جدول ۴-۱۹٫ جمع بندی ارزیابی پاسخگویان نسبت به گویه های ۲۳ تا ۲۷ …………………….. ۱۳۵
جدول ۴-۲۰٫ نتایج آزمون t تک نمونه ای، مقایسه میانگین با میانگین فرضی ………………….. ۱۳۷
جدول ۴-۲۱٫ جمع بندی ارزیابی پاسخگویان نسبت به گویه های ۲۸ تا ۳۲ …………………….. ۱۳۸
جدول ۴-۲۲٫ نتایج آزمون t تک نمونه ای، مقایسه میانگین با میانگین فرضی ………………….. ۱۳۹
جدول ۴-۲۳٫ فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال ها به تفکیک جنس ………………………. ۱۴۱
جدول ۴-۲۴٫ نتایج آزمون t مستقل برای متغیر جنس …………………………………………………. ۱۴۱
جدول ۴-۲۵٫ فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال های پژوهش به تفکیک مدرک تحصیلی ………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۴۳
جدول ۴-۲۶٫ نتایج تحلیل آنوا برای متغیر مدرک تحصیلی ……………………………………………. ۱۴۴
جدول ۴-۲۷ .نتایج آزمون تعقیبی شفه در مورد سوال چهارم پژوهش بر حسب مدرک تحصیلی ………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۴۵
جدول ۴-۲۸٫ فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال ها به تفکیک رشته تحصیلی …………… ۱۴۶
جدول ۴-۲۹٫ نتایج آزمون t مستقل برای متغیر رشته تحصیلی………………………………………. ۱۴۶
جدول ۴-۳۰٫ فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال های پژوهش به تفکیک ناحیه محل خدمت ……………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۴۸
جدول ۴-۳۱٫ نتایج تحلیل آنوا برای متغیر ناحیه محل خدمت ………………………………………… ۱۴۹
جدول ۴-۳۲٫نتایج آزمون تعقیبی شفه در مورد سوال چهارم پژوهش بر حسب ناحیه محل خدمت ………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۵۰
جدول ۴-۳۳٫ فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال های پژوهش به تفکیک سنوات تدریس ……………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۵۱
جدول ۴-۳۴٫ نتایج تحلیل آنوا برای متغیر سنوات تدریس در دوره متوسطه اول ……………… ۱۵۲
جدول ۴-۳۵ .فراوانی، میانگین و انحراف معیار سوال ها به تفکیک حضور در دوره بررسی ………………………………………………………………………………………………………………………………… ۱۵۳
جدول ۴-۳۶٫ نتایج آزمون t مستقل برای متغیر نوع حضور در دوره بررسی ……………………… ۱۵۴
جدول ۵-۱٫ میانگین وزنی و میزان توجه متغیرهای پژوهش در کتاب ………………………………. ۱۷۱
فهرست اشکال
عنوان صفحه
نمودار ۴-۱٫ توزیع پاسخگویان بر حسب جنس ……………………………………………………………. ۱۱۲
نمودار ۴-۲٫ توزیع پاسخگویان بر حسب مدرک تحصیلی …………………………………………….. ۱۱۳
نمودار ۴-۳٫ توزیع پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی ………………………………………………… ۱۱۴
نمودار ۴-۴٫ توزیع پاسخ گویان بر حسب ناحیه محل خدمت …………………………………………. ۱۱۵
نمودار ۴-۵ .توزیع پاسخ گویان بر حسب سنوات تدریس در مقطع دبیرستان دوره اول ……… ۱۱۶
نمودار۴-۶٫ توزیع پاسخگویان بر حسب حضور یا عدم حضور در دوره بررسی ……………. ۱۱۷
فصل اول
کلیات

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

مقدمه

اهمیت و نقش آموزش و پرورش در بهسازی و توسعه زندگی فردی و اجتماعی موجب شده است که جامعه و اولیای دانش آموزان انتظار داشته باشند که مدرسه محیطی رشد دهنده، پویا و زمینه ساز پرورش استعدادهای بالقوه و خداداد فرزندان آنان باشد (دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش، ۱۳۷۹).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
با توجه به شتاب روزافزون تکنولوژی و فن آوری اطلاعات، نیاز به بازنگری کتب درسی هر چند سال یک بار احساس می شود، یکی از راه های رسیدن به این مهم تحلیل محتوای کتب درسی است که شیوه های متفاوتی برای این امر وجود دارد (صاحبی و حسینی ، ۱۳۸۹).
کتاب های درسی یکی از مهمترین نقش ها را در برنامه های درسی ایفا می کنند زیرا بیشتر فعالیت های آموزشی در چارچوب کتاب های درسی صورت می گیرد و بیشترین فعالیت ها و تجربه های آموزشی دانش آموزان و معلم حول محور آن سازمان دهی می شود (عریضی، ۱۳۸۲).
ساختار نظام تحصیلی آموزش وپرورش در جمهوری اسلامی ایران براساس مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، شامل ۶ سال دوره ابتدایی و ۶ سال دوره متوسطه (جمعا دوازده سال) است. هر دوره تحصیلی نیز به دو دوره سه ساله تقسیم می شود.
دوران تحصیلی رسمی و عمومی، با توجه به ماهیت و ویژگی برنامه های درسی شامل دوره آموزش عمومی (مرکب از دوره ابتدایی و دوره متوسطه اول) و نیمه تخصصی (دوره متوسطه دوم) خواهد بود و در پایان دوره متوسطه دوم به دانش آموزان مدرک دیپلم اعطا می شود (دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش، ۱۳۹۰).
این دوره از چند نظر حایز اهمیت است:
دانش آموزان این دوره در مرحله حساسی از زندگی، به نام نوجوانی هستند. ویژگی های خاص این سنین وتحولات جسمانی و روانی در نوجوانان ایجاب می کند که آنان در مراکز تربیتی خاص تحت تعلیم و تربیت قرار گیرند و جدا کردن آنان ازکودکان دوره ابتدایی و نوجوانان دبیرستانی ضرورت دارد.
همان گونه که گفته شد این سنین به لحاظ روانشناسی رشد و تربیت، مرحله مهمی است؛ زیرا بنا بر تحقیقات روانشناسان علاوه بر ظهور ویژگی های شخصیت، تفکر انتزاعی دانش آموزان در این مرحله شکل می گیرد و موضوعات و شیوه آموزش به آنان با کودکان دوره قبل تفاوت بارز پیدا می کند.
با توجه به ورود نوجوانان از مرحله تفکر انضمامی به تفکر انتزاعی لازم است: محتوای دروس در این سطح عمیق تر مطرح گردد و با مشغول کردن ذهن دانش آموزان با دروس مختلف و فعالیت های آزمایشگاهی، فرایند ذهنی جدیدی برای آنان پدید آید و با بهره گیری از دروس ریاضیات با مفاهیم اساسی قانون و محیط آشنا شوند تا شرایط لازم برای تربیت عقلانی و رشد شناختی آنان مساعد گردد ( صافی، ۱۳۸۶).
بنابراین می توان گفت ضرورت تحلیل محتوای کتاب های درسی و آگاهی از نظرات و ایده های معلمان اجتناب ناپذیر بوده و افزایش کیفیت محتوای کتب درسی و بالا رفتن سطح یادگیری دانش آموزان ارتباط تنگاتنگی با این چنین پژوهش هایی دارد.
۱-۲ بیان مساله
از زمانی که آموزش رسمی در جوامع بشری رواج یافته، پرورش توانمندی های شناختی عالی همانند: فهم و درک، استدلال، تفکر، خلاقیت، حل مساله و قضاوت مورد تاکید بوده است(بورگستروم[۱] ۱۹۹۱). در راستای این موضوع، یکی از هدف های آموزش عمومی در هر کشوری از جمله کشور ما پرورش شهروندانی کنجکاو، پرسشگر، جستجوگر و دارای سواد علمی- فناورانه است که در حل مسائل روزانه خود توانا باشند( شهرتاش، فلسفی، رهبر و حاجیان، ۱۳۸۴).
پدیده هایی مثل انفجار اطلاعات و گسترش روز افزون فناوری در ابعاد مختلف زندگی بشری، پیشرفت های اخیر صورت گرفته در روش های ترویج و آموزش علوم، نشان داده است که با توجه به ضرورت زمان، باید تمامی دانش آموزان برای زندگی در جامعه پیشرفته امروزی که ارتباط تنگاتنگی با مسائل علمی و فناوری دارد، آماده شوند( استرانگ[۲]، سیلور[۳]و پرینی[۴]، ۲۰۰۴).
کتاب درسی نقش مهمی در ساختار و فعالیت های روزمره تدریس در کلاس درس ایفا می نماید. کتاب درسی وسیله ای است که معلم آن را برای برانگیختن دانش آموزان و دادن حداکثر آگاهی و درک و فهم درباره یک مسئله یا موضوع مورد استفاده قرار می دهد (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۸).
کتاب درسی، سمبل برنامه درسی رسمی است. از این رو توجه جدی به کتاب درسی و اصلاح آن ضروری به نظر می رسد. کتاب های درسی در واقع یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در هر نظام آموزشی است. در ایران نیز کتاب های درسی یکی از مهمترین نقش ها را در برنامه های درسی ایفا می کنند زیرا بیشتر فعالیت های آموزشی درچارچوب کتاب های درسی صورت می گیرد و بیشترین فعالیت ها و تجربه های آموزشی دانش آموزان و معلم حول محور آن سازمان دهی می شود (عریضی،۱۳۸۲،به نقل ازعابدپور،۱۳۹۲). این واقعیت باعث شده است که صاحب نظران و پژوهشگران محتوای آموزشی دوره های تحصیلی را با توجه به نیازهای فراگیران مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قراردهند.
در نظام های آموزشی متمرکز کتاب های درسی از اهمیت بسیاری برخوردارند و تقریبا عوامل آموزش براساس محتوای آن تعیین و اجرا می گردد. کتب درسی به خاطر اهمیت زیادی که در تعیین محتوا و خط مشی­های آموزشی دارند، کانون توجه تمامی دست اندرکاران آموزش و پرورش می باشند. کتاب درسی یا محتوای مطالب آموزشی، به ویژه در نظام های متمرکز که محور مکتوب و مدون تعلیم و تربیت محسوب شده و فعالیت ها و تجارب تربیتی دانش آموزان توسط معلم و حول محور آن سازمان دهی می شود نیازمند تحلیل و بررسی علمی است . (صالحی نجف آبادی، ۱۳۷۸).
در امرتدریس باید مطلبی را به کسی یاد داد. این شخص دانش آموز و آن مطلب محتواست. محتوا را می توان دانش، مهارت ها، گرایش ها و ارزش هایی توصیف کرد که می باید یاد گرفته شوند. محتوا مجموعه مفاهیم، مهارت ها و گرایش هایی است که برنامه ریزان آن را انتخاب و سازمان دهی می کنند و تعامل یاددهی – یادگیری معلم و شاگرد آن را تولید می کند (ملکی، ۱۳۸۷).
با توجه به اهمیتی که محتوا در برنامه های درسی دارد، لازم است که برای انتخاب محتوا معیارها و ملاک های ویژه ای در دسترس باشد تا بر اساس آن بتوان محتوای مناسب را برگزید (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۸).
به کمک روش تحلیل محتوا، می توان گرایش ها یا جانبداری های پنهان و آشکار را در متون برنامه تعیین کرد (یارمحمدیان، ۱۳۹۰).
تحلیل محتوا در تحقیق های علوم رفتاری به ویژه روان شناسی و علوم تربیتی برای بررسی های مربوط به محتوای کتاب های درسی به کار برده می شود. معمولا در تحلیل محتوای متون درسی، به منظور پی بردن به تناسب محتوا با ویژگی های روان شناختی یاد گیرنده تلاش می شود که مضامین و محتوا در چارچوب نظریه های روان شناختی نیز مورد بررسی قرار گیرد (سرمد، بازرگان، ۱۳۸۸).
پیشرفت ریاضیات یکی از دستاوردهای ارزشمند تمدن انسانی است که امروز به عنوان یکی از پایه های اساسی رشد صنعتی و تکنولوژیکی مورد توجه می باشد. این علم در شرایط کنونی تغذیه کننده اصلی صنعت و فن آوری عصر فضا و مایه ی اساسی اطلاع رسانی رایانه ای است، هم چنین رشد و توسعه فن آوری رایانه ای در هر مرحله مدیون علم ریاضی می باشد (عصاره،۱۳۷۹-۸۰).
یکی از اهداف مهم درس ریاضی ایجاد توانایی های ذهنی و نظم فکری دانش آموزان است پس منظور اصلی آموزش ریاضی عبارت است از توسعه ی قدرت درک فهم، استدلال، پرورش تفکر عقلی و به وجودآوردن روش استدلال و تفکر منطقی و ایجاد آفرینش های فکری و خلاقیت پروری از دیگر اهداف آموزش ریاضی در فراگیران به حساب می آید. به طور کلی دو نوع تفکر وجود دارد: تفکر نقاد و تفکر خلاق که این دو گروه از تفکر رابطه ویژه ای با هم دارند. این درس یکی از پایه های بنیادین در سطح تحصیلی و از ارکان تدریس به شمار می آید ( فرهادپور، ۱۳۹۳).
با وقوف به اهمیت نقش برنامه درسی و کتاب در پیشرفت امور آموزش و پرورش، کتاب ریاضیات پایه هفتم دوره متوسطه اول به عنوان یکی از محتواهای آموزشی برنامه درسی در دوره متوسطه اول جهت بررسی وتحلیل علمی تعیین می شود.
با توجه به اهمیت کتاب درسی به ویژه در دوره اول متوسطه این تحقیق بر آن است که محتوای کتاب جدیدالتألیف ریاضی پایه هفتم را از نظر ارتباط آن با هدف­های دوره متوسطه اول از یکسو و سازمان دهی محتوا بر مبنای ملاک های سازمان دهی و به ویژه ارائه محتوا بر اساس مدل تحلیل محتوای ویلیام رومی[۵] از سوی دیگر، بررسی کند. همچنین با بهره گرفتن از الگوی ویلیام رومی به دنبال پاسخگویی به این سوال است که؛ کتاب جدید التألیف ریاضی پایه هفتم متوسطه اول پاسخگوی مناسبی برای کنجکاوی های دانش آموزان بوده است یا خیر؟ و نظرات دبیران مربوطه در این مورد چیست؟
۱-۳ اهمیت و ضرورت موضوع
نهاد آموزش و پرورش عامل رسمی انتقال فرهنگ و دانش به نسل جوان و تعیین کننده بقا و ثبات جامعه است. بنابراین توجه کارشناسانه در انتخاب محتوای درسی و پیام های آن ها می تواند به صحت و سلامت فرایند یادگیری و تفکر و هم چنین رشد آن در دانش آموزان کمک کند.
یکی از عواملی که می تواند در جریان آموزش نقش اساسی بازی کند، شیوه ی ارائه محتوای درسی است. کتاب درسی از عوامل تعیین کننده اثر بخشی فرایند یاددهی – یادگیری است. کتاب های درسی اثر مثبتی بر روی کارکرد نظام های آموزشی دارند. کیفیت کتاب های درسی می تواند اثر بسیار عمیقی، بنا به تناسبی که با اهداف و محتوای برنامه های درسی به دست می آورند در یادگیری و کسب دانش داشته باشند (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۸).
در نهایت می توان ذکر کرد، این تحقیق می تواند اهمیت و حساسیت درس، کتاب و همچنین میزان کارآیی آن را به منظور بهره وری برای دانش آموزان پایه هفتم متوسطه اول روشن سازد. از این رو توجه جدی به کتاب درسی و بهبود و اصلاح آن ضروری به نظر می رسد.
نتایج این تحقیق می تواند قابل استفاده برای این گروه از افراد باشد:
۱- برنامه ریزان و مولفان کتاب در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی به منظور ایجاد تغییرات احتمالی در محتوای کتاب.
۲- عهده داری مسئولیت تدریس کتاب درسی توسط دبیران متوسطه اول.
۳- مدیر کل، معاون آموزشی، کارشناسان آموزشی و سایر علاقه مندان.
۴- رییس اداره های آموزش و پرورش، معاون آموزشی، کارشناسان آموزشی، مدیران و معاونان مدارس دوره اول متوسطه و سایر علاقه مندان.
۵- پژوهشگران علاقه مند در حوزه تعلیم و تربیت.