گلدبرگ[۱۵۶](۱۹۹۰)

خود فرد

 

ثبات هیجانی

 

پیشگام

 

فهیم

 

توافق

 

وجدانی بودن

 

(همان) .
علی رغم تاکید تحقیقی تعداد کثیری از محققان بر عوامل پنج گانه شخصیت، اصطلاحات گوناگونی برای هر بعد به کار رفته است که این تنوع صرفا محدود به اصطلاحات است نه مفاهیم پایه ای هر بعد، اما عناوین اصلی که معمولا در تحقیقات مختلف به کار می رود بدین صورت است:
۱ . برون گرایی، درون گرایی (یا شادجویی) ( E )
۲ . رفاقت، خصومت (یا دلپذیری) ( A )
۳ . با وجدان بودن (یا اراده) ( C )
۴ . روان رنجور خویی (یا ثبات عاطفی) ( N )
۵ . عقل (یا انعطاف پذیری) ( O )
به منظور توصیف معنی این عوامل در جدول بالا تعدادی از ویژگی های این صفات را که نمره بالا یا پایین را در هر عمل شرح می دهد آورده ایم.
روان نژندگرایی در برابر ثبات هیجانی قرار می گیرد و طیف وسیعی از احساسات منفی از جمله اضطراب، غمگینی، بدخلقی، تحریک پذیری و عصبیت را دربر می گیرد. باز بودن نسبت به تجربه نشان دهنده گستردگی، عمق و پیچیدگی ذهنی در تجارب زندگی فرد است. برونگرایی و سازگاری، صفاتی را در برمی گیرد که درون فردی است یعنی نشان می دهد که افراد با یکدیگر و برای یکدیگر چه می کنند. سرانجام با وجدان بودن، نشان دهنده رفتار وظیفه مدار و هدف مدار است و از لحاظ اجتماعی، نظارت بی وقفه را اقتضاء می کند (پروین،۱۳۸۱). در این پژوهش ما دو بعد روان نژندگرایی و برون گرایی را بررسی می کنیم .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
روان نژندگرایی: از جمله ابعاد گسترده شخصیت مقایسه سازگاری، ثبات عاطفی، ناسازگاری و عصبی بودن یا روان نژندگرایی است. شخص با گرایش روان نژندی ناراحت است و دارای تلون مزاج می باشد (هوراد [۱۵۷]و هوراد، ۱۹۸۸؛ به نقل از سروقد، ۱۳۹۰). تمایل عمومی به تجربه عواطف منفی چون ترس، غم، دستپاچگی، عصبانیت، احساس گناه و نفرت مجموعه N را تشکیل می دهد. افراد با روان نژندی بالا نسبت به افرادی با روان نژندی پایین موقعیت ها را بیشتر تهدیدکننده می دانند (اشنایدر[۱۵۸]، ۲۰۰۴).
برون گرایی:برون گرایان تمایل به فعالیت های جسمی و کلامی دارند، افرادی اجتماعی هستند ولی اجتماعی بودن فقط یکی از ویژگی های این افراد است. افزون بر دوستدار دیگران بودن و تمایل به شرکت در اجتماعات و مهمانی ها، این افراد در عمل قاطع، فعال، حراف و اهل گفتگو هستند (مک کری و کاستا، ۱۹۸۰؛ به نقل از سروقد، ۱۳۹۰).
۱۰-۲ شخصیتو راهبردهای شناختی تنظیم هیجان
توجه روزافزون به تاثیر ابعاد گوناگون شخصیت بر استرس و شیوه هایی که افراد در مقابله با آن به کار می برند زمینه ساز انجام پژوهش های متعدد شده است. شخصیت با هر دو عامل استرس و سبک مقابله رابطه داشته و در این راستا مشخص شده است. افراد با ویژگی های شخصیتی متفاوت، سبک های مقابله ای متفاوت ( منفعلانه در برابر فعال ) در برابر تجربه استرس از خود نشان می دهند.
در این راستا کاردام و کراپیک [۱۵۹](۲۰۰۱) نشان دادند که افراد با روان نژندگرایی بالا در مواجهه با موقعیت های تنیدگی زا از راهبرد منفعلانه از قبیل اجتناب، ملامت خود، تفکر آرزومندانه و همچنین شیوه های مبتنی بر ستیزه جویی بین فردی از قبیل واکنش خصمانه و تخلیه هیجانی استفاده می کنند. لذا، سطوح بالاتر روان نژندگرایی به گونه ای فزاینده خطر تجربه عواطف منفی را تشدید می کند که باعث می شود بهزیستی ذهنی افراد کاهش یابد (به نقل از سروقد و همکاران، ۱۳۹۰).
از سویی امیرخان [۱۶۰]و همکاران (۱۹۹۵) نشان دادند که افراد با خصیصه روان نژندگرایی ویژگی هایی از قبیل خشم، اضطراب، شرم، تکانشگری و آسیب پذیری از استرس را نشان می دهند و تکانشگری به ناتوانی در کنترل امیال، آرزوها و خواسته ها مربوط می شوند و در نهایت آسیب پذیری، احساس ناتوانی در مقابله با استرس است. افراد مضطرب وقتی با موقعیتی اضطرابی مواجه می شوند، ناامید شده و دچار ترس می شوند. از این رو افرادی با نمره بالا در روان نژندگرایی شیوه های مقابله ای هیجان مدار را پیشه می کنند. همچنین افراد با ویژگی روان نژندگرایی بالا در موقعیت های استرس زا به شیوه های منفعلانه و نامناسب پاسخ می دهند در حالیکه افراد با برون گرایی بالا راهبردهای مقابله ای فعالانه و کسب حمایت اجتماعی را پی می گیرند ( به نقل از سروقد و همکاران، ۱۳۹۰) .
از سویی گروس (۱۹۹۹) نشان داده است که تفاوت های فردی در تعدیل هیجان در هر یک از مراحل تولید هیجان ها مشاهده می شود. در خلال مرحله انتخاب موقعیت، برون گراها ممکن است بیشتر موقعیت هایی را انتخاب کنند که شانس درگیری اجتماعی داشته باشند. بنابراین راهبردهای متعادل تنظیم شناختی هیجان در افراد روان نژندی گرا و درون گرا مشابه هم بوده و در مقایسه با راهبردهای افراد پایدار هیجانی و برونگرا از کفایت مناسب برخوردار نیستند. یکی از دلایل اساسی تفاوت ها راهبردها را می توان در تفاوت های شخصیتی آن ها جستجو کرد . تفاوت های فردی در برانگیختگی پایه، خصوصیات متمایز کننده برونگرایی / درون گرایی و روان نژندگرایی / ثبات هیجانی است. در این راستا آیزنگ ( ۱۹۹۸) توضیح می دهد که درون گراها بیش برانگیخته هستند و سطوح پایین برانگیختگی را جست و جو می کنند؛ در حالیکه برون گراها کم برانگیخته هستند و سطوح بالای برانگیختگی را جست و جو می کنند. از سویی به اعتقاد کاسپی ( ۱۹۹۹) برون گرایی توصیف گر حوزه ای است که در آن افراد به جای اجتناب از تجربه های شدید به صورت فعال درگیر دنیا می شوند ؛ در حالیکه ، روان نژندگرایی حوزه ای را پیش بینی می کند که افراد در آن، دنیا را به صورت تهدیدزا یا پریشان کننده تجربه می کنند. به عبارت دیگر، افراد دارای خصوصیات بالای روان نژندگرایی، تندخو، به آسانی ناامیدشونده، نگران، دارای تنش و ناتوان در برابر وسوسه ها و کنار آمدن با استرس هستند. متفاوت بودن راهبردهای تنظیم شناختی هیجان بر اساس صفات شخصیتی مختلف ، همسان با خصوصیاتی است که مورد اشاره قرار گرفت (به نقل از حسنی و همکاران ،۱۳۸۷).
در این راستا لی بگلی[۱۶۱] و همکاران (۲۰۰۵) بیان می کنند که افراد برون گرا بیشتر به استفاده از اشکال سازگارانه مقابله مانند جستجوی حمایت اجتماعی، تفکر مثبت یا تفسیر دوباره، جانشین سازی و کنترل، تمایل نشان می دهند (به نقل از شکری، ۱۳۸۶).
۱۱-۲ شخصیت و اختلالات هیجانی
تبیین روابط بین شخصیت و اختلالات هیجانی از دیرباز مورد توجه دیدگاه های روانشناختی بوده و هست که در این راستا نظریه پردازان رویکرد صفات تاکید فراوانی به روابط بین آن ها داشته اند به نحوی که کوستا و مک کری (۱۹۸۰) تاکید نموده اندکه بی ثباتی هیجانی و ناسازگاری نقش بسیار مهمی در رشد و ثبات خلق منفی ایفا می کند. از سویی پنلی و توماکا [۱۶۲](۲۰۰۲) و مک[۱۶۳] و همکاران (۲۰۰۴) نشان داده اند که افراد با روان نژندی بالا محرک های منفی ناچیز را درست همانند فشارهای منفی شدید مورد ارزیابی قرار می دهند. در این راستا کرینز[۱۶۴]و همکاران (۲۰۰۲) و ارمل[۱۶۵] و همکاران (۲۰۰۴) مشخص کرده اند که در دوره های افسردگی، روان نژندگرایی افزایش و برونگرایی کاهش می یابد. از سویی کاستا و مک کری (۱۹۹۲) نشان دادند که افراد دارای بالاترین نمره در روان نژندگرایی عموما مضطرب، مستعد ناراحتی و نگرانی، پرخاشگر و تکانشی هستند( به نقل از شکری،۱۳۸۴).
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
همچنین هایس و جوزف[۱۶۶] (۲۰۰۳) معین کردند که برونگرایی بهترین پیش بینی کننده شادمانی در مقیاس سنجش شادمانی آکسفورد به شمار می رود و در این راستا واتسون و هیوبارد[۱۶۷] (۱۹۹۶) نشان دادند که افراد برونگرا سطوح بالایی از شادی و شعف ، انرژی ، علاقه و خستگی ناپذیری را از خود نشان می دهند. از سویی کاظمی (۱۳۸۷) مشخص نمود که برون گرایی و مسئولیت پذیری، رابطه مثبت و معنادار و روان نژندگرایی رابطه منفی و معنی دار با شادکامی دارد. همچنین چنگ و فورن (۲۰۰۳)نشان دادند که بین شادکامی و افسردگی رابطه منفی وجود دارد و اضطراب و افسردگی از ویژگی های روان نژندی به شمار می آیند و از سوی دیگر افراد شادکام از هیجانات منفی ، ازجمله افسردگی و اضطراب دوری می کنند و به دنبال کسب روابط مثبت و صمیمانه با دیگران هستند.
همچنین فرجی (۱۳۹۰) طی پژوهشی نشان داد که نمرات بالا در ویژگی های مربوط به روان نژندگرایی، با آمادگی بیشتر فرد برای تجربه احساسات منفی و افزایش آسیب روانی توام است. افراد دچار علایم مربوط به اختلال وسواس فکری– عملی، تمایلات درونگرایی بیشتری داشته و افراد جزم اندیشی بوده و هیجانات منفی از قبیل اضطراب و افسردگی بیشتری را تجربه می نمایند. همچنین بین روان نژندگرایی با تمامی اختلال های روانی رابطه مثبت وجود دارد به عبارت دیگر هر چه ویژگی های روان نژندگرایی افزایش پیدا کنند شدت علایم نیز افزایش یافته و متقابلا سلامت روان کاهش می یابد. همچنین بین ویژگی شخصیت روان نژندگرایی و وسواس شستشو، وارسی و تردید در بیماران مبتلا به وسواس رابطه معنادارمثبت وجود دارد ونمراتبرافراشته روان نژندگرایی آسیب پذیری در رشد اختلال وسواس فکری – عملی را افزایش می دهد.
۱۲-۲ راهبردهای تنظیم هیجان و اختلالات هیجانی در پرتو پژوهش ها
صالحی و همکاران (۱۳۹۰) در مطالعه ای بر روی دانشجویان دانشگاه اصفهان دریافتند که دو راهبرد شناختی تنظیم هیجان یعنی فاجعه انگاری و نشخوارگری می توانند پیش بینی کننده مشکلات هیجانی باشند.
در مطالعه ای دیگر که توسط یوسفی (۱۳۸۵) روی دانش آموزان مراکز راهنمایی استعدادهای درخشان شیراز انجام گرفت، نتایج حاکی از این بود که راهبردهای شناختی ملامت خود، نشخوارگری، ارزیابی مجدد مثبت، فاجعه انگاری و ملامت دیگران پیش بینی کننده های مهم افسردگی و اضطراب هستند.
از سویی پور فرج عمران ( ۲۰۱۱) در مطالعه ای که روی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه راهبردهای شناختی تنظیم هیجان و رابطه آن با اضطراب و افسردگی انجام داد نشان داد که فاجعه انگاری، ملامت خود و نشخوارگری با سطوح بالای اضطراب و افسردگی رابطه دارد و ارزیابی مجدد مثبت و تمرکز مجدد بر برنامه ریزی با سطوح پایین اضطراب و افسردگی مرتبط است.
همچنین پیوسته گر ( ۱۳۸۷) در مقایسه رابطه راهبردهای تنظیم شناختی عاطفی با علایم افسردگی در نوجوانان مراجعه کننده به مراکز درمانی و دیگر نوجوانان شهر تهران به این نتیجه رسید که میان راهبردهای تنظیم شناختی عاطفی دو گروه تفاوت معناداری است. راهبردهای ملامت خود، نشخوارگری و فاجعه انگاری با علایم افسردگی رابطه مثبت دارد. پذیرش با نشانه های افسردگی در مراجعه کنندگان به مراکز رابطه مثبتی دارد و راهبرد ملامت دیگران در نوجوانان مراجعه کننده به مراکز نسبت به نوجوانان سالم بیشتر گزارش شده است.
از طرفی مشهدی و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهشی بر روی دانش آموزان پایه سوم، چهارم و پنجم ابتدائی دریافتند که راهبردهای ملامت خود، نشخوارگری، فاجعه انگاری و ملامت دیگران با اضطراب و افسردگی رابطه مثبت و راهبردهای پذیرش، تمرکز مجدد مثبت، تمرکز مجدد بر برنامه ریزی و ارزیابی مجدد مثبت با این اختلالات رابطه منفی دارد و همچنین راهبرد دیدگاه گیری تنها با اضطراب رابطه منفی دارد. راهبردهای نشخوارگری، فاجعه انگاری، ملامت خود و تمرکز مجدد بر برنامه ریزی تغییرات اضطراب را پیش بینی می نماید و راهبردهای فاجعه انگاری، ملامت دیگران، تمرکز مجدد مثبت، پذیرش، تمرکز مجدد بر برنامه ریزی و نشخوارگری تغییرات افسردگی را پیش بینی می کنند.
همچنین گارنفسکی و کراج ( ۲۰۰۵) در مطالعه ای که به منظور مقایسه راهبردهای شناختی تنظیم هیجان و رابطه آن ها با علایم افسردگی بر روی پنج گروه از افراد (جوان تا پیر) انجام دادند به این نتیجه رسیدند که در همه گروه های سنی نشخوارگری، فاجعه انگاری، کمبود ارزیابی مجدد مثبت و همچنین ملامت خود (به جز گروه سنی پیر)، نقش مهمی در نشانه های آسیب شناسی بازی می کند. بر اساس این مطالعه، نشخوارگری، ملامت خود، فاجعه انگاری و کمبود بازارزیابی مثبت با نشانه های افسردگی در جوانان رابطه دارند.
از طرفی گارنفسکی، کراج و اسپینهاون (۲۰۰۰) در مطالعه ای دیگر بر روی ویژگی های روانسنجی راهبردهای شناختی تنظیم هیجان و ارتباط با میزان اضطراب و افسردگی نشان دادند که نشانه های افسردگی و اضطراب تنها با یک راهبرد مقابله ای ایجاد نمی شود بلکه چندین راهبرد مختلف با هم در ایجاد این نشانه ها نقش دارد. افرادی که از راهبردهای سازگارانه تر مثل تمرکز مجدد مثبت و ارزیابی مجدد مثبت استفاده می کنند نشانه های اضطراب و افسردگی را گزارش نمی کنند ولی افرادی که از راهبردهای ناسازگارانه مثل نشخوارگری، ملامت خود و فاجعه انگاری استفاده می کنند نشانه های افسردگی و اضطراب بیشتری را گزارش می کنند.
از سویی دنیس (۲۰۰۷) مطالعه ای بر روی ۶۷ نمونه غیربالینی انجام دادند تا مشخص کنند رابطه ای بین استفاده از راهبردهای تنظیم هیجان (سرکوب گری و بازارزیابی مجدد شناختی) با اضطراب و افسردگی وجود دارد یا نه؟ در این مطالعه بازارزیابی مجدد شناختی عامل کلیدی در کاهش خطر خلق افسرده بود.
در مطالعه ای دیگر که آلدوا و هوکسما (۲۰۱۰) بر روی راهبردهای تنظیم هیجان و رابطه آن ها با اختلالات روانپزشکی انجام دادند دریافتند که نشخوار فکری بیشترین ارتباط را با اختلالات روانپزشکی از جمله افسردگی و اضطراب دارد، پذیرش با افسردگی و اضطراب ارتباط معناداری نداشته و برآورد مجدد با افسردگی و اضطراب ارتباط کمی دارد.
در مطالعه ای که توسط کارتی[۱۶۸] و همکاران (۲۰۱۰)، بر روی کودکان مضطرب انجام شد با این نتیجه رسیدند که کودکان مبتلا به اختلال اضطرابی، پاسخ های هیجانی منفی را به طور شدیدتری تجربه می کنند، ارزیابی مجدد مثبت به طور موثرتری هیجانات منفی را هم در کودکان مضطرب و هم غیر مضطرب کاهش داد و تفاوتی بین دو گروه در این راهبرد نبود. کودکان مضطرب به طور مداوم هر روز در مقایسه با کودکان غیر مضطرب از ارزیابی مجدد مثبت کمتری استفاده می کردند.
در مطالعه ای دیگر که گارنفسکی و همکاران (۲۰۰۲)، به منظور مقایسه نمونه های بالینی و غیر بالینی انجام دادند به این نتیجه رسیدند که ملامت خود، فاجعه انگاری و باز ارزیابی مجدد مثبت با دیگر راهبردها مرتبط است و مهمترین ملاک برای تشخیص بین دو گروه هستند. دو راهبرد ملامت خود و فاجعه انگاری به طور معنادار توسط افراد بالینی نسبت به گروه غیر بالینی بیشتر گزارش می شود و ارزیابی مجدد مثبت به طور معنادار توسط گروه غیر بالینی بیشتر گزارش می شود. افراد بالینی همچنین نمره های زیادی در ملامت دیگران و پذیرش نشان دادند همچنین تفاوت معناداری میان دو گروه در راهبردهای دیدگاه گیری، تمرکز مجدد مثبت و تمرکز مجدد بر برنامه ریزی دیده نشد.
در مطالعه ای هم که ریان[۱۶۹] و همکاران (۲۰۰۵) انجام دادند، دریافتند که افسردگی توسط ملامت خود، نشخوارگری، فاجعه انگاری و پذیرش پیامدها یا تحمل آنچه اتفاق افتاده است و کاهش ارزیابی مجدد مثبت پیش بینی می شود؛ همچنین، اضطراب توسط ملامت خود، نشخوارگری، فاجعه انگاری و کاهش ارزیابی مجدد مثبت پیش بینی می شود.
کمپل و همکاران (۲۰۰۵)، که به بررسی تنظیم هیجانی سه گروه از افراد مبتلا به افسردگی ، اختلالات اضطرابی و به هنجار پرداختند به این نتیجه دست یافتند که افراد بالینی (مبتلا به افسردگی و اضطراب) هیجانات خود را کمتر می پذیرفتند و بیشتر از افراد به هنجار به سرکوبی هیجانات خود می پردازند.
در مطالعه ای که توسط ارینگ[۱۷۰]و همکاران (۲۰۰۸)، بر روی ۴۲ فرد با سابقه افسردگی و ۴۲ فرد بدون این سابقه انجام شد نشان دادند که افراد افسرده ای که بهبود یافته بودند نسبت به گروه کنترل به طور معنادار سطوح بالایی از راهبردهای ناکارآمد و مشکلات خودگزارشی وکمتر راهبردهای کارآمد گزارش می کنند.. گروه بهبود یافته، راهبردهای ناکارآمد مانند نشخوارگری و فاجعه سازی بیشتری نشان دادند اما راهبردهای سرزنش خود و سرزنش دیگران در آن ها دیده نشد. افراد با سابقه افسردگی نسبت به گروه کنترل از راهبرد دیدگاه گیری کمتر استفاده می کنند. در راهبردهای ارزیابی مثبت و تمرکز مجدد مثبت دو گروه تفاوتی نداشتند.
۱۲-۲ راهبردهای تنظیم هیجان، شخصیت و اختلالات هیجانی در پرتو پژوهش ها
حسنی و همکاران (۱۳۸۷) در مطالعه ای که بر روی راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و روان نژندگرایی و برون گرایی انجام دادند به این نتیجه رسیدند که افراد روان نژند گرا در برخورد با تجربه منفی، بیشتر از راهبردهای ملامت خود، پذیرش، نشخوارگری، دیدگاه گیری، فاجعه انگاری و ملامت دیگران استفاده می کنند. راهبردهای رایج افراد برون گرا، تمرکز مجدد مثبت، دیدگاه گیری و ارزیابی مجدد مثبت بود.
در پژوهشی که صادری (۱۳۸۸) بر روی ۱۵۰ افسرده غیربالینی انجام داد به این نتیجه رسید که بین علایم افسردگی با نشخوار فکری، نگرانی، درخودفرورفتن، تعمق و روان نژندگرایی در افراد رابطه مثبت وجود دارد علاوه بر این روان نژندگرایی با نگرانی، نشخوار فکری و تعمق رابطه مثبت دارد.
در مطالعه ای که توسط چیوکوتا و استایلز (۲۰۰۵) انجام شد مشخص گردید که نشانه های افسردگی به طور مثبت توسط روان نژند گرایی و به طور منفی توسط برونگرایی پیش بینی می شود.
در مطالعه ای دیگر که توسط موریس[۱۷۱](۲۰۰۴) بر روی کودکان ۱۳ – ۸ ساله غیر بالینی انجام شد نشان داده شد که میان روان نژند گرایی و اضطراب رابطه مثبت وجود دارد.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

 

بررسی وضعیت معیار نتایج کلیدی شرکت گاز استان مرکزی

بررسی وضعیت معیار ارزیابی پاسخگویان در خصوص عملکرد شرکت گاز استان مرکزی بر حسب ویژگی‌های جمعیت‌شناختی (جنسیت، مدرک تحصیلی، جایگاه شغلی).

۱-۶ فرضیات تحقیق:

 

۱-۶-۱ فرضیه اصلی :

تعالی سازمانی شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.
۲-۶-۱ فرضیات فرعی :

 

 

معیار رهبری شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

معیار راهبرد شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

معیار کارکنان شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

معیار شراکت‌ها و منابع شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

معیار فرایندها، محصولات و خدمات شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

معیار نتایج مشتریان شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

معیار نتایج کارکنان شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

معیار نتایج جامعه شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

معیار نتایج کلیدی شرکت گاز استان مرکزی در وضعیت مطلوب قرار دارد.

معیار ارزیابی پاسخگویان در خصوص عملکرد شرکت گاز استان مرکزی بر حسب ویژگی‌های جمعیت‌شناختی (جنسیت، مدرک تحصیلی، جایگاه شغلی) تفاوت معنی داری وجود دارد.۱-۷ قلمرو تحقیق:

۱-۷-۱ قلمروموضوعی تحقیق:

این پژوهش در حوزه بازاریابی و رفتار سازمانی تحت عنوان ((ارزیابی تعالی سازمانی شرکت گاز استان مرکزیبر اساس مدل EFQM)) انجام گرفته است.

 

۱-۷-۲ قلمرو مکانی تحقیق:

تحقیق حاضر در شرکت گاز استان مرکزی انجام گرفته است.
۱-۷-۳ قلمرو زمانی تحقیق:
این تحقیق از مهر ماه ۱۳۹۳ تا دی ۱۳۹۳ ادامه داشته است.
۱-۸ تعاریف متغیرها

 

۱-۸-۱تعاریف مفهومی متغیرها

تعالی سازمانی: تعالی سازمانی عبارت است از: معرفی تعمدی و منطقی، ایجاد تقویت و اشاعه به منظور بهبود اثربخشی سازمان (لوتانز،۲۰۰۰).
ابعاد متغیر تعالی سازمانی

 

 

رهبری: عنصر رهبری را آنگاه در می‎یابیم که کارکنان خود را از قید مقررات جاری رها کرده و در خلق شرایط و مقررات جدید مشارکت نمایند پیتر سنگه[۴] (گرامی، ۱۳۸۴، ص ۱۹)

راهبرد[۵]: سازمان‎های متعالی مأموریت و چشم انداز خود را از طریق توسعه یک راهبردها، برنامه مشی کنند. خط متمرکز بر ذی نفعان پیاده می ها، اهداف و فرایندها برای تحقق راهبرد، توسعه داده شوند. شده و جاری می‌شوند.
جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

کارکنان[۶]: سازمان های متعالی، کارکنانشان را ارج می‎نهند و فرهنگی را ایجاد می‎کنند که تحقق اهداف فردی و سازمانی همراه با منافع متقابل را ممکن می‎سازد. آنها قابلیت‎های کارکنان خود را توسعه داده و عدالت و برابری را ترویج می‎دهند.

شراکت و منابع[۷]: سازمان‌های متعالی شراکت‌های خارجی، تأمین کنندگان و منابع داخلی را به منظور پشتیبانی از راهبرد و خط‌مشیها و عملیات اثر بخش فرایندها، برنامه‌ریزی و مدیریت می‌کنند.

فرایندها، محصولات و خدمات[۸]: سازمان‎های متعالی فرایندها، محصولات و خدمات را به منظور خلق ارزش افزوده برای مشتریان و سایر ذی نفعانشان طراحی و مدیریت کرده و بهبود می‌دهند.

نتایج مشتریان[۹]: سازمان های متعالی مجموعه‎ای از شاخص‎های عملکردی و دستاوردهای مرتبط را بر مبنای نیازها به انتظارات مشتریانشان برای تعیین جاری سازی موفق راهبرد و خط‌مشی های پشتیبان، توسعه داده و در مورد آنها توافق می‌کنند.

نتایج کارکنان[۱۰]: سازمان‎های متعالی مجموعه‎ای از شاخص‎های عملکردی و دستاوردهای مرتبط را بر مبنای نیازها و انتظارات کارکنانش برای تعیین جاری سازی موفق راهبرد و خط‎مشی‎های پشتیبان، توسعه داده و در مورد آنها توافق می‎کنند.

نتایج جامعه[۱۱]: سازمان‎های متعالی مجموعه‎ای از شاخص‎های عملکردی و دستاوردهای مرتبط را
بر مبنای نیازها و انتظارات ذینفعان بیرونی مرتبط برای تعیین جاری سازی موفق راهبرد مربوط به جامعه و محیط زیست و خط‎مشیهای پشتیبان مرتبط، توسعه داده و در مورد آنها توافق می‎کنند.
عکس مرتبط با محیط زیست

 

نتایج کلیدی[۱۲]: سازمان های متعالی مجموعه‌ای از نتایج کلیدی مالی و غیر مالی را بر مبنای نیازها و انتظارات ذی نفعان کلیدیشان برای تعیین جاری سازی موفق راهبردی، توسعه داده و در مورد آنها توافق می‌کنند (امیری، ۱۳۸۹)

۱-۸-۲تعاریف عملیاتی متغیرها

 

 

رهبری: از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و با ۵ گویه از سوال ۱ تا ۵ سنجیده می‌شود.

راهبرد: از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و با ۴ گویه از سوال ۶ تا ۹ سنجیده می‌شود.

کارکنان:از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و با ۳ گویه از سوال ۱۰ تا ۱۲ سنجیده می‌شود.

شراکت و منابع: از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و با ۴ گویه از سوال ۱۳ تا ۱۶ سنجیده می‌شود.

فرایندها، محصولات و خدمات: از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و با ۳ گویه از سوال ۱۷ تا ۱۹ سنجیده می‌شود.

نتایج مشتریان: از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و با ۴ گویه از سوال ۲۹ تا ۳۲ سنجیده می‌شود.

نتایج کارکنان:از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و با ۴ گویه از سوال ۲۵ تا ۲۸ سنجیده می‌شود.

نتایج جامعه:.از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است و با ۵ گویه از سوال ۲۰ تا ۲۴ سنجیده می‌شود.

۱-۸- مدل مفهومی تحقیق:

نتایج توانمندسازها
رهبری
شراکت و منابع
فرایندها، محصولات، خدمات
نتایج کارکنان
نتایج جامعه
نتایج کلیدی
کارکنان
راهبرد
نتایج مشتریان
یادگیری و خلاقیت

 

فصل دوم:

 

ادبیات تحقیق

 

۲-۱-مقدمه:

در عصر کنونی، تحولات شگرف دانش مدیریت وجود نظام ارزیابی را اجتناب‌ناپذیر کرده است؛ به گونه‌ای که فقدان ارزیابی در ابعاد مختلف سازمان اعم از ارزیابی استفاده از منابع و امکانات، کارکنان، اهداف و استراتژی‌ها، یکی از علائم بیماری سازمان قلمداد می‌شود. هر سازمان به منظور آگاهی از میزان مطلوبیت و کیفیت فعالیت‌های خود به ویژه در محیط‌های پیچیده پویا، نیاز مبرم به نظام ارزیابی دارد. از سوی دیگر نبود نظام ارزیابی و کنترل در یک سیستم به مبنای عدم برقراری ارتباط با محیط درون و برون سازمانی تلقی می‌شود که پیامد آن کهولت و در نهایت مرگ سازمان است.
در خصوص سیستم‌های اداری شرکت گاز نیز باید گفت، امروزه فشار بسیار زیادی بر این سیستم‌ها وارد می­ شود تا بهره‌وری خود را بهبود بخشند.پیشرفت‌های تکنولوژیک، رشد انتظارات مشتریان، افزایش تقاضا، کمبود منابع، افزایش رقابت، بعلاوه نگرانیهائی که در مورد قصورات و خطایای سیستم‌های سازمانی وجود دارد، موجب گردیده است که بر مسئله اندازه ­گیری و ارزیابی دقیق و صریح بهره‌وری سازمان‌ها تاکید بسیاری شود (خلیل نژاد، ۱۳۸۲، ص ۳ ). در این فصل ما به مبانی نظری پژوهش و پیشینه داخلی و خارجی و سازمان مورد بررسی تحقیق می‌پردازیم.

 

۲-۲ تعریف تعالی سازمانی

آنچه به عنوان سؤال بزرگ، فراروی سازمان‌ها قرار دارد این است که با چه ابزاری و چگونه می‌توان ضمن بررسی موارد مختلف، به شکل جامع تمام نقاط قوت و حوزه‌های قابل بهبود را شناسایی و خود را برای حضوری موفق در عرصه رقابت آماده کرد. امروزه اندیشمندان و متفکران بهره‌وری بر مدیریت کیفیت جامع به عنوان راه‌حل فراگیر برای افزایش کارامدی سازمان‌ها از طریق ایجاد سیستمی در مدیریت که ضامن انجام کارها به‌طور صحیح، مداوم و در همه سطوح و زوایای سازمان باشد تأکید دارند. در چارچوب توجه به مدیریت کیفیت جامع، مدل‌های تعالی سازمان به عنوان ابزاری برای استقرار سیستم‌ها و نظام‌های مختلف مدیریتی در سازمان‌ها و نیز ابزاری برای سنجش میزان موفقیت آنها در استقرار این نظام‌ها معرفی شده‌اند. به کارگیری این مدل‌ها در سازمان‌های مختلف، نشان‌دهنده رشد قابل توجهی است که در شاخص‌های عملکرد آنها اتفاق افتاده است. صرف‌نظر از اینکه سازمان در چه بخشی فعالیت می‌کند و اندازه آن در مقیاس‌های اقتصادی چقدر است، برای اینکه بتواند به موفقیت دست یابد، باید چارچوب مدیریتی مناسب را برای خود انتخاب کند. مدل تعالی سازمانی، ابزار عملیاتی قوی است که برای مقاصد مختلف سازمان‌ها به کار می‌رود. تعالی سازمانی، برداشت نظری و تئوریک نیست بلکه کسب و ارائه نتایج ملموس و قابل مشاهده‌ای است که مبتنی‌بر شواهد بوده، پایداری و دوام داشته باشد.
عکس مرتبط با اقتصاد
در پاسخ به نیاز سازمان‌ها برای عملکرد برتر، دانش مدیریت توسعه یافته و فنون و نظام‌های گوناگون مدیریتی عرضه شده است که در ارتقای بهره‌وری نیز نقش ارزنده و شایسته ایفا کرده است. در دهه‌ های اخیر، سرعت و تنوع، توسعه علوم و فنون و نظام‌های مدیریت به حدی بوده که نوعی آشفتگی ذهنی و دشواری انتخاب در واحدهای کسب و کار ایجاد کرده است. مدل‌های تعالی کسب و کار، در پاسخ به این نیاز شکل گرفته‌اند که مجموعه فنون و نظام‌های مدیریتی را در قالبی یکپارچه و سازگار با عملکردهای مؤثر و کاربردی آسان در اختیار بنگاه‌ها قرار دهند(هارینگتون،۲۰۰۵).

 

۷ـ محمد بن عبدالجبار قمّی، ۵۳ حدیث، ۳ درصد.
۸ـ عبد الله بن جعفر حمیری، ۲۸ حدیث، ۵/۱ درصد.
۹ـ عباس بن معروف، ۲۷ حدیث، ۴/۱ درصد.
۱۰ـ حسن بن محمد بن عمران اشعری، ۲۱ حدیث، ۱ درصد.
ملاحظۀ این فهرست نشان می‌دهد که مشایخ اصلی صفار در کتاب بصائر همگی از بزرگان، ثقات و محدثان جلیل‌القدری هستند که جملگی از اصحاب ائمه† بودند و دانشمندان رجال بالاتفاق آنها را ستوده و توثیق نموده‌اند.
۳ـ شاگردان
بی‌تردید راویان و محدثان بسیاری از محضر این نویسنده و محدث بزرگ استفاده برده و از خرمن دانش و فضل او خوشه‌ها برچیده‌اند که از آن جمله‌اند:
۱ـ محمّد بن الحسن بن احمد بن الولید: متوفای ۳۴۳ هجری، وی راوی تمام کتاب‌های صفّار به غیر از بصائر الدرجات است. حدود ۷۰ درصد روایات نقل شده از صفّار به واسطه ایشان می باشد، تنها در کتب اربعه حدود ۷۰۰ روایت بواسطه ایشان از صفّار نقل شده است، نجاشی از ایشان با عباراتی چون «شیخ القمیّین وفقیههم ووجههم، ثقه ثقه، عین[۱۹]» یاد می‌کند.
۲ـ محمّد بن یحیی العطّار: راوی بصائر الدرجات، پس از ابن ولید بیشترین روایت را از صفّار نقل کرده است.
۳ـ سعد بن عبد الله القمّی: امام حسن عسکری† را ملاقات کرده است[۲۰]، متوفای ۳۰۱ و بنا بر قولی ۲۹۹ هجری.
۴ـ محمّد بن یعقوب کلینی: متوفای ۳۲۸ هجری قمری. صفّار را جزو مشایخ کلینی برشمرده‌اند،[۲۱] البته کلینی در کتاب کافی با واسطه از او نقل کرده است.
۵ـ احمد بن محمد العاصمی.
۶ـ علی بن الحسین بن بابویه: متوفای ۳۲۹ پدر شیخ صدوق.
۷ـ احمد بن ادریس: متوفای ۳۰۶ هجری.
کسب فیض و دانش اندرزی از اساتید بزرگ از یک سو و تلمذّ و دانشجویی عالمان بزرگ از محضر یک استاد، از سوی دیگر مؤیّد و مهر تأییدی است بر عظمت علمی و وسعت دانش یک عالم، در مورد صفّار همچنان که گذشت. مشایخ اصلی او از فحول و بزرگان و از اصحاب ائمه‰ بودند و شاگردان صفّار نیز عمدتاً محدثانی کبیر و عالمانی بلندمرتبه بودند که بیان شخصیت هر یک از آنان تحقیقی مجزا می‌طلبد.
۴ـ گفته‌های پسینیان
تعابیر به کار رفته توسط علمای رجالی در مورد یک فرد، اگرچه اولا و بالذات وثاقت و یا عدم وثاقت یک فرد را نشان می‌دهد، اما ثانیاً و بالعرض می‌تواند گزارشی از شخصیت علمی و اجتماعی او نیز باشد. توصیف مرحوم نجاشی از صفّار با تعابیری چون «کان وجهاً فی اصحابنا القمیین، عظیم القدر، راجحاً[۲۲]» شخصیت و منزلت والای علمی او را نشان می‌دهد. نگاهی اجمالی به توصیفات بزرگان پس از او، حکایت از اتفاق‌نظر آنان در مورد جلالت قدر و جایگاه بلند علمی او دارد.[۲۳]
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
ب: آشنایی با کتاب
۱ـ عنوان کتاب
عنوان اصلی کتاب «بصائر الدرجات» است که در کتب رجال و فهرست با این عنوان به جناب صفّار نسبت داده شده است و منابع متاخر نیز با همین عنوان، اقدام به نقل روایت از آن کرده‌اند. اما در نسخه‌های چاپ شده به این عنوان، عباراتی اضافه شده است، در نسخه‌ای قدیمی که در تبریز چاپ شده، عنوان کتاب «بصائر الدرجات فی علوم آل محمد و ما خصّهم الله به» ذکر شده است و در نسخه‌ای دیگر که در قم در سال ۱۴۰۴ قمری چاپ شده و چاپ مجددی از همان چاپ تبریز می‌باشد، کتاب با عنوان «بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد…» نامیده شده است. احتمال می‌رود که عبارات اضافه شده، بعدها توسط نسخه‌برداران یا مصحّحین انجام شده باشد. در هر حال عنوان اصلی کتاب، بصائر الدرجات می‌باشد. در معنای این عنوان سه احتمال وجود دارد:
۱ـ اضافه به تقدیر لام: یعنی بصیرت‌های نسبت به درجات صاحبان درجات بلند، همچون پیامبر اکرم… و اهل بیت آن حضرت.
۲ـ احتمال به تقدیر من: بصیرت‌های حاصل از درجات و مقامات صاحبان درجات.
۳ـ احتمال ضعیف ـ اضافه بیانیّه ـ: بصائرُ هی‌الدرجات.
۲ـ انتساب کتاب
رجال‌شناس و فهرست‌نگار بزرگ شیعه، احمد بن علی نجاشی در رجال خود، کتاب بصائر الدرجات را به محمد بن الحسن الصفّار نسبت داده است[۲۴]. شیخ طوسی نیز در «الفهرست»، «بصائر الدرجات» را از جمله کتاب‌های صفّار برشمرده است[۲۵] و علمای دیگر نیز در کتاب‌های خود، این کتاب را به صفّار نسبت داده‌اند. البته کتاب دیگری نیز به همین نام به سعد بن عبد الله قمی نسبت داده شده است[۲۶]، اما اجمالاً باید گفت که، کتاب «بصائر الدرجات» سعد بن عبد الله به دست ما نرسیده و تنها خلاصه‌ای از آن تحت عنوان «مختصر بصائر الدرجات» موجود است و برخلاف تصور عمومی، که مختصر بصائر الدرجات را خلاصه‌ای از بصائر الدرجات صفّار می‌دانند، این کتاب خلاصه و منتخبی است از کتاب بصائر الدرجات سعد بن عبد الله قمّی، به همراه روایاتی از کتب دیگر که توسط حسن بن سلیمان بن محمّد بن خالد حلّی، خلاصه و تألیف شده است.[۲۷]
برخی در انتساب این کتاب به صفّار دچار تردید گشته‌اند، و منشأ این تردید، عدم نقل کتاب توسط ابن‌ولید بوده است[۲۸]، اما صرف عدم نقل کتاب توسط ابن‌ولید نمی‌تواند دلیل موجّهی برای این تردید باشد؛ چرا که هم نجاشی و هم شیخ طوسی کتاب بصائر را از طریق صحیح دیگری، توسط محمد بن یحیی العطّار، از صفّار روایت کرده‌اند؛ اما سؤال اساسی این است که آیا بصائر الدرجات موجود، همان کتابی است که بزرگان رجال به صفّار نسبت داده‌اند؟ پاسخ به این پرسش، نیازمند تحقیقات گسترده‌ای است که می‌تواند موضوع پایان‌نامه‌ای قرار بگیرد. نگارنده با اعتماد به کتاب چاپ شده‌ای که در دسترس می‌باشد، پایان‌نامه خود را تدوین خواهد کرد و پیش‌فرض ما در این پژوهش این است که کتاب بصائر الدرجات موجود همان کتاب منتسب به جناب صفّار می‌باشد.
۳ـ موضوع، محتوا و انگیزه تألیف
کتاب بصائر الدرجات، کتابی حدیثی است با موضوعی کلامی؛ چرا که موضوع اصلی کتاب امامت و بیان فضائل اهل بیت‰ می‌باشد. این کتاب مجموعه‌ای از احادیثی است که سعی دارد چهره واقعی ائمه هدی‰ را نشان دهد به این خاطر، روایات آن همواره مورد توجه علمای شیعه بوده است. شیخ حرّ عاملی صاحب وسائل ‌الشیعه و علامه مجلسی صاحب بحارالانوار بر آن اعتماد و از آن نقل کرده‌اند. گر چه کتاب فاقد مقدمه و هرگونه توضیحی از سوی نویسنده است و به انگیزه نگارش آن اشاره‌ای نشده است، اما از محتوای کتاب چنین برمی‌آید که هدف مؤلف تبیین جایگاه وجودی ائمه‰ در عالم هستی و بیان فضائل و مقامات عظیم معنوی آنان می‌باشد و با موقعیّت زمانی که مقارن ایام غیبت صغری است و بحث امامت و مسائل مربوط به امام از قبیل علم امام و… جزو مباحث متداول مجامع علمی است، مطابقت دارد.
۴ـ احادیث و ابواب کتاب
این کتاب شامل ۱۸۸۱ حدیث است که در ده جزء و هر جزء چندین باب تنظیم شده است:
جزء اول شامل ۲۳۵ حدیث در ۲۴ باب
جزء دوم شامل ۲۱۲ حدیث در ۲۱ باب
جزء سوم شامل ۱۶۳ حدیث در ۱۴ باب
جزء چهارم شامل ۱۷۱ حدیث در ۱۲ باب
جزء پنجم شامل ۱۴۸ حدیث در ۱۷ باب
جزء ششم شامل ۱۸۲ حدیث در ۱۸ باب
جزء هفتم شامل ۱۹۹ حدیث در ۲۰ باب
جزء هشتم شامل ۱۵۳ حدیث در ۱۸ باب
جزء نهم شامل ۱۸۰ حدیث در ۲۲ باب
جزء دهم شامل ۲۳۸ حدیث در ۲۲ باب.
عناوین برخی از ابواب کتاب:
فی العلم انّ طلبه فریضه علی الناس ـ فضل العالم علی العابد ـ ما امرالناس بان یطلبوا العلم من معدنه و معدنه آل محمّد‰ ـ انّ العلماء هم آل محمّد‰ ـ فی انّ علم آل محمّد سرّ مستسر ـ فی ولایه امیرالمؤمنین† ـ فی خلق ابدان الائمه‰ وفی خلق ارواحهم وشیعتهم ـ فی ائمّه‰ انّهم ورثوا علم ادم وجمیع الانبیاء ـ ما عند الائمه من کتب الأولین، کتب الانبیاء التوریه والانجیل والزبور وصحف ابراهیم ـ فی الامام انه ترایا له جبرئیل و میکائیل وملک الموت ـ فی الائمه‰ انهم یعرفون الاضمار وحدیث النفس قبل أن یخبروا به ـ فی الائمه† انهم یعرفون آجال شیعتهم وسبب ما یصیبهم ـ فی الائمه‰ انهم یعرفون منطق الطیر ـ فی الائمه‰ انّهم اعطوا خزائن الارض ـ فی الائمه‰ ان عندهم اسرار الله یُؤدّی بعضهم الی بعض وهم أمناؤه ـ التفویض الی رسول الله… ـ فی امیرالمؤمنین† انّه قسیم النار والجنه ـ الارض لا تخلوا من الحجّه وهم الائمه‰ و… .
۵ـ سبک‌شناسی بصائر الدرجات
جناب صفّار در ابتدای هر حدیث، سند آن را به طور کامل ذکر می‌کند، مگر در صورتی که دو حدیث پشت سر هم دارای یک سند بوده که حدیث دوم را با لفظ «وبهذالاسناد» آورده است و در مواردی که سندها متفاوت است؛ اما متن حدیث یکی است، متن را دوباره ذکر نکرده، و تنها به ذکر سند اکتفا نموده است. در ابتدای اکثر احادیث لفظ «حدثنا یا حدثنی» آمده و به ندرت حدیث با نام راوی شروع شده است. ایشان در برخی موارد پس از ذکر احادیث یک باب، بخشی تحت عنوان «باب‌النوادر» یا «نادر من الباب» آورده است که شامل یک یا چند حدیث میشود. جناب صفّار در این کتاب تنها به ذکر احادیث اکتفا نموده و هیچگونه بیانی نه در مورد سند و نه در مورد متن ندارد. اجزاء کتاب فاقد عنوان است اما مؤلّف سعی کرده بر اساس مضمون روایات به عنوان‌دهی ابواب بپردازد، در اکثر موارد، الفاظ عناوین از خود روایات اخذ شده است. به طور کلی کتاب از نظم منطقی خاصی پیروی نمی‌کند، اگرچه مؤلّف در صدد بوده چنین نظمی را بوجود آورد، در هر حال با توجه به عصر مؤلّف که نگارش و تألیف کتاب در آغاز راه بوده، عملکرد جناب صفّار ارزشمند و قابل تقدیر است.
۶ـ اهمیت و اعتبار کتاب
بحث امامت و ولایت از مباحث ریشهای و اساسی در حوزه فکر اسلامی است و یکی از مباحث دامنهدار و پرچالشی است که سابقهای به درازای ظهور اسلام دارد؛ چرا که تا حجّتی بر روی زمین است، امامت بحث روز و تازه محافل علمی جهان اسلام بخصوص تشیع میباشد. پرداختن به این مباحث و تبیین جایگاه و شأن امام و بیان فضائل آل محمّد‰، آن هم از دریچه احادیث معصومین و از لسان خود امام، برای شناخت وظایف خود در تنظیم نوع روابط اعتقادی، عاطفی و پیروی عملی با پیشوایان برگزیده الهی قطعاً کاری بزرگ است و همین مسأله باعث شده تا بصائر الدرجات صفّار، همواره مورد توجه علما و بزرگان مکتب تشیع باشد.
بزرگانی چون کلینی از آن روایت کرده و تحت تأثیر آن بودهاند[۲۹]، علامه مجلسی در بحارالانوار ضمن توثیق این کتاب آن را در زمره مصادر و مدارک خود آورده است و در بیان جایگاه بصائر الدرجات صفّار مینویسد: «بصائر الدرجات از اصول معتبری است که بزرگانی چون شیخ کلینی و دیگران از آن نقل روایت کردهاند[۳۰]». شیخ حرّ عاملی نیز ضمن توثیق کتاب آن را جزو مصادر کتاب خود قرار داده است.[۳۱]
صرفنظر از اشکالات و شبهاتی که ممکن است به بخشهایی از کتاب وارد باشد، اما به طور کلّی این کتاب از اصول معتبره و از منابع مورد اعتماد نزد اصحاب حدیث بوده است و همه فهرستنویسان نام آن را ذکر کردهاند و همچنان که خواهد آمد، وجود نسخ متعدد از آن بر اعتبار کتاب صحّه دارد.
۷ـ طریقۀ وصول کتاب
راوی بصائر الدرجات، محمّد بن یحیی العطّار است که از محدثان و مشایخ امامیه در قم بوده است. نجاشی بصائر الدرجات را از طریق ابوعبد الله بن شاذان از احمد بن محمّد بن یحیی از محمّد بن یحیی العطّار و او از صفّار روایت میکند[۳۲]. شیخ طوسی نیز بصائر را از طریق حسین بن عبیدالله از احمد بن محمد بن یحیی از محمّد بن یحیی العطّار از صفّار روایت کرده است[۳۳]. صاحب وسائل الشیعه که بصائر الدرجات را در زمرۀ مصادر معتبر و قابل اعتمادِ کتاب خود قرار داده، طریقِ خود را در خاتمه کتاب به شیخ طوسی بیان کرده و صفّار را از جمله افرادی شمرده است که از این طریق کتب و روایات آنها را نقل میکند. با این بیان معلوم میشود که کتاب از طرق معتبری روایت شده است.
۸ـ نسخه های کتاب
بصائر الدرجات از جمله کتابهای پر نسخه است، بیش از ۳۰ نسخه خطی از بصائر در کشور وجود دارد؛ البته اکثر آنها ناقصتر از کتاب مطبوع است. به اعتقاد برخی از محققان کتاب بصائر الدرجات در ابتدا کتاب کوچکی بوده که از نظر ترتیب با کتاب حاضر متفاوت بوده است. سپس مؤلف به تدریج بر ابواب آن افزوده تا آنکه به شکل کنونی درآمده است و آنچه در طول قرون بعد در دست علمای شیعه متداول بوده، دو کتاب بصائر منسوب به صفّار بوده است، یکی بصائر الدرجات صغری و دیگری بصائر الدرجات کبری[۳۴]. چنانچه صاحب وسائل الشیعه به هنگام برشماری مدارک کتاب خود به این امر تصریح کرده است: «و هی نسختان: کبری و صغری»[۳۵] ظاهر کلام صاحب وسائل آن است که بصائر الدرجات صغری در دست او بوده است. مؤید دیگر قول شیخ طوسی در فهرست است آنجا که مینویسد: «وزیاده کتاب بصائر الدرجات».[۳۶]
مرحوم آقا بزرگ تهرانی نیز وجود نسخه های متعدد برای بصائر الدرجات را تأیید کرده و خود وی نیز موفق به رؤیت برخی از آنها شده است و مطابقت آنها با نسخهای که در ایران به همراه کتاب نفس الرحمن در سال ۱۲۸۵ ق چاپ شده است را احراز کرده است. وی در عین حال اشاره دارد که نسخهای دیگر از بصائر را روایت کرده که از نظر ترتیب ابواب و اجزاء با نسخه چاپ شده در ایران مطابقت نداشته که ظاهراً همان نسخه «بصائر الدرجات صغری» بوده است.[۳۷]
و چنانچه گفته شد بصائر الدرجات مشتمل بر ۱۰ جزء است در حالیکه به گفته شیخ آقا بزرگ تهرانی برخی نسخ مشتمل بر ۴ جزء هستند. در اینجا به تعدادی از نسخ بصائر الدرجات اشارهای میشود:
۱ـ قدیمیترین نسخهای که از بصائر موجود است، نسخهای است که در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی وجود دارد به شماره ۴/۳۸۲، زمان کتابت این نسخه ۵۹۱ هجری قمری است.
۲ـ نسخه دیگری در کتابخانه حضرت آیت الله مرعشی نجفی به شماره ۲۰/۲۱۹ وجود دارد که تاریخ کتابت آن محرم سال ۹۷۵ هجری قمری است.
۳ـ نسخهای در کتابخانه فاضل خوانساری است و تاریخ کتابت آن ۱۰۵۰ هجری قمری است.
۴ـ نسخهای، مربوط به کتابخانه سید حسن صدرالدینی است به خط محمّد زکیّ بن ابراهیم الجروقانی و روز جمعه ۱۸ ذیالحجه سال ۱۰۵۹ از کتابت آن فارغ گشته است.
۵ـ نسخهای در کتابخانه حسینیّه در نجف اشرف موجود است و با نسخه چاپ شده در سال ۱۲۸۵ قمری در ایران مطابقت دارد و تنها ۱۷۰ حدیث از نسخه چاپ شده کمتر دارد.
۹ـ ترجمه و شرحهای کتاب
با توجه به جستجوی فراوان متأسفانه به وجود ترجمه یا شرحی چاپ شده یا نسخهای چاپ نشده دست نیافتم. البته بنا بر نقل مرحوم آقا بزرگ، این کتاب دو ترجمه داشته است:
۱ـ ترجمه بصائر الدرجات از ایاز بن عبد الله الکتابی که در سال ۵۷۹ نوشته است.
۲ـ ترجمه بصائر الدرجات از محمّد باقر بن عبد الرزاق لاهیجی که در سال ۱۰۸۳ نوشته شده است.[۳۸]

فصل اول:
علم اهل بیت در بصائر الدرجات
یکی از موضوعات مهم اعتقادی بحث علم پیشوایان الهی است که از مباحث کهن و بحثانگیز در حوزه دانش کلام و حدیث است. نحوه اعتقاد در این مسأله تأثیر سرنوشتسازی در مسیر زندگی انسان دارد و در نوع برقراری ارتباط با رهبران الهی و پیشوایان دینی تأثیرگذار میباشد. انکار خصوصیات بارز معصومین از جمله علم ویژه و آگاهی های مخصوص آنها، دلسردی و عدم تبعیت از آنها را به دنبال دارد، و لازمه تبعیت کامل و صحیح، شناخت بهتر و آگاهی دقیق از مقامات و مراتب حیرتانگیز علمی آن بزرگواران میباشد. اگرچه میتوان این بحث را به طور عامتری مطرح کرد که شامل علم معصومین‰ باشد، اما دایره بحث ما در این نوشتار علم اهل بیت‰ است، آن هم از دریچه کتاب بصائر الدرجات؛ همچنانکه اشاره شد، بخش مهمی از حجم کتاب بصائر الدرجات را روایات مربوط به علم آل محمّد‰ دربر گرفته است و شاید همین امر باعث شده تا برخی این کتاب را تحت عنوان «بصائر الدرجات فی علوم آل محمّد‰ وما خصهم الله به» بنامند.[۳۹] قبل از آنکه تفصیلاً به بررسی دیدگاه کتاب در مورد علم اهل بیت‰ بپردازیم، تذکر دو نکته لازم به نظر میرسد:
۱ـ مراد از اهل بیت‰ وجود مقدس پیامبر اکرم…، امیرالمؤمنین†، فاطمۀ زهراƒ و ۱۱ امام معصوم از فرزندان آن بزرگواران میباشد. نبی مکرم اسلام عنایت ویژهای به معرفی اهل بیت داشتند که نظیر آن در کمتر موردی دیده میشود، خصوصاً پس از نزول آیه شریفه }           {[۴۰]، که روشن شدن مصادیق اهل بیت برای برخی، مورد سؤال بود، به ویژه در مورد همسران آن حضرت، که داخل بودن آنان در اهل بیت برای خودشان و دیگران مورد ابهام بوده است، حضرت رسول… در مواقع متعدد و از راه های گوناگون اهل بیت را معرفی نمودهاند. در مواقعی با تصریح به نام کسانی که آیه در مورد آنان نازل شده است و یا کسانی را که آیه در مورد آنها نازل شده، زیر کساء وارد کرده و دیگران را منع فرموده و به صراحت مصادیق اهل بیت را معرفی نمود و یا چندین ماه، هر گاه برای نماز بیرون میآمد، از خانۀ فاطمهƒ می‌گذشت و میفرمود: «السلام علیکم اهل البیت. الصلاه الصلاه، انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا»[۴۱] و موارد بسیار دیگر که در منابع متعدد شیعه و سنی و به طرق مختلف روایت شده و به طور قطع میتوان در مورد آنها ادعای تواتر کرد؛[۴۲] در نتیجه دائره بحث، علاوه بر ائمه هدی‰، پیامبر اکرم… و صدیقه کبریƒ را نیز شامل میشود و هر آنچه در طول بحث برای ائمه‰ اثبات شود به طریق اولی برای پیامبر اکرم ثابت خواهد بود و در مورد حضرت زهراƒ نیز با استناد به آیات و روایاتی که در مناقب و فضائل آن حضرت وارد شده و آن حضرت را صاحب ولایت کبری و در فضائل همردیف ائمه‰ قرار میدهد[۴۳]، از جمله روایات متعددی که در همین کتاب بصائر الدرجات روایت شده است و اشاره به محدث بودن آن حضرت دارد و یا مراجعه ائمه هدی به مصحف آن حضرت به عنوان یکی از منابع علوم ائمه هدی، همگی بیانگر آن است که آنچه برای ائمه اثبات شود در حق ایشان نیز ثابت خواهد بود.
۲ـ اهل بیت‰ دارای دو گونه علم هستند:

 

جهت

سوال۴: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه متن کتاب علوم تجربی پایه ۸۴
سوال۵: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه متن کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی ۸۶
سوال۲: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه پرسش های کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی : ۹۱
سوال۳: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه پرسش های کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی : ۹۳
سوال۴: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه پرسش های کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی : ۹۵
سوال۶: بررسی میزان به کارگیری روش فعال در ارائه پرسش های کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی : ۹۷
سوال۱: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی ۱۰۱
سوال۲: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی ۱۰۳
سوال۳: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی ۱۰۵
سوال۴: بررسی میزان به کارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی : ۱۰۷
مشخصات جدول شماره ( ۱۴ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی : ۱۰۷
سوال۵: بررسی میزان بکارگیری روش فعال در ارائه تصاویر کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی ۱۰۹
فصل پنجم ۱۱۱
بحث ونتیجه گیری ۱۱۱
مقدمه ۱۱۲
نتیجه گیری ۱۱۳
پیشنهادات ۱۱۷
محدودیت های محقق: ۱۱۹
منابع و مآخذ ۱۲۰
منابع فارسی ۱۲۰
منابع خارجی ۱۲۴
فهرست جداول ونمودارها
جدول صفحه
(۱ ـ ۳): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی ۶۹
(۲ ـ ۳): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی ۷۰
(۳ ـ ۳): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی ۷۱
(۴ ـ ۳): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی ۷۲
(۵ ـ ۳): مشخصات کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی ۷۲
( ۶ ـ ۳ ) : توزیع فراوانی مربوط به متن های کتاب ۷۸
( ۷ ـ ۳ ) توزیع فراوانی اطلاعات مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی ۸۰
( ۸ ـ ۳ ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی ۸۲
( ۱ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی ۸۴
( ۲ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی ۸۶
( ۳ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی ۸۲
( ۴ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی ۸۴
( ۵ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی ۸۶
( ۶ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی ۸۹
( ۷ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی : ۹۱
( ۸ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی ۹۳
( ۹ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی ۹۵
( ۱۰ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی ۹۷
(۱۰-۴)توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی ۹۷
( ۱۱ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی : ۱۰۱
( ۱۲ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویرکتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی : ۱۰۳
(۴-۱۳)جدول توزیع اطلاعات مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی ۱۰۵
( ۱۳ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی : ۱۰۵
( ۱۴ ـ ۴ ) : توزیع فراوانی مربوط به تصاویرکتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی : ۱۰۹
(۱۴-۴):جدول توزیع فراوانی مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی ۱۱۰
فهرست نمودارها
نمودار صفحه
( ۱ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی در فصل های مورد نظر ۷۹
( ۲ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی در فصل های مورد نظر ۸۱
( ۳ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی در فصل های مورد نظر ۸۳
( ۵ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به متن کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی در فصل های مورد نظر ۸۷
( ۶ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی در فصل های مورد نظر ۹۰
( ۷ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی در فصل های مورد نظر ۹۲
( ۸ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کل کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی در فصل های مورد نظر ۹۴
( ۹ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی در فصل های مورد نظر ۹۶
( ۱۰ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به پرسش های کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی در فصل های مورد نظر ۹۸
( ۱۱ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی در فصل های مورد نظر ۱۰۲
( ۱۲ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی در فصل های مورد نظر . ۱۰۴
( ۱۳ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویرکتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی در فصل های مورد نظر ۱۰۶
( ۱۴ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویر کتاب علوم تجربی پایه چهارم ابتدایی در فصل های مورد نظر
( ۱۵ ـ ۴ ) : مقایسه ضرایب درگیری مربوط به تصاویرکتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی در فصل های مورد نظر
چکیده
موضوع تحقیق :تحلیل محتوای کتب علوم تجربی دوره ی ابتدایی به روش ویلیام رومی در سال تحصیلی (۸۸-۱۳۸۷).
دراین پژوهش ازتکنیک “تحلیل محتوا” که جنبه ی عینی ،واقعی ووصف نگاری که توسط ویلیام رومی در کتاب های “شیوهای پژوهشی در آموزش علوم” مطرح گردیده وازطریق آن می توان محتوایی راکه به صورت فعال واز محتوای غیر فعال جدا کرده و به عبارت دیگر با بهره گرفتن از این روش می توان ومشخص نمود که محتوای یک کتاب تا چه حد قادر است که فراگیر رابه فعالیت وادارواورادرتجارب یادگیری سهیم نماید. جامعه آماری این پژوهش شامل کتابهای علوم تجربی پایه های اول تا پنجم ابتدایی در سال تحصیلی (۸۸-۱۳۸۷)می باشد.به منظور رسیدن به نتایج تحقیق و قابل اعتماددرمورد کتاب های مذکور کلیه محتوادر قسمت های متن ،پرسش،وتصاویر به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته ودر واقع نمونه پژوهش منطبق با جامعه آماری می باشد وبرای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز هر یک ازاجزای محتوای از کتابهای ذکرشده مورداستفاده قرارگرفته است،درتجزیه وتحلیل داده ها از ضریب درگیری یادگیرنده که به وسیله ویلیام رومی ،ضریب درگیری مطلوب در حد فاصل۴/.تا۵/۱ مطرح شده استفاده گردیده که لازم به ذکراست که نتایج پژوهش نشان دهنده:که در مورد متن کتاب علوم تجربی پایه اول تا پنجم ابتدایی به ترتیب ،باضریبدرگیری (۹۱/.)، (۷۱/.)، (۸۳/.)، (۴۷/.)، (۷۵/.) است،بنابراین پنج پایه به صورت فعالی ارائه شده ودر حد مطلوب می باشد. ودر مورد پرسشها ضرایب درگیری پنج پایه علوم تجربی ،پایه های اول،سوم،چهارم،وپنجم به ترتیب،(۱۳/۱)، (۷۶/.)،(۵۴/.) ،(۵۰/.)، به صورت فعالی ارائه شده و پایه دوم ،ضریب درگیری(۹۱/۱) که به طور کلی پیچیده بوده،درمورد تصاویرکتب علوم تجربی پایه های،اولتاچهارم ابتدایی بترتیب ،(۹/.)،(۹۶/.)،(۴۰/.)،(۴۳/.) وبه صورت فعالی ارائه شده اما پایه پنجم ابتدایی با ضریب درگیری( ۲۵/.)که ازحداقل نیز(۴/.) پایین ترودرحد مطلوب نبوده وغیرفعالی است.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

مقدمه :

۱۰

۶

 

۴

 

۱۷

 

فصل دوم:

((ادبیات تحقیق))

 

مبحث اول :بررسی جرم شناختی قتل عمد

 

۲-۱-تعاریف و مفاهیم قتل:

 

۲-۱-۱-تاریخچه قتل:

 

الف-قبل از اسلام :

همان گونه که می دانیم و در مقدمه نیز اشاره شد قتل انسان مهترین آسیبی است که به افراد جامعه وارد می شود این جنایت فقط از جهت سلب حیات انسان مهم نیست بلکه واکنشی که جامعه در مقابل آن نشان می دهد دارای اهمیت به سزایی است در اوایل، جامعه بشری که نفع و فایده عمومی به معنای امروزی را درک نکرده بود در مجازات قاتل مداخله ای نداشت. این امر یک موضوع شخصی و حقوقی به شمار می رفت ولی دم می توانست انتقام خود را از شخص و وابستگان وی بگیرد و هر نوع مجازاتی که برایش در نظر می گرفت می توانست اعمال نماید و یا اینکه فقط به جبران خسارت وارده بسنده می نمود. مجازات قاتل در دوران قدیم برای تنبیه دیگران یا حفظ نظم اجتماعی نبود بلکه بیشتر برای تسکین آلام خانواده مقتول بود چه بسا که این گونه قتل ها سبب بروز اختلافات قبیله ای و وقوع کشتارهای دسته جمعی و قبیله ای می شد. با گذشت زمان انتقام خصوصی جای خود را به جامعه داد و این جامعه بود که متضرر اصلی بزه قتل بود و در نهایت عهد دار تعقیب و مجازات قتل گردید و با گذشت زمان و کشته شدن یک نفر نظام جامعه به شدت مختل شد و برای برقراری نظم و انضباط در جامعه جز با اعدام قاتل امکان نداشت. بدیهی ترین مجازاتی که از همان اول برای قتل در نظر گرفته می شد، مجازات اعدام بود. در قوانین یهود بزه قتل آن قدر بزرگ بود که هیچ مانعی نمی توانست جلوی مجازات قتل را بگیرد. در یونان قدیم اعدام جنبه مذهبی داشت و به عنوان کفاره از گناه انجام می گردید. در روم قدیم نیز مجازات اعدم قبل از الواح دوازه گانه رسم بود و گویا اولین پادشاهی که در هفتمین سال قبل از میلاد مسیح این مجازات را به نام جامعه اجرا می کرد(توما) پادشاه افسانه ای روم قدیم بوده است بعدها الواح دوازه گانه عین این مجازات را درباره قاتلین مقرر داشتند. بعد از الواح دوازه گانه قانون معروف کوبرنلیا مجازات قتل را تکمیل نمود. در پاره ای از قوانین قدیم مثل ژرمن و فرانک اعدام جنبه خصوصی داشت و اولیاء دم می توانستند به جای اعدام مطالبه خون بها نمایند پس از مدتی انتظارات زیاد خانواده مقتول سبب تثبیت نرخ معین و ثابت برای خون گردید و خانواده مقتول نمی توانست بیش از آن مقدار مطالبه نمایند. دوره اول به اسم نرخ های اختیاری و دوره دوم به نام نرخ های قانونی یا اجباری معروف است و در قرن سیزده میلادی تقریباً در اکثر جاها مجازات قتل اعدام در نظر گرفته شده بود، لکن اخیراً در اکثریت کشورها به جز چند کشور مجازات قتل را اعدام نمی دانند بلکه برای قتل مجازات حبس را در نظر می گیرند.(نظری ، ۱۳۸۴،ص :۱۱)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

ب-بعد از اسلام و در فقه امامیه:

در فقه اسلامی اهمیت به سزایی به قتل نفس داده شده به نظر قانون گذار اسلامی شخصیت فرد آن قدر بالاست که اگر شخصی مرتکب قتل شود عملاً عضوی از جامعه اسلامی را از بین می رد به علاوه قاتل مرتکب گناه کبیره شده که هم مستوجب مجازات دنیوی و هم مستوجب مجازات اخروی می باشد قتل در اسلام سه نوع است:قتل عمد، شبه عمد،قتل خطئی.
موضوع پژوهش ما قتل عمدی است که همواره پلیس درگیر کشف آن است و مجازات آن بر اساس قوانین برگرفته از شرع مقدس اسلام قصاص است و در پاره ای از موارد دیه و در بعضی موارد نیز مالی بیش از مبلغ دیه، ولی باید پذیرفت که شارع مقدس با وجود مسلط ساختن ولی دم بر قصاص و با حفظ آخرین آثار انتقام شخصی و جنبه خصوصی قتل عمد مفهوم جنبه عمومی جنایت را نیز به کلی فراموش نکرده است زیرا مفهوم کلیه آیات و اخبار در مقام اول ممنوع بودن این جنایت به منظور حفظ امنیت و نظام اجتماعی می باشد.

 

ج-قتل از منظر قرآن کریم:

قرآن کریم در آیات متعددی حرمت و اهمیت قتل را بیان فرموده استکه در این قسمت به لحاظ اهمیت موضوع برخی از این آیات آورده می شود:
«و من یقتل مومناً معتمداً فجزاوه جهنم خالداً فیها و غضب الله علیه و لعنه و اعدله عذاباً عظیما» و هر کس ، فرد با ایمانی را از روی عمد به قتل برساند مجازات او دوزخ است در حالی که جاودانه در آن
می ماند و خداوند بر او غضب می کند و او را از رحمتش دور می سازد و عذاب عظیمی برای او آماده ساخته است».(قرآن کریم-سوره نساء ، آیه ۹۳).
«من کان لمومن ان یقتل مومنا الا خطا» هیچ فرد با ایمانی مجاز نیست که مومنی را به قتل برساند مگر اینکه این کار از روی خطاء و اشتباه از او سر زند».(قرآن کریم سوره نساء آیه ۹۳)
سپس برای کسی که اشتباهی اقدام به چنین کاری کرده است مجازاتدیه در نظر گرفته شده است:
از آیات فوق به خوبی حرمت قتل نفس مشخص می شود مفسر تفسیر راهنما درباره آیه ۹۳ سوره نساء نوشته است (تفسیر راهنما،جلد۳، ص ۵۲۱)
۱-خلود در جهنم غصب و لعنت الهی،کیفر کشتن مومن از روی عمد است
۲-عذاب بزرگ الهی در انتظار کسی است که مومنی را از روی عمد به قتل برساند
۳-کشتن عمدی مومن از گناهان بسیار بزرگ است
همچنین در این باره فرموده اند«قتل نفس از گناهان کبیره است»(علل الشرایع-ص ۴۷۸)
مفسر تفسیر نمونه در این باره نوشته است:
« درباره شان نزول این آیه آمده است:قیس بن صبابه کنانی که یکی از مسلمانان بود کشته برادر خود هشام را در محله بنی نجار پیدا کرد جریان را به عرض پیامبر (ص) رسانید. پیامبر (ص) او را به اتفاق قیس بن هلال مهزی نزد بزرگان بنی النجار فرستاد و دستور داد اگر قاتل هشام را می شناسید تسلیم برادرش قیس نمایید و اگر نمی شناسند خون بها و دیه او را بپردازند آنان هم چون قاتل را نمی شناختند دیه را به صاحب خون پرداختند و او هم تحویل گرفت و به اتفاق قیس بن هلال به طرف مدینه حرکت کردند و در بین راه بقایای افکار جاهلیت قیس را تحریک نمود وبا خود قبول دیه موجب سرشکستگی و ذلت است لذا همسفر خود را که از قبیله بنی النجار بود به انتقام خون برادر کشت و به طرف مکه فرار کرد و از اسلام نیز کناره گیری کرد پیامبر(ص) هم در مقابل این خیانت خون او را مباح نمود و آیه فوق به همین مناسبت نازل شد که مجازات قتل عمد در آن بیان شده است. تفسیر آیه: از آنجا که آدم کشی یکی از بزرگترین جنایت و گناهان خطرناک است و اگر با آن مبارزه نشود امنیت که یکی از مهترین شرایط یک اجتماع سالم است به کلی از بین می رود قرآن آیات مختلف آن را با اهمیت فوق العاده ای ذکر کرده است به همین دلیل در آیه مورد بحث برای کسی که فرد با ایمانی را عمداً به قتل برسانند چهار مجازات و کیفر شدید اخروی(علاوه بر مساله قصاص که مجازات دنیوی است)ذکر شده است:

 

۲-۱-۲-انواع قتل

در کشور مااز دیدگاه حقوق جزا قتل به چهار دسته ذیل تقسیم می شود:
الف)قتل شبه عمد
ب)قتل غیر عمد
ج)قتل خطای محض
د)قتل عمد(ولیدی ۱۳۸۰-۸۰)

 

الف)قتل شبه عمد:

سلب حیات در قالب شبه عمد در شرایطی است که مرگ مجنی علیه مورد نظر مرتکب فعل نباشد در این رابطه بند ب ماد ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی مقرر می داد:
« قتل یا جرح یا نقص عضو که به طور خطای شبه عمد واقع می شود و آن در صورتی است که جانی قصد فعلی را که نوعاً سبب جنایت نمی شود، داشته باشد و قصد جنایت را نسبت به مجنی علیه نداشته باشد و مانند آنکه کسی را به قصد تادیب به نحوی که نوعاً سبب جنایت نمی شود، بزند و اتفاقاً موجب جنایت گردد. یا طبیعی مباشرتاً بیماری را به طور متعارف معالجه کند و اتفاقاً سبب جنایت بر او شود»
همچنین تبصره ۲ از بندج ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی تصریح می نماید:
(در صورتی که شخصی، کسی را که به او اعتماد قصاص یا اعتقاد مهدورالدم بودن بکشد و این امر بر دادگاه ثابت شود و بعداً معلوم گردد که مجنی علیه مورد قصاص و یا حمله مهدورالدم بودن مقتوله به اثبات برساند قصاص و دیه از او ساقط است.)

 

ب)قتل غیر عمد

با توجهبه توسعه زندگی ماشینی، وقوع جرایم غیر عمد، به سبب وارد شدن آسیب به تمامیت جسمی افراد به صورت ضرب و جرح ویا قتل دائماً روبه افزایش است، و رقم قابل توجه ایی از وقایعو رخدادها را تشکیل می دهد. در این قبیل جرائم رفتار شخص ممکن است به یک نتیجه ضد اجتماعی مانند قتل
منجر شود. در حالی که مرتکب در انجام رفتار، آگاهی و اراده داشته باشد، اما نتیجه ای که رخ داده هرگز مورد درخواست وی نبوده است مانند راننده ای که با سرعت غیر مجاز و با بی احتیاطی از چراغ قرمز عبور می کند و به عابران برخورد می نماید و در نتیجه تصادف، به مرگ عابر می انجامد، معهذا اگر راننده در رفتار خود آنچه را که شرط احتیاط و لازمه دوراندیشی بود رعایت می کرد چنین قتلی رخ نمی داد پس قتل غیر عمدی در اینجا بواسطه مواردی چون بی احتیاطی و عدم رعایت نظامات دولتی واقع شده است و در رفتار راننده نیز اصولاً احتمال چنین نتیجه ای می رفت و به لحاظ وجود همین احتمال می بایست که مرتکب از انجام آن رفتار خودداری می کرد حال که چنین نکرده مرتکب خطا شده و دارای مسئولیت کیفری برای واقعه قتلی که رخ داده می باشد(ولیدی ،۱۳۸۰ ص،۸۰)

پایان نامه

 

ج)قتل خطای محض

تا قبل از تصویب قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۶۱، انواع قتل به موجب قانون مجازات عمومی سابق به قتل عمدی و غیر عمدی تقسیم می شد. اما شورای قضایی در طرح پیشنهادی قانون مجازات اسلامی به مجلس با توجه به تقسیم بندی انواع قتل در قرآن کریم قتل عمدی و قتل خطایی، باتمسک به منابع فقیه انواع قتل را به سه دسته، قتل عمدی،قتل شبه عمدی و قتل خطای محض تقسیم کرده بود. و متعاقباً نیز این تقسیم بندی در قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۷۰ در ماده ۲۰۴ تکرار و مورد تایید قانون گذاری قرار گرفته است.
تدوین کنندگان قانون مجازات اسلامی نیز با تبعیت از این نظرات، ضابطه تشخیص قتل خظای محض را در بند الف ماده ۲۹۵ بدین شرح تعیین کرده اند:
قتلی که به طور خطای محض واقع می شود، و آن در صورتی است که جانی نه قصد جنایت نسبت به مجنی علیه را داشته باشد و نه قصد فعل واقع شده بر او را، مانند آنکه تیری را به قصد شکار رها کند و به شخصی برخورد کند(ولیدی،۱۳۸۰ ،۸۱)

 

د)قتل عمد

قتل عمد همانند سایر جرائم دارای سه رکن مادی و معنوی و قانونی می باشد برای تحقق رکن مادی قتل عمد قاتل باید با انجام فعل مادی مثبت و یا خودداری از انجام عملی(ترک فعل) مانند خودداری از دادن شیر به نوزاد به قصد سلب حیات موجبات مرگ نوزاد را فراهم نماید.
از این نظر این نوع قتل را «قتل عمد» می نامند. از سوی دیگر قتل وقتی عمدی است که عمل مجرمانه به قصد سلب حیات از مجنی علیه ضمن آگاهی قبلی از نتیجه حاصل از فعل مجرمانه انجام شود.
در این رابطه انگیزه قاتل رضایت مجنی علیه و اشتباه در هویت وی تاثیری در ماهیت قتل عمدی ندارد.
مرتکب باید در سلب مقتول مقصد داشته باشد یعنی هم در ارتکاب عمل مادی، عامد باشد و هم از این عمل مادی قتل مجنی علیه را منظور و مقصود داشته باشد.
مقصود از عمد در فقه اسلامی ، عمد در فعل و عمد در قصد شخص معین به قتل است.
عمد شامل دو جزء روانی است: یکی قصد انجام خود فعل و دیگری قصد نتیجه قتل که آن را قصد نتیجه نیز می گویند.
قانون مجازات اسلامی موراد عمومی قتل عمدی را به شرح زیر ذکر نموده است:
الف:قتل عمد به معنای خاص
ب:قتل عمدی با انجام فعل نوعاً کشنده
ج:قتل عمد با فعل موثر نسبت به مجنی علیه معین
د:قتل عمدی ساده
ه:قتل عمد با سبق تصمیم

 

قتل عمد به معنای خاص:

مواردی که قاتل با انجام کاری قصد کشتن شخص معین و فرد یا افرادی غیر معین از یک جمع را دارد خواه آن کار نوعاً کشنده باشد خواه نباشد ولی در عمل سبب قتل شود.(بند الف ماده ۲۰۶ ق.م.الف.)

 

ب:قتل عمدی با انجام فعل نوعاً کشنده:

مواردی که قتل عمداً کاری را انجام دهد که نوعاً کشنده باشد هر چند قصد کشتن شخصی را نداشته باشد.(بند ب ماده ۲۰۶ ق.م.الف)

 

ج:قتل عمد با فعل موثر نسبت به مجنی علیه معین:

مواردی که قاتل قصد کشتن را ندارد و کاری که انجام می دهد نوعاً کشنده نیست ولی نسبت به طرف بر اثر بیماری و یا پیری و یا ناتوانی یا کودکی و امثال آنها کشنده باشد قاتل نیز به آن آگاه باشد.(بند ج ماده ۲۰۶ ق.م.الف.)

 

د:قتل عمدی ساده:

قتل عمدی ساده در پاره ای از اوقات قاتل بدون سبق تصمیم مرتکب واقع می شود یعنی مقدمات و فکر مجرمانه قبلی وسایل ارتکاب جرم، قبلاً تهیه نمی شود بلکه ارتکاب قتل بدون مقدمه تحقق