطق با اسکانهای غیررسمی روشن می‌گردد.
عکس مرتبط با اقتصاد
شهر قم با حدود یک میلیون جمعیت به عنوان مرکز استان قم و دومین شهر زیارتی کشور (بعد از مشهد) که در سند توسعه استان، این شهر با عنوان ام‌القراء جهان تشیع شناخته شده و به تایید مقام معظم رهبری رسیده است. ولی چهره نازیبایی که مناطق حاشیه‌ای شهر با اسکان غیررسمی ساکنان آن، به این شهر داده است در شان و منزلت یک شهری با چنین مختصاتی نبوده و ساماندهی مکان‌هایی مانند محله قلعه کامکار همواره از دغدغه‌های مدیریت شهر می باشد.
این مناطق حاشیه‌ای از نظر بهداشتی در وضعیت نامطلوب بوده و سیستم فاضلاب و دفع‌ آبهای سطحی آنها بدرستی صورت نمی‌گیرد و برخی از خانه‌های مسکونی محله با مصالح نامتعارف است بنحوی که خانه و محل سکونت آنها از پایداری لازم برخوردار نبوده و عمدتاً دارای مساحت بنای اندک می باشد. بعضی از ساکنین در جوار خانه‌های خود هنوز دام نگهداری می‌کنند و فضولات حیوانی در بیرون خانه و در سطح قسمتی‌هایی از محله مشهود و قابل رویت است. در هر صورت اهمیت و ضرورت انجام این پژوهش قابل دفاع بوده و انشاء الله بتواند در ارائه راهکارهای مناسب و اجرایی در ساماندهی محله قلعه کامکار یاری گر مدیریت شهری قم باشد.
۱-۵- سنوالات تحقیق
قبل از ورود به موضوع پژوهش و بیان نمودن ابهام مشکل و مسئله تحقیق که باعث تبلور فکر انجام این تحقیق گردیده است و درک اهمیت و ضرورت انجام آن، تعدادی سئوال در ذهن ایجاد می‌شود که این پژوهش سعی می‌کند در پاسخ دادن به این سئوالات موفق باشد.
سئوالات هر تحقیق به دو نوع اصلی و فرعی تقسیم می‌شود سئوالات اصلی این تحقیق عبارتند از:

 

 

با شناخت ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی محله حاشیه‌نشین چه راهکارهایی برای ساماندهی آن از جنبه‌های مختلف اقتصادی، کالبدی و اجتماعی وجود دارد؟
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

چه عوامل و علت‌هایی باعث شکل‌گیری این بافت‌های حاشیه‌نشینی می‌شود؟

و سئوالات دیگر این تحقیق:
۱- آیا اهالی محله حاشیه‌نشین قلعه کامکار از یک قوم و طایفه هستند؟
۲- چه مشاغلی در بین اهالی آن بیشتر دیده می‌شود؟
۳- چه ویژگی یا ویژگی‌هایی باعث شده است که این محله به عنوان یک منطقه با اسکان غیررسمی شناخته شود؟
۴- چه تفاوت‌هایی بین ویژگی‌های مختلف اهالی این محله به لحاظ اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی با شهر قم دارد؟
۱-۶- روش و مراحل مطالعه
۱-۶-۱- جمع آوری، دسته‌بندی و طبقه‌بندی اطلاعات
اطلاعات جمع آوری شده به دودسته تقسیم می شوند
الف) اطلاعات کتابخانه ای
این اطلاعات شامل:
۱- منابع و ماخذ موجود(کتابها، گزارشها، مقالات و. ..) در خصوص موضوع اسکان غیر رسمی و حاشیه نشینی، و وضعیت آن در جهان و ایران و راهکارهای ساماندهی و توانمندسازی.
۲- منابع و ماخذ موجود(کتابها، گزارشها، نقشه‌ها و. ..) در خصوص وضعیت استان و شهر قم به لحاظ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و…
ب) اطلاعات میدانی
این اطلاعات از طریق تهیه یک پرسشنامه و مصاحبه محلی برای بررسی و شناخت کامل از ویژگیها و مشکلات ساکنین محله قلعه کامکار (اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و. ..) و شنیدن نظرات و پیشنهادات آنان و همچنین برداشت و مشاهده مستقیم در خصوص نوع کاربری های موجود، عکسبرداری و فیلم برداری از اوضاع فیزیکی و اجتماعی محله صورت پذیرفت.
پس از مطالعه منابع کتابخانه ای و جمع آوری و فیش برداری از اطلاعات مفید آن، داده‌ها و برداشتهای میدانی را جهت تبدیل به اطلاعات پردازش شده و قابل استفاده، دسته بندی نموده و نتایج این اطلاعات در محیط اکسل برای مراحل بعدی استخراج شده است.
۱-۶-۲- تحلیل اطلاعات
پس از استخراج داده‌ها و روشن شدن خصوصیات محله قلعه کامکار، برای به تصویر کشیدن این اطلاعات، ویژگیها و خصوصیات و همچنین اوضاع محله از منظرهای گوناگون مورد تحلیل قرار می گیرد و مقایسه ای نیز بین برخی از شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی این محله با متوسط کشور،استان و شهر قم صورت می پذیرد..
۱-۶-۳- نتیجه‌گیری و پیشنهاد
با روشن شدن خصوصیات و ویژگیهای محله و به تحلیل کشیده شده آن از یکطرف و پیشنهادات و راهکارهای جهانی و کشور و مصوبات جدید برای ساماندهی و توانمند سازی سکونتگاه‌های غیر رسمی، پیشنهاد، راهکار، سیاست و اقداماتی بصورت بلند، میان و کوتاه مدت ارائه گردیده است.
۱-۷- تعاریف و مفاهیم
مستندات موجود از دهه ۱۹۵۰ میلادی به بعد گواه نوعی شیوه زیست بشری در برخی از جوامع است که با تفاوت در تعریف به عنوان مسکن‌های کنترل نشده، غصبی، در حال تغییر و تحول، حاشیه‌ای، خودساخته و مسکن‌های بی‌کنترل و غیر مستقل شهری خوانده شده‌اند.
در ایران نمادهای مسکن این چنینی، تحت عنوان الونک، زاغه، کپر، اطاق، قمیر، زیرزمین، مقبره، گرگین، دیواره‌ی کپری، پاشلی، زمین بی‌حصار و بی سر پناه و اطاق حلبی به تعریف آمده‌اند و حاشیه‌نشینی اصطلاحی عام شناخته شده است که مترادف با تعریف عناوین زیستی- سکونتی فوق است ضمن این که در ادبیات تحقیقات اجتماعی سال‌های اخیر اصطلاحات دیگری هم به چشم می‌خورد: سکونتگاه‌های حاشیه‌ای، حاشیه‌نشین‌ها، سکونت‌گاه‌های کنترل نشده، محله‌های آلونک نشین، سکونت‌گاه‌های مردمی، سکونتگاه‌های انتقالی، سکونتگاه‌های خودرو، مساکن بدون برنامه و اسکان غیررسمی.
در کتب و نشریه‌هایی که تاکنون درخصوص حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی منتشر یافته است تعاریف گوناگون و متعددی دیده می‌شود:

 

 

مفهوم حاشیه‌نشینی به معنای اعم، شامل تمام کسانی است که در محدوده اقتصادی شهر ساکن هستند. ولی جذب اقتصاد شهری نشده‌اند جاذبه‌ی شهر نشینی و رفاه شهری، این افراد را از زادگاه خویش کنده و به سوی قطب‌های صنعتی و بازارهای کار می‌کشدو اکثراً مهاجرین روستایی هستند که به منظور گذران بهتر زندگی، راهی شهرها می‌شوند.[۲]

تعریف حاشیه نشینی از دیدگاه آقایان منصوریان و آیت‌اللهی به گونه‌ای دیگر است.[۳]

” حاشیه نشینان، کسانی هستند که در سکونتگاه‌های غیر متعارف با ساکنین بافت اصلی (شهر) زندگی می‌کنند، گروه‌هایی مزبور بیشتر بر اثر نیروی دافعه ی خاستگاه –چون فقر و بیکاری- و کمتر عوامل جاذب شهری، از زادگاه خود- روستا، ایل یا شهر- رانده شده و به شهرها روی می‌آورند. از آنجا که اکثریت این گروه‌ها بیسواد بوده و مهارت لازم جهت جذب در بازار کار شهر ندارند، عامل پس ران شهری نیز آنها را از شهر رانده و به حاشیه کشانده است.”
این تعریف بیشتر تکیه بر مسکن نامناسب و نامتعارف این دسته از مردم دارد و علت حاشیه‌نشینی را مهاجرت به شهرها فرض نموده است که به نظر می‌رسد از تعریف اول کامل‌تر می‌باشد.
تعریف دیگری که مربوط به سید سعید زاهد زاهدی در سال ۵۸ شده است به قرار ذیل می‌باشد:
” حاشیه‌نشین، کسانی هستند که در محدوده اقتصادی شهر زندگی می‌کنند و جذب نظام اجتماعی- اقتصادی شهر نشده‌اند.”
مثلاً، کارگر ساختمانی زاغه‌نشینی که در نظام اقتصادی شهر مکانی برای خود یافته است، چون جذب نظام اجتماعی- اقتصادی شهر نشده، حاشیه نشین به حساب می‌آید. علت تلقی عدم جذب او در نظام اجتماعی- اقتصادی شهر، یکی مشکل مسکن است و دیگر این که شیوه زندگی او با شیوه زندگی دیگر افراد معمولی ساکن در شهر که همان درآمد را دارند، بسیار متفاوت است و در قالب رفتارهای اجتماعی متعارف شهری نیست.”
در بین نویسندگان خارجی نیز که به مساله حاشیه نشینی پرداخته‌اند تعاریف متعددی به چشم می‌خورد. [۴]
“حاشیه نشینی به نوعی مسکن گفته می شود که افرادی بدون اجازه و یا پرداخت اجاره بها، مکان آنها را اشغال کرده و آن را پناهگاه خویش قرار داده اند” MCGEE Terence
” حاشیه نشینان، گروه‌های اجتماعی هستند که در شهرها پدید می‌آیند. حاشیه‌نشینان شهری، معمولاً بر سر دو راهی مرحله‌ی انتقال اجتماع هستند. به این صورت که اولاً کسانی که به صورت موقت وارد شهر می‌شوند و به مسکن موقت احتیاج دارند، دوم اینکه افراد شهری که از نظر اقتصادی و اجتماعی از شهرها رانده شده‌اند (به علت کمی دستمزد و دیگر موارد اجتماعی) حاشیه‌نشین می‌شوند.”Elisa, Jr.C.E , James, Gillie, E Rend, Riemer S.
“حاشیه نشینی یک مساله و عارضه‌ی شهری است. منبع اصلی بزهکاری و جرم است. انواع مختلف و شکل‌های مختلف دارد. اگر چه حاشیه‌نشینی انواع مختلف دارد ولیکن دارای الگوی مشخص جهانی است. افرادی که در مناطق حاشیه نشینی زندگی می‌کنند، از ساخت قدرت و سیاست عمومی جامعه جدایی یافته و به عنوان گروه پست اجتماعی تلقی می‌گردند. حاشیه نشینان به نوبه‌ی خود با دید تردید به جهان خارج نگاه می‌کنند.
دنیای حاشیه‌نشینی از نظر اجتماعی، جنبه‌های منفی دارد. چیزی است که از آن دوری می‌جویند. در حقیقت حاشیه‌نشینی از کلمه SLUMER گرفته شده است، زیرا تصور می‌شود که افرادی که در کوچه و خیابان‌های نامشخص در حال خوابیدن و یا چرت زدن هستند و یا ساکنین حاشیه‌ها و کسانی که در حاشیه‌ها سکنی می‌گزینند باشند. حاشیه نشینان از نظر اجتماعی دارای موقعیتی ضعیف بوده و در طبقه‌ی پایین اجتماع قرار دارند. فقیر هستند. در کوچه و پس کوچه‌ها و مناطق کم درآمد زندگی می‌کنند.” Clinard, Marshal B.
” خرده فرهنگی با مجموعه‌‌ای از ارزش‌ها و هنجارها که در محل‌هایی با بهداشت و سلامت کم، با کجروی‌های اجتماعی و مشخصات دیگری که انزوای اجتماعی طرد شدن را به دنبال دارد، به اجرا در می‌آید.”Ibid
آقای سید سعید زاهد زاهدانی در کتاب حاشیه‌نشینی تعریف دیگری از حاشیه نشینی را عنوان نموده است.
“حاشیه نشینان، بیشتر افراد مهاجر روستایی و عشایر و کمتر شهری (از شهرهای دیگر و یا خود شهر) هستند که اغلب فاقد مهارت لازم شهری و بعضاً غیرماهرند. این افراد بیشتر به علت عوامل رانش زادگاه خود و کمتر به دلیل عوامل جاذب شهری، زادگاه خود را ترک کرده و به شهرها روی می‌آورند. آنها به دلیل عدم تطبیق با محیط‌شهری از یکسو و بر اثر عوامل پس ران شهری از سوی دیگر، از محیط شهری پس زده می‌شوند و به تدریج در کانون‌هایی بهم پیوسته و یا جدا از یکدیگر، در قسمت‌هایی از شهر سکنی می‌گزینند. به صورتی که محل سکونت و نوع مسکن آنها با محل سکونت متعارف شهری، مغایر بوده و مالکیت آنها غالباً غصبی است. همچنین حاشیه نشینان از نظر وضعیت فرهنگی و اقتصادی نیز با جمعیت شهری تمایز دارند.”
“مناطق زاغه نشین، الونک نشین، کپرنشین و در مفهوم کلی‌تر “حاشیه نشین” بخش‌های مورد غفلت واقع شده‌ای از شهر هستند که شرایط زندگی و مسکن در آن جا به شدت پایین و نامناسب است زاغه‌ها مناطقی هستند که مهاجران فقیر و مصیب زده روستایی اولین خانه ارزان و کوچک خود را در آن جا بنا کرده و شروع به جست و جو برای یافتن کار و شغل مناسب در همان حوالی می‌کنند. بنابراین مشاهده می‌شود که قسمت عمده‌ای از زاغه‌ها در همجواری مناطق صنعتی یا در محیط‌های تجاری قرار گرفته‌اند.
سکونتگاه‌های‌ غیر قانونی (عدوانی) را می‌توان به عنوان یک منطقه مسکونی تعریف کرد که بدون مطالبه قانونی برای دریافت زمین و یا اجازه از سوی مقامات مربوطه برای ساختن خانه توسعه یافته است. در دایره المعارف بریتانیا یک زاغه درون شهری Slum به شرایط سکونت‌گاه اشاره می‌کند در حالی که یک سکونت‌گاه غیرقانونی Squatter Settlement به موقعیت قانونی سکونتگاه اشاره می‌کند. در فرهنگ لغت آکسفورد تصرف کننده غیر مجاز Squatter به شخصی گفته می‌شود که بدون اجازه زمین‌های خالی از سکنه را برای ساخت مسکن تصرف کرده و بر روی زمین بی‌نام و بدون عنوان سکونت دارد.”[۵]
” حاشیه نشین‌ها به عنوان هسته‌هایی متکی به همان فرهنگ و آداب و رسوم روستایی با اشغال نواحی ارزان و پست اطراف و بعضاً نواحی خالی داخل شهرها شکل گرفتند و به سرعت افزایش یافتند.” [۶]
” شهر در برابر روستا همیشه جاذبه‌‌ای تضاد آفرین داشته است. از یک سو در برابر شیوه ایستا، کمی تحرکات اجتماعی و به مراتب، فقدان امید به زندگی چشمگیر در جوامع روستایی، شهر همیشه، و به ویژه تحت برنامه ‌ریزی جهان اول، پدیده آورنده نقطه امید و انگیزش بوده است. ولی از سویی دیگر، روستایی مهاجر به شهر به دلایل تجربیات ناهمگن، فقدان تخصص لازم و ناتوانی در رقابت‌های طبقاتی، همیشه قادر به رخنه در شهر و همانندی در لایه‌بندی و قشربندی اجتماعی موجود در شهرها نبوده است. به همین دلیل، برخی از این افراد پس از کندن از روستا و ناتوانی در جای گزینی متناسب، در حاشیه یا کنار شهر، خوش می‌نشسته‌اند، به این امید که در کمین فرصت‌های بعدی آماده حرکتی نو برای همانندی اجتماعی باشند.”[۷]
” سکونتگاه‌های غیررسمی (بافت‌‌های حاشیه‌ای)، خارج از برنامه‌ریزی رسمی شهرسازی و بدون رعایت تشریفات قانونی تملک و ساخت به وجود آمده‌اند. به همین دلیل، علت برخی از این سکونتگاه‌ها بر روی اراضی ناپایدار از قبیل گسل‌ها، مسیل‌ها و در مجاورت انواع آلاینده‌های زیست محیطی با بسترهای آلوده شکل گرفته‌اند.
این سکونت‌گاه‌ها علاوه بر نا امن و غیر استاندارد بودن با کمبودهای زیرساختی و خدماتی نیز مواجه‌اند.[۸]
” اسکان غیررسمی به واقع یکی از بارزترین چهره‌های فقر شهری در بیشتر شهرهای مهاجر‌پذیر کشور ماست، که با عناوین همچون حاشیه‌نشینی، سکونت‌گاه‌های خودرو، مسکن‌های نابهنجار و اجتماعات آلونکی و مانند اینها شناخته می‌شوند. سکونتگا‌هایی که در این نواحی از شهر استقرار یافته‌اند، از لحاظ کالبدی در حدی پایین‌تر از استانداردهای تعریف شده برای هر منطقه به سر می‌برند، مردم ساکن در این نواحی نیز به علت ضعف‌های زیر ساختی و خدمات شهری با سطح نازلی از کیفیت زندگی گذران می‌کنند.[۹]
” تجمعی از اقشار به طور عمده کم درآمد و مهاجر فقرزده در انها، محیطی با کمیت و کیفیت بسیار پایین زندگی، به ویژه در مقایسه با شهر اصلی- به وجود آورده است که ساکنان این سکونتگاه‌ها را در مخاطره آسیب‌های اجتماعی، طبیعی و زیست محیطی قرارداده و موجب جدایی گزینی آنها از شهر اصلی شده است.”[۱۰]
” حاشیه نشین به کسی گفته می‌شود که در شهر سکونت دارد ولی به دلایل گوناگون نتوانسته است جذب نظام اقتصادی و اجتماعی شهر شود و از خدمات شهری استفاده کند، گر چه ریشه اصلی حاشیه‌نشینی را باید در عواملی که موجب مهاجرت افراد از روستا به شهر می‌شود جستجو کرد. ولی تمام حاشیه نشینان از مهاجران تشکیل نشده‌اند، بلکه بخشی از آنان افرادی هستند که از ساکنین همیشگی شهر بوده‌اند، ولی به علت فقر اقتصادی در واحدهای مسکونی غیر استاندارد زندگی می‌کنند و جزء حاشیه نشینان محسوب می‌شوند.”[۱۱]
” چارلز آبرامز کارشناس معروف مسکن از مفهوم زاغه‌ها و مناطق حاشیه نشین تعبیری به این شرح ارائه می‌دهد: “ساختمان و یا بخشی از شهر که در آن ویرانی، نارسایی عرضه خدمات درمانی، تراکم زیاد جمعیت در واحدهای مسکونی، فقدان آسایش لازم و خطرات ناشی از عوامل طبیعی دیده می‌شود، می‌تواند به عنوان زاغه و یا منطقه حاشیه نشین معرفی گردد. ( مجله جهاد، ۱۳۶۶: ۵).
آقای شکوئی در تحقیقی در این مورد گفته است که: “در کشورهای در حال توسعه و یا در کشورهایی نظیر ایران که در یک مرحله خاصی انتقالی قرار گرفته‌اند، مراد از منطقه حاشیه نشین شهرها عبارت خواهد بود از ۱- منطقه واحدهای مسکونی رو به ویرانی، فرسوده و با تجهیزات ناقص در حاشیه شهرها ۲- تسلط فرهنگ فقر در منطقه ۳- جدایی گزینی توده‌ای مردم روستایی از جامعه شهری ۴- شهرکهای چسبیده به شهر با مواد و مصالح کم دوام ساختمانی ۵- گوشه‌گیری مردم منطقه از زندگی شهری، ۶- مهاجرت و سکونت بخشی از مردم روستاها در حاشیه شهرها” (شکویی، ۱۳۵۴: ۱).
در کشورهای جهان سومی مانند ایران، مهاجرین روستایی که به سوی شهرها روانه گشته و برای خود مسکن و سرپناهی نمی‌یابند به صورت‌های گوناگون شب را به صبح می‌رسانند، خیابان خوابی، کارتن خوابی، زیرپله خوابی، مغازه خوابی، اقامت در ساختمان‌های در حال بنا، اتاق و زیر زمین نشینی، کلنگ نشینی، قسمت‌های جنوبی شهر، کاروانسرانشینی و شهرک‌ نشینی غیرمجاز حاشیه شهرها از اشکال گوناگون آن هستند.
اما به عنوان مکان‌های استقراری که مهاجرین برای خود بر می‌گزینند باید به اشکال آلونک نشینی، حصیر آبادها، حلبی آبادها، کپرنشین‌ها، گودنشینها و. .. اشاره کرد که در بطن یا حاشیه شهر شکل می‌گیرند. در این بحث از همه دستجات مذکور به عنوان حاشیه‌نشینی یاد می‌شود.[۱۲]

 

 

منطقه حاشیه‌نشین عمدتاً به مکانی اطلاق می‌شود که جمعیت در آن متراکم است و از لحاظ وضعیت فیزیکی برخوردار نیست به گونه‌ای است که مسکن برای سکونت اشخاص مناسب نیست.

بند اول :پیشگیری از وقوع بزه در قانون اساسی ۱۰۰
بند دوم : لایحه قانون پیشگیری از وقوع جرم ۱۰۲
الف: اهداف لایحه ۱۰۲
ب: چگونگی پیشگیری از بزهکاری در لایحه ۱۰۵
ج: ساختار و وظایف شورای عالی پیشگیری از بزهکاری ۱۰۶
د: ساختارو وظایف شورای استانی پیشگیری از بزهکاری ۱۰۸
نتیجه ۱۱۶
پیشنهادها ۱۲۱
منابع و مآخذ ۱۲۳
الف) کتب فارسی ۱۲۳
ب) کتب عربی ۱۲۵
ج) مقالات ۱۲۵
د) سایت ها ۱۲۹

 

 

مقدمه

 

بزهکاری را می‌توان به منزله یک بیماری اجتماعی تلقی نمود که باید معالجه شود. مسلماً برای مبارزه با هر مرضی باید ابتدا آن را شناخت و به زمینه‌های پیدایش آن پی‌برد، سپس بیمار را نجات داده و از بروز دوباره این عارضه پیشگیری نمود. چنانچه بزهکاری یک عارضه و آسیب اجتماعی تلقی شود، لذا «قشر نوجوان» به عنوان یکی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه در معرض ابتلا به این عارضه هستند یا به نوعی به آن دچار شده‌اند. بررسی علت‌ها، سبب می‌شود که مسئولین مربوط، به چگونگی شکل‌گیری اعمال نابهنجار شناخت پیدا کنند، آنگاه شیوه‌های صحیح و مناسب مبارزه با آنها را جستجو نمایند. لذا اینگونه مطالعات و تحقیقات ضرورت می‌یابند تا کجرویها و جرایم بهتر و عمیق‌تر شناخته شود، منشاء آنها کشف گردد و بالاخره راه های اصلاح و بازپروری بزهکاران هموار گردد. بالاخره این قبیل کاوش‌هاست که امکان پیشگیری از ابتلاء به انحراف و سقوط استعدادها را در نیروهای انسانی بالقوه جامعه، فراهم می‌سازد و خانواده و دولت، حال و آینده کشور از خسارات مادی و معنوی فراوانی رهایی می‌یابند. با توجه به اینکه سازندگی فردای جامعه بستگی به نیروی فعال پر شور و سلامت جسمی و روحی نسل نوجوان دارد، لازم است که همه امکانات جامعه را برای پیشگیری و مبارزه و ریشه کن کردن بزهکاری نوجوانان کشورمان به کار بردیم.از طرف دیگر آنچه موجب نگرانی شده است صدمات و لطمات جبران ناپذیری است که بر اثر فروپاشیدن کانون خانواده ایجاد می‌شود، صدماتی که متوجه تمام اعضای خانواده منجمله فرزندان می‌شود. بعد از جدایی برای اکثر افراد یک دوره تضاد و دوگانگی عاطفی و تغییرات خلقی جدید پیش می‌آید که در رفتار خانواده بخصوص فرزندان تأثیر عمیقی می‌گذارد که از جمله آن بزهکاری است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
امروزه صاحب نظران معتقدند مجازات مجرم مسئله‌ای است که باید در آخرین مرحله به آن پرداخته شود و باید قبل از آن با نگاهی دوراندیشانه به شرایط جامعه، اقداماتی انجام داد که مانع از ارتکاب جرم شود. پذیرش اصل برتری پیشگیری بر درمان، نه‌تنها در مورد مباحث پزشکی که در زندگی اجتماعی ما نیز کاربرد بسیار دارد. بر پایه این اصل و با گزینش شیوه‌های کارآمد و همچنین با در نظر گرفتن مجموعه‌ای از عناصر محیطی، اجتماعی و فنی می‌توان انگیزه افراد برای ارتکاب بزه و به‌دنبال آن میزان جرم در میان آنان را کاهش داد. لذا پیشگیری اجتماعی از جمله مهم‌ترین مباحث اجتماعی است که در جامعه ما کمتر به آن پرداخته شده است و در این مطالعه سعی خواهد شد که به دو عامل مهم اجتماعی یعنی خانواده و مدرسه بعنوان عناصر پیشگیری اجتماعی پرداخته شود.

 

 

الف- بیان مسئله

 

پیشگیری از وقوع جرم که مؤثرترین و بهترین راه مبارزه با رفتار کجروانه و ناهنجاری‌های اجتماعی است، جایگاه والا و ارزشمندی در سیاست جنایی کشورها دارد. پیشگیری از جرم طبق تعریف «لایحه پیشگیری از وقوع جرم» عبارت است از «پیش بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدامات لازم برای از بین بردن یا کاهش آن». در طول قرون متمادی، اتخاذ چنین تدابیر و اقدامات به منظور حفظ حقوق فردی و اجتماعی و تأمین امنیت همه جانبه افراد، توجه دانشمندان علوم مختلف و سیاست مداران را به خود معطوف داشته است.[۱]
البته با توجه به تقسیم بندی مطروحه در حوزه پیشگیری ، تاثیرگذاری تیپ های مختلف پیشگیری یکسان نیستند، برخی از انواع پیشگیری زمینه و علل وقوع جرم را از بین می برد(پیشگیری اجتماعی) و دیگری فرصت و امکان آن را کاهش می دهد یا دشوار می سازد. به عنوان مثال پیشگیری وضعی، هدفش از بین بردن و کاهش فرصتهای وقوع جرایم می باشد
ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی، بالا بردن سطح آگاهی عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه های گروهی و وسائل دیگر، آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، پی ریزی اقتصادی صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و بر طرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه های تغذیه، مسکن، کار و بهداشت و تعمیم بیمه، ایجاد زمینه های مناسب برای رشد شخصیت زن و احیاء حقوق مادی و معنوی او و حمایت از مادران و کودکان بی سرپرست، نمونه هایی از بندهای اصل سوم و بیست و یکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می باشد که به واقع تحقق آنها نمونه هایی از آرمان شهر مدینه فاضله می نماید بگونه ای که زمینه بسیاری از جرایم را می خشکاند. جملگی موارد یاد شده در قالب پیشگیری اجتماعی می گنجد، با این توضیح که” پیشگیری اجتماعی” اقدام های اساسی عمیق و دراز مدت نسبت به افراد و محیط پیرامون آنها را شامل می شود. در این مورد عمدتاً دو نوع رویکرد یا دو نوع طرز تلقی مهم از جنبه نظری و هم از جنبه عملی مورد توجه قرار گرفته است این دو رویکرد را تحت عنوان رویکرد ساختاری یا معماری ورویکرد تفریحی وسرگرمی در قالب “اوقات فراغت” مطرح می کنند یعنی به مسائل ساخت و ساز خیابانها، محله ها و شهرکهای جدید و لحاظ مسائل امنیتی در مقابل جرم توجه می شود. رویکرد دیگر مبتنی بر تنظیم اوقات فراغت و مسائل فرهنگی است.[۲]
عکس مرتبط با اقتصاد
بنابراین با توجه به اینکه عموماً سیاست های آموزشی و تربیتی در چهارچوب استراتژی های پیشگیری اجتماعی قابل بررسی است لذا مسئله اساسی تحقیق این است که این سیاست ها کدامندو اصول و محورهای حاکم برآن چیست؟

 

 

ب- سئوالات تحقیق

 

۱- اصول و راهکارهای آموزشی و تربیتی در پیشگیری از بزهکاری کدامند؟
۲- محورهای حاکم بر سیاست های پیشگیری از بزهکاری در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و اجتماعی کدامند ؟

 

 

ج- پیشینه پژوهش

 

در بررسی پیشینه و سوابق مطالعاتی موضوع، تحقیق، مقاله و مطالعاتی توسط اندیشمندان و حقوق دانان در محافل و نشریات علمی و حقوقی منتشر شده است که هر کدام به ابعاد مختلف موضوع پرداخته اند.در بررسی پیشینه و سوابق مطالعاتی مربوط به موضوع تحقیق می توان به تحقیقات و پژوهش های انجام یافته زیر اشاره کرد.
رجبی پور در مطالعه ای تحت عنوان بزهکاری دانش آموزان و امکان پیشگیری اجتماعی رشدمدار (از دیدگاه کارشناسان آموزش و پرورش) بررسی عوامل موثر بر بزهکاری نوجوانان، موضوع ها و مباحث آموزش پیشگیری از جرم، تاثیر آموزش بر پیشگیری از جرم نوجوانان، نحوه اجرای آموزش، پیشگیری از بزهکاری، نحوه تعامل پلیس با دانش آموزان از منظر کارشناسان آموزش و پرورش انجام داده است. این پیمایش با نظرسنجی از ۲۶ نفر از کارشناسان آموزش و پرورش نواحی شرق و شمال شرق تهران و به صورت تمام شمار در سال ۱۳۸۵ انجام گرفته است. این کارشناسان از افرادی بودند که علاوه بر مسئولیت های اجرایی در آموزش و پرورش، سابقه آموزشی نیز داشته اند. داده های پژوهش حاضر از طریق پرسشنامه گردآوری شده و شامل چند بخش از جمله ویژگی های فردی، عوامل موثر بر بزهکاری نوجوانان، نگرش دانش آموزان به پلیس، موضوع آموزش و پیشگیری پلیس از جرم، جایگاه رویکرد یادگیری در آموزش، پیشگیری اجتماعی رشد مدار و آزمون های توصیفی برای تجزیه و تحلیل داده هاست.[۳]
رییسی در مطالعه ای تحت عنوان نقش خانواده در پیشگیری از بزهکاری نوجوانان سعی کرده است ویژگی‌های خانوادگی نوجوانان بزهکار را با ویژگی‌های خانوادگی نوجوانان‌ غیر بزهکار در شهر تهران به عنوان جامعه آماری،مورد مقایسه قرار دهد.تا از این طریق به‌ میزان نقش خانواده و شرایط موجود در آن در ایجاد و یا کاهش انحرافات اجتماعی و بزهکاری در نوجوانان پی ببرد. برای انجام این تحقیق تعداد ۸۰ نفر از نوجوانان دختر و پسر ۱۲ تا ۱۸ ساله موجود در کانون اصلاح و تربیت شهر تهران و همچنین تعداد ۸۰ نفر از نوجوانان غیر بزهکار ۱۲ تا ۱۸ ساله در مدارس و دبیرستان‌های شهر تهران از طریق نمونه‌گیری تصادفی که جمعا ۱۶۰ نفر را تشکیل می‌دهند به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده و سپس با تکمیل پرسشنامه‌ای که به‌ همین منظور تهیه شده توسط نوجوانان مذکور اطلاعات مورد نیاز جمع‌ آوری گردیده است.[۴]
عباچی در مطالعه ای تحت عنوان پیشگیری از بزهکاری و بزهدیدگی کودکان می نویسد. پیشگیری کنشی در صدد آن است که با شناسایی و سپس حذف و خنثی سازی عوامل و موقعیت های بزه زا و بزهدیده زا از ورود کودکان به وادی بزهکاری و بزهدیدگی جلوگیری کند[۵].
شعاع کاظمی مطالعه ای تحت عنوان جرم و راه های پیشگیری از آن انجام داده است. هدف از این تحقیق تعیین میزان تأثیر خانواده، مدرسه و سایر نهادهای اجتماعی در بروز جرم و جنایت در جامعه است. در این مقاله سعی شده تا به نقش علل پدیدآورنده و سپس به نقش عوامل پیشگیری‌کننده توجه گردد. محرومیت‌های اقتصادی، تبعیض و نابرابری، جنگ، تراکم جمعیت، خانواده، مدرسه، رسانه‌های گروهی، تلویزیون، روزنامه‌ها و ماهواره در پیدایش جرم نقش بسزایی دارند. نقش خانواده از حیث گسسته بودن یا منسجم بودن، میزان تحصیلات والدین و شغل آنان از متغیرهای تعیین‌کننده جرم‌خیزی بوده است. در رابطه با نقش مدرسه نیز، مطالب مورد تدریس، شیوه‌های تهیه و تدوین برنامه درسی، رابطه معلم و دانش‌آموز، اتخاذ شیوه‌های تربیتی و آموزشی با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و روانی دانش‌آموز و تهیه و تدارک برنامه‌های اوقات فراغت از متغیرهای پیشگیری‌کننده و در عین حال تسهیل‌کننده شرایط بروز جرم به حساب می‌آیند. در ارتباط با نهادهای امنیتی، نقش پلیس و دستگاه‌های قضایی به عنوان متغیر پیشگیری‌کننده، آموزش‌دهنده و مراقبت کننده حایز اهمیت می‌باشد و اینکه این قشر بهتر است در نقش معلم به منظور جلب اعتماد اقشار مختلف، بخصوص نسل جوان، مطرح شود تا از این طریق به اهداف خود که بالا بردن میزان آگاهی و بینش مردم در ارتباط با قوانین اجتماعی برای سلامت فردی و اجتماعی است نایل گردد. سرانجام با بهره گرفتن از آمار توصیفی و استنباطی سعی شد تا به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته شود که بر این اساس رابطه معناداری بین عوامل یاد شده و بروز جرم در سطح ۹۵ درصد مشاهده گردید.[۶]
علی نژاد در مقاله ای تحت عنوان رویکردهای نظری به مساله پیشگیری از جرم (با تاکید بر رویکرد جامعه شناختی و مدیریت استراتژیک) می نویسد اساسا اصل پیشگیری از وقوع جرم مستلزم رویکردی راهبردی نسبت به مفهوم امنیت بوده و نیازمند اقدامات زمینه ای و فرهنگی است تا در بلندمدت در جامعه نهادینه شود. معیارهای اجتماعی پیشگیری از جرم ریشه در جامعه محوری، کنش عقلانی شهروندان و سرمایه اجتماعی دارد. جامعه محوری در پلیس نوعی بازگشت مجدد پلیس به جامعه است؛ آن هم نه یک بازگشت فیزیکی و ظاهری، بلکه بازگشت رویکردی و نگرشی که اصل پیشگیری از وقوع جرم و اصل رضایت شهروندی، نتیجه آن است. معیارهای عقلانی اصل پیشگیری نیز ریشه در منافع و مصالحی دارد که با تامین امنیت پیشگیرانه، متوجه جامعه می شود. سرمایه اجتماعی، ظرفیت ها و استعدادهای نهفته در بطن جامعه است که در بستر نهادهای مدنی و رسمی بروز می کند و به پلیس امکان می دهد تا اعتماد، مشارکت مردمی و نهادهای مدنی را در جهت کنترل هرچه بهتر جامعه و اعمال مقررات پیشگیرانه پلیسی به کار گیرد[۷]
کلانتری و توکلی در مقاله ای پیشگیری از جرم از طریق ورزش و فعالیتهای جسمانی می نویسند پیشگیری از جرم هدف اولیه ورزش و فعالیت جسمانی نیست، بلکه می‏تواند پیامد کاملاً مثبت فرعی آن باشد.این مقاله انواع فعالیت‏های ورزشی را که تاثیر مفیدی در کمک به جوانان برای پیشگیری از دردسر دارد، را مورد بررسی قرار می‏دهد. این مقاله برنامه‏های تفریحی در هوای آزاد و حیات وحش را مورد بررسی قرار می‏دهد که در آن جوانان در فعالیت‏های آن شرکت کرده و مهارت کسب می‏کنند و آنها را فرا می‏گیرند و نیز برنامه هایی ارائه می دهد که در آنها احساس تعلق وندالیسم را کاهش داده و رفتارهای حمایتگر اجتماعی را توسعه می‏دهد. از جالب‏ترین موارد جشنواره‏های ورزشی در میان جوامع، جامعه بومی استرالیا ست. وقتی که جشنواره‏ها )توسط خود بومیان استرالی برای بومیان استرالی سازماندهی و اداره می‏شوند( تشکیل می‏شوند، به عنوان کاتالیزور برای همبستگی اجتماعی و سنتی مورد استفاده قرارمی گیرد. رفتارهای زیان آوری مثل استنشاق مواد نفتی ، نوشیدن زیاد مشروبات الکلی و خشونت پیامد جشنواره است؛ برای مدتی که جشنواره برگزار می‏شود ممنوعیت‏هایی اعمال می‏شود و این ممنوعیت‏ها فقط برای دوران کوتاهی تداوم دارد.در سطحی دیگر، کلوپ‏های عالی ورزشی، می‏توانند به جوامع خود خدمت کنند.مثالی که در این مقاله آمده، کلوپ فوتبال لیورپولدر انگلیس است که در زمینه برنامه‏های ترک سیگار، کاهش فرار از مدرسه،(۶۹) و حتی کاهش تعداد مزاحمت‏های تلفنی(۷۰) در کمک به سازمان آتش نشانی محلی، موفقیت زیادی داشته است[۸].
عکس مرتبط با سیگار
مالمیردر مقاله ای تحت عنوان مروری بر نظریه های جرم شناختی و جامعه شناسی پیشگیری از جرم بر اساس تقسیم بندی ون ویک و دوارد می نویسد در ارتباط با بزهکاری و جرم، در ادبیات علوم اجتماعی دیدگاه ها و نظریه های مختلف و متنوعی مطرح است. در این مقاله به مرور و طبقه بندی بخشی از این نظریه‌هایی که در حوزه پیشگیری از جرم وجود دارد، پرداخته شده است. اساس این نوع شناسی، تقسیم بندی ون ویک و دِوارد است. بر این اساس در حوزه جرم شناسی نظریِ پیشگیری از وقوع جرم، سه دسته نظریه را از هم می توان تفکیک کرد: نظریه های پیشگیری وضعی جرم، نظریه های پیشگیری محیطی جرم و نظریه های پیشگیری جنایتکاری. در این جا تلاش شده است تا با مرور مطالعات جدیدتر، این دسته بندی را گسترش داده و تعداد دیگری نظریه، به ویژه نظریاتی که دارای رهیافتی جامعه شناختی هستند نیز به این زیرمجموعه افزوده شود.[۹]
نجفی ابرندآبادی و شیری در مقاله ای تحت عنوان بررسی لایحه پیشگیری از وقوع جرم ( با رویکرد قضایی) می نویسند به موجب ماده یک لایحه پیشگیری از وقوع جرم، پیشگیری از جرم عبارت است از پیش بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدام های لازم برای جلوگیری از وقوع آن.در این تعریف، ابتدا پیش بینی و برآورد میزان خطر وقوع جرم، با تکیه بر عوامل بزهکاری، مورد توجه واقع شده است. سپس مطالعه و اتخاذ اقدامات لازم به منظور پیشگیری از وقوع آن توسط نهادهایی که ایجاد آن ها در همین لایحه پیش بینی شده است. صرف نظر از مشکلاتی که ممکن است ارائه یک تعریف از پیشگیری در لایحه، در عمل ایجاد کند (از آن جهت که بین جرم شناسان راجع به تعریف و گونه های پیشگیری اتفاق نظر وجود ندارد)، می‌توان گفت که این لایحه یک متن جرم شناختی است، یعنی به یافته های جرم شناسی پیشگیری جنبه حقوقی و در نهایت اجرایی داده شده، بدون آن که البته ضمانت اجرایی برای آن ها تعریف و پیش بینی شده باشد. به همین جهت، در صورت تصویب لایحه، لازم است در مرحله اجرای قانون، در کتاب حقوقدان، کارشناس پیشگیری (جرم شناس) نیز حضور داشته باشد. خوشبختانه اکثریت کسانی که در سال های اخیر علاقمند به کار و پژوهش در قلمرو جرم شناسی شده اند در واقع حقوقدان جرم شناس هستند، یعنی تحصیلات پایه آن ها حقوق است، ولی در زمینه علوم جرم شناسی نیز پژوهش می کنند، لذا نسبت به رشته حقوق بیگانه نیستند. شاید از جهت کاربردی کردن یافته های جرم شناسی، از رهگذر قوانین و مقررات، این که رشته جرم شناسی در دانشکده حقوق ارائه و تدریس می شود، خود یک مزیت باشد. به هر حال، در ارتباط با تعریف پیشگیری، بهتر است با در نظر گرفتن یک مقدمه توجیهی برای این لایحه، چرایی تنظیم این قانون و جنبه های مختلف پیشگیری از جمله تعریف آن در این مقدمه آورده شود. در قانونگذاری های مدرن، مقدمه توجیهی قانون، خود در مرحله اجرای آن، رهگشا است، شبیه مقدمه قانون اساسی.[۱۰]
نیاز پور در مقاله ای تحت عنوان پیشگیری از بزهکاری در قانون اساسی و لایحه پیشگیری از وقوع جرم می نویسد پیشگیری از بزهکاری و شیوه های آن ، امروزه از موضوعات جدی مورد بحث در علوم جنایی است . هر چند پیشگیری در قانون اساسی جمهوری اسلامی مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است اما در عمل هیچ ساختار و نظام مشخصی برای برنامه ریزی و اقدام در این حوزه وجود ندارد . قوه قضائیه برای پر کردن این خلاء چندی است که تنطیم لایحه ای را در دستور کار خود قرار داده است هر چند پیش نویس فعلی این لایحه به نوبه خود ارزشمند است اما مبانی نظری آن ، گاه باید موشکافانه تر مورد بررسی قرار گیرد . این مقاله با ارائه آخرین دستاوردهای علمی در این زمینه به بررسی و نقد این مبانی می پردازد.[۱۱]
ولیدی در مقاله ای تحت عنوان پیشگیری از جرم در آموزه های اسلامی می نویسد بی تردید اعمال سیاست جنایی مبتنی بر رویکردهای پیشگیرانه جرم شناسی در مبارزه با بزهکاری، یکی از دستاوردهای جرم شناسی است که امروزه در اغلب نظام های کیفری، مورد توجه قانون گذاران قرار گرفته است. در کشور ما نیز در بند پنجم از اصل ۱۵۶ قانون اساسی اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم، به عنوان یکی از وظایف عمده قوه قضاییه پیش بینی شده است. هدف اصلی از نگارش این مقاله، بررسی ارتباط و همبستگی جرم شناسی با آموزه های اسلامی است. در این نوشتار سعی شده است مهم ترین آموزه های پیشگیرانه یا مدل های پیشگیری از وقوع جرم در نظام اسلامی شامل نقش جهان بینی اسلامی، امر به معروف و نهی از منکر و نقش اخلاقیات اسلامی در پیشگیری از جرم به گونه ای تحلیل شود که شایستگی پژوهشی نو در دانش جرم شناسی را داشته باشد. بدین منظور، راهکارهایی نیز برای تحقق این مهم ارائه شده است.[۱۲]

 

وین و مانسون در مقاله ای تحت عنوان نقش تفریحات سالم در پیشگیری از بزهکاری نوجوانان می نویسند همواره در طول تاریخ عقیده بر این بوده که تفریحات سالم عامل پیشگیری از فساد و بزهکاری است و بزهکاری از موضوعات مد نظر نهادهای مرتبط با امور اجتماعی می باشد . در این مطالعه ارتباط بین وقوع بزهکاری در گروه های مختلف سنی نوجوانان با تفریحات سالم متعارفی همچون : ورزش ، مطالعه ، فعالیت های هنری ، ارتباطات اجتماعی گسترده و … – که منجر به افزایش پیوندهای اجتماعی مثل : دلبستگی ،اعتقادات ، احساس مسئولیت و مربوط شدن در امور مختلف می شود – مورد ارزیابی قرار گرفته که نشان دهنده وجود رابطه منفی بین بزهکاری و شرکت در این تفریحات سالم می باشد.[۱۳]
موسوی رکنی مقاله ای تحت عنوان نگرش فقهی – اصولی به جرم و مجازات نوشته است . در این مقاله، دیدگاه علمای علم اصول نسبت به چگونگی اثبات جرم و اجرای مجازات در فقه و شریعت مطرح شده است. در روش های تحقیقی متداول، این گونه موضوعات را در مباحث فقهی- جزایی جستجو می کنند و نسبت به بررسی بعد اصولی قضیه اهتمام کمتری دارند؛ اما در این مقاله به طور فشرده با تقسیم بحث به دو بخش شرایط تکلیف و رفع تکلیف و مجازات دیدگاه شارع در مورد مجرم واقعی و چگونگی اجزا یا اسقاط مجازات مطرح گردیده است. بخش نخست، گویای دقت نظر علم اصول به عنوان پشتوانه فقیه در شناخت مجرم واقعی است؛ چراکه پیش فرض تحقق عنوان مجرم، شمول خطاب شرع و قوانین الهی نسبت به وی می باشد و این مهم در سایه بحث شرایط تکلیف تحقق می پذیرد. در بخش دوم نیز به بحث از توجه خاص شارع به حقوق مجرم پرداخته و با لحاظ شرایط خاصی که برای عاصی یا مجرم پدید می آید، مسأله تخفیف یا رفع مجازات از او مطرح شده است؛ یعنی همان مسأله مهمی که تحت عنوان کلی برائت قرار می گیرد و ظرافت قضیه در این است که حقوق تضییع شده بزه دیدگان نیز باید مورد توجه قرار گیرد.[۱۴]

 

 

د- فرضیه های تحقیق

 

۱- سیاست های پیشگیری از بزهکاری مبتنی بر آگاه سازی و اطلاع رسانی، تقویت و گسترش برنامههای آموزش هنجارها و ارزشهای دینی ، آموزش و پرورش و تربیت بدنی و آموزش مهارت های زندگی است.
۲- سیاست های پیشگیری از بزهکاری در ایران در قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و اجتماعی لحاظ و محورهای اساسی آن مشخص شده است.

 

 

ه- اهداف تحقیق

 

۱- بررسی راهکارها و سیاست های آموزشی و تربیتی در پیشگیری از بزهکاری
۲- بررسی سیاست های پیشگیری در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و اجتماعی

 

 

و- روش تحقیق

 

تحقیق حاضر از نوع مطالعات توصیفی مقایسه ای است. بر اساس این نوع تحقیق از روش تحقیق کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است که در آن گردآوری اطلاعات با توجه به نوع تحقیق به روش کتابخانه ای بوده طبق این روش با مراجعه به منابع و ماخذ علمی شامل کتاب، مجله ها و نشریات ادواری موجود در کتابخانه ها، اسناد و نشریات حقوقی و …و همچنین سایت های اینترنتی حاوی تحقیقات و مقالات علمی معتبر اطلاعات مورد نیاز تحقیق گردآوری شده واز ابزار فیش ،بعد از ماخذ یابی کتب ، مجلات و اسناد مربوط به موضوع ،تهیه فهرست موقت از مطالب مورد نیاز برای فیش برداری استفاده شده است بعد از جمع آوری اطلاعات از طریق فیش برداری ، فیش ها با توجه به عنوان ، موضوع جزئی و فصل بندی تحقیق طبقه بندی شده و اطلاعات و مطالب در بخش های مختلف آورده شده است و تجزیه و تحلیل اطلاعات بصورت توصیفی و استدلالی انجام گرفته است.

 

 

ز- ساماندهی تحقیق

 

این تحقیق در یک مقدمه و دو فصل و نتیجه گیری و پیشنهادها پیرامون موضوع نقش سیاست های آموزشی و تربیتی و پیشگیری از بزهکاری تدوین شده است.مقدمه شامل بیان مسئله، سئوالات،پیشینه تحقیق، اهداف ، فرضیه ها و روش تحقیق می باشد. فصل اول تحت عنوان تعاریف، مبانی و تاریخچه می باشد که در آن تعریف مفاهیم مرتبط با بزهکاری، مفهوم لغوی و اصطلاحی جرم وبزه، تعریف پیشگیری و پیشگیری از بزهکاری، تاریخچه و نظریات مربوط به بزهکاری مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
در فصل دوم تحت عنوان سیاست های آموزشی و تربیتی و پیشگیری از بزهکاری ، در مباحث و گفتارهای مختلف، استراتژی های آموزشی و تربیتی پیشگیری از بزهکاری، پیشگیری از بزهکاری و خانواده یا استراتژی های خانواده گرا، استراتژی های رشد مدار و جامعه گرا در پیشگیری از بزهکاری، سیاستهای جنایی پیشگیری و نقش تعلیم و تربیت در آن، مورد بررسی قرار گرفته است.در قسمت آخر نیز نتیجه گیری از کلیه مباحث مطرح در دو فصل به عمل آمده و براساس نتایج تحقیق پیشنهاداتی نیز ارائه شده است. بخش پایانی پایان نامه را نیز منابع مورد استفاده در تحقیق تنظیم و آورده شده است.

 

 

 

 

 

فصل اول

 

 

تعاریف، مبانی و تاریخچه

 

 

 

 

فصل اول تحقیق تحت عنوان تعاریف و تاریخچه شامل دو مبحث است که در مبحث اول تعریف مفاهیم مرتبط با بزهکاری، مفهوم لغوی و اصطلاحی جرم وبزه، تعریف پیشگیری و پیشگیری از بزهکاری و در مبحث دوم تاریخچه و نظریات مربوط به بزهکاری را مورد بحث و بررسی قرار داده است.

 

 

مبحث اول: تعریف مفاهیم و مبانی

 

در این مبحث از تحقیق در گفتارهای جدا گانه مفاهیم و واژه های مربوط به بزهکار ی و همچنین طبقه بندی و تقسیم بندی مطروحه در آن با توجه به بحث پیشگیری از نقطه نظر آموزشی و تربیتی پرداخته شده است.

 

 

گفتار اول : تعریف مفاهیم مرتبط با بزهکاری

 

در جرم شناسی، پیشگیری عبارت است از به جلوی تبهکاری رفتن با بهره گرفتن از فنون گوناگون مداخله به منظور ممانعت از وقوع بزهکاری. از نظر علمی می توان گفت: مراد از پیشگیری هر فعالیت سیاست جنایی است که غرض انحصاری یا غیر کلی آن تحدید حدود امکان پیشامد مجموعه اعمال جنایی از راه غیر ممکن الوقوع ساختن یا ساخت و دشوار کردن احتمال وقوع آنهاست بدون اینکه به تهدید به کیفر یا اجرای آن متوسل شوند در این جهت در این گفتار واژه ها ومفاهیم مرتبط با بزه و پیشگیری از آن مورد بررسی قرار می گیرد.
بند اول : بزهکار و بزهکاری
واژه بزهکاری در لغت به معنای تخلف، قصور، کوتاهی است[۱۵]. و در اصطلاح نوعی قانون‌شکنی است که از حوزه شخصی خارج می‌شود و به عرصه عمومی مربوط می‌شود. بزهکاری به معنای شکستن قواعد یا قوانین ممنوع کننده‌ای است که تنبیه یا مجازات مشروعی را به دنبال دارد و این مجازات‌ها مستلزم مداخله یک مرجع یا مقام عمومی (نهاد دولتی یا محلی) است.[۱۶]
و بزهکار هم به طور کلی به جوانان زیر ۱۸ سال که قوانین جامعه را رعایت نکرده و بی‌هنجاری و نابسامانی در جامعه ایجاد می‌کنند اطلاق می شود. رفتار بزهکارانه جوانان طیف گسترده‌ای از انحرافات اجتماعی است که هم شامل رفتارهائی نظیر فرار از مدرسه است، که از نظر اجتماعی پذیرفته نیست و هم شامل اعمال غیرقانونی است، نظیر سرقت. در بیشتر کشورهای دنیا نظام قضایی و نظام کنترل جوانان از بزرگسالان متمایز شده و بیشتر جنبه بازپروری، توان‌بخشی، حمایتی و ارشادی دارد. معمولا جوانان بزهکار را در مراکز بازپروری نگهداری نموده و تحت مراقبت مددکاران اجتماعی به اصلاح آن‌ ها می‌پردازند.[۱۷]
بند دوم : مفهوم لغوی و اصطلاحی جرم
اصل معنی جرم، بریدن میوه از درخت است و برای هر کسب و کار زشت و مکروه، استعاره شده است و به معنی وادار کردن به کار ناپسند نیز اطلاق شده است این واژه برای اکتساب هر کار ناپسند استعاره گرفته شده است.[۱۸]
کنشهای مثبت یا منفی مخالف نظم اجتماعی افراد در جامعه که به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تأمینی تعیین شده باشد، جرم نام دارد. پس، جرم عمل یا ترک عمل قابل مجازات یا اقدامات تأمینی است که قانون آن را مشخص می کند[۱۹].

 

 

همچنین از نقطه نظر مذهبی جرم عبارت است از انجام دادن فعل، یا گفتن قول که قانون اسلام آن را حرام شمرده و بر فعل آن کیفری مقرر داشته است، یا ترک فعل یا قول، که قانون اسلام آن را واجب شمرده و بر آن ترک، کیفری مقرر داشته است و این از آنجا نشأت گرفته که هر کس از اوامر و نواهی خدای تعالی سرپیچی کند، برای او کیفر و مجازاتی معین شده است و آن کیفر یا در دنیا گریبانگیر مجرم می شود که در این صورت بوسیله امام و یا نایب او که منصوب از طرف او است به اجرا درمی آید، و یا کیفر، تکلیفی است دینی که مجرم برای اینکه گناهش پوشیده و محو گردد انجام می دهد، تا کفاره گناه او گردد، یا اینکه کیفر، در آخرت مجرم را معذب خواهد داشت و گناهکار در سرای دیگر به سزای عمل زشت و ناهنجار خود خواهد رسید، مگر آنکه توبه مجرم طبق شرایطی مورد پذیرش خدایتعالی قرار گیرد[۲۰].

 

 

بند سوم: تعریف جرم وبزه از نقطه نظر قانونی وحقوقی

 

در تعریفی که قانونگذار از جرم طبق ماده ۲، قانون مجازات عمومی مصوب سال ۱۳۵۲ نموده چنین گفته است: هر فعل یا ترک فعلی که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تأمینی و تربیتی باشد، جرم محسوب است