« ما باید سرمشق از این خاندان بگیریم: بانوان ما از بانوانشان و مردان ما از مردانشان، بلکه همه از همه آنها. آنها زندگى خودشان را وقف کردند از براى طرفدارى مظلومین و احیاى سنت الهى. ما باید تبعیت کنیم و زندگى خود را براى آنها قرار بدهیم. کسى که تاریخ اسلام را مى‏داند، مى‏داند که این خاندان هر یکى‏شان مثل یک انسان کامل، بلکه بالاتر، یک انسان الهى- روحانى، براى ملتها و مستضعفین قیام کردند در مقابل کسانى که مى‏خواستند مستضعفین را از بین ببرند.» (صحیفه امام ج‏۶  ص ۵۳۰ )
« اصولًا رسول‏ اکرم (ص) و ائمه (ع)- طبق روایاتى که داریم- قبل از این عالم انوارى بوده‏اند^[۱۰] در ظل عرش؛ و در انعقاد نطفه و «طینت» از بقیه مردم امتیاز داشته‏اند^[۱۱]. و مقاماتى دارند الى ما شاء اللَّه. چنانکه در روایات «معراج» جبرئیل عرض مى‏کند: لَوْ دَنَوْتُ أَنْمُلَهً، لَاحْتَرَقْتُ‏^[۱۲]. (هرگاه کمى نزدیکتر مى‏شدم، سوخته بودم.) یا این فرمایش که‏ إنَّ لَنا مَعَ اللَّهِ حالات لا یَسَعُهُ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ‏^[۱۳]. (ما با خدا حالاتى داریم که نه فرشته مقرب آن را مى‏تواند داشته باشد و نه پیامبر مرسل). این جزء اصول مذهب ماست که ائمه (ع) چنین مقاماتى دارند، قبل از آنکه موضوع حکومت در میان باشد. چنانکه به حسب روایات این مقامات‏ معنوى براى حضرت زهرا، سلام اللَّه علیها، هم هست^[۱۴]؛ با اینکه آن حضرت نه حاکم است و نه قاضى و نه خلیفه. این مقامات سواى وظیفه حکومت است. لذا وقتى مى‏گوییم حضرت زهرا، علیها سلام، قاضى و خلیفه نیست، لازمه‏اش این نیست که مثل من و شماست؛ یا بر ما برترى معنوى ندارد.» (ولایت فقیه، ص۴۳)
« چه روزى والاتر و افتخارآمیزتر از روز ولادت با سعادت فاطمه زهرا- سلام اللَّه علیهاست. زنى که افتخار خاندان‏ وحى‏ [است‏] و چون خورشیدى بر تارک اسلام عزیز مى‏درخشد. زنى که فضایل او همطراز فضایل بى‏نهایت پیغمبر اکرم و خاندان عصمت و طهارت بود. زنى که هر کسى با هر بینش درباره او گفتارى دارد و از عهده ستایش او بر نیامده- که احادیثى که از خاندان وحى رسیده به اندازه فهم مستمعان بوده- و دریا را در کوزه‏اى نتوان گنجاند، و دیگران هر چه گفته‏اند به مقدار فهم خود بوده، نه به اندازه مرتبت او. پس اولى‏ آنکه از این وادى شگفت در گذریم‏ » (صحیفه امام، ج‏۱۲،
ص ۲۷۴)
« من راجع به حضرت صدیقه- سلام اللَّه علیها- خودم را قاصر مى‏دانم که ذکرى بکنم، فقط اکتفا مى‏کنم به یک روایت که در کافى شریفه است و با سند معتبر نقل شده است و آن روایت این است که حضرت صادق- سلام اللَّه علیه- مى‏فرماید: فاطمه- سلام اللَّه علیها بعد از پدرش ۷۵ روز زنده بودند در این دنیا، بودند و حزن‏ و شدت‏ برایشان غلبه داشت و جبرئیل امین مى‏آمد خدمت ایشان و به ایشان تعزیت^[۱۵] عرض مى‏کرد و مسائلى از آینده نقل مى‏کرد^[۱۶]. ظاهر روایت این است که در این ۷۵ روز مراوده‏اى^[۱۷] بوده است؛ یعنى، رفت و آمد جبرئیل زیاد بوده است و گمان ندارم که غیر از طبقه اول از انبیاى عظام‏ درباره کسى این طور وارد شده باشد که در ظرف ۷۵ روز جبرئیل امین رفت و آمد داشته است و مسائل را در آتیه‏اى که واقع مى‏شده است، مسائل را ذکر کرده است و آنچه که به ذریه‏^[۱۸] او مى‏رسیده است در آتیه، ذکر کرده است و حضرت امیر هم آنها را نوشته است، کاتب وحى بوده است حضرت امیر، همان طورى که کاتب وحى رسول خدا بوده است- و البته آن وحى به معناى آوردن احکام، تمام شد به رفتن رسول اکرم- کاتب وحى حضرت صدیقه در این ۷۵ روز بوده است. مسئله آمدن جبرئیل براى کسى یک مسئله ساده نیست. خیال نشود که جبرئیل براى هر کسى مى‏آید و امکان دارد بیاید، این یک تناسب لازم است بین روح آن کسى که جبرئیل مى‏خواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح اعظم است، چه ما قائل بشویم به اینکه قضیه تنزیل، تنزل جبرئیل، به واسطه روح اعظم خود این ولى است یا پیغمبر است. او تنزیل مى‏دهد او را و وارد مى‏کند تا مرتبه پایین یا بگوییم که خیر، حق تعالى او را مأمور مى‏کند که برو و این مسائل را بگو. چه آن قسم بگوییم که بعض اهل نظر مى‏گویند و چه این قسم بگوییم که بعض اهل ظاهر مى‏گویند، تا تناسب ما بین روح این کسى که جبرئیل مى‏آید پیش او و بین جبرئیل که روح اعظم است نباشد، امکان ندارد این معنا و این تناسب بین جبرئیل که روح اعظم است و انبیاى درجه اول بوده است مثل رسول خدا و موسى و عیسى و ابراهیم و امثال اینها، بین همه کس نبوده است، بعد از این هم بین کسى دیگر نشده است. حتى درباره ائمه هم من ندیده‏ام که وارد شده باشد این طور که جبرئیل بر آنها نازل شده باشد، فقط این است که براى حضرت زهرا- سلام اللَّه علیها- ست که آنکه من دیده‏ام که جبرئیل به طور مکرر در این ۷۵ روز وارد مى‏شده و مسائل آتیه‏اى که بر ذریه او مى‏گذشته است، آن مسائل را مى‏گفته است و حضرت امیر هم ثبت مى‏کرده است. و شاید یکى از مسائلى که گفته است، راجع به مسائلى است که در عهد ذریه بلندپایه او حضرت صاحب- سلام اللَّه علیه- است، براى او ذکر کرده است که مسائل ایران جزو آن مسائل باشد، ما نمى‏دانیم، ممکن است. در هر صورت من این شرافت و فضیلت را از همه فضایلى که براى حضرت زهرا ذکر کرده‏اند- با اینکه آنها هم فضایل بزرگى است- این فضیلت را من بالاتر از همه مى‏دانم که براى غیر انبیا- علیهم السلام- آن هم نه همه انبیا، براى طبقه بالاى انبیا- علیهم السلام- و بعض از اولیایى که در رتبه آنها هست، براى کس دیگر حاصل نشده. و با این تعبیرى که مراوده داشته است جبرئیل در این هفتاد و چند روز، براى هیچ کس تا کنون واقع نشده و این از فضایلى است که از مختصات حضرت صدیقه- سلام اللَّه علیها- است. (صحیفه امام ج‏۲۰ صص ۴و۵و۶ )

« قلم‏ و بیان‏ من‏ عاجز است که مقاومت عظیم و گسترده میلیونها مسلمان شیفته خدمت و ایثار و شهادت را در این کشور صاحب الزمان- ارواحنا فداه- ترسیم نماید، و از حماسه‏ها و رشادتها و خیرات و برکات فرزندان معنوى کوثر، حضرت فاطمه زهرا- سلام اللَّه علیها- سخن بگوید؛ که همه اینها از هنر اسلام و اهل بیت و از برکات پیروى امام عاشورا سرچشمه گرفته است‏. » (صحیفه نور، ج ۲۰ ص ۶۱ )
« ما مفتخریم که پیرو مذهبى هستیم که رسول خدا مؤسس آن به امر خداوند تعالى بوده، و امیر المؤمنین على بن ابی طالب، این بنده رها شده از تمام قیود، مأمور رها کردن بشر از تمام اغلال و بردگیها است. ما مفتخریم که کتاب نهج البلاغه که بعد از قرآن بزرگترین دستور زندگى مادى و معنوى و بالاترین کتاب رهایى‏بخش بشر است و دستورات معنوى و حکومتى آن بالاترین راه نجات است، از امام معصوم ما است . ما مفتخریم که ائمه معصومین، از على بن ابی طالب گرفته تا منجى بشر حضرت مهدى صاحب زمان- علیهم آلاف التحیات و السلام- که به قدرت خداوند قادر، زنده و ناظر امور است ائمه ما هستند. ما مفتخریم که ادعیه حیاتبخش که او را «قرآن صاعد» مى‏خوانند از ائمه معصومین ما است. ما به «مناجات شعبانیه» امامان و «دعاى عرفات» حسین بن‏ على- علیهما السلام- و «صحیفه سجادیه» این زبور آل محمد و «صحیفه‏ فاطمیه‏» که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالى به زهراى مرضیه است از ما است.» ( وصیتنامه سیاسى-الهى امام خمینى(س)، صص ۶ و۷ )
« کوشش کنید در تهذیب اخلاق و در وادار کردن دوستانتان به تهذیب اخلاق…در حفظ همه حیثیاتى که حیثیت بزرگ زن است، آن طورى که زن فرید، حضرت زهرا سلام اللَّه علیها- بود. همه باید به او اقتدا کنید و کنیم و همه باید دستورمان را از اسلام به وسیله او و فرزندان او بگیریم، و همان طورى که او بوده است، باشید. ‏» (صحیفه امام، ج ‏۱۹ ص ۱۸۴ )
۲-۳- تجلی قدرت حق تعالی درخانه زهرا(س)
از پیامبر گرامی اسلام سوال شد: آیا فاطمه سرورزنان این جهان است؟ فرمود : مریم دختر عمران، سرور زنان این جهان است. دخترم فاطمه سرور زنان تمام عالم، از اولین و آخرین خواهد بود.او در محراب عبادت می‌ایستد، در حالی که هفتاد هزار فرشته مقرب به وی سلام می‌کنند و همانطور که فرشتگان مریم را مورد خطاب قرار می‌دادند او را نیز مورد خطاب قرار داده و می‌گویند: « ان الله اصطفاک وطهرک واصطفاک علی نساء العالمین. همانا خداوند تورا برگزید و پاکیزه گردانید ودر میان زنان جهان تو را برتری داد.» (سوره آل عمران آیه ۴۲)
«این خانه کوچک فاطمه- سلام اللَّه علیها- و این افرادى که در آن خانه تربیت شدند که به حسب عدد، چهار- پنج نفر بودند و به حسب واقع، تمام قدرت حق تعالى را تجلى دادند، خدمتهایى کردند که ما را و شما را و همه بشر را به اعجاب درآورده است» (صحیفه امام، ج‏۱۶ ص ۸۷ )
انس بن مالک نقل می‌کند : پیامبر گرامی اسلام مدت شش ماه در آن هنگام که برای اقامه نماز صبح از خانه خارج می‌شد چون به خانه فاطمه می‌رسید می‌فرمود : ای اهل بیت پیامبر ! نماز، وآنگاه آیه « انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا . خدا چنین میخواهد که رجس هر آلایش را از شما خانواده نبوت ببرد وشما را از هر عیب پاک ومنزه گرداند.» (سوره احزاب آیه ۳۲) را قرائت می‌کرد .
« ما یک کوخ‏ چهار پنج نفرى در صدر اسلام داشتیم، و آن کوخ فاطمه زهرا- سلام اللَّه علیها- است. از این کوخها هم محقرتر بوده لکن برکات این چى است؟ برکات این کوخ چند نفرى آن قدر است که عالم را پر کرده است از نورانیت و بسیار راه دارد تا انسان به آن برکات برسد. این کوخ‏نشینان در کوخ محقر، در ناحیه معنویات آن قدر در مرتبه بالا بودند که دست ملکوتیها هم به آن نمى‏رسد؛ و در جنبه‏هاى تربیتى آن قدر بوده است که هر چه انسان مى‏بیند برکات در بلاد مسلمین هست و خصوصاً در مثل بلاد ماها، اینها از برکت آنهاست. » (صحیفه نور، ج ۱۷ ،ص ۲۱۶ )
هدف مهم انبیاء و پیشوایان معصوم دعوت مردم به پیروی از دستورات الهی بود، چون تنها راه سعادت وخوشبختی انسانها را در آن می‌دانستند براین اساس بیش از دیگران ودر مرتبه ای بسیار عالی خود را موظف می‌دانستند در این مسیر گام بردارند ودستورات خدا را آنطور که او خواسته به نحو احسن انجام دهند . به عبارت دیگر برای آنان مهمترین مسئله پیروی شایسته از احکام الهی بود . از این رو اگر فردی را می‌یافتند که دراین راستا به آنها کمک کند او را همکار خوبی برای رسیدن به هدف به حساب می‌آوردند . شاید بتوان ادعا نمود اگر کمالی بالاتر از این در زندگی مشترک این دوانسان بزرگ یافت می‌شد، علی (ع ) در پاسخ پیامبر که پرسید : همسرت را چگونه یافتی ؟ نمی گفت : بهترین یاور در راه اطاعت از خداوند . قابل توجه است پیامبر (ص) سپس از فاطمه (س) راجع به علی پرسید وآن حضرت پاسخ داد: او را بهترین شوهر یافتم . آنگاه پیامبر در حق آنها دعا کرد ودر ضمن دعا عرض کرد : پروردگارا به فرزندان این دو برکت ده و آنان را از پیشوایان جامعه قرار ده تا به فرمان تو مردم را به اطاعت وپیروی از تو رهنمون شوند . (بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۱۱۷)
حضرت امام خمینی به زیبایی تمام تجلی وعظمت قدرت خداوند متعال را در خانه حضرت زهرا (س) با اشاره به یکی از احادیث حضرت امام محمد باقر (ع) ترسیم کرده و می‌فرمایند :
« روایتى که در تفسیر برهان از حضرت باقر نقل کند، و این روایت چون روایت شریفى است و به معارف چندى اشاره فرموده و از اسرار مهمّه‏اى کشف فرموده، ما تیمّنا عین آن حدیث را ذکر مى‏کنیم:
قال رحمه اللّه، و عن‏ الشّیخ‏ أبی جعفر الطوسى، عن رجاله، عن عبد اللّه بن عجلان السّکونى، قال سمعت ابا جعفر علیه السلام یقول: بیت علىّ و فاطمه حجره رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله، و سقف بیتهم عرش ربّ العالمین. و فی قعر بیوتهم فرجه مکشوطه إلى العرش معراج الوحى، و الملائکه تنزل علیهم بالوحى صباحا و مسائا و کلّ ساعه و طرفه عین. و الملائکه لا ینقطع فوجهم: فوج ینزل، و فوج یصعد. و انّ اللّه تبارک و تعالى کشف لابراهیم علیه السّلام عن السّموات حتى أبصر العرش، و زاد اللّه فی قوّه ناظره. و انّ اللّه زاد فی قوّه ناظر محمّد و علىّ و فاطمه و الحسن و الحسین علیهم السّلام، و کانوا یبصرون العرش و لا یجدون لبیوتهم سقفا غیر العرش، فبیوتهم مسقّفه بعرش الرّحمن.و معارج الملائکه و الرّوح فیها باذن ربّهم من کلّ امر سلام. قال، قلت: من کلّ امر سلام؟ قال: بکلّ امر. فقلت: هذا التّنزیل؟ قال: نعم.» ( آداب الصلواه، ص ۳۳۰ )
صاحب تفسیر برهان رحمه اللّه گفته است از شیخ أبو جعفر طوسى- از رجال او- از عبد اللّه بن عجلان سکونى روایت شده که گفت شنیدم امام محمد باقر علیه السلام مى‏فرماید: خانه على و فاطمه حجره رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله است و سقف خانه‏شان عرش ربّ العالمین، و در انتهاى خانه‏هاشان شکافى است که از آن تا عرش، پرده از معراج وحى برداشته شده، و ملائکه صبح و شام و هر ساعتى و هر لحظه‏ با وحى بر آنان نازل مى‏شوند و رشته فوج ملایکه فرود آینده قطع نمى‏شود، گروهى فرود مى‏آیند و دسته‏اى بالا مى‏روند. همانا خداوند تبارک و تعالى براى إبراهیم از آسمان‏ها پرده برداشت تا آنکه عرش را دید و خدا به قوت دیده او افزود، و همانا خداوند بر قوت دیده محمد، على، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام نیز بیفزود (چنانکه) عرش را مشاهده مى‏کردند و جز عرش سرپوشى براى خانه‏هایشان نمى‏دیدند، خانه‏هاشان به عرش رحمان مسقف است و معراجهاى ملائکه و روح در خانه‏هاى ایشان است، به اذن پروردگارشان‏ مِنْ کلّ امْرِ سلامٌ. راوى مى‏گوید پرسیدم: مِن کُلِّ امْرٍ سَلامٌ؟ فرمود:
بِکُلِّ امْرٍ. عرض کردم: این چنین نازل شده؟ فرمود: آرى. (تفسیر برهان، ج ۴، ص ۴۸۷، «سوره القدر»، حدیث ۲۵)
امام خمینی با ذکر این مهم که حضرت امام حسین (ع) عصاره وحی الهی است که در دامن پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد (ص)، حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) پرورش یافته اند، آن امام همام را نجات بخش مکتب اسلام می‌دانند و می‌فرمایند :
« مکتبى که مى‏رفت با کجرویهاى تفاله‏ جاهلیت‏ و برنامه‏هاى حساب‏شده احیاى ملیگرایى و عروبت با شعار «لا خَبَرٌ جاءَ وَ لا وَحْىٌ نَزَلْ»^[۱۹] محو و نابود شود، و از حکومت عدل اسلامى یک رژیم شاهنشاهى بسازد و اسلام و وحى را به انزوا کشاند؛ که ناگهان شخصیت عظیمى که از عصاره وحى الهى تغذیه و در خاندان سید رُسل محمد مصطفى و سید اولیا على مرتضى، تربیت و در دامن صدیقه طاهره، بزرگ شده بود قیام کرد و با فداکارى بى‏نظیر و نهضت الهى خود، واقعه بزرگى^[۲۰] را به وجود آورد که کاخ ستمکاران را فرو ریخت و مکتب اسلام را نجات بخشید. » (صحیفه امام، ج‏۱۲، ص۴۴۱)
۲-۴- خطبه فاطمه زهرا (س) درمقابل حکومت
بانوی بزرگ اسلام درموارد چندی در باره خود سخن گفته است . از جمله آنکه حضرت در ضمن سخنان مفصلی که بعد ازغصب فدک در مسجد پیامبر (ص) ایراد می‌کنند می‌فرمایند :
آنچه در آغاز می‌گویم در آخر هم همان را می‌گویم . آنچه می‌گویم خطا واشتباه نیست وکلام مشوش وعمل بی ربط از من سر نمی زند ( احتجاج طبرسی، ج ۱ ص ۲۵۹ ) حضرت دراین جملات کوتاه به مخاطبان اطمینان می‌دهد سخنان وگفتار ایشان منطقی ودارای اساس وحقیقت است.
به نظر می‌رسد امام خمینی (ره)خطبه کوبنده وحکومت برانداز حضرت فاطمه زهرا (س) را به اندازه ای برای حفظ وتداوم اسلام اثر گذار می‌دانندکه اقدامات صورت گرفته بعد از این خطبه رابی ارتباط به آن نمی دانند و می‌فرمایند :
«خطبه فاطمه زهرا- سلام اللَّه علیها- در مقابل حکومت و قیام امیر المؤمنین و صبر امیر المؤمنین در مدت بیست و چند سال و در عین حال کمک کارى به حکومت موجود و بعد هم فداکارى در راه اسلام و فداکارى دو فرزند عزیزش، امام مجتبى که یک خدمت بسیار بزرگ و دولت جابر اموى را با آن خدمت رسوا فرمود و خدمت بزرگ برادر ارجمندش حضرت سید الشهدا، چیزهایى بود که همه مى‏دانید و مى‏دانیم. و با اینکه عده کم و اسباب و ابزار جنگ پیش آنها کم بود، لکن روح الهى و روح ایمان آنها را آن طور کرد که بر همه ستمکاران عصر خودشان غلبه پیدا کردند و اسلام را زنده کردند و براى ما و شما برادرهاى عزیز الگو شدند که ما از کمى عده و کمى عُده و کمى ابزار جنگ در مقابل تمام قدرتهایى که امروز با ما به جنگ برخاسته‏اند، مقاومت کنیم، و همان طورى که اولیاى ما- علیهم السلام- نشان دادند که در مقابل مستکبران گاهى با تبلیغ و گاهى با اسلحه باید ایستاد و مستکبران را باید به جاى خودشان نشاند، ما هم الگوى‏ آنها را، تبعیت از آنها را مى‏پذیریم‏» (صحیفه امام، ج‏۱۶، صص ۸۷ و ۸۸)
از منظر امام خمینی (ره)، اقتدار ،شجاعت و عظمت حضرت فاطمه زهرا (س) بگونه ای ترسیم شده است که هرکس دیگر بجز دخت رسول گرامی اسلام چنین مطالبی را برعلیه حکومت بیان می‌کرد با نابودی مواجه می‌شد :
« فردا روز زن است. روز زنى است که عالم به او افتخار دارد؛ روز زنى است که دخترش در مقابل حکومتهاى جبار ایستاد و آن‏ خطبه‏ را خواند و آن حرفها را زد که همه مى‏دانید؛ زنى که در مقابل یک جبارى ایستاد- که اگر مردها نفس مى‏کشیدند همه را مى‏کشتند- و نترسید و ایستاد و محکوم کرد حکومت را، یزید را محکوم کرد. به یزید فرمود تو قابل آدم نیستى، تو انسان نیستى. زن یک همچو مقامى باید داشته باشد» ( صحیفه نور، ج ۶ ص ۱۸۷)
امام خمینی (ره) برای حفظ نظام و وحدت امت اسلام وجلوگیری از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهاى دست نشانده، تشکیل حکومت را در کشور ضروری دانسته وبه اهمیت این موضوع در خطبه حضرت زهرا(س) اشاره فرمودند :
« ما براى اینکه وحدت امت اسلام را تأمین کنیم، براى اینکه وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهاى دست نشانده آنها خارج و آزاد کنیم، راهى نداریم جز اینکه تشکیل حکومت بدهیم. چون به منظور تحقق وحدت و آزادى ملتهاى مسلمان بایستى حکومتهاى ظالم و دست نشانده را سرنگون کنیم؛ و پس از آن حکومت عادلانه اسلامى را که در خدمت مردم است به وجود آوریم. تشکیل حکومت براى حفظ نظام و وحدت مسلمین است؛ چنانکه حضرت زهرا، سلام اللَّه علیها، در خطبه خود مى‏فرماید که « امامت براى حفظ نظام و تبدیل‏ افتراق‏ مسلمین به اتحاد است^[۲۱]. » (ولایت فقیه،حکومت اسلامى، صص ۳۷ و ۳۶ )
۲-۵- ساده زیستی حضرت فاطمه زهرا (س)
روزی پیامبر اسلام (ص) وارد منزل حضرت فاطمه (س) شدند دخترشان را دیدند که روی زمین نشسته،با یک دست فرزندش را در آغوش گرفته شیر می‌دهد وبا دست دیگر با آسیاب دستی گندم‌ها را آرد می‌کند، اشک در چشمان رسول خدا حلقه زد وفرمود : دخترم ! تلخی‌ها ومشکلات دنیا را به یاد شیرینی وسعادت بهشت برخود گورا ساز . حضرت فاطمه در جواب پدر فرمود ای رسول خدا، حمد و شکر وسپاس سزاوار خداست، در برابر نعمتهای بیکرانه او . سلمان فارسی می‌گوید: روزی حضرت فاطمه (س) را دیدم که چادری وصله دار وساده بر سر داشت . درشگفتی ماندم وگفتم : عجبا ! دختران پادشاهان ایران وقیصر روم برکرسی‌های طلایی می‌نشینند و پارچه‌های زر بافت به تن می‌کنند، وه که این دختر رسول خداست، نه چادرهای گران قیمت بر سر دارد ونه لباسهای زیبا . حضرت فاطمه (س) پاسخ دادند: ای سلمان، خداوند بزرگ، لباسهای زینتی وتخت‌های طلایی را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است.حضرت سپس خدمت پدر رفت و شگفتی سلمان را مطرح فرمود : ای رسول خدا، سلمان از سادگی لباس من تعجب نمود، سوگند به خدایی که تو را مبعوث فرمود، مدت پنج سال است فرش خانه ما پوست گوسفندی است که روزها بر روی آن شترمان علف می‌خورد وشبها بر روی آن می‌خوابیم وبالش ما چرمی است که از لیف خرما پر شده است . ( دشتی، ۱۳۸۰، صص ۱۲۳ و۱۲۴ )
حضرت امام خمینی (ره) در یکی از سخنان خود به بخشی از مطلب بیان شده اشاره نموده ومی فرمایند :
« حضرت امیر- سلام اللَّه علیه- که خلیفه مسلمین بود، خلیفه یک مملکتى که شاید ده مقابل مملکت ایران بود، از حجاز تا مصر، آفریقا، کذا [و] یک مقدار هم از اروپا، این خلیفه الهى وقتى توى جمعیت بود مثل همه ما که نشسته‏ایم با هم، این هم زیر پایش نبود، همین بود که یک پوست داشتند- به حسب نقل- یک پوست داشتند که شب خودش و حضرت فاطمه رویش مى‏خوابیدند، و روز روى همین پوست علوفه‏ شترش‏ را مى‏ریخت. پیغمبر هم همین شیوه را داشت. اسلام این است‏» (صحیفه امام، ج‏۸، صص ۴۲۸ و ۴۲۹)
رسول گرامی اسلام (ص) روزی بر دخترش فاطمه وارد شد واز نزدیک فشارهای سخت زندگی را بر خانواده عزیزانش مشاهده کرد . در حالی که دخترش را نگران می‌دید پرسید : فاطمه جان در چه حالی به سر می‌بری وچرا نگرانی ؟ پاسخ شنید حال و وضع ما همین است که می‌نگرید . با عبایی زندگی می‌کنیم که نصف آن فرش زیر ماست وبر روی آن می‌نشینیم و هم رو انداز ماست که نصف آن را بر روی خود می‌کشیم . و در روایت سلیمان بن بریده نقل شده است که رسول خدا پرسید: دخترم چرا نگران وناراحتی ؟ در جواب پدر گفت : فشار گرسنگی وکمی طعام وغذا، وفراوانی اندوه وشدت بیماری و گرفتاری مرا نگران کرده است . (دشتی، ۱۳۸۰ صص ۲۱۷ و ۲۱۸ )
روایاتی که بیان شد بیانگر گوشه ای از واقعیت بسیار مهم ساده زیستی بانوی گرامی اسلام است که در اوج ساده زیستی و مبارزه با سختی‌ها ومشکلات زندگی چگونه در تربیت فرزندان وحضور دراجتماع فعالیت می‌نمودند .به نظر امام خمینی (ره) این حجره‏کوچک و محقّررا که نماد اوج ساده زیستی حضرت فاطمه زهرا (س) می‌دانند کانون تربیت انسانهای با عظمتی می‌داند که نورشان از بسیط خاک تا آن سوى افلاک و از عالم ملک تا آن سوى ملکوت اعلى‏ مى‏درخشد. ومی فرمایند :
« زنى که در حجره‏اى کوچک و محقّر، انسانهایى تربیت کرد که نورشان از بسیط خاک تا آن سوى افلاک و از عالم ملک تا آن سوى ملکوت اعلى‏ مى‏درخشد. صلوات و سلام خداوند تعالى بر این حجره محقر که جلوه گاه نور عظمت الهى و پرورشگاه زبدگان‏ اولاد آدم است.» (صحیفه امام ج‏۱۶ ص ۱۹۲ )
در اینجا لازم می‌دانیم به سایر نمونه‌هایی از سیره آن حضرت که در منابع معتبر نقل شده است، اشاره نماییم :
کلینی از منابع خود نقل کرده است که امام صادق علیه السلام فرمود: علی علیه السلام شبیه ترین مردم در روش و سیره به رسول الله بود. خودش نان و روغن می‌خورد، اما به مردم نان و گوشت می‌خوراند. آن حضرت فرمود: علی علیه السلام آب می‌آورد، هیزم تهیه می‌کرد و فاطمه سلام الله علیها گندم یا جو را آرد کرده، خمیر می‌نمود و نان می‌پخت. امام صادق افزود: فاطمه زهرا (س) از زیباترین زنان بود، چنان که گویی دو گونه اش، بمانند دو گل است. درود خداوند بر او و بر پدرش و شوهر و فرزندان طاهرش باد. (کافی: ۸ / ۱۶۵).
از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام نقل شده است که فرمود: فاطمه چنان بود که وقتی دعا می‌کرد، برای زنان و مردان مؤمن دعا می‌کرد، اما برای خود دعایی نمی کرد. از آن حضرت پرسیدند که چرا برای مردم دعا می‌کند، اما برای خودش خیر. فرمود: الجار ثم الدار. اول همسایه پس از آن اهل خانه. (وسائل الشیعه: ۷ / ۱۱۳).
ابن فهد حلی گوید: روایت شده است که گریه و زاری ابراهیم تا حد یک میل شنیده می‌شد آنچنان که خداوند در قرآن او را با این سخن خود ستایش کرده است که «ان ابراهیم لحلیم أوّاه». در وقت نماز صدایی از او شنیده می‌شد که مانند جوشیدن آب در ظرف بود. همین صدایی بود که از سینه رسول الله هم شنیده می‌شد. و فاطمه از ترس خدای متعال در نمازش، نفسش به شمارش می‌افتاد. (مستدرک الوسائل: ۴/۱۰۰).
یکی از بهترین شب‌های سال، شب ۲۳ رمضان است. آنچنان که سول خدا فرش و رختخواب خویش را در دهه آخر رمضان جمع می‌کرد و اهل خانه را در شب ۲۳ بیدار می‌کرد، به صورت‌های خواب آلود آب می‌زد، چنان که فاطمه زهرا (س) ‌نیز همه اهل خانه را از خواب بیدار کرده، آنها را با کم کردن غذا بیدار نگاه می‌داشت و از میانه روز تمهید کار می‌کرد و می‌فرمود: کسی که از خیر این شب بی نصب بماند، محروم است. (مستدرک الوسائل : ۷/۴۷۰).
شیخ صدوق با سند خود از زید بن علی بن الحسین از پدرانش از فاطمه زهرا (س) روایت کرده است که شندیم که رسول خدا فرمود: در روز جمعه ساعتی است که هر مرد مسلمانی که در آن ساعت خیری از خداوند بخواهد، خداوند نصیب او خواهد کرد. عرض کردم: آن چه ساعتی است؟ فرمود: زمانی است که نیمی از خورشیده غروب کرده است. پس از آن حضرت فاطمه به غلام خود می‌فرمود تا روی بام برود و هرگاه نصف خورشید غروب کرد او را آگاه کند تا در آن لحظه دعا کند. (بحار:‌ ۸۶ ص ۲۶۹).
یکی از عادات حضرت زهرا (س) رفتن به مزار شهدا بود. این سنت را تا آخر عمر رعایت می‌کرد چنان صدوق در کتاب شریف من لایحضره الفقیه نقل کرده است: فاطمه زهرا در صبح شنبه ای به زیارت قبر شهداء آمده، سر قبر حمزه می‌آمد و در آنجا بر آنان رحمت فرستاده و طلب مغفرت می‌کرد.
راوندی از سلمان فارسی نقل کرده است:‌فاطمه زهرا نشسته بود و آسیاب دستی برابرش بود، جو را آرد می‌کرد و دسته آن خونی شده بود، حسین هم در گوشه ای از خانه گریه می‌کرد. عرض کردم: فضه این کارها را انجام می‌دهد. فاطمه گفت: رسول خدا به من توصیه کرده است که یک روز فضه و روز دیگر من کارها را انجام دهم. دیروز روز او بوده است. (خرائج: ۱/۵۳۰).
ابن مسعود گوید: مردی نزد فاطمه سلام الله علیها آمد و گفت: ای دختر پیامبر! آیا رسول خدا چیزی برای شما باقی گذاشت که من از آن بهره برم؟ فاطمه جاریه خود را صدا کرده فرمود: آن جریده را بیاور. جستجو کرد اما نیافت، حضرت فرمود: حتما باید پیدا شود، این جریده برای من معادل حسن و حسین است. پس یافت شد. در آن چنین نوشته شده بود: مؤمن نیست کسی که همسایه از دستش ایمن نباشد. کسی که به خدا و قیامت باور دارد، همسایه‌اش را آزار نمی دهد. کسی که به خدا و قیامت معقتد است سخن نیک گوید یا ساکت می‌ماند. خداوند انسان صبور عفیف را دوست دارد، چنان که از ناسزا گوی درخواستگر لجوج بغض دارد. حیاء از مؤلفه‌های ایمان است و ایمان در بهشت است و فحاشی از بد زبانی است و بدزبان در جهنم است. (التذکره الحمدونیه، ج‏۲، ص: ۲۳۰)
سخن اخیر نشانگر آن است که آن حضرت میراث مکتوبی هم از پدر داشته که در آن کلمات حکمیانه بوده و بسا همین باشد که به مصحف یا به تعبیر بهتر صحیفه فاطمه شهرت داشته است.
۲-۶- فاطمه زهرا تمام نسخه انسانیت و حقیقتی برای بشریت
حضرت امام خمینی در نخستین سال پیروزی انقلاب اسلامی در اردیبهشت ۱۳۵۸ بمناسبت اعلام روز فرخنده ولادت حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا (س) بعنوان روز زن در سخنانی فرمودند :

• • نتیجه فرضیه اول حاکی از این است که میزان تاثیر ارتباطات درون سازمانی بر واکنش کارکنان در برابر تغییر از حد متوسط بیشتر است. بنابراین پیشنهاد می گردد مدیریت در راستای آموزش کارکنان در کنار ایجاد انگیزش از راه های اصولی از جمله استقلال کاری، تفویض اختیار و آزادی عمل کارکنان تلاش کند تا آنان خود را ملزم به همراهی با تغییرات سازمانی کنند.

• نتایج نشان داد که هماهنگی یا به عبارتی همراستایی مافوق با کارکنان عاملی مهم و تاثیر گذاری برای آماده سازی ذهنی و عملی کارکنان برای استقبال از پیش آیند های غیر منتظره و غیر قابل پیش بینی است بنابراین پیشنهاد می شود در راستای بهبود رابطه بین کارکنان و سرپرستان آنها برنامه هایی صورت پذیرد از جمله ایجاد فضای دوستانه با بهره گرفتن از پذیرش استقال و آزادی فکری کارکنان.

• نتایج پژوهش نشان داد که ارتباطات سازمانی یکی از ابعاد موثر ارتباطات درون سازمانی در ایجاد تغییرات مثبت کارکنان بشمار می رود بر این اساس پیشنهاد می شود که کارکنان را مدیریت در راستای اتخاذ تصمیات و همچنین مسئولیت پذیری وارد سازد.

• ایجاد فضاهای خلاقانه و تولید ایده های نو در راستای تقویت حس انگیزه و ایجاد کنجکاوی یکی از مولفه هایی بود که کارکنان را به سبک ها و روش های جدید سوق می داد بر این اساس پیشنهاد می شود که سازمان فضایی خلاق و نوآورانه ای در راستای آماده سازی و بستر سازی مناسبی برای تغیرات مهیا سازد. بدین صورت که سازمان جلسه های مباحثه، مناظره و اتاق های فکر در محل کارکنان طراحی کند تا آنها باآزادی کامل بتواند در آنها به بیان افکار و تبادلات افکار بین یکدیگر بپردازند.

۵-۴-۲- پیشنهادات برای محققان اتی

• در این پژوهش تاثیر ارتباطات درون سازمانی بر روی واکنش در برابر تغییر مورد بررسی قرار گرفته است لذا پیشنهاد می شود محققان دیگر تاثیر ارتباطات درون سازمان و همچنین ابعاد آن را بر روی ابعاد واکنش در برابر تغییر را بررسی کنند.

• بر اساس ادبیات تحقیق پیشنهاد می گردد متغیر هوش هیجانی را به عنوان متغیر میانجی در ارتباط بین ارتباطات درون سازمانی و واکنش در برابرتغییر وارد مدل کنند.

• پیشنهاد می شود ابعاد دیگری با بهره گرفتن از ادبیات گسترده تری از تحقیق ابعاد دیگری به مدل تحقیق افزوده شود

منابع
بردبار، ش، (۱۳۹۱)، ” بررسی تاثیر تغییرات سازمانی بر واکنش کارکنان حوزه ستادی دانشگاه علوم پزشکی شیراز"، دانشگاه شیراز، دانشکده مدیریت
برومند، م. (۱۳۷۷)، “بررسی رتبه بندی CAMEL در بانکهای اسلامی"، مجموعه سخنرانی ها و مقالات سیزدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران.
حسین زاده، م.، ناجی، علی اکبر. و چمانه گیر، فرشته. (۱۳۸۷)، “مقایسه کارائی اقتصادی بانکهای خصوصی و دولتی در ایران با بهره گرفتن از روش تحلیل پوششی داده ها"، مجله دانش و توسعه، تابستان ۱۳۸۷، شماره ۲۵٫
خاکی، غ، ” روش تحقیق با رویکرد پایان نامه نویسی “، تهران، انتشارات بازتاب، چاپ پنجم، ۱۳۸۸٫
دلاور، ع؛ (۱۳۷۹). “روش تحقیق در روان‌شناسی و علوم تربیتی"، تهران، ویرایش، چاپ هشتم،
رحمان سرشت، ح. و مقدم، ع. (۱۳۸۶)، ” نقش مدلهای ذهنی در فرایند تغییر سازمانی"، دانش مدیریت، سال ۲۰، شماره ۷۸،
رضائیان، ع و بابای اهری، م، (۱۳۸۳)، “طراحی مدلی برای تغییر رفتار سازمانی"، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره ۸، شماره ۲٫
رضائیان، ع، (۱۳۸۴)، مبانی مدیریت رفتار سازمانی، تهران، اتشارات سمت
سهرابی، الف. (۱۳۸۵)، ” بررسی و شناخت چالشهای استقرار و اجرای نظام پیشنهادات در سازمانهای دولتی ایران"، مجله فرهنگ مدیریت، سال چهارم، شماره ۱۳٫
طوسی، م.ع. (۱۳۷۷)، “مشارکت در مدیریت و مالکیت"، تهران، انتشارات شرکت سهامی.
قاسمی پور، الف. (۱۳۸۰)، “مشارکت مردمی در آموزش و پرورش"، تهران، انتشارات پژوهشکده تعلیم و تربیت.
کریمیان، ج، اصفهانی، پ، یارمحمدیان، م، (۱۳۹۱)، “تاثیر تغییرات سازمانی بر واکنش کارکنان حوزه ستادی دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان"، مدیریت اطلاعات سلامت، شماره ۷
میرکمالی، م. و زینلی پور، ح. (۱۳۸۷)، ” طراحی الگوی مناسب تغییر سازمانی در دانشگاههای جامع دولتی از طریق تحلیل عاملها"، مجله علوم تربیتی، پائیز ۱۳۸۸، دوره پنجم، سال شانزدهم، شماره ۳،
همدانی، ع. (۱۳۷۹)، ” جایگاه روابط کار در مدیریت اشتراکی"، مدیریت دانش، پائیز ۱۳۷۹، شماره ۵۶٫
Kotter, John P. (2008). A Sense of Urgency. United States: Harvard Business School Publishing. ISBN ۹۷۸-۱-۴۲۲۱-۷۹۷۱-۰.
Bernard Burnes,(2004). Kurt Lewin and complexity theories: back to the future?, Joumal of Change Management, Vol. 4, No. 4, 309-325.
Ahmad, A. (2004), “Relationships between communication satisfaction and organizational commitment of academic staff in a selected public university”, unpublished PhD dissertation, Universiti Putra Malaysia.
Avolio, B.J., Yammarino, F.J. and Bass, B.M. (1991), “Identifying common methods variance with data collected from a single source: an unresolved sticky issue”, Journal of Management, Vol. 17 No. 3.
Baily E. Playing the culture game: organizational culture in collegiate athletics[Thesis]. Michigan: Central Michigan University; 2007.
Ballard, D.I. and Seibold, D.R. (2004), “Organizational members’ communication and temporal experience”, Communication Research, Vol. 31 No. 2,
Bartle, P. (2007), “Participatory management, running a project an NGO a department or a firm", Retrieved 1Aug, 2007 from http://www.scn.org/ip/cds/cmp/modules/pm-int.htm.
Bickerstaff, B. (2002), “The Relation between Commercial Bank Profit Rates and Banking Concentration in Canada, Western Europe and Japan”, Journal of Banking & Finance, 3
Bordia, P., Hobman, E., Jones, E., Gallois, C. and Callan, V.J. (2004a), “Uncertainty during organizational change: types, consequences, and management strategies”, Journal of Business and Psychology, Vol. 18 No. 4.
Clark, D. (1998), “Sales mastery training prepares employees for first union’s future bank”, Journal of Retail Banking Services, Vol. 20 No. 2.
Coghlan, D. (1993). A person-centered approach to dealing with resistance to change. Leadership & Organization Development Journal, 14(4).
Cummings, T. G., & Worely, C. G. (2005). Organization development and change (۸th ed.). Mason, OH: Thomson South-Western.
Duck, J.D. (1993), “Managing change: the art of balancing”, Harvard Business Review, Vol. 71 No. 6.
Frahm, J. and Brown, K. (2007), “First steps: linking change communication to change receptivity”, Journal of Organizational Change Management, Vol. 20 No. 3.
Gillespie MA, Denison DR, Haaland S, Smerek R & Neal WS. Linking organizational culture and customer satisfaction: Results from two companies in different industries. European Journal of Work and Organizational Psychology 2008; 17(1).
Gono, C. (2001), “The Impact of Participatory Management on Productivity, Quality, and Employees’ Morale", University of Wisconsin-Stout Menomonie, Wisconsin 54741.
Green, S.E. (2004), “A rhetorical theory of diffusion”, Academy of Management Review, Vol. 29.
Herrien, C. M. and Desrosieres, W. (2010), “The intervening effects of participation on the relationship between procedural justice and managerial performance", The British Accounting Review, 34 (1).
Huy, Q.N. (2002), “Emotional balancing of organizational continuity and radical change: the contribution of middle managers”, Administrative Science Quarterly, Vol. 47 No. 1.
Jimmieson, N., Terry, D. and Callan, V. (2004), “A longitudinal study of employee adaptation to organizational change: the role of change-related information and change-related self-efficacy”, Journal of Occupational Health Psychology, Vol. 9 No. 1.
Kiefer, T. (2005), “Feeling bad: antecedents and consequences of negative emotions in ongoing change”, Journal of Organizational Behavior, Vol. 26 No. 8.
Kinlaw, D.C. (1989), Coaching for Commitment: Managerial Strategies for Obtaining Superior Performance, Pfeiffer and Company, San Diego, CA.
Klein, S.M. (1996), “A management communication strategy for change”, Journal of Organizational Change Management, Vol. 9 No. 2.
Koning, K.Z. and de Jong, M. (2007), “Evaluating the communication satisfaction questionnaire as communication audit tool”, Management Communication Quarterly, Vol. 20 No. 3.
Kotter, J.P. and Schilesinger, L.A. (2008), “Choosing strategies for change”, Harvard Business Review, Vol. 57 No. 21.
Kyle, N. (1993). Staying with the flow of change. Journal of Quality and Participation, 16(4).

گوش دادن به صحبت های دیگران
تحمل دیدگاه های مخالف دیدگاه خود
رعایت حق آزادی افراد دیگر
وارسی انتقادی درک و فهم ، و ارزشیابی خود و دیگران
روش بحث گروهی گفتگویی است سنجیده و منظم درباره ی موضوعی خاص که مورد علاقه ی مشترک شرکت کنندگان در بحث است . روش بحث گروهی برای کلاس هایی قابل اجراست که جمعیتی بین ۶ تا ۲۰ نفر داشته باشد . در صورت بالا بودن جمعیت کلاس ، باید آنها را به گروه های کوچکتر تقسیم نمود یا از روش های دیگر استفاده کرد . در این روش ، معمولاً معلّم موضوع یا مسأله خاصی را مطرح می کند و شاگردان درباره ی آن به مطالعه ، اندیشه ، بحث و اظهار نظر می پردازند و نتیجه می گیرند ؛ بنابراین – برخلاف روش سخنرانی – در این روش ، شاگردان در فعالیت های آموزشی فعالانه شرکت می کنند و مسئولیت یادگیری را به عهده می گیرند . آنان در ضمن مباحثه ، از اندیشه و نگرش های خود با ذکر دلایل بر حقایق ، مفاهیم و اصول علمی دفاع می کنند . در اجرای صحیح بحث گروهی ، شاگردان باید توانایی سازماندهی عقاید و دیدگاه های خود ، انتقادات دیگران – چه درست و چه نادرست – و ارزیابی نظرهای مختلف را در ضمن بحث داشته باشند ؛ به عبارت دیگر ، روش بحث گروهی روشی است که به شاگردان فرصت می دهد تا نظرها ، عقاید و تجربیات خود را با دیگران در میان بگذارند و اندیشه های خود را با دلایل مستند بیان کنند ( شعبانی ، ۱۳۸۶ ) .

بحث گروهی به عنوان یک روش آموزشی به دو شکل می تواند انجام پذیرد . یک شکل آن بحث تمامی کلاس و شکل دیگرش بحث گروه های کوچک است .
۳ – ۳ – ۱۲ – ۲ : مراحل آموزش به روش بحث گروهی ( تمامی کلاس )
آمادگی و برنامه ریزی
در این روش نیز معلم قبل از بحث ، نیازمند برنامه ریزی و طراحی است ، ولی شکل برنامه ریزی در این روش با روش های دیگر متفاوت است . او باید نیازها ، میزان معلومات ، علایق و تجارب قبلی شاگردان را که نقش اصلی در این روش دارند ، به طور دقیق بررسی کند ، و سپس بر اساس آنها هدف هایی را که فراگیران پس از اجرای روش باید به آنها برسند ، مشخص کند ( شعبانی ، ۱۳۸۶ ) .
انتخاب موضوع بحث
گیج و برلاینر ( ۱۹۹۲ ) موضوع های بحث را به دو دسته تقسیم کرده اند : (۱) موضوع های مورد توافق همگان و (۲) موضوع های بحث انگیز . موضوع اول موضوع هایی هستند که افراد مطلع درباره ی آنها اختلاف نظر چندانی ندارند ، امّا موضوع های نوع دوم به سادگی مورد توافق افراد مختلف قرار نمی گیرند و هر کسی یا عقیده ی خاصی درباره ی آنها ابراز می کند ( سیف ، ۱۳۸۸ ) .
فراهم کردن زمینه های مشترک
قبل از شروع بحث گروهی ، لازم است سطح اطلاعات شاگردان در زمینه ی عمومی موضوع مورد بحث یکسان شود . چنین زمینه ی مشترکی معمولاً شکل اطلاعات و روش جمع آوری آنان را برای فهم و درک موضوع مشخص می کند . کسب اطلاعات می تواند از طریق فیلم ، تلویزیون ، کتابخانه ، و … صورت گیرد ( شعبانی ، ۱۳۸۷ ) .
بیان هدف های آموزشی و محدوده ی زمانی
معلم باید ، پیش از آغاز بحث ، هدف های آموزشی جلسه ی بحث را در اختیار یادگیرندگان قرار دهد . بیان هدف جریان بحث را به نتیجه گیری از بحث سوق می دهد و از به هدر رفتن نیروی افراد و بی نتیجه ماندن بحث جلوگیری به عمل می آورد .
علاوه بر هدف های بحث ، تعیین یک محدوده ی زمانی نیز ضروری است . این کار به جریان شکل گیری بحث و به نتیجه رسیدن به موقع آن کمک می کند ( سیف ، ۱۳۸۸ ) .
تعیین نحوه ی آرایش شبکه های ارتباطی
ترتیب قرار گرفتن و نشستن شرکت کنندگان بحث گروهی در نوع ارتباط مؤثر است . سامر (۱۹۶۷) در مقایسه ای که بین دو گروه مباحثاتی – یکی با آرایش حلقه ای و دیگری با آرایش ردیفی – انجام داد نتیجه گرفت در گروهی که به شکل ردیف نشسته بودند ، فراگیران ردیف جلو و وسط بیش از شاگردان ردیف های عقب و طرفین در بحث مشارکت داشته اند ( شعبانی ، ۱۳۸۶ ) .
برخلاف روش سخنرانی که در آن معلّم در مقابل افراد کلاس قرار می گیرد ، در بحث گروهی اعضای گروه باید به شکل دایره کنار هم بنشینند و معلّم نیز مانند یکی از اعضاء در جایی از این دایره قرار بگیرد ، نه به دور از آنها یا در مقابل آنها . این طریق نشستن تماس چشمی میان همه ی اعضای شرکت کننده در بحث را ممکن می سازد ( سیف ، ۱۳۸۸ ) .
هدایت جریان بحث
نقش معلّم در بحث گروهی باید به حداقل کاهش یابد . هر قدر معلّم بیشتر صحبت کند ، دانش آموزان فرصت کمتری برای شرکت در بحث خواهند داشت . بهترین روشی که معلم در بحث گروهی باید در پیش گیرد این است که ، بعد از صحبت های معمولی روزانه و معرفی موضوع بحث و دادن هدف های بحث ، سکوت کند و به صورت شنونده ای علاقه مند درآید . بیشترین نقشی را که می توان در بحث گروهی به عهده ی معلّم گذاشت آن است که به عنوان رئیس جلسه ی نوبت افراد کلاس را نگه دارد و نظم جلسه را حفظ کند . حتی بعضی از معلّمان از انجام این کار هم خودداری می کنند و ریاست جلسه را به یکی از اعضای کلاس وامی گذارند ، زیرا معتقدند که اداره ی جلسه ی بحث فرصت گوش دادن کامل را از آنها می گیرد و سبب می شود که دانش آموزان به جای خطاب به یکدیگر ، مرتباً معلم را مورد خطاب قرا دهند . اگر معلّم مسئولیت اداره ی جلسه را به کس دیگری بسپارد ، خود می تواند به صورت شنونده ای فعّال درآید و جریان بحث را به دقّت دنبال کند و از مطالب بحث شده یادداشت بردارد و بعد ، به موقع ، نظر خود را اظهار نماید . لازم نیست معلّم در تمام مدت بحث ساکت بماند ، بلکه می تواند نقش هدایت کننده ی بحث را به عهده گیرد ( سیف ، ۱۳۸۸ ) .
۴ – ۳ – ۱۲ – ۲ : بحث گروه های کوچک
در روش بحث گروه های کوچک دانش آموزان کلاس ، به گروه های ۴ تا ۶ نفری تقسیم می شوند و هر یک از این گروه ها جداگانه به بحث می پردازد . نقش معلم در این نوع بحث گروهی آن است که مرتب به گروه ها سر می زند و آنها را هدایت می کند . بنا به باور اسلاوین ( ۲۰۰۶ ) ، چون که روش بحث در گروه های کوچک نیازمند این است که دانش آموزان مستقل از معلّم کار کنند ، معمولاً این روش برای دانش آموزان خردسال چندان مناسب نیست ، امّا برای دانش آموزان پایه ی چهارم و بالاتر از آن به خوبی قابل استفاده است. مانند بحث گروهی کل کلاس ، در بحث گروه های کوچک نیز هر گروه نیازمند به یک رهبر گروه است که به وسیله ی معلم برگزیده می شود . ” رهبران باید از میان دانش آموزان با احساس مسئولیت انتخاب شوند ، امّا نیازی نیست که از دانش آموزان ممتاز باشند ” ( الاوین ، ۲۰۰۶ ، ص ۲۳۴ ) . نقش رهبر گروه این است که مواظبت کند بحث از مسیر اصلی اش خارج نشود و همه ی اعضای گروه در بحث شرکت کنند . علاوه بر رهبر ، هر گروه می تواند یک منشی یا ثبت کننده ی رویدادها نیز داشته باشد تا نکات مهم و نتایج را ثبت نماید . در پایان لازم است هر گروه از فعالیت هایی که در جریان بحث انجام گرفته گزارشی برای ارائه به کلاس تهیه کند . یادداشت های گروه برای این منظور قابل استفاده است ( سیف ، ۱۳۸۶ ) .
برای اداره ی بحث گروهی توجه به موارد زیر اهمیت دارد:
عده ی افراد در بحث گروهی
مطلوب ترین عده برای هر گروه بحث بین ۳ تا ۷ نفر است . زیرا با این تعداد ، دانش آموزان وقت کافی برای حرف زدن و اظهار نظرپیدا می کنند و حتی کم حرف ترین افراد نیز می توانند به گفتگو بپردازند .
ترتیب نشستن افراد
نحوه نشستن افراد گروه نقش مهمی در سود بردن از این روش ایفاء می کند . وقتی که افراد گروه در شرایط دوستانه و روبه روی یکدیگر نشسته باشند ، احساس آرامش می کنند .
نفش رهبر در بحث گروه
رهبر باید به صورتی کار کند که موضوع بحث زایل نشود و نتیجه مشخص گردد . اگر مشکلی در گروه به وجود آید ، رهبر گروه باید با همفکری اعضاء به حلّ آن اقدام کند و از تک روی بپرهیزد .
ویژگی یک بحث گروهی اثرگذار
بحث گروهی به طور تصادفی اتّفاق نمی افتد . چنین بحثی نتیجه ی فعالیت های وسیعی در زمینه برنامه ریزی ، سازماندهی ، رهبری و ارزشیابی است . بحث مفید حاصل مدیریت قوی است و به انگیزه و صمیمیت شرکت کنندگان نیاز دارد . به کار گماشتن افراد گروه در بحث چه از طریق معلّم و یا دیگران الزامی است . وقتی که بحث به پایان رسید موضوع مورد بحث خلاصه و نتیجه گیری می شود ( احدیان و آقازاده ، ۱۳۷۸ ) .
خلاصه شامل :
مهمترین نکاتی که اعضاء گروه بیان کردندند .
موارد برجسته که به هدف بحث مربوط می شود .
یادداشت نکات آموخته شده که به کار یا امور شخصی افراد مربوط می شود .
یادآوری استفاده از مهارت های آموخته شده در زندگی روزانه .
۴ – ۱۲ – ۲ : راهبرد یادگیری از طریق تجربه
شالوده ی اصلی این راهبرد رسیدن به برداشت شخصی از یک تجربه و طراحی برنامه هایی برای یادگیری ها در محیط های دیگر است . در این راهبرد یادگیری از طریق تجربه تأکید بر فرایند یادگیری است تا فرآورده ی آن . یعنی تنها رسیدن به هدف های آموزشی مهم نیست بلکه از آن مهم تر روشی است که دانش آموزان برای کسب هدف های آموزشی از آن استفاده می کنند ( مک نیل و ویلز ، ۱۹۹۰ ؛ به نقل کردنوقابی ، ۱۳۸۶) .
۵– ۱۲ – ۲ : مطالعه ی مستقل
این راهبرد آموزشی روش هایی را پوشش می دهد که به طور هدفمند سعی دارند ابتکار عمل ، اعتماد به نفس و پیشرفت شخصی^[۳۸] را در دانش آموزان پرورش دهند . در حالی که راهبرد مطالعه ی مستقل توسط شاگرد و تحت نظر و با راهنمایی معلم کلاس انجام گیرد . یکی از غایت های پرورشی^۲ اصلی این راهبرد کمک کردن به دانش آموزان و دانشجویان برای افزایش کارآمدی شخصی و شهروند مسئول شدن از طریق افزایش توانایی های بالقوه ی آنان است ( رابرتسون و لانگ ،۱۹۹۱ ؛ به نقل کرد نوقابی ، ۱۳۸۶ ) .
۱۳- ۲ : مروری بر پژوهش های انجام شده
۱ – ۱۳ – ۲ : پژوهش های انجام شده در داخل کشور
۱- محمدجواد لیاقت دار به همراه جمعی از اعضاء هیأت علمی دانشگاه اصفهان ، پژوهشی را تحت عنوان ” مقایسه میزان تأثیر روش بحث گروهی با روش سخنرانی بر پیشرفت تحصیلی و مهارت های ارتباطی دانشجویان در سال تحصیلی ۸۱ – ۸۰ ” به اجرا گذاشت .
هدف اصلی پژوهش حاضر مقایسه میزان تأثیر روش تدریس بحث گروهی با روش تدریس سخنرانی بر پیشرفت تحصیلی و مهارت های ارتباطی دانشجویان بوده است . فرضیه های پژوهش عبارت بودند از :
۱- بین میزان تأثیر روش تدریس بحث گروهی و روش سخنرانی در افزایش پیشرفت تحصیلی دانشجویان تفاوت معنادار وجود دارد .
۲- بین میزان تأثیر روش تدریس بحث گروهی و روش سخنرانی در افزایش مهارت های ارتباطی دانشجویان تفاوت معنادار وجود دارد .
۳- بین میزان تأثیر روش تدریس بحث گروهی و روش سخنرانی بر دانشجویان به تفکیک جنسیت ( دختر و پسر ) تفاوت معنادار وجود دارد .
جامعه ی آماری این پژوهش کلیه ی کلاس های دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه اصفهان در نیم سال اول سال تحصیلی ۸۱ – ۸۰ بوده است . برای تأمین نمونه های آماری پژوهش ، چهار کلاس از کلاس های دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی انتخاب شدند . این چهار کلاس توسط دو مدرس دانشکده که نسبت به هر دو روش سخنرانی و بحث گروهی تسلط داشتند ، اداره شدند . هر مدرس یک گروه گواه و یک گروه آزمایش را با عنوان درس اداره می کردند .
برای اجرای این پژوهش چهار کلاس نمونه انتخاب شد ، دو کلاس به عنوان گروه گواه و دو کلاس به عنوان گروه آزمایش . در یک ترم تحصیلی در دو کلاس روش بحث گروهی و در دو کلاس روش سخنرانی اجرا شد . در نهایت ، نمرات آزمون پیشرفت تحصیلی و آزمون مهارت های ارتباطی دانشجویان هر دو گروه با هم مقایسه شد . نتایج پژوهش نشان داد که در مجموع ، روش بحث گروهی بر افزایش پیشرفت تحصیلی و نیز مهارت های ارتباطی دانشجویان مؤثرتر از روش سخنرانی است . به علاوه فرضیه سوم پژوهش درباره ی پیشرفت تحصیلی دانشجویان تأیید شد . به این صورت که روش بحث گروهی برای پسران مؤثرتر از دختران بود ، لکن این فرضیه در مورد مهارت های ارتباطی رد شد .

(۴-۳۷) نقشه دسترسی به کلیه تسهیلات عمومی شهر گرگان…………………………………..۱۲۲
(۴-۳۸) نقشه توزیع تسهیلات عمومی بر مبنای شاخص موران………………………………۱۲۴
(۴-۳۹) نقشه توزیع تسهیلات عمومی بر مبنای آماره ی عمومی G………………………..126
(۴-۴۰) نقشه تحلیل همبستگی دو متغیره ی موران………………………………………………۱۲۸
چکیده
مهمترین معیار برای تحلیل وضعیت عدالت فضایی در شهر چگونگی توزیع تسهیلات و خدمات شهری است و میزان و چگونگی توزیع تسهیلات می تواند نقش مؤثری در جابجایی فضایی جمعیت و تغییرات جمعیتی در مناطق شهری داشته باشد. این پژوهش با هدف تحلیل عدالت فضایی در نقاط شهری گرگان با تأکید بر تسهیلات عمومی شهری وبررسی رابطه بین توزیع تسهیلات و جمعیت، ۱۳ نوع از تسهیلات عمومی را مورد بررسی قرار داده است.روش تحقیق از نوع توصیفی، تحلیلی و کاربردی بوده و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه و جمع آوری داده ها با مراجعه به سازمانها و ادارات مربوطه انجام شده است. در تحلیل داده ها نیز روش های AHP، ضریب موران، آماره عمومی G و روش دو متغیره ی موران در محیط نرم افزارهای GIS وGeo DA به کار برده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد دسترسی به تسهیلات عمومی شهری در شهر گرگان در نواحی مرکزی و محلات قدیمی شهر بیشتر و نواحی حاشیه ای از کمترین دسترسی برخوردار می باشند. همچنین نتایج حاصل از ضریب موران و آماره ی عمومی G بیانگر این نکته است که توزیع تسهیلات از نوع خوشه ای و با تمرکز بالاست یعنی نواحی که دارای تراکم تسهیلات می باشد در مجاورت هم واقع شده اند. برای بررسی رابطه بین تراکم جمعیت و تراکم تسهیلات عمومی از ضریب موران دو متغیره استفاده شد که نتایج حاکی از رابطه ضعیف بین تراکم جمعیت و تسهیلات عمومی است در واقع می توان گفت توزیع تسهیلات بر پایه ی جمعیت در شهر گرگان عادلانه نیست.

واژگان کلیدی: عدالت فضایی، تسهیلات عمومی شهری، شهر گرگان، AHP
فصل اول:
کلیات تحقیق
مقدمه
شهر پیچیده ترین سکونتگاه انسانی است که در آن وسیع ترین روابط انسانی – محیطی شکل می گیرد. بی توجهی مدیریت شهری به مراکز شهری در جریان رشد شتابان شهری این مراکز را با مشکلات و مسائل متعددی روبه رو کرده که باعث کاهش کیفیت محیط زندگی در آنها شده است. رشد سریع جمعیت و نبود امکانات مالی، فنی و زیر بنایی برای ایجاد کاربری های عمومی و اجتماعی شهر باعث ایجاد یک ناهمگونی و عدم تعادل در توزیع امکانات گوناگون در شهر شده است که این عامل خود باعث ایجاد انواع آلودگی ها، تراکم شدید جمعیت در نقاط خاصی از شهر و ایجاد عدم امنیت روانی برای خانواده ها شده است. این عوامل توسعه پایدار شهری را که در دهه های اخیر مورد توجه برنامه ریزان شهری بوده است را با مشکلاتی مواجه می کند.بنابراین سازمان فضایی متعادل در شهرها نوعی از پایداری شهری است و زمانی محقق خواهد شد که هماهنگی و سازگاری منطقی بین پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در شهرها به وجود آید. از آنجایی که سرزمینی را می توان توسعه یافته قلمداد کرد که از نظر اجتماعی – فرهنگی به سطح توسعه یافتگی رسیده باشد بنابراین اگر به توسعه با دید اجتماعی – فرهنگی توجه نماییم، می توان گفت که توسعه یافتگی همان راهیابی به سوی عدالت اجتماعی است. عدالت در شهر باید به دنبال تخصیص مناسب و متناسب امکانات و خدمات ،استفاده از توانهای بالقوه و بالفعل در شهر،از بین بردن شکاف بین فقیر و غنی و جلوگیری از به وجود آمدن زاغه های فقر باشد، نوعی از عدالت که از آن به عنوان عدالت فضایی نام برده می شود.
تحلیل سلسله مراتبی روشی برای کمک به تصمیم گیران است تا اهداف و راهکارهای خود را در یک محیط پیچیده ی بدون ساختار و غیرشفاف، اولویت بندی و طبقه بندی کنند. یکی از وظایف اساسی مدیران، تصمیم گیری است و سازمان ها با تصمیماتی که مدیران آنها در محیط های اختصاصی اتخاذ می کنند، آنها را به هدفهای از پیش تعیین شده هدایت و نزدیک می کنند. برای استفاده از داوری و قضاوت کارشناسی تصمیم گیران، در این روش مسأله تصمیم گیری به مؤلفه هایی تفکیک شده و به طور سلسله مراتبی مرتب می گردد. سپس با بهره گرفتن از دیدگاه ها و نظرات برای هر یک از مؤلفه های این فرایند بالاترین اولویت مؤلفه های مسأله تعیین می شود بدین ترتیب توجه تصمیم گیر را نسبت به ضرورت آن جلب می نماید. از جمله مهمترین کاربردهای عملی AHP عبارت از این می باشد که چارچوبی برای مشارکت گروهی در تصمیم گیری و حل مسأله فراهم می سازد. از آنجایی که قادر نیستیم بدون یک معیار اندازه گیری نماییم لذا نیاز به شیوه ای داریم تا معیارهای جدید را برای اندازه گیری ویژگی های ناملموس توسعه دهیم.فرایند تحلیل سلسله مراتب، مدل انعطاف پذیری است که اجازه می دهد تا به وسیله ی ترکیب نمودن قضاوت و ارزشهای شخصی به شیوه ای منطقی تصمیم گیری شود. در واقع نیازمند شیوه ای هستیم که به وسیله ی آن بدانیم آیا عوامل تاثیرات یکسانی بر نتیجه دارند یا نه و یا اینکه آیا تأثیرات آنها متفاوت است.
۱-۱-بیان مسئله:
به دنبال انقلاب صنعتی و پس از آن در قرن بیستم جمعیت شهرنشین در جهان افزایش یافته و شهرنشینی به شیوه غالب زندگی بشر تبدیل شده، به طوریکه جمعیت جهان از ۳ در صد در سال ۱۸۰۰ میلادی به ۹/۶۸ درصد در سال ۲۰۰۵ رسیده است(ذاکریان و همکاران،۱۳۸۹: ۶۲). در ایران نیز شهرنشینی از دهه ی ۱۳۰۰ آغاز و در طی سالهای ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۵ با شتاب بیشتری افزایش یافت به این ترتیب که جمعیت شهری ایران از ۲۸ درصد در سال ۱۳۰۰ به ۸/۵۱ درصد در سال ۱۳۶۰ افزایش یافته است(حسامیان و همکاران،۱۳۸۳: ۲۴). این افزایش شتابان جمعیت موجب نارسائی های کمی و کیفی در ارائه خدمات و امکانات شهری و کاهش کیفیت زندگی شهری گردیده است. این موضوع مورد توافق است که قابلیت دسترسی و تنوع تسهیلات و خدمات، یکی از پارامترهای مهم برای ارزیابی کیفیت زندگی می باشد. اما در کشورهای در حال توسعه به دلیل رشد سریع و بدون برنامه ریزی شهرها در گذشته، توسعه اتفاق افتاده در مناطق مختلف شهری، بدون برنامه ریزی برای ایجاد تسهیلات مورد نیاز صورت گرفته، که نتیجه آن پایین بودن سطح کیفیت زندگی در این مناطق می باشد. لذا کیفیت زندگی در مناطق ساخته شده شهری به طور اساسی تحت تأثیر قابلیت دسترسی به تسهیلات شهری قرار می گیرد(طالعی و همکاران،۱۳۸۸: ۴۴۲). توزیع تسهیلات و خدمات و کیفیت آنها نیز به طور تفکیک ناپذیری با رفاه اجتماعی پیوند دارند آنها را نمی توان از موضوعات حاشیه ای همچون نابرابری شهروندان و آزادیهای شخصی تفکیک کرد. باید خاطر نشان کرد که حتی زیباترین مکانها و بهترین آنها از لحاظ موقعیت دسترسی و زندگی اگر با فقدان یا ضعف دسترسی به منابع و امکانات مواجه باشد، نمی تواند برای رفاه ساکنان لذت بخش و مفید باشد(Boyne,Georg,2002: 36) درواقع رشد شهرها باعث شد که کمبود امکانات و زیرساختارهای شهری با افزایش جمعیت شهری دو چندان شود و گروه های مختلف شهری متناسب با کیفیت زندگی، دسترسی های متفاوتی به این امکانات داشته باشند(حاتمی نژاد و همکاران، ۱۳۹۱: ۴۳).
بنابراین می توان گفت که از مهمترین عوامل در برنامه ریزی شهری، استفاده از فضاها و توزیع مناسب و به عبارتی کاملتر عدالت فضایی است. در این راستا کاربریها و خدمات شهری از جمله عوامل مؤثر و مفیدند که با پاسخگویی به نیاز جمعیتی، افزایش منفعت عمومی و توجه به استحقاق و شایستگی افراد میتوانند با برقراری عادلانه تر، ابعاد عدالت فضایی، عدالت اجتماعی و عدالت اقتصادی را برقرار نمایند. بنابراین برهم خوردن توازن جمعیتی که مهمترین ریشه های آن، مهاجرتهای درون و برون شهری، تراکم بیش از حد کاربریها در مناطق خاص اند، میتوانند فضاهای شهری را فضاهایی متناقض با عدالت از ابعاد اقتصادی و اجتماعی نمایند(وارثی و همکاران،۱۳۸۶: ۹۵). در طول صد سال گذشته بسیاری از سیاستمداران و مفسران از بحث عدالت اجتماعی برای توجیه دولت رفاه و به طور کلی تر تامین دولت استفاده کرده اند. به طوریکه برخی از فلسفه های اجتماعی به ویژه سوسیالیستی عدالت را به عنوان مفهوم کلیدی مفاهیم رفاه و آزادی در نظر می گرفت(King,2012: 464). توزیع فضایی متعادل خدمات شهری نیز از مهم ترین نشانه های عدالت اجتماعی در شهر به شمار می رود. عدالت اجتماعی در شهر یعنی تداوم حفظ منافع گروه های اجتماعی متفاوت بر اساس گسترش بهینه ی منابع شهری، درآمدها و هزینه ها(۲۰۰۲: ۲۷،Gray). اساس نظریه عدالت اجتماعی بر این اصل است که نابرابری های اقتصادی و اجتماعی جامعه بر سازمان فضایی آن تاثیر دارد و نیز هرگونه تغییر در سازمان فضایی در روابط اقتصادی –اجتماعی و توزیع درآمد در جامعه اثر مستقیم می گذارد(مرصوصی،۱۳۸۳: ۹۰). برنامه ریزی تأسیسات خدماتی در شکل مدرن آن در حدود یک قرن پیش در کشورهای با اقتصاد پیشرفته به عنوان پاسخی ضروری برای نیاز حفظ سلامت جمعیت در روستاها از تأثیرات صنعتی سازی و تقاضاهای جمعیت رو به رشد و به منظور فراهم آوردن زیرساختهای اساسی شهرها به وجود آمدند(۱۹۹۸:۹۵،Middelton).
پس از ایجاد گلستان به عنوان یک استان مستقل شهر گرگان نیز به عنوان مرکز این استان در نظر گرفته شد.این شهر طبق آمار در سال ۱۳۹۰ دارای ۳۲۹۵۳۶ نفر جمعیت بوده است که یکی از دلایل افزایش جمعیت آن در طی دو دهه گذشته انتخاب آن به عنوان مرکز استان بوده که مهاجرتهای زیادی را از شهرها و روستاهای اطراف به دنبال داشته است. شهر گرگان در سالهای اخیر تحولات مختلف جمعیتی، کالبدی و اجتماعی و اقتصادی به خود دیده است. افزایش چمعیت در این شهر باعث به وجود آمدن موجی از آشفتگی در توسعه کالبدی شهر و پایین آمدن سطح ارائه تسهیلات عمومی شده است، به طوریکه از مجموع ۳۵۶۰۰۰۰۰ مترمربع مساحت زمین شهری ۳۱٫۲۶درصد به کاربری مسکونی، ۲٫۸۴ درصدکاربری آموزشی ،۲٫۳۶ درصد تجاری، ۰٫۵۴ درصدپارک و فضای سبز عمومی، ۰٫۶۶ درصد بهداشتی-درمانی، ۰٫۴۸ درصد فرهنگی-مذهبی، ۲٫۶۱ درصد نیز به کاربری اداری و باقی مساحت نیز به سایر کاربریها اختصاص داده شده است. با توجه به پیشی گرفتن رشد جمعیت شهر گرگان به ایجاد تسهیلات و امکانات عمومی شهری سعی شده است تا به بررسی نحوه توزیع تسهیلات عمومی شهری و ارتباط آن با توزیع جمعیت پرداخته و نواحی نیازمند به این تسهیلات تعیین گردد.
۱-۲- سؤالات تحقیق:
- آیا تسهیلات عمومی شهر گرگان بر اساس قایلیت دسترسی و کارایی نسبت به توزیع جمعیت عادلانه توزیع شده است؟
- آیا توزیع تسهیلات عمومی شهری در نواحی شهری گرگان از خود همبستگی فضایی برخوردار است؟
۱-۳- فرضیه ی تحقیق:
- به نظر می رسد توزیع تسهیلات عمومی شهری در شهر گرگان بر اساس توزیع جمعیت و دسترسی، عادلانه صورت گرفته است.
- به نظر می رسد توزیع تسهیلات عمومی شهری در نواحی شهری گرگان از خودهمبستگی فضایی برخوردار است.
۱-۴- سابقه ی تحقیق:
جان استوارت میلر نخستین کسی است که اصطلاح عدالت اجتماعی را به معنای امروزی به کار برد .طبق نظر وی عدالت اجتماعی یعنی جامعه رفتار یکسانی با تمام کسانی که شایستگی یکسانی دارند داشته باشد(Miller,1999: 2). دیوید هاروی جغرافیدان انگلیسی نیز با انتشار کتاب خود تحت عنوان عدالت اجتماعی و شهر(۱۹۷۳) مسیر تازه ای در جغرافیا ی شهر گشود و جغرافیای شهری را بیش از پیش به استفاده از عدالت اجتماعی در جامعه شهری نزدیک کرد. از نظر هاروی عدالت اجتماعی در شهر باید به گونه ای باشد که نیازهای جمعیت شهری را پاسخگو باشد و تخصیص منطقه ای منابع را به گونه ای هدایت کند که افراد با کمترین شکاف و اعتراض نسبت به استحقاق حقوق خود مواجه باشند. از آن زمان به بعد مطالعاتی در سراسر جهان از جمله ایران در خصوص عدالت اجتماعی و عدالت فضایی انجام شده است که از آن میان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نفیسه مرصوصی در سال ۱۳۸۳در خصوص تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران مطالعاتی انجام داده است. وی با بررسی توزیع جغرافیایی شاخصهای فقر و توسعه به روشنی ناهمگنی فضایی- اجتماعی بین مناطق تهران را اثبات می کند.
- تسو^[۱] و همکاران در سال ۲۰۰۵ در سنجش شاخص یکپارچه دسترسی محور در ارتباط با عدالت فضایی در خدمات عمومی شهری در یکی از شهرهای تایوان با ارائه شاخصی یکپارچه از عدالت فضایی و با روش خودهمبستگی فضایی محلی نشان دادند که توزیع خدمات عمومی در شهر ناعادلانه بوده است.
- حمیدرضا وارثی در سال ۱۳۸۷ در تحقیق(بررسی تطبیقی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت اجتماعی، مورد زاهدان). به بررسی وضعیت جمعیت در مناطق شهری زاهدان و چگونگی تناسب آن با خدمات شهری پرداختند آنها نشان دادند که تنها با ارائه سازوکار توزیع خدمات برابر و متناسب با نیازهای جمعیتی می توان به تعادل در سطح شهر زاهدان رسید.
- حسین حاتمی نژاد و همکاران در طرح تحقیقاتی در سال ۱۳۸۷ با عنوان تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کاربری های خدمات شهری با بررسی رابطه بین سطح اقتصادی-اجتماعی شهروندان و میزان برخورداری از کاربری های خدمات شهری در اسفراین به این نتیجه رسیدند که طبقات اجتماعی-اقتصادی برتر از کاربری های خدماتی مطلوبتری برخوردارند و الگوی توزیع کاربری های خدماتی به نفع گروه های مرفه تر عمل کرده است.
- مسلم رستمی در پژوهشی تحت عنوان تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در شهر کرمانشاه، سال ۱۳۸۸ نشان داد که بین میانگین قیمت زمین با درآمد سرانه و اجاره بهای پرداختی در ارتباط با شاخص مسکن رابطه معناداری وجود دارد و با توجه به این عامل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری در شهر کرمانشاه به صورت نامتعادلی صورت گرفته است.
- حسن حکمت نیا و همکاران در سال ۱۳۹۰ در بررسی تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری در شهر اردکان به بررسی برابری در توزیع فضایی خدمات و امکانات شهری پرداخته و در نهایت بازتاب فضایی آن در رابطه با قیمت زمین و ارزش افزوده مورد تجزیه و تحلیل قرار داده اند. یافته های پژوهش مبیّن آن است که توزیع فضایی خدمات شهری در این شهر نامتعادل می باشد، قیمت زمین نیز همبستگی معناداری با شاخصهای مورد بحث در پژوهش دارد.
- هاشم داداشپور و فرامرز رستمی در مقاله ای با هدف تعیین شاخصی یکپارچه برای سنجش عدالت فضایی در توزیع خدمات عمومی شهری در یاسوج در سال ۱۳۹۰ نشان دادند که توزیع خدمات شهری در این شهر بر اساس قابلیت دسترسی ،کارایی و توزیع جمعیت عادلانه صورت نگرفته و نسبت برخورداری از خدمات در بخش قابل توجهی از شهر کمتر از نسبت جمعیتی آن است.
۱-۵ -ضرورت تحقیق:
توزیع رفاه موضوع حال حاضر نیست بلکه تحت تاثیر اعمال گذشته قرار دارد؛ همان طور که رفاه آینده از اعمال امروز ما متأثر خواهد بود چشم انداز حیات بدون عدالت، تاریک جلوه می نماید و از این روست که جغرافیدانان نیز در دهه های اخیر بیش از گذشته به تاثیر عدالت اجتماعی و نابرابری در مورفولوژی و سازمان یابی فضایی شهرها توجه دارند(Yeqiao Wang, XinshengZhang ,2001: 8).
از جمله عواملی که باید در جهت اجرای عدالت اجتماعی و همراه با عدالت فضایی در برنامه ریزی شهری رعایت کرد، توزیع مناسب خدمات شهری و استفاده صحیح از فضاها است. در این خصوص کاربریها و خدمات شهری عوامل مؤثری هستند که با ارضای نیازهای جمعیتی، افزایش منافع عمومی و توجه به استحقاق و لیاقت افراد می توانند با برقراری عادلانه تر، عدالت اجتماعی ،اقتصادی وفضایی را در مناطق شهر برقرار نمایند. لذا عدم توزیع مناسب خدمات شهری نه تنها می تواند در بر هم زدن جمعیت و عدم توازن آن در شهر بینجامد بلکه فضا های شهری را متناقض با عدالت از ابعاد اجتماعی و اقتصادی شکل دهد(وارثی و دیگران،۱۳۸۷: ۱۴۴). شهر گرگان از سال ۱۳۷۶ که به عنوان مرکز استان گلستان تعیین گردید با مهاجرت شتابان جمعیت از شهرها و روستاهای اطراف مواجه شده است، این مسئله لزوم برنامه ریزی برای ایجاد و توسعه تسهیلات عمومی شهری را ضروری می سازد در نتیجه این پژوهش با تأکید بر عدالت فضایی سعی در توزیع عادلانه تسهیلات شهری متناسب با جمعیت مناطق مختلف شهر گرگان دارد.
۱-۶ -اهداف تحقیق:
- بررسی رابطه بین جمعیت و توزیع فضایی تسهیلات شهری و دسترسی به این تسهیلات در شهر گرگان
- شناسایی محدوده های نیازمند جهت تمرکز تسهیلات شهری جدید
- ارزیابی میزان کارایی مدل خودهمبستگی فضایی در تحلیل پراکنش فضایی تسهیلات شهری در شهر گرگان
۱-۷ -روش انجام تحقیق:
روش تحقیق از نوع توصیفی، تحلیلی و کاربردی بوده و جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه و جمع آوری داده ها با مراجعه به سازمانها و ادارات مربوطه انجام شده است.
در تحلیل داده ها نیز از روش های AHP، ضریب موران،آماره عمومی G و روش دو متغیره ی موران در محیط نرم افزارهای GIS وGeo DA استفاده شده است.
۱-۸ -روش و ابزار گردآوری اطلاعات:
گردآوری اطلاعات به دو روش میدانی و کتابخانه ای بوده و داده های مکانی و توصیفی از طریق نقشه های تفصیلی و نقشه های ۱:۱۰۰۰ شهری و اطلاعات مورد نیاز جهت ارزشگذاری معیارها از طریق تهیه و توزیع پرسشنامه و تکمیل آن توسط ۳۰ نفر از کارشناسان خبره انجام شده است.
۱-۹ -جامعه ی آماری و تعداد نمونه:
جامعه ی آماری پژوهش حاضر در مقیاس شهر گرگان می باشد. در این پژوهش چگونگی توزیع فضایی ۱۳ نوع از تسهیلات عمومی شهری شامل دبستان، مدارس راهنمایی، دبیرستان، بیمارستان، پارک، آتش نشانی، پست، کلانتری، مجموعه ی ورزشی، کتابخانه، مسجد، جایگاه عرضه ی سی ان جی و جایگاه بنزین که در ۳ ناحیه و ۲۴ محله ی این شهر توزیع گردیده است توسط کارشناسان و متخصصین برنامه ریزی شهری در شهرداریها و مراکز علمی از طریق تکمیل پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
۱-۱۰- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:
برا ی تجزیه و تحلیل اطلاعات از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و همچنین برای سنجش میزان عدالت فضایی در توزیع تسهیلات عمومی شهر گرگان از روش های خودهمبستگی فضایی مانند ضریب موران ،آماره ی عمومی G و آزمون دو متغییره ی موران در محیط نرم افزار Geo DA به کار برده شد.به این ترتیب که ابتدا با بهره گرفتن از روش AHP میزان مطلوبیت دسترسی به هر یک از خدمات شهری مورد مطالعه،تعیین شد. در مرحله ی بعد جهت تحلیل کارایی مدل خود همبستگی در تحلیل پراکنش فضایی تسهیلات عمومی شهر گرگان از ضریب موران و برای بررسی چگونگی پراکندگی از آماره ی عمومی G استفاده شده است. در پایان نیز جهت تعیین چگونگی رابطه بین توزیع جمعیت و دسترسی به تسهیلات عمومی روش دو متغیره ی موران مورد استفاده قرار گرفت.
۱-۱۱ - تعریف واژگان:
عدالت فضایی
توزیع عادلانه ی امکانات، تسهیلات و خدمات در سطح زمین است به طوری که هیچ مکانی نسبت به مکان دیگر از نظر برخورداری از مزیتهای فضایی برتری نداشته باشد.

۵-۹. پیشنهادات برای تحقیقات آتی ۱۲۵

۵-۱۰. محدودیت های تحقیق ۱۲۶
پرسشنامه ۱۳۳
فصل اول
مقدمه
در عصر پست مدرن و فراصنعتی کنونی سازمان ها در حال تغییرات بنیادی هستند و این تغییرات در هزاره جدید در حال افزایش است . سازمان هزاره جدید بر اساس میزان توجه و تاکید بر روی ایجاد ارزش افزوده در هر یک از فرایند های کاری و فعالیت داخلی سازمان شناسایی و سنجیده می شود و بنابر این چنین سازمانی در توانایی ایجاد تغییر و نیز به کارگیری تخصصی و تجربه سازمانی نیاز به سرعت عمل دارد .
اعضای این چنین سازمان هایی در واقع کارمند نیستند، بلکه شرکایی هستند که در سطح بالایی در فعالیت های سازمان یا شرکت در گیر و سهیم هستند . بنابراین، این چنین دیدگاهی نیاز به نوعی جدید از معماری سازمانی دارد که به عنوان یک محرک، انعطاف پذیری و مقاومت لازم برای بقا در بازار رقابتی این هزاره را فراهم آورد .بسته های نرم افزاری ERP چنین معماری قدرتمندی را فراهم می آورند .
مساله اصلی تحقیق :
رشد غیر قابل پیش بینی فناوری اطلاعات و ارتباطات در دهه های گذشته که با تکیه بر توسعه صنایع مختلف از جمله الکترونیک، کامپیوتر، مخابرات و غیره صورت گرفته بر جنبه های مختلف عملکرد سازمان ها تاثیرات شگرفی داشته است . همزمان با این تغییرات، محیط فعالیت سازمان ها پیچیده تر شده و به همین جهت نیاز به سیستم های مختلفی که بتواند ارتباط یکپارچه بین اجزای مختلف سازمان برقرار کرده و جریان اطلاعات را در بین آنها تسهیل کند، افزایش چشمگیری یافته است . این سیستم ها که در مجموع به سیستم های سازمانی^[۲] معروف هستند، زمینه ای را فراهم آورده اند که مدیران بتوانند در تصمیم گیری های مختلف خود از اطلاعات مناسب و یکپارچه در هر مکان و زمان استفاده نمایند .(Chun-Chin Wei-2005)
از اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی، ظهور نرم افزارهای یکپارچه ای تحت عنوان Enterprise Resource Planning (ERP) با هدف بکارگیری در سازمان های بزرگ، توسعه بسیار زیادی پیدا کرده است . این نرم افزارهای بسیار قدرتمند، پیچیده و گران قیمت، سیستم های از پیش طراحی شده ای هستند که پس از اعمال تغییراتی توسط مشاوران، پیاده سازان و مشاوران تحلیل فرآیندهای سازمانی، پیاده سازی و اجرا می شوند . در بسیاری از موارد، سازمان ها به دلیل اجبار در تبعیت از منطق حاکم بر این نرم افزارها، مجبور به اصلاح و بازبینی مجدد فرآیندهای خود هستند .در این نرم افزار ها بر خلاف نرم افزار های قدیمی که در سازمان ها از طریق واحدهای مختلف سازمانی توسعه پیدا می کردند، این کار به راحتی صورت نمی پذیرد.
پس ERP را می توان به عنوان نرم افزار یکپارچه ای تعریف نمود که دارای اجزا و یا ماژول هایی برای برنامه ریزی، تولید، فروش، بازاریابی، توزیع، حسابداری، مدیریت منابع انسانی، مدیریت پروژه، مدیریت موجودی، مدیریت خدمات و نگهداری و تعمیرات، مدیریت حمل و نقل و بازرگانی الکترونیک است . معماری و ساختار ERP بگونه ای است که یکپارچگی و جامعیت اطلاعات در سطح سازمان را فراهم نموده و جریان روان اطلاعات بین بخش های مختلف سازمان را فراهم می آورد( جعفرزاده ۱۳۸۶) .
انجمن کنترل تولید و موجودی آمریکا ERP را به صورت زیر تعریف می نماید :
” سیستمی اطلاعاتی برای برنامه ریزی و کنترل موثر تمامی منابع مورد نیاز برای دریافت، تولید، ارسال و پاسخگویی به نیازهای مشتریان، در شرکتهای تولیدی، توزیعی و خدماتی.
تعاریف بسیار زیاد دیگری برای ERP ارائه شده است از جمله :
ERP یک بسته نرم افزاری تجاری است که هدف آن یکپارچگی اطلاعات و جریان اطلاعات بین تمامی بخشهای سازمان از جمله مالی، حسابداری، منابع انسانی، زنجیره عرضه و مدیریت مشتریان است . (Davenport .1998)
سیستم های ERP سیستم های اطلاعاتی قابل تغییر و تنظیمی هستند که اطلاعات و فرآیندهای مبتنی بر اطلاعات در سازمان را در درون واحدهای سازمانی و بین آنها یکپارچه می نماید.Hilsgersberg.et al.2000) (
ERP ابعاد بسیار گسترده ای دارد و هنگامی که بر روی ادبیات موضوع ERP به جستجو می پردازیم، مطالب و مقالات زیادی در رابطه با ERP وجود دارد و کارهای بسیاری بر روی آن انجام شده است . بعضی از این مقالات به بررسی کلی ERP پرداخته و سعی کرده اند از دیدگاهی کلی نگر و جامع ابعاد مختلف آنرا بررسی نمایند . از سوی دیگر، تحقیقات و مقالاتی وجود دارند که به بررسی یک بعد خاص از ERP بصورت تخصصی و عمیق پرداخته اند . لذا می توانیم ماهیت تحقیقات انجام شده بر روی ERP را در طیفی به صورت زیر نمایش دهیم :( Somers M.& Nelson G . 2004 ).
تحقیقات کلی تحقیقات تخصصی
شکل ۱ طیف تحقیقات بر روی ERP
با توجه به گستردگی بحث و محدودیت زمانی، در این تحقیق بر روی یک مبحث بصورت متمرکز کار خواهد شد . لذا تحقیق مورد نظر در این تحقیق در سمت چپ طیف و از جنس تحقیقات تخصصی است .
در این تحقیق قصد ارزیابی آمادگی برای بکارگیری سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP) است .
برای روشن تر شدن موضوع، مناسب است که جایگاه بحث مورد نظر در این تحقیق را در میان دامنه گسترده ERP مشخص کنیم :
انجام یک پروژه ERP مراحل و قدم های متعددی دارد که می توان این مراحل را در چهارچوبی که در شکل ۲ ارائه شده است نمایش داد :
شکل ۲ ) چهار چوب چرخه حیات ERP
(Jose M . Esteves .Joan A . Pastor . 2001)
این چهار چوب دارای شش (( فاز^[۳] )) و چهار ((بعد^[۴] )) است . فازها نشان دهنده مراحل مختلف چرخه عمر سیستم ERP در سازمان و ابعاد معرف دیدگاه های^[۵] مختلفی هستند که می توان با توجه به آنها هر کدام از فازها را مورد بررسی قرارداد . در ذیل ابتدا فازها و سپس ابعاد را مختصراً شرح می دهیم :
فازها عبارتند از :
۱) Adoption: در طی این مرحله، مدیران به بررسی میزان نیاز و آمادگی سازمان در استفاده از یک سیستم ERP می پردازند و رویکرد کلی سیستم های اطلاعاتی سازمان را بگونه ای انتخاب می کنند که بتوانند بخوبی چالش های کسب و کار را مشخص کرده و استراتژی های سازمان را بهبود دهند . این مرحله شامل تعریف اهداف، دستاوردها و نیازمندی ها است .
۲) Acquisition : این مرحله شامل انتخاب بهترین سیستمی است که با نیازمندیهای سازمان منطبق بوده و کمترین نیاز به بومی سازی را داشته باشد . همچنین معمولاً یک شرکت مشاور نیز برای همراهی با سازمان در انجام مراحل بعدی پیاده سازی ERP انتخاب می شود .
در این مرحله فاکتورهایی از قبیل قیمت، خدمات آموزشی و نگهداری، توافقات قراردادی و بازگشت سرمایه مورد بررسی قرار می گیرند .
۳) Implementation : این مرحله شامل Customize یا منطبق کردن سیستم ERP به خدمات گرفته شده با نیازمندی های سازمان است . معمولا این کار به کمک مشاورانی که با متدولوژی های پیاده سازی و مهارت های آن آشنا هستند انجام می گیرد .
۴) Use & Maintenance : این مرحله شامل استفاده از محصول بصورتی است که فواید مورد انتظار را حاصل نماید . در طول این فاز باید جنبه هایی مانند کارایی، تناسب و کفایت مورد توجه قرار گیرد . همچنین هنگامیکه سیستم پیاده سازی شد باید نگهداری شود و مشکلات آن برطرف گردیده و نیازمندی های جدید و بهبودی های کلی نیز در آن اعمال گردد .
۵) Evolution : در طی این مرحله سعی می شود یکپارچگی سیستم ERP با سایر قابلیت ها مانند برنامه ریزی های پیشرفته^[۶]، زمانبندی^[۷]، مدیریت زنجیره تامین^[۸]، مدیریت ارتباط با مشتری^[۹] و گردش کار^[۱۰] توسعه و تکامل یابد .
۶) Retirement:این مرحله زمانی است که با ظهور تکنولوژی های جدیدتر و یا ناکارآمدی سیستم ERP و یا تغییر در دیدگاه های کسب و کار سازمان، مدیران تصمیم به جایگزین کردن سیستم ERP موجود با ERP ای دیگر و یا سایر سیستم های اطلاعاتی که بیشتر با نیازمندی های سازمان منطبق باشند می گیرند .
ابعاد نیز عبارتند از :
۱)Product : این بعد بر روی جنبه های مختلف یک سیستم ERP خاص از قبیل کارایی، تکنولوژی، سخت افزار و نرم افزار تمرکز دارد .
۲)Process : هر سازمانی فعالیت های اساسی ای دارد که باید توسط سیستم پشتیبانی شود . بعلاوه سیستم ERP باید به تصمیم گیرندگان سازمانی در مدیریت منابع و عملکردهای سازمان کمک کند . معمولا سرمایه گذاری عمده بر روی ERP باعث ایجاد مهندسی مجدد فرایند ها^[۱۱] در سازمان می شود تا سازمان با نیازمندی های عملکردی سیستم جدید ERP منطبق شود و کارایی آن افزایش یابد .
۳) People : این بعد به منابع انسانی سازمان و نقش و مهارت آنان در چرخه حیات ERP اشاره دارد . این نقش ها و مهارت ها باید به خوبی توسعه داده شوند تا پیچیدگی و ریسک سازمان در تعامل با سیستم ERP جدید به حداقل برسد.
۴) Change Management : این بعد به دانش بکار گرفته شده در تعامل با پیچیدگی های حاصل از بکارگیری سیستم ERP در سازمان اشاره دارد که باعث می شود تغییرات لازم در زمانی مناسب و با هزینه ای منطقی به نتیجه صحیح برسد . رویکرد مدیریت تغییر سعی در ایجاد این اطمینان دارد که مقبولیت و آمادگی برای سیستم جدید در سازمان، امکان برخورداری صحیح از مزایای سیستم را فراهم می سازد .
با توجه به این چهار چوب و توضیحاتی که برای آن مطرح شد، تحقیق حاضر در فاز Adoption و دیدگاه ( بعد ) مطرح شده در این چهار چوب قرار می گیرد.
همانطور که گفته شد عوامل موثر در ارزیابی آمادگی موفقیت پیاده سازی متعدد هستند. در این تحقیق، بطور مشخص این قسمت بصورت تخصصی و عمیق مورد بررسی قرار می گیرد و در حقیقت سوالاتی از قبیل اینکه چرا اصولا سازمان تصمیم به پیاده سازی ERP گرفته و آیا مباحث مالی و محدودیت های بودجه ای، آمادگی سازمان، فرهنگ سازمانی و مواردی این چنینی به درستی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است یا خیر در این تحقیق مد نظر است . به عبارت دیگر می خواهیم برای سازمانی که تصمیم به پیاده سازی و بکارگیری ERP در سازمان خود گرفته است و بسته های ERP خاصی را نیز کاندید انتخاب قرار داده است، به بررسی این موضوع بپردازیم که از ابعاد مختلف آماده بکارگیری است؟
تشریح و بیان مساله :
امروزه بویژه در کشور ما، ERP یکی از موضوعات روز و بسیار مطرح بوده و در کانون توجه قرار دارد. بسیاری از سازمان های دولتی و خصوصی به دنبال پیاده سازی و بکارگیری ERP در سازمان خود هستند تا آنجا که بسیاری از ارگانهای دولتی موظف به مجهز کردن خود به سیستم ERP می باشند و به تعبیر دیگر می توان گفت که در حال حاضر تب ERP در کشور بالا گرفته است .(جعفر زاده ۱۳۸۶)
لذا اگر چه هر تحقیق کاربردی در زمینه ERP در کشور ما می تواند مفید باشد اما از آنجاییکه بسیاری از سازمانها ( به هر دلیل ) تصمیم به بکارگیری ERP نموده اند به نظر می رسد که در حقیقت مراحلی مثل بررسی آمادگی سازمان ( Readiness ) یکی از مراحل مهم برای بکارگیری ERP است.
همچنین از طرف دیگر تعداد نسبتاً زیادی شرکت های تولید کننده راه حل های ^[۱۲]IT وجود دارند که مدعی ارائه و فروش سیستم ERP می باشند . لذا همیشه این سوال برای مدیران سازمان های خواهان بکارگیری بسته های ERP وجود دارد که کدامیک از این سیستم ها یا بسته های موجود در بازار برای سازمان آنان مناسب تر است ؟
نتایج تحقیقات آماری در دنیا حکایت از آن دارد که حدود ۷۰درصد پروژه های استقرار ERP در دنیا با شکست روبرو بوده ­اند. با نگاهی منفی به این آمار در می یابیم که ریسک استقرار پروژه های ERP زیاد می باشد اما با نگاه متفاوت  می توان گفت که بیش از ۳۰ درصد از پروژه های استقرار ERP در دنیا با موفقیت کامل روبرو بوده ­اند و این مطلب نشان می دهد که اگر دلایل شکست پروژه های ERP با دقت مطالعه گردد و از نتایج این مطالعات بهره برداری مناسب گردد می توان احتمال موفقیت اینگونه پروژه­ ها را افزایش داد.
مهمترین  دلایل شکست  پروژه­ های ERP :
عدم آمادگی: سازمان برای بکارگیری سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی آماده نباشد.
انتخاب محصول : عدم انتخاب محصول مناسب که نیازمندیهای سازمان را به خوبی مرتفع نماید و نزدیکترین محصول به نیازهای سازمان باشد.
انتخاب پیمانکار : عدم انتخاب شرکت مناسب برای استقرار محصول
پرسنل : عدم تخصیص نیروهای مدیریتی و کارشناسی تمام وقت از سوی سازمان
حدود قرارداد: عدم تعیین دقیق حوزه انجام کار در قرارداد
مدیریت تغییرات: عدم توجه به مدیریت تغییرات در سازمان مشتری
مهارت : عدم آشنایی و مهارت تیم پیمانکار با فرآیندهای کارفرما(Jaideep Motwani.2005)
انتخاب ERP دارای اهمیت بسزایی است و عوامل زیر را سبب می شود:
کاهش ریسک در انتخاب نرم افزار نا مناسب
کاهش ریسک در عدم موفقیت پیاده سازی