Lamare et al.,1995, 1997

 

Biphasic medium
Organic media
Gas/solid system

 

 

Lyophilized preparation
Solution
Suspensin
Solid form

 

 

کوتیناز لیوفیلیزه برای تعیین مکانیسم واکنش stereoselectivity استفاده شده است، کوتیناز لیوفیلیزه همچنین به یک سیستم دوفازی آبی- ترئولین اضافه شد که این تری­گلیسیرید را به اسید اولئیک و گلیسرول هیدرولیز می­ کند [۵۹]. کوتیناز بر روی بسترهای جامد بصورت جذبی یا اتصال کوولانت تثبیت شده و در هیدرولیز­های مختلف[۶۰-۶۲]، استریفیکاسیون [۶۳] و واکنش تبادل استری [۶۴-۶۶] استفاده می­ شود. بیشتر مطالعات جذبی کوتیناز بر روی Accurel EP 100، یک بستر macroporous polypropylene انجام شده است [۶۳]. این بستری مناسب برای تثبیت کوتیناز است که منجر به اماده سازی انزیم فعال و با ثبات می­ شود.
اتصال کوولانسی کوتیناز بر روی تکیه­گاه سلیکا و مشتقات سلیسی مورد بررسی قرار­گرفته­است. هرچند نتایج نشان می­دهد بازده جفت­شدگی (۶ تا ۲۶%) و پایداری دمایی آن بسیار پایین است. این نتایج بیان می­ کند که جفت­شدگی کوولانت به نظر نمی­رسد که یک روش کافی برای تثبیت کوتیناز باشد.
از زئولیت­ها به طور موفقیت آمیزی به عنوان بستر مناسب برای جذب کوتیناز در یک مجموعه ­ای از آزمایشات استفاده شده است [۶۷].
زئولیت­ها سلیکولومینت­های بلوری هستند که دارای ساختار بسیار دقیق میکروپوروس بوده که برخی از ویژگی ها­ی عمومی شناخته شده مسئول در کاربردهای گسترده انها در تجزیه، جذب و تبادل یونی را نشان می­دهد [۶۸]. این خصوصیات با امکان تولید و تنظیم اسید-باز و خصوصیت ابگریز_ابدوست و تمایل زیاد به جذب انتخابی مرتبط است. بنابراین سطح خارجی کریستالی زئولیت ،ویژگی­های جالبی برای جذب آنزیم ارائه می­دهد که می تواند به عنوان یک رابط فاز ابی در داخل زئولیت و محیط آلی حاوی سوبستراها استفاده می­ شود. کوتیناز با موفقیت بر روی زئولیت های مختلف با بازده بالای کوپلینگ (۶۰ تا ۸۰%) و فعالیت خاص ، برای مثال روی زئولیت NAY (9 U/mg enzyme) تثبیت شده است. در کوتیناز تثبیت شده پایداری دمایی بالا نشان داده شده(۴۵ روز ۳۰ درجه سانتیگراد بدون از دست دادن فعالیت) که بسیار بالاتر از پایداری دمایی گزارش شده بر روی بسترهای دیگر است [۶۰].
کوتیناز به دام افتاده در کپسول­هایی از ماتریکس ژل یک روش نامناسب برای تثبیت کوتیناز می­باشد. به دلیل ویژگی آب دوست بسیاربالای آلژینات، تفکیک و پخش هر دو اثر باز دارنده روی عمل کاتالیزوری کوتیناز دارد که این عمل برای دیگر لیپازها در سوبستراهای چربی دوست رخ می­هد [۶۰].
یکی دیگر از روش­هایی که از کوتیناز استفاده می­ کند تثبیت کوتیناز در میکروکپسول­هایی از میسل معکوس ار سورفاکتانت در محیط­های الی است که با موفقیت برای هیدرولیز [۶۹]، استریفیکاسیون [۷۰, ۷۱] و تبادل استری [۷۲] استفاده می­ شود. میسل معکوس یک سیستم مناسب برای توسعه biocatalysis در محیط­های آلی است. محلول کردن آنزیم­ها در حفره­ی آب از میسل معکوس موجب حفظ فعالیت کاتالیستی آنزیم در برابر اثر منفی حلال بر ساختار آن می گردد. علاوه براین encapsulation در میسل معکوس یک ناحیه بین سطحی فراهم می­ کند و امکان ایجاد حلالیت سوبستراهای آبگریز و آبدوست را فراهم کرده و اغلب فعالیت انزیم را افزایش می­دهد. جدایی محصولات و بهبود عمل انزیم امکان­ پذیر شده و زمینه تحقیق در خصوص استفاده از میسل ایجاد می­ شود. یکی از پارامترهای مهم برای فعالیت بهینه آنزیم در میسل معکوس نسبت مولی اب به سورفاکتانت است که اغلب ω۰ گفته می­ شود. حداکثر تمایز در فعالیت آنزیمی معمولا زمانی که ۰ω ارزش دارد یافت می­ شود. اندازه میسل معکوس به این پارامتر بستگی دارد. وقتی که ارزش ۰ω کم می شود میسل ها ممکن است بیش از اندازه برای جا دادن مولکول­های آنزیم کوچک شوند، در مقادیر بالا مقدار زیادی آب موجود است که ممکن است با واکنش آنزیمی تداخل نماید.
انتخاب شرایط قابل استفاده نباید منحصرا بر اساس این معیارها باشد، چون بهترین معیار برای تثبیت ممکن است با انهایی که برای فعالیت بیشتر مورد بحث قرار می­گیرد منطبق نباشد. در محیط آلی ممکن است تغییر تعادل واکنش به سمت سنتز باشد. به وسیله­ کنترل صحیح مقدارآب یک واکنش هیدرولیزی از استر می ­تواند منجر به تولید یک الکل و اسید شود که می ­تواند استریفیکاسیون معکوس را انجام دهد. همچنین واکنش تبادل استری و اینتراستریفیکاسیون می ­تواند در کم ابی انجام گیرد.
کنترل شرایط واکنش و نیز تبدیل سوبسترا با بهره گرفتن از روش های دقیق­تر بهبود یافته است.یک مثال خوب از روش nuclear magnetic resonance) NMR) برای نظارت انلاین روی واکنش کاتالیز لیپاز در حلال­های الی بدون نیاز به نمونه در محیط واکنش توسعه یافته است.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

عملکرد کوتیناز در واکنش­های هیدرولیزی و سنتزی

 

هیدرولیز

هیدرولیز تری­گلیسیرید­ها و انالوگ­ها به وسیله­ کوتیناز در چندین سیستم واکنش برای مثال در میسل معکوسAOT و سیستم های دو فازی مورد مطالعه قرار گرفته است. در سیستم دو فازی تبدیل triolein با بهره گرفتن از یک سیستم تک لایه دنبال شد [۵۸]. آنالیز کینتیک هیدرولیز تری­گلیسریدهای مختلف، تری­کاپریلین، تریلورین و تری­مریستین tricaprylin, trilaurin and) trimyristin) نیز انجام گرفته است [۶۹]. کوتیناز فعالیت بیشتر و اختصاصی را برای زنجیره کوتاه­تری گلیسیرید مورد مطالعه نشان می­دهد. این نتایج مطابق با دیگر یافته­ ها درباره انتخابی بودن و اختصاصیت کوتیناز است.
هیدرولیز تری کاپریلین به وسیله­ کوتیناز جذب شده بر روی زئولیت NAY ، اتصال کوولانت آن بر روی سلیکای متخلخل و محبوس کردن آن در آلژینات کلسیم نیز مورد مطالعه قرار گرفته است [۶۰]. مقدار pH در حدود ۸ برای هر سه کوتیناز تنظیم شد و بیشترین فعالیت اختصاصی با جذب کوتیناز روی زئولیت بدست آمد (جدول۲-۵).

 

استریفیکاسیون

سنتز استر اسیدهای چرب به وسیله­ کوتیناز در میسل معکوس از هر دوسورفاکتانت های AOT انیونی [۷۳] و CTAB کاتیونی [۷۰] مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. استریفیکاسیون اولئیک اسید با الکل های الیفاتیک به وسیله کوتیناز محصور شده در میکرو کپسولهای میسل معکوس AOT نشان داد که کوتیناز دارای اولویت برای C5 به الکل های C6 است [۷۳]. اثر طول زنجیره اسیدچرب در استریفیکاسیون هگزانول نیز مورد بررسی قرار گرفت و حداکثر فعالیت با بوتریک اسید بدست امد، بعضی واکنش ها نیز با کوتیناز محصور شده در میسل معکوس CTAB انجام شده است[۷۰]. کوتیناز با حداکثر فعالیت استریفیکاسیون از هگزانول با بوتریک اسید نتایج مشابهی می تواند بدست اید. با این حال فعالیت کوتیناز در میسل معکوس AOT بیشتر از میسل معکوسCTAB است.
استریفیکاسیون هگزانول با اسیدبوریک با بهره گرفتن از جذب کوتیناز Accurel EP-100 حلال­های امتزاج نشدنی با اب (هگزان و diisopropylether) و حلال های امتزاج پذیر در اب (acetonitrile) به وسیله محققان دیگر مورد بررسی قرار گرفته است. این واکنش به عنوان یک سیستم مدل برای مطالعه اثرات متقابل اب و اثر محلول بر روی کوتیناز ، یعنی حلال پوشی با واکنش کننده ها استفاده شده است. نتایج نشان داده است که بهینه فعالیت اب با افزایش قطبیت حلال کاهش یافته است. حلال پوشی سوبستراها به شدت به وسیله اب در استونیتریل تحت تاثیر قرار می گیرند. ثابت Michaelis برای هگزانول در هگزان در دو مقدار aw (۴۴/۰ و ۶۹/۰) به ترتیب ۱۷۰وmM ۲۹۵ بود. این مقادیر بالا از Km بدست امده برای هگزانول در واکنش های کاتالیز شده در میسل معکوس AOT ،Km=86 mM، که ممکن است از اثرات انتشار بالاتر موجود در انزیم حمایت شده هنگامی که با کوتیناز محصور شده درکپسولهایی در حد میکرو مقایسه می شود ناشی شود [۷۳].
استریفیکاسیون هگزانوئیک اسید با هگزانول نیز انجام می شود [۶۳]. در SCCO2 ، این واکنش هنگامی که با سیستم میسلی معکوس CTAB مقایسه می شود بسیار کند است [۷۰]. سرعت واکنش اولیه در SCCO2 به طورقابل توجهی پایین تر بود، همچنین حالت تعادل در محیط واکنش فوق بحرانی تنها پس از ۵ روز بدست آمد.
استریفیکاسیون اسید کاپریلیک با بوتانول همچنین با کوتیناز لیوفیلیزه شده انجام شده است [۷۴]. حدود ۸۰ درصد از استریفیکاسیون می تواند پس از ۷ ساعت بدست اید با بهره گرفتن از ۱H NMR غلظت الکل، استر، هیدروژن هیدروکسیلیک در فاز الی و هیدوژن هیدروکسیلیک در فاز ابی اندازه گیری شد. نتایج ۱H NMR نشان داد که اب تولید شده در اغاز واکنش به وسیله کوتیناز حفظ می شود. بعد از انجام واکنش، این آب سنتز شده با تشکیل یک فاز آبی قابل تشخیص می شود.
سنتز استر از بوتیریک اسید و ۲- بوتانول توسط کوتیناز محصور شده در کپسول هایی در حد میکرو در سورفاکتانت غیریونی فسفاتیدیل کولین انجام شد [۷۱]. فعالیت انزیمی برای سنتز بوتیل بوتیرات با افزایش غلظت سوبسترا بر اساس کینتیک Michaelis–Menten افزایش یافته است. با این حال ۲- بوتانول و اسیدبوتیریک ، به ترتیب غلظت بالاتر از ۵۰۰mM و ۲۰۰mM ، مهار کوتیناز مشاهده شد. ثابت ظاهری Michaelis برای ۲- بوتانول و اسیدبوتریک به ترتیب ۲/۴۷وmM ۸/۳۸ بود. استریفیکاسیون از اسیدلوریک وپنتانول با کوتیناز محصور شده در میسل معکوس AOT انجام شده است [۷۵]. اثر مقدار اب روی فعالیت کوتیناز حداکثر در ۰ ۹ ω نشان داده شده است.

 

ترانس استریفیکاسیون

واکنش ترانس استریفیکاسیون بوتیل استات با هگزانول در محیط های آلی در چندین سیستم سنجیده شده است [۱]. اثرات شرایط واکنش روی فعالیت های تبادل استری از کوتیناز محصور شده در میکروکپسول­های میسل معکوس AOT با بهره گرفتن از روش های طراحی فاکتریول مورد بررسی قرار گرفت [۷۶].
فعالیت های بالای کوتیناز در ۴۹۰mM هگزانول و برای درجه حرارت ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتیگراد نمایش داده شده است. AOT باید در یک غلظت پایین تر به دلیل اثر سمی آن بر روی کوتیناز استفاده شود. با وجود این کوتیناز در میسل معکوس AOT فعالیت بالاتری را نسبت به میسل معکوس CTAB نشان داده است [۷۰] (جدول۲-۵). مقدار pH بین ۷ و ۸ و مولاریته بافر ۲۰۰mM برای واکنش تبادل استری موثر است. مطالعات کینتیکی این واکنش انجام شده و پارامترهای کینتیکی تعیین شد [۱]{Carvalho, 1998 #104}.
واکنش ترانس استریفیکاسیون با جذب کوتیناز روی زئولیت و دیگر بسترهای رایج (پلی امید، سلیس و الومینا) مورد بررسی قرار گرفته است [۶۸]. فعالیت ترانس استریفیکاسیون کوتیناز به عنوان تابعی از فعالیت های اب اندازه گیری شده است. اثرات ترکیب بندی زئولیت و اسیدیته مورد مطالعه قرار گرفت. بیشتر نتایج نشان دهنده این است که بهترین بسترها دارای اسیدیته پایین و سیلیسیم پایین (نسبت الومینیم که مربوط به ترکیب زئولیتNay ) است.
الکل کافت از متیل پروپیونات با پروپانل در یک سیستم جامد/گاز مورد مطالعه قرار گرفت، میزانaw از ۲/۰ به ۶/۰ز تغییر یافت. در کوتیناز رفتار کینتیکی غیرعادی وجود دارد. ارتباط سیگموئیدی مشاهده شده بین نرخ تبادل استری و فعالیت متیل پروپیونات نوعی از فعال شدن همکاری انزیم را توسط یکی از سوبستراها نشان می دهد. بهترین نتایج در aw ۶/۰ بدست امد.
تفکیک انانتیومری مخلوط راسمیک ۱- فنیل اتانول به وسیله کوتیناز جذب شده روی زئولیت NaY درSC CO2 و اتیلن انجام شد [۶۷]. فعالیت کاتالیزوری انزیم به شدت به فعالیت اب وابسته بود، با حداکثرaw ۵/۰و در اتیلن فوق بحرانی بالاتر از SC CO2 بود، با این حال فشار بالاتر از ۳۰۰ بار تاثیری نداشت. انزیم نسبت به R– ایزومر از ۱-فنیل اتانول بسیار انتخابی بود و با یک انانتیومر اضافی به ۱۰۰ درصد می رسد. این یافته ها با مطالعات enantioselectivity قبلی مطابق است که در ان کوتیناز یک نسبت فعالیت R/S تا ۳۰ را نشان می دهد [۵۵]. یک مدل کامپیوتری از ساختارهای حالت انتقالی توسط دو انانتیومر تشکیل شده که توضیح ارجحیت کوتیناز برای اناتیومرR را شرح داده است [۶۷].

 

پایداری کوتیناز

پایداری حرارتی و عملکردی کوتیناز در اماده سازی انزیم در شرایط واکنش مختلف مورد بررسی قرار گرفته است [۱۱, ۷۳, ۷۵, ۷۷] (جدول ۲-۴). در بسیاری از مطالعات به بررسی میسل معکوس در کوتیناز میکروکپسوله شده، به ویژه در میسل معکوسAOT به دلیل فعالیت های بالای بدست امده پرداخته اند. اولین گزارش روی پایداری کوتیناز محصور شده در میکروکپسول های میسل معکوس AOT نشان داد که نیمه عمر انزیم بسیار کوتاه است. در ω۰ ۱۰ و pH 6/9 در ۲۵ درجه سانتیگراد نیمه عمر ۱۵/۰ ساعت تعیین شد و تنها ۲۰ درصد از فعالیت های اولیه در ω۰ ۲۰ باقی ماندند[۷۸, ۷۹]. این نتایج در مطالعات انجام شده توسط Papadimitriou و همکاران بر تاثیر ω۰ روی پایداری کوتیناز در میسل معکوس ایزواکتان/AOT، ۱/۰M تایید شد (جدول۲-۵). غیر فعال کردن سریع کوتیناز در AOT معکوس شده ی میسلی با توجه به روند برگشت پذیر دناتوراسیون رخ می دهد. دناتوراسیون احتمالا توسط تعامل بین انزیم و رابط سورفاکتانت از میسل معکوس ایجاد می شود، زیرا در محلول ابی، انزیم ازاد تا درجه حرارت ۸۵ درجه را تایید می کند و در غیاب اب (پودر لیوفیلیزه) درجه حرارت بهینه برای ترانس استریفیکاسیون ۸۰ درجه سانتیگراد می باشد [۶۶]. هنگامی که اندازه ی حفره ابی میسلی معکوس تو خالی کوچکتر از کوتیناز باشد(به عنوان مثال ω۰ ۵) یک مدل سه حالته، دناتوراسیون و غیر فعال کردن با یک حالت کنفورماسیونی حدواسط موجود در مسیر کوتیناز طبیعی به دناتوره را توضیح می دهد. در ω۰ ۲۰ نشان داده شده که اندازه میسل خالی بزرگتر از کوتیناز و داده ها توسط یک مدل دو حالته که در انها تنها کوتیناز طبیعی و دناتوره حضور داشتند توصیف شد [۷۹]. استراتژی های تثبیت کننده برای این سیستم انزیمی ایجاد شده است. ویژگی مهمی که تاثیر مثبت بر حفظ فعالیت کوتیناز می گذارد استفاده از الکل،یعنی هگزانول است، که از غیر فعال کردن کوتیناز جلوگیری می کند [۷۳]. نیمه عمر کوتیناز در میسل معکوس AOT حاوی ۲۵۰Mm هگزانول در pH 10 و در ℃ ۱۵ و ω۰ ۴ در حدود ۶۰ روز نشان داده شده است [۷۳]. روشی که در ان کوتیناز محصور شده در میکروکپسول های هگزانول حفاظت می کند هنوز هم مورد بحث و بررسی است.
برای بهینه سازی فعالیت و پایداری کوتیناز در میسل معکوس AOT از طرح فاکتریول استفاده شد [۱, ۱۱]. کوتیناز در ۴۰ درجه سانتیگراد انکوبه شده و یک سطح بالای فعالیت (۹۰درصد) بعد از سه روز هنگامی که مقدار ω۰ ۷/۲ بود حفظ شده است [۱۱]. میزان ω۰ در محدوده ی ۵ تا ۸ فعالیت اختصاصی بهینه دارد. تغییرات شدت فلورسانس وابسته به زمان تایید کرده است که کاهش در مقدار اب، پایداری کوتیناز در میسل معکوسAOT را بیشتر می کند [۱۱].
هگزانول با غلظت ۵۰۰ تا ۶۰۰mM نشان داده شده که برای جلوگیری از غیرفعال شدن کوتیناز ضروری است. عملکرد کوتیناز به شدت تحت تاثیر هگزانول در میسل معکوس AOT است، به طوریکه برای ان نقش های متعددی به عنوان سوبسترا از قبیل یک کوسورفاکتانت و یک تثبیت کننده ایفا می­ کند. اثر هگزانول در مقاومت حرارتی کوتیناز در ۳۰ درجه سانتیگراد و pH 8 و ω۰ ۲/۷ در حضور ۱۵۰mM AOT در ایزواکتان مورد بررسی قرار گرفته است. در عدم حضور هگزانول نیمه عمر ۷/۲ ساعت بدست امده در صورتیکه در حضور ۱۰۰۰mM هگزانول نیمه عمر ۱۵۹ روز تخمین زده شده است [۱]. این به وضوح نقش هگزانول را به عنوان یک تثبیت کننده در سیستم نشان می دهد.
غیر فعال کردن کوتیناز به وسیله ی سورفاکتانت های انیونی در مطالعات SDS تایید شد. آمفی پات­های انیونی مونومری موجب تشکیل سریع یک واسطه غیر فعال برگشت پذیر به علت باز شدن پیچش بخشی از کوتیناز می شود.
جدول ‏۲‑۴ پایداری کوتیناز [۱۱]

فرایندهای در حال توسعه: بیوراکتور کوتیناز

تعداد اندکی از کارهای انجام شده در مورد توسعه فرایند و بیوراکتورهای کوتینازی منتشر شده است[۱۱, ۶۶]. بستر بیوراکتور گاز جامد توسعه داده شد تا واکنش ترانس استریفیکاسیون، انجام تبادل استری متیل پروپیونات و پروپانول با بهره گرفتن از کوتیناز لیوفیلیزه شده به عنوان فاز جامد انجام بگیرد. مطالعات راکتور نسبتا محدود بود به دلیل اینکه هیچ داده ای که اثر سرعت جریان گاز را روی تبدیل نشان دهد ارائه نشده است. از خصوصیات اصلی این مطالعه واکنش مداوم برای ۱۵۰ ساعت در ۶۵ درجه سانتیگراد بدون از دست دادن فعالیت است. عملکرد BSTR ( Batch stirred-tank reactor) برای هیدرولیز تریپسین با کوتیناز جذب شده بر روی زئولیت NaY آنالیز شده است. مطالعات کینتیکی در این نوع راکتور و همچنین اثرات انتقال جرم روی فعالیت آنزیمی انجام شده است. بیشترین مطالعات در یک راکتور غشایی میسلی معکوس (MBR) شامل کوتیناز های میکروکپسوله شده برای ترانس استریفیکاسیون از بوتیل استات با هگزانول انجام شده است. کوتیناز پس از بهینه سازی مطالعات پایداری کوتیناز با ω° و هگزانول یک مولار در میسل های معکوس AOT میکروکپسوله شده است.
نتایج آزمایشات مختلف به وضوح نشان می دهد که به کمک استفاده از محیط آلی و مهندسی راکتور برای غلبه بر غیرفعال شدن کوتیناز توسط سورفاکتانت آنیونی که از کاربردهای بالقوه کوتیناز می­باشد می­توان استفاده کرد. در این شرایط یک پیشرفت قابل توجه در بهبود کوتیناز تثبیت شده دیده شده در حالی که بازده تبدیل بالا نیز بدست امد. سودمندی بالا و ثبات بهره برداری بدست امده از این سیستم راکتور میسلی معکوس امیدی برای فرایندهای بیوترانسفورماسیون است[۱۱].

 

مکانیسم عمل کوتیناز

مکانیسم عمل به این صورت است که ابتدا سوبسترا از طریق کربن متصل به گروه کربونیل خود به جایگاه فعال متصل می­ شود، سپس سرین سه گانه کاتالیتیک به کربن کربونیل حمله­ی نوکلئوفیلی می­ کند و هیستیدین با جذب پروتون گامای سرین سبب فعال شدن اکسیژن گاما و متعاقب آن آماده کردن آن برای حمله نوکلئوفیلی می­ شود. نتیجه­ حمله­ی نوکلئوفیلی، تشکیل پیوند کوولان بین اکسیژن گامای سرین و کربن سوبسترا و ایجاد حدواسط تتراهدرال است. بار منفی که همزمان با تشکیل حدواسط تتراهدرال به اکسیژن کربونیل منتقل شده با تشکیل پیوند هیدروژنی بین دو گروه آمید سرین و گلوتامین به عنوان دهنده و اکسیژن کربونیل به عنوان گیرنده پایدار می­گردد. به این بخش خاص آنزیم به علت پایدارسازی بار منفی اکسیژن، حفره اکسی آنیون گفته می­ شود.
مرحله نهایی به حمله نوکلئوفیلی آب به پیوند استری بین سرین سه گانه کاتالیتیک و سوبسترا انجام می­ شود. در این مرحله سوبسترا از دهانه فعال آنزیم جدا و خارج می­ شود. با خالی شدن دهانه فعال آنزیم، امکان اتصال سوبستراهای دیگر فراهم می­ شود.
آمینواسید سرین نقش کلیدی در کاتالیز دارد. بقیه ی آمینواسیدها با پایدارسازی بار به این فرایند کمک می کنند. آسپارتات در فاصله نسبتا دوری از سوبسترا واقع شده است و در جایگیری مناسب هیستیدین نسبت به سوبسترا نقش دارد، همچنین با افزایش ثابت اسیدی هیستیدین باعث ایجاد خاصیت بازی می­ شود. مکانیسم عمل آنزیم کوتیناز در شکل ۲-۱۰ قابل مشاهده است.

شکل‏۲‑۹ مکانیسم عمل کوتیناز [۱۴]
یکی از خصوصیات ویژه آنزیم کوتیناز، فعالیت آن با گستره­ای از سوبستراها­ی مختلف بوده و میزان k­m وmax v این آنزیم در برابر سوبستراهای مختلف مقایسه شده است. جدول ۲-۵ میزان فعالیت آنزیم کوتیناز را در برابر سوبستراهای مختلف نشان می­دهد.
جدول ‏۲‑۵ فعالیت آنزیم کوتیناز در برابر سوبستراهای مختلف [۱۲]

همچنین میزان پایداری TfCa در شرایط دمایی و pH های مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. این مطالعه نشان می­دهد که در شرایط pH=8 و دمایی برابر ۵۰ درجه سانتیگراد آنزیم کوتیناز دارای بالاترین فعالیت در مدت زمان ۱۰۰ ساعت است. در شکل ۲-۱۱ زیر توانایی و میزان مقاومت آنزیم کوتیناز در برابر دما و PH قابل مشاهده است

‏۲‑۱۰ گستره­ی مقاومت آنزیم کوتیناز در برابر دما وpH [80]
همچنین نمودار میزان فعالیت این آنزیم در دماهای مختلف و میزان فعالیت آن در pH های مختلف مطالعه و بررسی شده است. شکل زیر این نمودارها را نشان می­دهد.

شکل ‏۲‑۱۱نمودار دما و pH [80]

 

مقایسه­ آنزیم کوتیناز قارچی و باکتریایی

آنزیم کوتیناز از باکتری ترموفیل Thermobifida fusca که در مقایسه با گونه­یfusarium solani دارای پایداری بسیار بالا در حلال­های آلی و پایداری دمایی بیشتری می­باشد دارای فعالیت نزدیک به کوتیناز قارچی در برابر سورفاکتانت ها و یون­های فلزی می­باشد. جدول ۲-۶ میزان فعالیت آنزیم کوتیناز را در برابر سوبسترهای مختلف در دو گونه فوق نشان می­دهد.
جدول ‏۲‑۶ مقایسه­ آنزیم کوتیناز در باکتری ترموبفدا فوسکا و قارچ فوزاریوم سولانی [۱۸]

نشانگرهای ژنتیکی

تنوع ژنتیکی عامل اصلی تکامل یک ژنوم به شمار می­رود. چندشکلی طبیعی ناشی از تغییر توالی­های DNA در ژنوم­های گیاهی و جانوری در بین و داخل یک گونه اساس ایجاد تنوع ژنتیکی می­باشد. در سال­های اخیر پیشرفت­های چشمگیری در زمینه زیست شناسی مولکولی و بیوتکنولوژی صورت گرفته است که ابزار قدرتمندی را برای پژوهش­های ژنتیک تفضیلی گیاهان عالی از جمله گیاهان زراعی و همچنین اجداد وحشی گیاهان زراعی فراهم کرده ­اند. تفاوت نشانگرهای مولکولی مبتنی بر چندشکلی­های طبیعی است. پس از زمان کشف ساختمان اولیه DNA، در تعدادی از گونه­ ها خصوصیات آن بر محققان مکشوف شده است. چندین سیستم برای آشکارسازی نشانگرهای مولکولی که قادر به شناسایی و برآورد تنوع موجود در توالی­های DNA ژنومی می­باشند، به منظور انجام مطالعات ژنتیکی ابداع و معرفی شده­ است. نشانگرها به دو دسته کلی تقسیم می­شوند.

 

نشانگرهای مورفولوژیکی

به این نشانگرها، نشانگرهای کلاسیک یا ظاهری هم گفته می­ شود که در واقع همان صفات یا خصوصیات فنوتیپی قابل رویت هستند. صفات مورفولوژیکی که عمدتا توسط یک ژن کنترل می­شوند، می­توانند به عنوان نشانگرهای ژنتیکی مورد قرار می­گیرند. این نشانگرها شامل دامنه وسیعی از ژن­های کنترل کننده صفات فنوتیپی هستند و از نخستین نشانگرها به شمار می­آیند. ولی این نشانگرها دارای محدودیت­های زیادی هستند. به همین دلیل محققین از نشانگرهای دیگر استفاده می­ کنند. از جمله معایب این نشانگرها:

 

 

اغلب دارای توارث غالب و مغلوب بوده و اثرات اپیستازی دارند.

تحت شرایط محیطی یا مرحله نمو گیاه قرار می­گیرند.

فراوانی و تنوع کمی دارند.

در بعضی مواقع برای مشاهده و ثبت اینگونه نشانگرها باید زمان طولانی را منتظر ماند.

پایه ژنتیکی بسیاری از نشانگرهای مورفولوژیکی هنوز ناشناخته مانده است.

تنها بخش کوچکی از ژنوم را پوشش می­دهند، بنابراین بخش اعظم نواحی کروموزومی غیر قابل دسترس می­ شود.

ریشه در تشریک مساعی و نیات مشترک دارد. آرمان ها، جمعی و متعلق به کل اعضا است و به شکل مقدس و نسبتا تغییر ناپذیر بوده و بطور اصولی از طریق القاء و یا اجتماعی شدن کنترل می شود. سازمان اغلب در تقابل با محیط عمل می کند. این نوع تا اندازه ای مدبرانه است (علمی احمدی و دیگران،۱۳۸۲).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

 

استراتژی چتری[۱۹] :

ریشه در تحمل و فشار دارد. رهبر تا حدودی کنترل اوضاع را در دست دارد، وی چارچوب ها و اهداف را مشخص میکند و افراد درون سازمان به نیروهای خود و یا محیط پیچیده و غیر قابل پیش بینی پاسخ می دهند، این استراتژی تا حدودی مدبرانه و تا قسمتی اضطراری یا مدبرانه-اضطراری است (همان منبع).

 

 

استراتژی فرایندی[۲۰] :

این نوع استراتژی فرایندی است، یعنی رهبر در سازمان فقط جنبه های فرایندی استراتژی، شامل : استخدام، ساختار کلی سازمان و غیره را کنترل می کند، اما تهیه محتوای آن به عهده دیگر اعضا واگذار می شود. این استراتژی تا حدودی مدبرانه و تا حدودی اضطراری است (همان منبع).

 

 

استراتژی منفصل[۲۱] :

در بخش های دور دست و دور افتاده سازمان و یا سازمان های تخصصی پدید می آید. اعضا ارتباط کمی با یکدیگر دارند. کنترل متمرکزی وجود نداشته و افراد طبق سلایق شخصی عمل می کنند که گاهی ضد نظرات مرکز باشد. استراتژی از نظر سازمان اضطراری است ولی از نظر افراد ممکن است مدبرانه و اضطراری قلمداد شود (همان منبع).

 

 

استراتژی اجماعی[۲۲] :

ریشه در اجتماع و اتفاق دارد. افراد از طریق توافق جمعی و تشریک مساعی چند جانبه روی الگوهای مفید و مناسب صحه گذاشته و آن را در غیاب کنترل مرکزی و معمول، به عنوان اصل می پذیرند. این نوع استراتژی تقریبا اضطراری است (همان منبع).

 

 

استراتژی تحمیلی[۲۳] :

از طرف محیط و خارج از سازمان به آن تحمیل می شود. محیط، الگوهای کاری خود را از طریق تحمیل مستقیم و یا از طریق پیشی جستن یا محدود کردن انتخاب سازمانی بر آن دیکته می کند. بیشتر از نوع اضطراری است، هر چند ممکن است توسط سازمان درونی شده و به مدبرانه تبدیل شود (استیسی، ۱۳۸۱).
۲-۲-۱۲) مدل چرخه تغییر استراتژی برایسون[۲۴]
امروزه در محیط فعالیت سازمان های عمومی و غیر انتفاعی، علاوه بر وجود پیچیدگی و عدم اطمینان فزاینده، شاهد تعامل و در هم تنیدگی این تحولات نیز هستیم. این محیط ناپایدار و در عین حال به هم پیوسته، برخوردی متفاوت را از سازمان های عمومی و غیر انتفاعی و نهادهای مدنی طلب می کند. به منظور ارائه رویکردی جامع برای مدیریت استراتژیک هدفمند و منسجم در سازمان ها و نهادهای عمومی، دولتی و غیرانتفاعی جان.ام برایسون[۲۵] چارچوبی را تحت عنوان “چرخه تغییر استراتژی” یا “چرخه ده مرحله ای” معرفی کرده است. این فرایند در مقایسه با فرایندهایی که توسط افرادی چون آکرمان[۲۶] یا بون[۲۷] توصیه شده است منطقی تر و در عین حال مشارکتی تر است. این چرخه به منظور سازماندهی مشارکت ها،‌ خلق ایده های استراتژیک، شکل گیری ائتلاف های برنده و پیاده سازی استراتژی ها، طراحی شده است (برایسون، ۱۳۸۸). چرخه تغییر استراتژی برای کمک به سازمان های عمومی، دولتی و غیر انتفاعی در برآوردن الزامات سازمانی، تحقق ماموریتشان و ایجاد ارزش عمومی طراحی شده است(برایسون، الستون، ۱۳۸۹). این ده گام یا ده مرحله عبارتند از :

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

آغاز کار و حصول اتفاق نظر بر روی فرایند برنامه ریزی استراتژیک :

هدف از مرحله اول، مذاکره به منظور حصول توافق در میان تصمیم گیران کلیدی داخلی (و شاید خارجی) یا رهبران عقیده در خصوص آغاز فرایند برنامه ریزی استراتژیک و مراحل کلیدی آن است. اگر بخواهیم برنامه ریزی استراتژیک در یک سازمان قرین موفقیت گردد، پشتیبانی و تعهد مدیران و تصمیم گیران کلیدی نقشی اساسی در این زمینه ایفا می کند. علاوه بر این، به علت ماهیت عمومی و بین بخشی سازمان های دولتی و غیر انتفاعی، مشارکت دادن تصمیم گیران کلیدی خارجی، باعث موفقیت بیشتر استراتژی ها در مرحله اجرا می گردد.
توافقات اولیه باید موارد زیر را شامل شود :

 

 

هدف از اقدامات آتی

مراحل مهم در فرایند

شکل و زمان بندی گزارشات

نقش، کارکرد و اعضای گروه ها یا کمیسیون های مرتبط مانند کمیسیون های هماهنگی برنامه ریزی استراتژیک که اختیار سرپرستی فعالیت ها را در اختیار دارد.

نقش، کارکرد و اعضای گروه برنامه ریزی استراتژیک.

تعهد به تامین منابعی که برای پیشبرد کار ضروری است.

محدودیت ها یا مرزبندی های کاری(همان منبع).

یکی از اولین وظایف پیشگامان و آغازگران فرایند، آن است که مشخص کنند که تصمیم گیران کلیدی دقیقا چه کسانی هستند. مرحله بعد تعیین اشخاص، گروه ها، واحدها یا سازمان هایی است که باید در این کار مشارکت داشته باشند. این دو مرحله نیاز به تجزیه و تحلیل اولیه ذینفعان خواهد داشت. ذینفع به هر شخص، گروه یا سازمانی اطلاق می شود که بر منابع، فرایند و خروجی های یک سازمان (یا هر نهاد دیگری) تاثیرگذار بوده یا از آن تاثیر می گیرد. در مورد ذینفعان سازمان های عمومی و غیر انتفاعی می توان ارباب رجوع ها، مشتریان، سرمایه گذاران، کارمندان، هیات مدیره، نیروهای کاری داوطلب، سایر سازمان های غیر انتفاعی ارائه دهنده خدمات مکمل و بانک های مرتبط را، نام برد. درک صحیح ارتباطات (بالفعل و بالقوه) باعث شناسایی دقیق تر مرزها و پس زمینه های سازمانی شده و همچون سر نخ هایی موثر برای تعیین موضوعات استراتژک و توسعه استراتژیها عمل می کند(برایسون، ۱۳۸۸).

 

 

شناسایی الزامات سازمانی :

الزامات رسمی و غیر رسمی سازمان ها، از دلایل مختلفی همچون نیازها، محدودیت ها، انتظارات و فشارهای پیش روی آنها شکل گرفته است. جای شگفتی است که تنها تعداد معدودی از سازمان ها مسئولیت های خود را بصورت کامل و دقیق می شناسند. به عنوان مثال عموما تعداد کمی از کارکنان سازمان ها قوانین وضع شده، خط مشی ها، آئین نامه ها، رویه ها و اساسنامه سازمان خود را به عنوان تبلور الزامات اساسی سازمان مطالعه کرده اند. حتی در صورت تحقق چنین امری این احتمال وجود دارد که برنامه های استراتژیک توجه چندانی به برخی از الزامات فوق الذکر نداشته و در بکارگیری آنها اغماض کند. معمولا کارکنان نیز متوجه الزامات غیر رسمی(عموما سیاسی) پیش روی سازمان نمی شوند(برایسون، آلستون،۱۳۸۹).

 

 

شفاف سازی ماموریت و ارزش های سازمان

ماموریت یک سازمان در کنار الزامات آن، مهمترین دلیل را برای شکل گیری و ادامه حیات آن ارائه می کند. ماموریت و الزامات سازمانی مسیر تلاش نهایی را در ایجاد ارزش عمومی نشان می دهد. تعیین ماموریت یا هدف اساسی سازمان، کاری والاتر از توجیه دلیل وجود سازمان انجام می دهد. شفاف سازی هدف باعث از میان رفتن حجم زیادی از تعارضات غیر ضروری موجود در یک سازمان خواهد شد. گام دوم و سوم فرایند برنامه ریزی استراتژیک، شناسایی الزامات سازمانی و تعریف ماموریت و ارزش های سازمان را دربر می گیرد. الزامات، ماموریت و ارزش های سازمانی نشان دهنده “ارزش عمومی” تولید شده توسط سازمان هستند و وجود سازمان را از نظر اجتماعی توجیه کرده و مشروعیت می بخشند(همان منبع).

 

 

ارزیابی محیط های خارجی و داخلی سازمان

گروه برنامه ریزی می بایست محیط خارجی سازمان را به منظور تعیین فرصت ها و چالش های محیطی و وضعیت داخلی سازمان را برای تعیین نقاط ضعف و قوت سازمانی بررسی کند. به طور کلی، عوامل خارجی بر سازمان موثر بوده و تحت کنترل آن نیستند ولی عوامل داخلی توسط سازمان قابل کنترل هستند. بررسی مجموعه نیروها و روندهای محیطی، از جمله روندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و تکنولوژیکی می تواند به برنامه ریزان و تصمیم گیران کلیدی در جهت شناسایی فرصت ها و چالش های پیش رو کمک شایانی نماید. بررسی نقاط ضعف و قوت داخلی موجب تعیین مزیت رقابتی سازمان، یا به عبارت دیگر شایستگی های محوری یا قابلیت های ویژه آن می شود. این قابلیت ها در حقیقت برترین توانایی های سازمان، موثرترین استراتژی ها و عملکردها یا ارزشمندترین منابع هستند(همان منبع).
عکس مرتبط با اقتصاد

 

 

تعیین موضوعات و مسائل استراتژیک پیش روی سازمان

گام های یک تا چهار با هم منجر به گام پنجم، که شناخت مسائل استراتژیک و چالش های بنیادی است می شوند که الزامات سازمان، ماموریت و ارزش ها، سطح و ترکیب محصول و خدمت، هزینه ها، منابع مالی، ساختار، فرایندها و مدیریت را تحت تاثیر قرار می دهند (برایسون، ۱۳۸۸). تمامی چهار مرحله اول در چرخه تغییر استراتژیک، در شکل گیری مرحله پنجم یا تعیین موضوعات استراتژیک نقش دارند. موضوعات استراتژیک همان سوالات بنیادین در مورد خط مشی ها یا چالش های اساسی سازمان است که الزامات سازمانی، ماموریت ها، ارزش ها، ترکیب و نوع خدمات، یا محصولات، مشتریان، هزینه ها، امور مالی، ساختارها، فرایندها، و شیوه مدیریت را تحت تاثیر قرار می دهند. بنابراین هدف گام پنجم شناسایی سوالات اساسی در مورد سیاست های سازمان یا مسائل استراتژیک آن خواهد بود. شناسایی مسائل و موضوعات استراتژیک توجه سازمان را به امور واقعا مهم معطوف می دارد و موجب می شود که سازمان به جای تمرکز بر پاسخ ها، بر مسائل تمرکز کند. همچنین شناسایی مسائل استراتژیک سازمان، منجر به یافتن سرنخ هایی مناسب برای حل موضوعات، بواسطه شناسایی و تعریف دقیق آنها خواهد شد(همان منبع).

 

 

تدوین استراتژی ها به منظور مدیریت مسائل و موضوعات استراتژیک

استراتژی را می توان به الگویی برای تعیین مقاصد، خط مشی ها، برنامه ها، اقدامات، تصمیمات یا تخصیص منابع تشبیه کرد، که تعیین کننده ماهیت سازمان، علل وجودی و فعالیت اساسی آن است. تدوین موثر و اجرای فرایند برنامه ریزی استراتژیک، موجب برقراری ارتباط میان ادبیات و گفتمان سازمان، انتخاب ها، اقدامات و پیامدهای آن ها شده و برنامه را به سوی یک همگرایی منطقی سوق می دهد. پیش نویس استراتژی ها و شاید پیش نویس برنامه های استراتژیک رسمی در این مرحله تدوین می شوند تا از این راه الگوهای مطلوب سازمانی آشکار شود. هدف از تدوین استراتژی در گام شش، ایجاد استراتژی هایی برای برقراری ارتباط اثربخش میان سازمان و محیط و ایجاد ارزش عمومی است(همان منبع). یک ابزار مناسب به منظور دستیابی به این مهم و ترسیم نقشه استراتژی سازمان کارت امتیازی متوازن (BSC) است، که در بخش بعدی به آن اشاره می شود(همان منبع).

 

 

بررسی و اتخاذ استراتژی های مناسب یا برنامه استراتژیک

پس از تدوین استراتژی ها، ممکن است گروه برنامه ریزی، برای اجرای آن به مجوز رسمی سازمان نیاز داشته باشد. در فرایند این تصمیم گیری سازمان، تغییرات مورد نظر خود را اعلام کرده و الگویی جدید برای سازماندهی دریافت می کند. هدف از گام هفتم نیز بدست آوردن تعهدی رسمی برای بکارگیری و اجرای برنامه هاست. اگرچه ممکن است در همه شرایط تصویب رسمی استراتژی ها ضرورت نداشته باشد، اما در بسیاری از موارد ضرورت می یابد. زمانی که استراتژی ها و برنامه ها تنها برای یک سازمان، و بویژه یک سازمان کوچک، استفاده می شوند، ممکن است این مرحله با مرحله ششم ادغام شود (همان منبع).

 

 

ایجاد چشم انداز موفقیت سازمانی

در این مرحله سازمان شرح مفصلی از نتایج اجرای موفقیت آمیز استراتژی ها و دستیابی به همه پتانسیل ها را تهیه می کند. این شرح همان چشم انداز موفقیت سازمان است. این شرح در سازمان منتشر و مطرح شده و این آگاهی را به کارکنان می دهد که بصورت کلی سازمان چه انتظاری از آنها دارد. چشم انداز موفقیت باعث انگیزش کارکنان می شود، و باید چالشی بوده و در عین حال دستیابی به آن بقدری مشکل نباشد که باعث بی انگیزگی و تضعیف روحیه افراد شود. بنابراین هدف گام هشتم در فرایند برنامه ریزی استراتژیک، ارائه یک تعریف روشن و مختصر از آینده سازمان در صورت اجرای موفقیت آمیز استراتژی ها، محقق شدن تمامی قابلیت ها و ایجاد ارزش عمومی است. معمولا چشم انداز موفقیت، بیش از آنکه در تدوین استراتژی ها نقش داشته باشد به عنوان یک راهنما برای اجرای استراتژی (گام۹) ایفای نقش می کند. با این حال به انجام رسانیدن این گام برای کلیه سازمان ها ضروری نیست. برخی سازمان ها ممکن است پیش از رسیدن به این مرحله یک چشم انداز سازمانی ارائه دهند. لذا این گام در نمودار۱ اختیاری فرض شده است(برایسون،۱۳۸۸).

 

مشاوران مالی تغییرات کوتاه مدت قیمت و معاملات منتج از آن را با موفقیت پیش بینی می کنند. که حتی اگر معاملات به خودی خود مطلقا هیچ تاثیری بر قیمت ها نداشته باشند، می تواند منجر به یک همبستگی قابل اندازه گیری بین معاملات و تغییرات قیمت باشد. اگر مشاوران مالی تغییرات قیمت را به درستی پیش بینی کنند و اگر قیمت در حال بالا رفتن باشد، نمایندگی به احتمال زیاد درصدد پیش خرید آن برمی آید. اما در این چارچوب، ” معاملات نویز بازار[۱۲] ” که بر پایه هیچ اطلاعاتی است نباید اثر قیمتی داشته باشند.

اثر معاملات برخی از اطلاعات خصوصی را فاش می کند. ورود اطلاعات خصوصی جدید باعث وقوع معاملات می شود که باعث می شود دیگر مشاوران مالی ارزیابی های خود را به روزرسانی کنند. این خود باعث تغییر قیمت می شود. اما اگر معاملات بصورت ناشناس انجام شود و راه آسانی برای شناسایی معامله گر آگاه از معامله گر ناآگاه وجود نداشته باشد، آنگاه تمام معاملات بر روی قیمتها اثر می گذارند، تا زمانیکه دیگر مشاوران مالی بر این باور شوند که بخشی از این معاملات ممکن است شامل برخی از اطلاعات خصوصی باشند.

اثر یک تاثیر آماری با توجه به نوسانات جریان سفارش است. بعنوان مثال یک فرایند گردش سفارش را بصورت کاملا تصادفی تصور کنید، که منجر به یک ثبت سفارش متحرک منظمی می شود. اگر هر چیز دیگری ثابت نگه داشته شود، به شرط یک دستور خرید اضافی، قیمت بطور متوسط بالا می رود. نوسانات در عرضه و تقاضا می توان کاملا تصادفی باشد . به دلایلی غیرمرتبط با اطلاعات، هنوز یک مفهوم به خوبی تعریف شده از اثر قیمتی تبیین نشده است. در این مورد اثر قیمتی یک پدیده کاملا مکانیکی – به عبارت بهتر آماری – است(ام برد، ۲۰۱۳ )[۱۳].

۲-۲-۸- تصمیم گیری برای سرمایه گذاری
تصمیم گیری در خصوص سرمایه گذاری آمیخته ای است از علم و هنر. برای نیل به موفقیت در امر سرمایه گذاری باید تصور کنیم که چه چیزی امکان دارد رخ دهد. ما در خصوص وقایع گذشته آگاهی داریم ولی نمی توان گفت که گذشته دوباره تکرار خواهد شد . اگرچه آینده با عدم اطمینان همراه است ولی این عدم اطمینان قابل مدیریت است و با بهره گرفتن از فهم اساسی سرمایه گذاری، سرمایه گذاران می توانند هوشیاری لازم جهت مدیریت عدم اطمینان را کسب کنند . به علاوه، سرمایه گذاران می توانند با کمک تکنیک ها و ابزارهایی که وجود دارد تصمیمات بهتری را اتخاذ کنند . اگرچه استفاده از این تکنیکهای جدید، پیچیده به نظر می رسد، با این حال می توانند بینش جدیدی را در خصوص فرایند تصمیم گیری ارائه کنند( پی جونز، ۱۳۹۱ ).
۲-۳- مروری بر تحقیقات گذشته
اکثر مطالعات تجربی در مودر معاملات بلوک نتایج جالبی از اثر قیمتی نا متقارن ثبت کرده است که در آن پاسخ های مطلق برای قیمت خرید و فروش به میزان قابل توجهی متفاوت است. تفاوت اثر قیمتی خرید و فروش بلوک در بازارهای بسیاری در خارج از ایالات متحده تایید شده است.
برای مثال جیمیل (۱۹۹۶)؛ گرگوریو (۲۰۰۸) در بازار انگلستان؛ فرینو (۱۹۹۶) و آیتکن در بازار استرالیا و چیاچانتانا (۲۰۰۴) و همکاران در یک مطالعه که ۳۶ بازار بین المللی را پوشش داده است. نتیجه کلی این است که معاملات آغازین خرید اثر قیمتی بیشتری از معاملات آغازین فروش دارد. یکی از توضیحات بیان شده برای این پدیده آن است که آن را به تجارت آگاهانه تر برای خرید نسبت به فروش نسبت می دهند. معاملات فروش بلوک می تواند توسط عوامل بسیاری که یکی از آنها میل به نقدشوندگی است برانگیخته شود در حالیکه معاملات خرید بلوک به احتمال زیاد برای رساندن اطلاعات خاص شرکت است.
بارکلی و وارنر (۱۹۹۳)، جونز و همکاران (۱۹۹۴)، دوفور و انگل (۲۰۰۰) استدلال می کنند که فرکانس تجاری باید یک متغیر توضیحی مناسب برای انجام تجارت آگاهانه باشد، همانطور که معامله گران آگاهانه ترجیح می دهند که از اندازه متوسط سفارشات استفاده کنند. اما معاملات مکرر نشان می دهد که تعداد سفارشات ممکن است اطلاعات فوق العاده ای از اندازه سفارشات تهیه کند. متغیر های دیگر غیر از اندازه و مسیر معامله ( خرید یا فروش ) که در مطالعات به عنوان عامل تعیین کننده اثر قیمتی در نظر گرفته شده اند عبارتند از نوسانات قیمت سهام، شرایط بازار، BAS، حجم معاملات، اندازه شرکت و اثرات شتاب ( الزهرانی و همکاران، ۲۰۱۳ )[۱۴].
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
الزهرانی، گرگوریو، هودسون و کایریاکو (۲۰۱۰) در مقاله ای با عنوان ” آیا اختلافات بازار می تواند به درستی اثر قیمتی نامتقارن معاملات بلوک را توضیح دهد؟ ” به بررسی تجربی اثر قیمتی معاملات بلوک در بازار سهام عربستان سعودی در دوره زمانی ۲۰۰۸- ۲۰۰۵ پرداختند و با بهره گرفتن از یک مجموعه منحصر به فرد از اطلاعات روزانه یک عدم تقارن در اثر قیمتی خرید و فروش بلوک پیدا کردند. عدم تقارن همچنان ادامه دارد حتی زمانیکه BAS را در معاملات بلوک محاسبه کردند، که در تضاد با متون گذشته است. یافته های آنان نشان داد در بازارهای در حال ظهور که در آن تجارت سازمان یافته کمیاب است، ساختار بازار نمی تواند عدم تقارن اثر قیمتی معاملات بزرگ را توضیح دهد( الزهرانی و همکاران، ۲۰۱۲ ).
بارکلی و وارنر (۱۹۹۳) در مقاله ای با عنوان ” تجارت مخفیانه و نوسانات، کدام معاملات قیمت ها را حرکت می دهند؟ ” به بررسی تغییر قیمت تجمعی سهام در همه ی اندازه های معاملات با بهره گرفتن از اطلاعات یک نمونه از شرکت در بورس اوراق بهادار نیویورک پرداختند.اگرچه اکثر معاملات کوچک هستند، بیشتر تغییر قیمت تجمعی سهام در طی معاملات متوسط رخ می دهد.این شواهد مطابق با این فرضیه است که معاملات آگاهانه در معاملات رده متوسط متمرکز شده است و حرکت قیمت ها عمدتا به دلیل اطلاعات خصوصی در اختیار معامله گران آگاه است( بارکلی؛ وارنر، ۱۹۹۳ ) [۱۵].
دوفور و انگل ( ۲۰۰۰ ) در مقاله ای با عنوان ” زمان و اثر قیمتی یک معامله ” به بررسی و آزمون تجربی نقش زمان انتظار بین معاملات متوالی در روند شکل گیری قیمت ها پرداختند. آنها دریافتند هنگامیکه زمان بین معاملات کاهش می یابد، اثر قیمتی معامله، سرعت تعدیل قیمت نسبت به اطلاعات معامله، و همبستگی مثبت معاملات امضاء شده همگی افزایش می یابد. این نشان می دهد زمانیکه بازار در فعال ترین حالت است، زمانیست که حضور معامله گران آگاه افزایش یافته است که از آن به بازار دارای نقد شوندگی پائین استنباط می کنند( دوفور؛ انگل، ۲۰۰۰ ).[۱۶]
جونز، کاول و لیپسون(۱۹۹۴) در مقاله ای با عنوان ” معاملات، حجم و نوسانات ” نشان دادند که رابطه مثبت نوسان – حجم که توسط محققین بسیاری به ثبت رسیده است، در واقع رابطه مثبت نوسانات و تعداد معاملات را منعکس می کند. بنابراین وقوع معاملات به خودی خود باعث ایجاد نوسان می شود نه اندازه معاملات. اندازه معاملات هیچ اطلاعاتی فراتر از آنچه در تعداد معاملات موجود است ندارد( جونز و همکاران، ۱۹۹۴ ). [۱۷]
فرینو، مولیکا و والتر( ۲۰۰۳ ) در مقاله ای با عنوان ” رفتار قیمت نامتقارن پیرامون معاملات بلوک ” به تجزیه و تحلیل اثر قیمتی معاملات بلوک ۳۰ سهام که شامل میانگین صنعتی داوجونز در بازه ژانویه ۱۹۹۳ تا اکتبر ۲۰۰۱ پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که حذف کردن تفاوت نرخ پیشنهاد فروش و قیمت خرید از اثر قیمتی معامله بلوک و همچنین از بین بردن تفاوت سیستماتیک میان خرید و فروش بلوک می تواند در رفتار اثر قیمتی معامله بلوک تولید تقارن کند. نتایج همچنین نشان می دهد که برآورد اثر قیمتی معاملات بلوک با از بین بردن اثر تفاوت نرخ پیشنهاد فروش و قیمت خرید در بازده قیمت معاملات، یک رفتار متقارن در اثر قیمتی پیرامون معاملات بلوک ایجاد می کند( فرینو و همکاران، ۲۰۰۳ ). [۱۸]
رابرت هولداسن، ریچارد لفتویچ و دیوید مایرز در مقاله ای با عنوان ” اثر معاملات بلوک بزرگ بر قیمت های امنیتی، یک تجزیه و تحلیل مقطعی ” به بررسی متوسط اثر قیمتی موقت و دائم مرتبط با معاملات خرد و عمده پرداختند .نتایج این تحقیق نشان داد که اثر قیمتی اساسا برای معاملات آغازگر فروش بصورت موقت بوده و برای معاملات آغازگر خرید بصورت دائمی است( هولداسن و همکاران، ۱۹۸۷ ). [۱۹]
آنها همچنین در مقاله ای دیگر با عنوان ” معاملات بلوک بزرگ، سرعت پاسخ، و اثر قیمتی موقت و دائمی سهام” به بررسی اینکه قیمت ها با چه سرعتی به سطح تعادل جدید بعد از معاملات بلوک بزرگ می رسند و همچنین به اندازه گیری اثرات قیمتی موقت و دائمی پرداختند. آنها دریافتند که قیمت ها در حداکثر سه معامله تنظیم می شوند، با در نظر گرفتن بیشترین تنظیمات قیمت که در معامله ی اول اتفاق می افتد. اثر قیمتی موقت برای معاملات آغازگر فروش با اندازه ی معامله مرتبط است.اما اثر قیمتی موقت قابل مشاهده برای معاملات آغازگر خرید در بیشتر از ۱۰۰ سهام قابل مشاهد نیست .بیشتر اثر قیمتی مرتبط به معاملات بلوک، دائمی و مرتبط با اندازه ی بلوک است بدون در نظر گرفتن بخش آغازگر معامله( هولداسن و همکاران، ۱۹۹۰ ).[۲۰]
آگاروالا و پاندی در مقاله ای با عنوان اثر قیمتی معاملات بلوک و رفتار قیمت پیرامون معامله بلوک در بازار سرمایه هندوستان ” با بهره گرفتن از روش زمان معامله تدوین شده توسط هولداسن و همکاران(۱۹۹۰) به تجزیه و تحلیل سرعت پاسخ بازار به اطلاعات مرتبط با معاملات بلوک پرداختند. آنها دریافتند که قیمتها هشت دقیقه قبل از خرید بلوک شروع به افزایش می کنند، اما در مورد فروش بلوک اینطور عمل نمی کند( آگاروالا و همکاران، ۲۰۱۰ ). [۲۱]
کیم و مادهاوان در مقاله ای با عنوان ” بازار توسعه یافته معامله بلوک بزرگ، تجزیه و تحلیل و اندازه گیری اثر قیمتی ” با بهره گرفتن از داده های منحصر به فرد برای ۵۶۲۵ معامله سهام در بازه ۱۹۸۵ – ۱۹۹۲ به ارائه مدلی از بازار توسعه یافته پرداختند . آنها دریافتند که حرکات قیمت قبل از تاریخ معامله به میزان قابل توجهی با اندازه معامله رابطه مثبتی دارد. علاوه بر این اثر قیمتی موقت یا اثر نقد شوندگی، تابعی از اندازه سفارش است که ممکن است ناشی از واسطه گری های بازارهای توسعه یافته باشد( کیم؛ مادهاوان، ۱۹۹۶ ). [۲۲]
گیدن سار در مقاله ای با عنوان ” عدم تقارن اثر قیمتی معاملات بلوک ” به توسعه یک مدل نظری برای توضیح عدم تقارن اثر قیمتی دائمی بین معاملات آغازگر خرید و فروش پرداخت. این مدل نشان می دهد که چکونه استراتژی تجاری مدیران پرتفوی سازمانی یک تفاوت بین محتوای اطلاعات خرید و فروش ایجاد می کند. مفهوم اصلی این مدل این است که تاریخ عملکرد قیمت بر عدم تقارن تاثیر می گذارد( سار، گیدن، ۲۰۰۱ ). [۲۳]
اندرسون، کوپر و پرووست در مقاله ای با عنوان ” عدم تقارن و تغییرات اساسی قیمت معامله بلوک در بورس اوراق بهادار استرالیا ” به بررسی واکنش قیمت به معاملات بلوک در بورس اوراق بهادار استرالیا در طول دوره ۱۹۹۹ پرداختند. آنها دریافتند که یک عدم تقارن در واکنش قیمت بین معامله آغازین خرید و فروش با توجه به اندازه و جهش قیمت پس از انجام معامله وجود دارد. آنها با بررسی تغییرات ثبت سفارش پیرامون معاملات بلوک و اثر قیمتی مرتبط با آن، به گسترش پژوهش های قبلی پرداختند( اندرسون و همکاران، ۲۰۰۲ ). [۲۴]
پورحیدری و بیات در مقاله ای با عنوان ” بررسی سودمندی متغیرهای بنیادی و متغیرهای مبتنی بر بازار در تعیین بازده سهام ” به بررسی متغیرهای بنیادی و متغیرهای مبتنی بر بازار پرداختند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که متغیرهای بتا، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار مورد انتظار، شتاب و نسبت سود به قیمت بیشترین قدرت توضیح دهندگی را در بازار بورس اوراق بهادار تهران دارند. همچنین بین متغیرهای بتا و شتاب با بازده مقطعی سهام رابطه منفی، و بین بقیه متغیرها با بازده مقطعی سهام عموما رابطه مثبت مشاهده گردید( پورحیدری؛ بیات، ۱۳۸۹).
اعتمادی، دهقانی، آذر و انواری رستمی در تحقیقی با عنوان ” طراحی مدلی برای قیمت گذاری بلوک های کنترلی سهام ” به بررسی عوامل موثر بر صرف کنترل و قیمت گذاری بلوک های کنترلی سهام پرداختند. در این تحقیق ابتدا عوامل موثر بر قیمت گذاری و پرداخت صرف کنترل از سوی خریداران بلوک های کنترلی سهام شناسایی و سپس با بهره گرفتن از رگرسیون چند متغیره عوامل معنادار تعیین و بعد از آن قیمت بلوک های سهام با بهره گرفتن از این عوامل تخمین و با قیمت های واقعی بلوک های سهام مقایسه شده است. نتایج تحقیق حاکی از این است که اندازه بلوک، اندازه شرکت، اهرم مالی، سودآوری و عملکرد قبلی شرکت، سهامدار قبلی بودن خریدار و مهلت پرداخت حصه نقدی در قیمت گذاری بلوک های کنترلی سهام و تعیین صرف کنترل معنادار هستند( اعتمادی و همکاران، ۱۳۹۲).
۲-۴- خلاصه فصل
چون جریان ورود اطلاعات به بازار جریانی پیوسته است پس قیمت اوراق بهادار همواره می تواند در تغییر باشد . در بازاری که نسبت به اطلاعات کاراست، اطلاعات کامل همه رویدادها و رخدادهایی که بتوان با تحلیل آنها را کمی کرد و نتیجه گیری حاصل نمود، در تصمیم گیری ها مورد استفاده قرار می گیرد. در این فصل ابتدا به تشریح مبانی نظری مرتبط با معاملات بلوک پرداخته شده و در پایان نیز تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور بصورت مبسوط تشریح داده شده است.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱- مقدمه
در فرایند تحقیق علمی روشی که برای کشف موضوع به کار گرفته می شود اصلی ترین نقش را دارا می باشد. در حقیقت نتایج حاصل از تحقیق تا حد زیادی بستگی به نوع روشی دارد که برای دست یافتن به آنها بکار گرفته می شود. برای انجام تحقیقات علمی رویه مشخص و معینی بر اساس متدولوژی علمی وجود دارد که رعایت آنها ضروری است:

 

 

شناخت و تعریف مسئله

جمع آوری، تنظیم و تجزیه و تحلیل داده ها

تنظیم نتایج

تایید، رد یا تعدیل فرضیه از راه آزمون پیامدهای آن در موقعیت های خاص

تجزیه و تحلیل داده ها به منظور بررسی صحت و سقم فرضیات برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است. داده های خام با بهره گرفتن از فنون آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرند. برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات مطابق اهداف ارائه شده، ابتدا میزان و یا مقدار هر متغیر حاصل شده در قالب جداول و نمودارهای توصیفی دیدگاه کلی از چگونگی استفاده از الگوهای آماری گوناگون کمک می نماید. تحقیق حاضر بر حسب روش و طبقه بندی جزء تحقیقات همبستگی است و هدف اصلی آن تعیین وجود رابطه میان متغیرهای مورد آزمون است. به این ترتیب هریک از فرضیه های تحقیق با بهره گرفتن از اطلاعات واقعی که بر مبنای عملکرد واقعی بورس اوراق بهادار تهران در طول دوره ی زمانی تحقیق حاصل شده است آزمون می شود. در این فصل به ارائه فرضیات تحقیق و جامعه آماری و نحوه انتخاب نمونه آماری پرداخته شده و سپس روش های گردآوری اطلاعات مورد نظر و روش های آماری مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل داده ها و متغیرهای تحقیق تشریح می شود. در پایان نیز به شرح مختصری از آزمونهای انجام شده جهت صحت نتایج تحقیق پرداخته می شود.
۳-۲-پرسشهای تحقیق
آیا معاملات بلوک بر قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران اثرگذار هستند؟

 

 

با وجود اهمیت موضوع بازار و ساختار آن، باید گفت که مطالعات کاربردی در خصوص بازار در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است و عمده تحقیقات و پژوهشها متغیرهای کلان و نحوه کارکرد کلان اقتصادی را مد نظر داشتند. اما در سالهای اخیر، به دلیل تأکید برنامههای اقتصادی بر افزایش کارایی و رقابت در بازارها گرایش به انجام مطالعات اقتصادی با پایه های اقتصاد خرد، کنکاش در بازارها و بحث و بررسی پیرامون ماهیت بازارها تا حدی افزایش یافته است.
عکس مرتبط با اقتصاد
مبحث تمرکز صنعتی از موضوعات پراهمیت در زمینه سازمان و اقتصاد صنعتی محسوب میگردد. تمرکز یکی از مهمترین متغیرهای ساختاری بازار شمرده میشود. ساختار بازار ترتیب قرار گرفتن اجزای مختلف بازار میباشد که خصوصیات سازمانی بازار را معرفی میکند؛ به طوریکه به کمک این خصوصیات میتوان رابطه اجزای بازار را مشخص نمود. کمّی کردن این قبیل متغیرهای ساختاری، درک مناسبی از خصوصیات ساختاری بازارها را محقق میسازد؛ به طوریکه بسیاری از دانشمندان و محققین در کارهای تجربی خود از این متغیرها برای شناسایی ساختار بازار استفاده نمودهاند. با محاسبه میزان تمرکز میتوان راجع به ساختار بازار و سنجش قدرت انحصاری در بازارها نظر داد.
محققین با بهره گرفتن از مفهوم تمرکز تا حد زیادی قادر به اندازه گیری سطح رقابت و انحصار در بازارها شدند. البته نمیتوان ادعا نمود که با اندازه گیری تمرکز بازار، به طور دقیق میتوان به میزان فعالیت انحصاری و قدرت انحصاری اعمال شده در بازارها پی برد، زیرا در بسیاری از بازارها، تمرکز و اندازه آن به طور قطعی معرف سطح رقابت یا انحصار نمیباشند (عبادی و شهیکیتاش؛ ۱۳۸۳). لذا در بیشتر مطالعات رابطه مستقیمی بین تمرکز و انحصار در نظر گرفته میشود؛ به طوریکه یک بازار متمرکز بیانگر آن است که تعدادی از بنگاه های موجود در بازار دارای قدرت انحصاری هستند.
به طور کلی دلالیل ایجاد انحصار به دو دسته مثبت و منفی تفکیک میشوند. اگر انحصار به دلیل کارایی برتر بنگاه حاصل شود مثبت و مفید و اگر با رفتار غیررقابتی و مبتنی بودن بر همکاری بنگاه ها همراه باشد، منفی و مضر میباشد. انحصار به هر دلیلی که به وجود آید، موجب افزایش قدرت انحصاری میشود که کاهش رفاه اجتماعی را در پی دارد. میزان کاهش در رفاه جامعه که ناشی از انحصار میباشد، از جمله مسایل بحث برانگیز در اقتصاد است زیرا عدهای معتقدند که انحصار منافعی را نیز به همراه دارد که آثار اخلالی آن را برطرف میکند. از مزایای انحصاری شدن میتوان ایجاد انگیزه برای سایر بنگاه ها جهت رسیدن به شرایط انحصارگر و کسب سود، تنوع و خدمات بیشتر در ارائه کالاها و خدمات، استفاده بیشتر از تکنولوژی، فنآوری و بهتر شدن کیفیت کالاها و خدمات نام برد. این مزایا در حالت انحصار چندجانبه نمود بیشتری دارد. اما ایجاد انحصار مشکلات و مضراتی نیز به دنبال دارد که در مجموع باعث کاهش رفاه اجتماعی میشود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
مشکلی که قدرت انحصاری در بازارهای صنعتی کشور به وجود میآورد تنها در بازار فروش محصولات خلاصه نمیشود؛ بلکه به دلیل این که بسیاری از بنگاه های صنعتی در بازار خرید عوامل نیز دارای قدرت انحصاری هستند، لذا این بنگاه های انحصاری قادر به کنترل بنگاه های متوسط هستند و مانع از رشد بنگاه های کوچک میشوند. بنگاه های انحصاری همچنین از قدرت بیشتری برای جذب و به کارگیری نهاده های تولید برخوردارند و سرمایه و نیروی متخصص را به سمت خود جذب کرده و باعث تشدید قدرت انحصاری خود میشوند (بهشتی، صنوبر و فرزانه کجاباد، ۱۳۸۸). از طرفی دیگر، وجود انحصار در بازار فروش محصولات و خرید عوامل از دو جهت به بخش صنعت ضربه میزند. نخست به علت نبودن رقیب برای بنگاه های انحصاری در بازار محصول، گاهاً کالاهایی با کیفیت پایین و قیمت بالا به فروش میرسانند و سود انحصاری کسب میکنند و کمتر به ارتقاء کیفیت و بهبود بهره وری توجه میکنند. در ثانی این بنگاه ها با توجه به نفوذ خود، امکان رشد بنگاه های کوچک را از آنها سلب مینمایند (رفیعی، ۱۳۸۶). در انحصار، انحصارگر دارای قدرت اعمال محدودیت بر دیگران است و قیمت و مقدار را به نفع خود تعیین میکند. لذا جنبه نامطلوب انحصار، همین قدرت اعمال محدودیت انحصارگر است (جلال‌آبادی و میرجلیلی، ۱۳۸۶).
تحلیل تمرکز بازار زمینه مناسب برای درک بهتر ارتباط عناصر ساختاری و عملکردی بازار را فراهم میآورد و با بررسی بازارها از این دیدگاه بهتر میتوان علل بروز رفتارهای رقابتی یا غیر رقابتی را تشخیص داد. آگاهی داشتن از تمرکز بازار، موانع ورود و سایر متغیرها میتواند به اجرای صحیح برنامههای اصلاحی، خصوصیسازی، حصول اهداف کارایی و افزایش رقابت کمک کند.
ضرورت اندازه گیری قدرت بازاری به وسیله شاخص تمرکز از آنجا مطرح شد که اکثر بازارها به رفتار غیر رقابتی جهت کسب سود بیشتر گرایش نشان دادند. جهت ارتباط ساختار و عملکرد بازار از این شاخص میتوان استفاده کرد. بخش صنعت ایران بر اساس طبقهبندی استاندارد بین المللی صنایع (ISIC)[1] چهار رقمی، به ۱۴۱ صنعت تفکیک شده است. در این پژوهش به بررسی انحراف بین حالت یکنواخت[۲] و تحققیافته تمرکز و سرعت تعدیل آن با بهره گرفتن از آمار و اطلاعات راجع به صنایع کارخانهای ایران[۳] در سطح کدهای چهار رقمی برای ۹۴ صنعت و با بهرهگیری از روش تجزیه و تحلیل داده های مقطع عرضی[۴] پرداخته میشود. اطلاعات مربوط به تمام بنگاه ها در هر صنعت به صورت سرشماری و همراه با هزینه در دسترس قرار دارد، که محاسبه شاخص تمرکز در هر صنعت را قابل محاسبه نموده است.
در مباحث اقتصادی، مبحث پویایی به مطالعه تغییرات اقتصادی متغیر مورد نظر در گذر زمان میپردازد. لذا پویایی تمرکز صنعتی، تغییر تمرکز صنعتی را در دو برهه از زمان در بردارد. حالت پویا، بررسی رفتار متغیرها در زمان را دنبال میکند و معین میسازد که آیا این متغیرها به حرکت به سوی تعادل متمایل هستند یا نه؟ پویایی یک متغیر نشان دهنده تفاوت تغییر همان متغیر در طی سالها و دوره های مختلف است؛ که معمولاً این اختلاف با حالت مطلوب و بلندمدت و یا حالت یکنواخت در نظر گرفته میشود. در این مطالعه مقصود از پویایی تمرکز صنعتی چگونگی حرکت تمرکز به سمت مقدار مطلوب و بلندمدت خودش در طول زمان است.
در این پژوهش هرگاه از تمرکز در وضعیت یکنواخت سخن به میان میآید، منظور حالت بلندمدت و پایدار تمرکز است.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

۱-۲٫ اهمیت و ضرورت تحقیق

تمرکز صنعتی میتواند نشان دهنده میزان رقابت و انحصار در صنعت باشد. پویایی تمرکز صنعتی از آن جهت اهمیت دارد که تغییرات تمرکز را در طول زمان مورد بررسی قرار داده؛ و میزان انحراف آن را با وضعیت بلندمدت و نحوه حرکت به سمت آن را نشان میدهد.
با محاسبه تمرکز در طول زمان میتوان علاوه بر تعیین درجه تمرکز که میزان رقابت و انحصار در صنایع را مشخص مینماید، تغییرات آن را نیز معین کرد که آیا صنایع با افزایش تمرکز مواجه شدهاند یا کاهش و یا بدون تغییر بودهاند؟ روشن شدن این موضوع راهنمای مناسبی برای دولت، سیاستگذاران و اقتصاددانان در تدوین و ارائه سیاستها میباشد.
تمرکز بنگاه ها در صنعت، مورد توجه اقتصاددانان، بازرگانان، استراتژیستها و سازمان‌های دولتی است. در بسیاری از کشورهای جهان هر ساله میزان تمرکز بازارها در صنایع مختلف اندازه گیری میشود که نتایج آن راهنمای دولتها برای سیاستگذاریهای صنعتی و اقتصادی، بقای رقابت و رعایت حقوق مصرفکنندگان است. اهمیت موضوع تمرکز در آن است که در رشته های صنعتی دارای رقابت وسیع، که قدرت بازار میان بنگاه های متعددی توزیع شده است، در مقایسه با صنایعی که میزان تمرکز آنها بالاست، محصول بیشتری تولید میشود و قیمت کالاها و خدمات تولیدی هم بهطور نسبی پایینتر است. به عبارت دیگر، اگر سهم محصول تولیدی در شاخهای از صنعت در بنگاه های متعددی توزیع شده باشد، نتیجه عملکرد آن، محصول بیشتر و قیمت پایینتر است.
ابونوری و غلامی (۱۳۸۷) آگاهی از درجه تمرکز در یک کشور را حداقل به سه دلیل مهم میدانند. اول، به این دلیل که تمرکز بیشتر با قدرت انحصاری بالاتر ارتباط داده میشود، کشوری با سطح تمرکز بالا میتواند از ناهنجاریهای اقتصادی محدودکننده رشد، زیان ببیند. دوم، سطح بالای تمرکز میتواند منجر به نوسانات اقتصادی عظیمتر شود. و در نهایت، تمرکز فعالیت‌های اقتصادی در کشور منجر به اخلالهای سیاسی بالقوه میشود. افراد یا بخش‌هایی که فعالیتهای اقتصادی متمرکز را کنترل میکنند، ممکن است قدرت سیاسی عظیمی را بکار برده و از آن، در جهت منافع خود استفاده کنند.
با توجه به اندازه گیری شاخص تمرکز بلندمدت، میتوان میزان انحراف و اختلاف تمرکز در هر مقطع از زمان را با آن و همچنین ضریب تعدیل را محاسبه نمود. سرعت ضریب تعدیل بیانگر آن است که تمرکز تحققیافته با چه سرعتی به سمت تمرکز بلندمدت حرکت میکند.

 

۱-۳٫ هدف تحقیق

 

تحقیق حاضر یک مطالعه از اندازه گیری تمرکز بازار و پویایی تمرکز در صنایع ایران است که با روش شاخص هرفیندال محاسبه شده است.

این تحقیق با توجه به نظریه های مربوط به عوامل موثر بر تمرکز صنعتی، معرفی بعضی از شاخصهای اندازه گیری آن (که یکی از متغیرهای ساختاری است)، و به بررسی وضعیت یکنواخت آن برای صنایع کارخانهای ایران در سطح کدهای چهار رقمی میپردازد. در این مطالعه به تعیین سرعت تعدیل تمرکز صنعتی به سمت حالت یکنواخت در دو گروه از صنایع با تمرکز بالا و تمرکز پایین و نیز دو گروه صنایع با شدت تبلیغات بالا و پایین پرداخته میشود تا سرعت تعدیل آن در هر گروه از صنایع معین گردد. بررسی مدل پویای تمرکز صنعتی از انحراف حالت واقعی و حالت یکنواخت آن؛ با بهره گرفتن از شاخص تمرکز هرفیندال و برای نشان دادن تغییرات آن در سال ١٣٨۶ نسبت به سال ١٣٧۸ مدنظر میباشد.

 

۱-۴٫ سوالات تحقیق

سوالات زیر مورد مطالعه قرار می‌گیرد:
– روند تغییرات تمرکز در صنایع کارخانهای ایران طی برنامههای توسعه کشور چگونه بوده است؟
– با توجه به تعیین سرعت ضریب تعدیل جزیی[۵]، کدام یک از نظریات و برداشتهای تمرکز در مورد صنایع ایران حکمفرماست؟
۱-۵٫ فرضیات تحقیق
– تمرکز صنعتی در صنایع ایران به سمت وضعیت یکنواخت گرایش دارد.
– سرعت ضریب تعدیل جزیی، در صنایع متمرکز کمتر از سرعت ضریب تعدیل در صنایع غیرمتمرکز میباشد.
– سرعت ضریب تعدیل جزیی، در صنایع با شدت تبلیغات بالا[۶] کمتر از سرعت ضریب تعدیل در صنایع با شدت تبلیغات پایین[۷] میباشد.

 

۱-۶٫ روش تحقیق

در این مطالعه به منظور بررسی پویاییهای تمرکز صنعتی[۸] که در حقیقت از اختلاف حالت واقعی و یکنواخت تمرکز حاصل میشود، از روش تجزیه و تحلیل مقطعی برای برآورد مدل استفاده میکنیم. روش تحقیق این مطالعه به صورت توصیفی- تحلیلی میباشد که از روش کتابخانهای با توجه به مطالعات نظری و تجربی استفاده گردیده است. اطلاعات برای صنایع کارخانهای ایران در سطح کدهای چهاررقمی و به صورت داده های خام از مرکز آمار ایران برای سالهای ۱۳۷۸ و ۱۳۸۶ گرفته شده که از طبقهبندی ISIC پیروی میکند.
۱-۷٫ ساختار پایان نامه
مطالعه حاضر در پنج فصل تهیه شده است. در فصل نخست که شامل کلیات تحقیق میباشد، مقدمه، اهمیت و ضرورت تحقیق، هدف تحقیق، سؤالات ، فرضیه ها، روش و جامعه آماری تحقیق آورده شده است. فصل دوم به مطالعات انجام شده اختصاص یافته است. در فصل سوم مبانی نظری تحقیق ارائه گردیده است. نتایج تحقیق و تحلیل آنها در فصل چهار مورد توجه قرار گرفته است و فصل پنجم به خلاصه و نتیجهگیری مطالعه و پیشنهادها اختصاص یافته است.

فصل دوم
مروری بر مطالعات انجام شده

۲- مروری بر مطالعات انجام شده
۲-۱٫ مقدمه
در این فصل به بیان مطالعاتی که در زمینه تمرکز صنعتی انجام شده میپردازیم. در قرون اخیر با توجه به دوران گذار و تحولات صنعتی در اقتصاد کشورهای توسعه یافته، لزوم مطرح شدن مباحث و تئوریهای مربوط به اقتصاد صنعتی همچون تمرکز در این کشورها مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت. لذا در ابتدا نگاهی به مقدمهای در این باب و مطالعات انجام شده خارجی میاندازیم.
اولین بار در اوایل دهه ١٩٣٠ در ایالات متحده، برای بررسی وجود تمرکز در تعداد زیادی از بخشهای صنایع کارخانهای آن کشور، اطلاعات آماری جمعآوری و طبقهبندی شد. انگیزه اصلی این امر ظهور بنگاه های بزرگ و انحصاری در بخشهایی از صنایع، بویژه در انحصار چند جانبه بود. اهمیت کاربردی شاخص تمرکز زمانی بیشتر مورد توجه قرار گرفت که در سال ١٩٣۵ توانستند چگونگی درجه تمرکز چند صد صنعت کارخانهای ایالات متحده را با بهره گرفتن از آن محاسبه کنند و در اختیار مقامات اداره آمار کشور قرار دهند. به دنبال آن، از سال ١٩۴٧ به بعد اداره آمار ایالات متحده به طور منظم شاخصهای تمرکز صنایع مختلف کشور را هر ۵ سال یکبار انتشار داده است. این محاسبات، بر مبنای ۴ بنگاه، ٨ بنگاه، ٢٠ بنگاه و ۵٠ بنگاه بزرگ صنایع کارخانهای انجام شد و نسبت سهم بازار آنها ارائه گردید. با گسترش مطالعات تحلیلی درباره موضوع تمرکز، آنچه در عمل بیشتر معیار محاسبه تمرکز قرار میگیرد، نسبت تمرکز ۴ بنگاه و ٨ بنگاه اصلی و مسلط در هر رشته صنعتی است، به طوریکه اگر سهم ۴ بنگاه بزرگ یک صنعت از بازار ۶٠ درصد باشد، در این بازار وضعیت انحصار چند جانبه حاکم است. از سال ١٩٨٢ تاکنون، اداره آمار آمریکا شاخصهای تمرکز صنایع کارخانهای را براساس روش هرفیندال- هیرشمن محاسبه و منتشر کرده است. این شاخصها معیاری است که طبق آن مقامات دولتی جهت تأیید یا رد برنامههای ادغام یا تملک بنگاه های بزرگ صنعتی توسط بنگاه های بزرگتر تصمیمات لازم را اتخاذ میکنند (بخشی، ۱۳۸۲).
اینگونه فعالیتهای وسیع ادغام و تملک در بنگاه های بزرگ در دهه های ١٩۵٠ و ١٩۶٠ موجب توجه بیشتر اقتصاددانان صنعتی در این خصوص و انتشار مقالات تحلیلی بیشماری با بهره گرفتن از روش های اقتصادسنجی در زمینه تمرکز شد. این تحلیلها نشان داد که بین شاخصهای تمرکز و متغیر قیمت- هزینه، رشد اقتصادی، کارآیی و میزان ابداعات صنعتی رابطه معناداری وجود دارد. نکته مهم دیگری که قابل ذکر است بررسی‌های تحلیلی مربوط به رابطه قیمت و درجه تمرکز صنایع در مناطق جغرافیایی مختلف جهان برای کالاهای یکسان است که در دهه ١٩٨٠ انجام گرفت. این تحقیقات بیانگر آن است که در شاخه هایی مثل سیمان، بنزین و یا تبلیغات تجاری، بین درجه تمرکز و قیمت کالا یا خدمات رابطه آماری معنادار وجود دارد. استفاده از مدل تمرکز برای قضاوت در مورد نوع انحصار و دامنه آن، بیشتر برای صنایعی مناسب است که عمدتاً یک نوع محصول تولید میکنند (مثل سیمان) و آن محصول در همه جا شبیه هم بوده و فناوری تولید آن نیز از تحولات چشمگیری برخوردار نمیباشد.
کاربرد شاخص تمرکز کمی بعد از ایالات متحده در انگلستان معمول شد و به تدریج در سایر کشورهای صنعتی متداول گردید. کاربرد نسبت تمرکز به عنوان یک ابزار تحلیلی برای اندازه‌گیری ساختار بازار به کشورهای پیشرفته صنعتی محدود نمانده و در کشورهای در حال توسعه نیز معمول گردیده است. به عنوان مثال، هندوستان از زمان تأسیس کمیسیون بررسی انحصارات در ١٩۶۴ نسبت تمرکز را مورد استفاده قرار میدهد (بخشی، ۱۳۸۲).
سنجش و ارزیابی قدرت انحصاری، درجه رقابت و انحصار در بازارها و تعیین ساختار بازار از جمله مسائل مورد مطالعه بسیاری از پژوهشگران بوده است. محققان و اقتصاددانان بزرگ و معروفی همچون “کلارک، دیویس، گروسکی، هارت، لیونز، ساتن و…”[۹] در زمینه اقتصاد صنعتی و خصوصاً مبحث تمرکز، شاخصها، سطح و تغییرات آن مطالعات بسیاری انجام دادهاند که نتایج حاصله از مطالعات و یافته های ایشان در اکثر مقالات و بالتبع در این مطالعه استفاده شده است. این مطالعات در چند دهه اخیر و عموماً برای کشورهای اروپایی بخصوص کشور انگلستان و همچنین ایالات متحده انجام گرفته است. پویایی تمرکز صنعتی در مورد کشورهای گوناگون و برای دوره های زمانی مختلف به طور تجربی آزمون شده است. در این مطالعات معمولاً از رگرسیون مقطع عرضی صنایع استفاده شده است که در آن تغییر در میزان تمرکز صنعتی به عنوان متغیر وابسته (Ht) و سطح ابتدایی اندازه تمرکز، به صورت متغیر توضیحی ( Ht-n) به کار رفته است. نتایج همه مطالعات در زمینه مدل تعدیل جزیی با ضریب متغیر ابتدایی تمرکز، برآوردی از تعدیل جزیی تمرکز به سطح تعادل خودش را توضیح داده است. در اکثر مطالعات از شاخص تمرکز ۴ یا ۵ بنگاه برتر و یا شاخص هرفیندال استفاده شده است.
این فصل به بیان مطالعات خارجی طی دوره زمانی ۲۰۰۹-۱۹۸۵ و همچنین مطالعات داخلی و مرتبط با موضوع طی دوره ۱۳۸۸-۱۳۷۷، اختصاص دارد. از آنجا که در ایران در این زمینه با بهره گرفتن از داده های خرد (سطح بنگاه) تحقیقات کمتری صورت گرفته، هر چند تعدادی مطالعات کاربردی درباره ساختار بازارها و سنجش درجه رقابت و انحصار همچون مطالعه عبادی و شهیکیتاش (۱۳۸۳)، حسینی و پرمه (۱۳۸۳)، عزیزی (۱۳۸۳)، حسینی (۱۳۷۶) و … که به ارزیابی درجه رقابت و انحصار در بازارهای صادراتی و برخی دیگر مانند مطالعه خدادادکاشی (۱۳۷۷)، خدادادکاشی و دهقانی (۱۳۸۴)، ابونوری و سامانیپور (۱۳۸۱)، گرجی و ساداتیان (۱۳۷۹)، بخشی (۱۳۸۲) و … در بازار داخلی (بخش صنعت کشور) پرداخته‌اند، صورت گرفته است، در اینجا ما به بیان مطالعات انجام شده مستقیم و مرتبط با موضوع میپردازیم.
۲-۲٫ مطالعات انجام شده در خارج
لوی[۱۰] (۱۹۸۵)، در مطالعهای در سال ۱۹۸۵ با عنوان ” تعیین پویایی تمرکز صنعتی “؛ که برای سالهای ۱۹۶۲- ۱۹۷۳ و طی مدت ۱۱ سال صورت گرفت، با بهرهگیری از شاخص نسبت تمرکز ۴ بنگاهی، تغییر تمرکز و ضریب تعدیل جزیی مدل را برای صنایع ایالات متحده با بهره گرفتن از روش مقطعی بررسی کرد. این ضریب، سرعت تعدیل تمرکز به سمت تمرکز بلندمدت را نشان میدهد که در صورت یک شدن، تعدیل کامل و مابین صفر و یک شدن حاکی از تعدیل ناقص است. وی سرعت ضریب تعدیل را ۴۳/۰ بدست آورد.
یونیس ان. کسیدس[۱۱] (۱۹۹۰)، به مطالعهای تحت عنوان ” تمرکز بازار، رقابتپذیری و هزینه‌های غیر قابل بازگشت “[۱۲]، پرداخته است. داده های مورد استفاده در این تحقیق از برآورد سالیانه و سرشماری داده های تولید ۶۹ صنعت، صنایع تولیدی چهار رقمی آمریکا در سال ۱۹۸۲ بدست آمده است. برای ارزیابی مدل از روش رگرسیون ساده (تابع خطی) استفاده شده است. نتایج نشان داد که اندازه متغیرها بیان میکنند که درجه رقابت پذیری بازار، همبستگی معناداری با تمرکز بازار دارند. هزینه های غیر قابل بازگشت برای یک سهم قابل توجهی از واریانس نمونه تمرکز، حتی بعد از کنترل فاکتورهای تکنیکی (صرفههای ناشی از مقیاس) محاسبه شدهاند.
ساتن[۱۳] (۱۹۹۱)، در مطالعهای تحت عنوان ” هزینه های غیر قابل بازگشت و ساختار بازار “؛ رابطه بین تبلیغات و ساختار بازار در مورد انگلستان را بررسی کرد. او در این تحقیق از شاخص نسبت تمرکز CR4 استفاده نمود. در شاخص CR4 اگر سهم چهار بنگاه برتر بیش از ۴۰ درصد باشد نشان از تمرکز بالا و ساختار انحصاری دارد. سهم چهار بنگاه برتر در این نمونه حدود ۶۰ درصد بود که حاکی از ساختار انحصار چندجانبه میباشد.
گیسر[۱۴] (۱۹۹۱)، ” تبلیغات، تمرکز و سوددهی در صنایع کارخانهای” کشور آمریکا در سرشماری سال ۱۹۷۷ و برای ۴۴۵ نمونه کدهای ۴ رقمی و استفاده از شاخص تمرکز CR4 را مورد کنکاش قرار داد که رابطه معکوس U شکل بین تمرکز و تبلیغات را فقط برای صنایع انحصاری چندجانبه با نمودارهای کشش تقاضای نسبتاً کم، پیشبینی کرد. این پیشبینی، تئوری معکوس U که بر اساس فرضیه تبانی بنگاه های بزرگ است را رد میکند و معطوف به تایید تجربی این ایده که علیت از تمرکز به سمت شدت تبلیغات است، میشود؛ به عبارتی دیگر تمرکز روی شدت تبلیغات اثر میگذارد. با توجه به اینکه تاثیر تبلیغات بر سوددهی معنادار است و برای صنایع تولیدکننده کالاهای همگن بیشتر از صنایعی است که کالاهای غیرهمگن تولید میکنند؛ مطالعه، این فرضیه را که تبلیغات به عنوان موانع ورود عمل میکنند، تایید نکرد. وی از روش های OLS و ۲SLS برای تخمین مدل استفاده نمود.
هنلی[۱۵] (۱۹۹۴)، در مطالعه خود تحت عنوان ” عدم تمرکز صنعتی در صنایع کارخانه‌ای بریتانیا و ایرلند (UK) از سال ۱۹۸۰ “، که در سال ۱۹۹۴ منتشر کرد، سرعت ضریب تعدیل جزیی را برای دوره ۷ ساله از ۱۹۸۰- ۱۹۸۷ برای صنایع انگلستان را ۳۵/۰ برآورد کرد. وی در این مطالعه از شاخص هرفیندال برای شاخص تمرکز استفاده کرد.
والچوی و اوستپسیدیس[۱۶] (۱۹۹۸)، ایشان در مطالعه ” تبلیغات، تمرکز و سودآوری در صنایع کارخانهای غذایی یونان “؛ ارتباط بین تبلیغات، تمرکز و سودآوری در صنایع غذایی یونان برای ۳۸ نمونه کدهای ۴ رقمی صنعت در سال ۱۹۹۴ و به روش اقتصادسنجی ۳SLS برآورد کردند. نتایج عمده که مطابق با مطالعات تجربی مربوط در این زمینه بود، نشان داد که سوددهی توسط تبلیغات معین شده است که خود تبلیغات تحت تاثیر تمرکز و سوددهی واقع شده است؛ حال آنکه این تاثیر بوسیله صرفهجوییهای مقیاس تعیین شده است. بنابراین شدت تبلیغات همراه با کالاهای صادراتی، سوددهی را افزایش میدهد و این به صورت غیرخطی بر تمرکز که به نوبه خود توسط صرفهجوییهای مقیاس تعیین میشود، وابسته است.
رتنایک[۱۷] (۱۹۹۹)، “تمرکز صنعتی و رقابت در مورد کشور نیوزلند”؛ را مورد مطالعه قرار داد. وی تغییرات تمرکز صنعتی ۱۰۹ نمونه از صنایع کارخانهای نیوزلند در سطح کدهای ۵ رقمی و برای دوره ۱۹۷۶-۱۹۹۱ را ارزیابی کرد. شاخصهای استفاده شده، شاخصهای CR4 و هرفیندال بود که ساختار صنایع نیوزلند را متمرکزتر از بیشتر کشورها نشان داد؛ هر چند یک روند و گرایش نزولی واضح تمرکز صنعتی در طول زمان داشته که موید تلاشهای گذشته برای افزایش و تسهیل رقابت داخلی بوده است. تحلیل و بررسی این فرضیه که صرفهجوییهای ناشی از مقیاس یک عامل مهم تمرکز است را تایید کرده و دیگر عوامل تعیینکننده تمرکز صنعتی، موانع ورود، اندازه صنعت، رقابت واردات و حق مالکیت خارجی صنعت میباشند.
بهاتاچاری و بلوچ[۱۸] (۲۰۰۰)، در مقاله ” پویایی تمرکز صنعتی در صنایع کارخانهای استرالیا “؛ به بررسی تغییرات تمرکز در نمونه ۱۰۲ صنعتی از کد ۴ رقمی طبقهبندی صنعتی استاندارد استرالیا برای سال‌های ۱۹۷۷ و ۱۹۸۴، و با بهره گرفتن از مدل تعدیل جزیی و تحلیل مقطعی پرداختند. شاخص مورد استفاده ایشان شاخص هرفیندال- هیرشمن و به صورت متغیر وابسته و متغیر توضیحی وقفهدار در مدلها بود. در برآورد مدلها برای حالت خطی، از روش حداقل مربعات معمولی (OLS) و برای حالت غیرخطی، روش حداکثر درستنمایی (ML) استفاده شده است. نتایج مدل تعدیلی حاکی از تعدیل ناقص(ناکامل) تمرکز به سطح یکنواخت و بلندمدتش است. برآورد مدل تعدیل تمرکز در دوره هفت ساله، حاکی از حرکت سریعتر نرخ تعدیل سالیانه تمرکز، در مقایسه با کشورهای بالغ و توسعه یافته صنعتی است. ایشان همچنین یافته های ساتن مبنی بر رابطه منظم و معکوس بین اندازه بازار و تمرکز در صنایع با شدت تبلیغات کم (هزینه های اولیه ورود برونزا) استرالیا را تایید کردند.
إل. پریور[۱۹] (۲۰۰۱)، در مطالعه ” روند جدید در تمرکز صنعتی ایالات متحده”، با بهره گرفتن از نسبتهای تمرکز وزنی برای کل اقتصاد در ایالات متحده، اینگونه استدلال میکند که تمرکز صنعتی از سال ۱۹۶۰ تا اوایل دهه ۱۹۸۰ کاهش یافته و سپس شروع به افزایش میکند. این افزایش تمرکز در دو دهه اخیر قرن ۲۰، توسط اثرهای خنثیکننده و متقابل استفاده از رشد فناوری اطلاعات در تولید یا به علت کالاهای وارداتی، مقداری از اثر موج ادغامها که در میانه دهه ۱۹۸۰ میلادی شروع شده بود را جبران کرد و باعث کاهش اندکی در تمرکز گردید. همچنین ملاحظه شد که ارتباط بین افزایش یافتن تمرکز بازار و تغییر در رقابت بازار، موجب پرداختن به شکوفایی و گسترش حسابهای تجارت اینترنتی است. لذا انتظار این میرفت که جهانی شدن، انقلاب فناوری اطلاعات (IT) و رشد تجارت اینترنتی باعث کاهش تمرکز شود؛ اما رواج ادغامها در این دوران، باعث افزایش تمرکز شد. مدل مورد مطالعه، نسبت تمرکز وزنی ۴ و ۸ بنگاهی در سطح کدهای ۴ رقمی صنعت را بررسی کرد.
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
بهاتاچاری[۲۰] (۲۰۰۲)، در مقاله ” تمرکز صنعتی و رقابت در صنایع کارخانهای مالزی “؛ به محاسبه تمرکز و تعیین رقابت در صنایع مورد نظر و آنالیز عامل‌های تعیینکننده تغییرات تمرکز صنعتی برای ۱۰۲ صنعت کد ۵ رقمی بین سال‌های ۱۹۸۶ و ۱۹۹۶ با بهره گرفتن از مدل تعدیل جزیی و تحلیل مقطعی و به وسیله شاخص تمرکز CR4، پرداخت. نتایج حاکی از تمرکز بیشتر صنایع مالزی نسبت به سایر کشورهای توسعه یافته بوده است. روش استفاده شده برآورد مدل برای حالت خطی، حداقل مربعات معمولی (OLS) و برای حالت غیرخطی، حداکثر درستنمایی (ML)، نشان دهنده کاهش سطح تمرکز در دوره مطرح شده است. تلاشهای سازمانی دولت در تقلیل دادن قدرت انحصارگران و افزایش رقابت به وسیله راهحلهای توسعه برنامه ۷ ساله مالزی، همچون افزایش در استفاده از سرمایه، فرصتهای بازار و رفع کردن موانع، موفقیت آمیز بوده است. یافته های اقتصادسنجی، معناداری متغیرهای شدت سرمایه، شدت تبلیغات و اندازه بازار در ارتباط با سطح تمرکز صنایع مالزی را تایید میکند و نظریه پویایی تمرکز در دوره ده ساله، حاکی از حرکتی کند و تدریجی نرخ تعدیل سالیانه تمرکز، در مقایسه با کشورهای توسعه یافته است.
جییونگ و ماسون[۲۱] (۲۰۰۳)، در پژوهشی با عنوان ” روش جدید ارتباط پویایی تمرکز با سودآوریهای جاری و ثابت (بلندمدت): بررسی سیاستهای صنعتی کره در دوران گذار “؛ سیاستهای صنایع کره در طی دوران گذار و جهش اقتصادی و روش جدید پویایی تمرکز با سودآوری جاری و ثابت(پایدار)، در این دوران را مورد مطالعه قرار دادند. اطلاعات استفاده شده برای ۶۲ صنایع کارخانهای کره و برای سالهای ۱۹۷۸-۱۹۸۲ میباشد که شاخص تمرکز نسبت ۳ بنگاه برتر را در نظر میگیرد. روش ساختار، رفتار و عملکرد، به علت نحوه محاسبه داده ها و از این جهت که تعداد کمی از بنگاه های بزرگ ممکن است سهم و سود بزرگتری داشته باشند، مورد انتقاد قرار گرفته است. یافته ایشان رابطه بین سودهای بلندمدت و سودهای جاری را مطابق انتظار مطالعات پیشین و متداول اقتصاددانان تایید کرد. با مدل اقتصادسنجی مطرح شده توسط ایشان دریافتند که سیاست صنعتی اتخاذ شده در طی این دوره، تمرکز صنعتی افزایش یافته است. آنها جهت برآورد مدل از روش حداقل مربعات سه مرحلهای غیرخطی[۲۲] استفاده نمودند که افزایش سود بلندمدت و کاهش ضریب تعدیل را نشان داد.
یون[۲۳] (۲۰۰۴)، در مطالعهاش تحت عنوان ” یادداشتی بر ساختار و عملکرد بازار در صنایع کارخانهای کره “؛ به تجزیه و تحلیل ساختار و عملکرد بازار در صنایع کارخانهای کره و ارتباط بین متغیرهای مدل مطرح شده با تمرکز صنعتی در ۴۵ صنعت کد ۳ رقمی صنایع کره در سه گروه؛ بنگاه های بزرگ، بنگاه های کوچک و متوسط (SMEs) و کل صنعت پرداخت. برآوردش از این سه گروه بنگاه، حاکی از تمایز معنادار بین ارتباط نسبت تمرکز (CR) و تفاوت قیمت- هزینه واحد[۲۴] (PCM) بنگاه های کوچک و متوسط و دو گروه بنگاه های بزرگتر(بنگاه های بزرگ و کل صنعت) در صنایع کره بود. شاخص تمرکز CR5 و روش اقتصادسنجی ۲SLS در مطالعه وی ارزیابی شد. نتایج پژوهش به شرح ذیل میباشد:
۱٫ تجزیه و تحلیل به طور کلی به یک همبستگی منفی بین نسبت تمرکز و تفاوت قیمت- هزینه واحد (PCM)، که نماینده متغیرهای ساختار و عملکرد بازار هستند، اشاره دارد که این نتیجه نشان دهنده عدم تطابق فرضیات بین[۲۵] در اقتصاد کره میباشد. در دهه ۱۹۹۰ میلادی، دولت کره سیاست بازار باز و حمایت قوی از صادرات و واردات را اتخاذ کرد که اجرای این سیاست نرخ تمرکز بازار داخلی کره را کاهش داد.
۲٫ هر دو متغیر مخارج تبلیغات و مخارج تحقیق و توسعه یک اثر مثبت بر نسبت تمرکز و تفاوت قیمت- هزینه واحد دارند؛ بنابراین این دو متغیر یک مانع ورود برای محدود کردن رقابت آزاد به حساب میآیند.
۳٫ اثر نرخ صادرات و واردات بر نسبت تمرکز و تفاوت قیمت- هزینه واحد بازار داخلی مثبت است. دولت کره بسیاری از سیاستهای مربوط به بخش صادرات را برای بلندمدت اجرا کرده است. این سیاستها قویاً در رسیدن دولت به رشد اقتصادی موفق عمل کرده است. هر چند از منظر سازمان های صنعتی، توزیع و تقسیم منابع توسط انحصارگران تحریف شده است و به نظر میرسد امکان دستیابی به این چنین رشد اقتصادی همراه با هزینه ها و مخارجی برای بازار داخلی ممکن باشد. لذا نباید منفعت کسب کردن تعداد کمی از صنایع که با تسهیل شرایط رقابت همراه نیست، مورد توجه باشد؛ بلکه سیاستهای صادراتی در آینده باید تقویت شوند.
فرییرا و فاکچینی[۲۶] (۲۰۰۵)، در شواهدی از کشور برزیل رابطه بین ” آزادسازی تجاری و تمرکز صنعتی ” را برای سالهای ۱۹۸۸-۱۹۹۴ با بهره گرفتن از شاخص تمرکز CR4 و روش داده‌های تلفیقی(پانل) بررسی کردند. ایشان همچنین شاخصهای تمرکز CR4، CR8 و هرفیندال را برای ۱۶ صنعت در سطح کدهای ۲ رقمی صنایع کشور برزیل در سال ۱۹۸۵ را با روش مقطعی نیز محاسبه نمودهاند که عامل تمرکز را نماینده اصلی ساختار صنعت و مقدار واگذاری و اجازه حمایت تجاری[۲۷] را نماینده آزادسازی انتخاب کردند.
ایشان دریافتند که حتی در محیطی چون برزیل در اوایل قرن نوزده میلادی که حرکت سیاستی مهمی مطرح و ایجاد شد، بخشهای متمرکزتر قادر به توضیح دادن مزایای سیاست بکاررفته اصلاح شده که همان تجربه جهانی شدن تجارت است، هستند که آن منجر به کاهش رقابت بین المللی میشوند. در مطالعه ایشان اهمیت ساختار صنعتی قابل توجه به نظر میرسد بطوریکه یک افزایش ۲۰ درصدی تمرکز منجر به افزایش ۵-۷ درصدی حمایت تجاری شده است؛ بنابراین در صنایع برزیل، رابطهای مثبت بین تمرکز و حمایت تجاری را شاهد هستیم؛ همانگونه که تعدادی از مطالعات پیشین این رابطه را تجربه کردهاند و تعدادی پژوهش دیگر رابطه منفی بین این دو متغیر را نشان دادهاند. ایشان برای برآورد مدل از دو روش OLS و ۲SLS استفاده نمودند.
آمس و إمروبرتس[۲۸] (۲۰۰۶)، در پژوهش خود با عنوان ” اثر مالکیت دولتی و خارجی روی تمرکز صنعتی بعد از دوران گذار: در مورد صنایع کارخانهای لهستان “؛ را بررسی کردند. تحلیل ایشان عاملهای تعیین‌کننده سطح و تغییرات تمرکز صنعتی لهستان در دوران بعد از گذار و برای ۱۴۴ صنعت در طول دوره ۱۹۸۹-۱۹۹۳ را در بر گرفت. شاخص تمرکز مورد مطالعه ایشان، شاخص هرفیندال-هیرشمن بود. نتایج حاکی از این بود که هر دوی مالکیت دولتی و خارجی اثر معناداری بر تمرکز صنعتی دارند و این رابطه U شکل میباشد؛ به این معنی که یک مالکیت دولتی مطلوب و بهینه وجود دارد که تمرکز صنعتی را به حداقل میرساند. در بین متغیرهای مدل، حداقل مقیاس کارا (MES)، تنها عامل متفاوت بر تمرکز صنعتی بوده است.
در این دوران شاهد کاهش نقش بنگاه های دولتی و کاهش کلی در تمرکز و افزایش بنگاه‌های خصوصی و افزایش رقابت بین بنگاه ها در اقتصاد هستیم.
فدرک و اسزالونتای[۲۹] (۲۰۰۹)، در مقالهای تحت عنوان ” تمرکز صنعتی در صنایع کارخانه‌ای آفریقای جنوبی، برآوردها و نتایج، ۹۶-۱۹۷۲ “، به اندازه گیری تمرکز صنعتی برای صنایع کارخانهای آفریقای جنوبی در دوره ۱۹۹۶-۱۹۷۲ و برای ۲۴ صنعت از کدهای سه رقمی طبقهبندی صنعتی پرداختند؛ که نتایج حاکی از سطح بالای تمرکز صنعتی را در صنایع کارخانهای این کشور مشاهده کردهاند. ایشان در مطالعهشان ضریب جینی و شاخص رزنبلوت و همچنین اثر تمرکز بر نرخ سرمایه و اشتغال را محاسبه کردهاند. نتایج نشان داد که افزایش تمرکز آشکارا از اشتغال میکاهد و افزایش نابرابر سهم بازار باعث افزایش نرخ سرمایه میگردد، مادامیکه کاهش تعداد بنگاه ها برای تمام نابرابریهای حاصله از سهم بازار، نرخ سرمایه را پایین آورد. ایشان در این مطالعه از مدل ARDL و پانل استفاده نمودند.
۲-۳٫ مطالعات انجام شده داخلی
تحقیق پیرامون وضعیت انحصار و تمرکز در کشور ما سابقه چندانی ندارد، بگونهای که تحقیقات کاربردی در این رابطه از دهه ۱۳۷۰ شروع شده است و تعداد محدودی از تحقیقات در رابطه با برآورد نسبت تمرکز در بخش صنعتی ایران صورت گرفته است. برخی از مطالعات انجام شده مستقیم و مرتبط در کشور و نتایج آنها به شرح زیر هستند.
خداداد کاشی (۱۳۷۷)، در بخشی از کتاب خود با عنوان ” ساختار و عملکرد بازار، نظریه و کاربرد آن در بخش صنعت ایران “، شدت تمرکز در بازارهای ایران را با بهره گرفتن از شاخص‌های مختلف تمرکز و برحسب متغیرهای متفاوت ارزیابی کرده است. یافته های تحقیق مذکور، دلالت بر این دارد که تمرکز، پدیده رایج در بازارهای بخش صنعت ایران است.
صالحی (۱۳۷۷)، در تحقیق خود با بهره گرفتن از آمار سرشماری کارگاه های صنعتی کشور در سال۱۳۷۳، به برآورد شاخصهای تمرکز برای صنایع ایران پرداخته که نتایج آن بیان میکند که در ۷۳ فعالیت مورد بررسی (در سطح کدهای چهاررقمیISIC) شاخص هرفیندال- هیرشمن بیش از ۲۰۰۰ است. با توجه به اندازه این شاخص، اینطور نتیجهگیری شده که در بیشتر فعالیتهای صنعتی کشور درجه قابل توجهی از انحصار وجود دارد.
خداداد کاشی (۱۳۷۹)، در مقالهای تحت عنوان ” انحصار، رقابت و تمرکز در بازارهای صنعتی ایران(۱۳۶۷-۱۳۷۳) “، رقابت و انحصار در بازارهای صنعتی ایران را از مجرای شاخص‌های تمرکز مورد بررسی قرار داده است. این نتایج دلالت بر آن داشت که بازارهای صنعتی ایران به شدت متمرکز بوده و سهم بالایی از ارزش ایجاد شده در بخش صنعت متعلق به بازارهای انحصاری بوده است و به علاوه تعداد محدودی از کارخانه های صنعتی ایران بر درصد قابل توجهی از بازارهای صنعتی مسلط میباشند. و بخش صنعت ایران به ویژه در صنایع متمرکز، بنگاه های بزرگ گرایش به کاربرد فنآوری سرمایهبر داشتند.
گرجی و ساداتیان (۱۳۷۹)، در مطالعهای به ” ارزیابی درجه تمرکز در سطح تولید و عمده فروشی بازار انواع یخچالهای خانگی “، نسبت تمرکز فروش یک و چهار بنگاهی صنعت یخچال خانگی و معکوس شاخص هرفیندال- هیرشمن در دوره ۱۳۷۵-۱۳۷۸ و با بهره گرفتن از شاخص‌های ناپارامتریکی را برآورد کردند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که سیاستهای دولت و نحوه دخالت آن در بازار مهمترین عامل تمرکز بالا در سطح تولیدکنندگان بوده و نسبت تمرکز در صنعت یخچال خانگی در دوره مورد مطالعه افزایش یافته است. در عین حال نقش تفاوت محصولات تولیدکنندگان مختلف به عنوان یک متغیر ساختاری، جدی تلقی شده است.
بهکیش (۱۳۸۰)، در صفحات ۲۲۰-۲۱۷ کتاب خود، ” اقتصاد ایران در بستر جهانی شدن “، دلایل شکل‌گیری انحصار در ایران را مورد توجه قرار داده است. با توجه به اینکه اغلب ارتباط و اثر متقابل بین انحصار و تمرکز دیده میشود، این مورد نیز در اینجا آورده شده است. ایشان دلایل شکلگیری انحصار در ایران را این عوامل میدانست:
– اصل ۴۴ قانون اساسی؛ بر اساس این اصل بسیاری از صنایع و سازمان های بزرگ و کلیدی کشور به صورت مالکیت عمومی و در اختیار دولت قرار داده شده است، البته بند (ج) راه را برای فعالیت بخش خصوصی در بخشهای مختلف هموار ساخته است.
– قوانین خاص؛ منشأ قدرت انحصاری بسیاری از بنگاه های دولتی، قوانین یا مصوبههایی است که بنگاه ها بر اساس آنها بوجود آمده است. همچون شرکت سهامی دخانیات، شرکت سهامی شیلات و…
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
– هزینه های بالای اعمال قراردادهای حقوقی؛ بنگاه های اقتصادی برای افزایش کارایی و کاهش هزینه های خود، بخصوص در مورد خدمات و یا تولید کالاهای واسطهای تخصصی، به بنگاه های اقتصادی دیگر متکی هستند. اتکا به بنگاه های دیگر، بطور مستقیم به هزینه تنظیم و اعمال قراردادهای مربوطه بستگی دارد. هرچه هزینه تنظیم و اعمال اینگونه قراردادها بیشتر باشد، بنگاه ها انگیزه قویتری برای تهیه و تولید اینگونه کالاها و خدمات در سازمان داخلی خود دارند.
– حاکمیت دولت؛ بخش مهمی از بنگاه های انحصاری دولتی به دلیل ضرورت حفظ حاکمیت به دولت سپرده شده است. با بهره گرفتن از مفاهیمی چون امنیت ملی، حضور دولت در اداره امور اساسی سیاسی و اقتصادی، مصالح عمومی و … اداره بنگاه های مهمی به دولت سپرده شده است.
– محدودیت بازار؛ اندازه به نسبت کوچک بازارهای کشور از یکسو و عدم دسترسی به بازارهای صادراتی از سوی دیگر، برخی از صنایع را با محدودیت جدی در دسترسی به حجم بازار مورد نیاز- با توجه به اهمیت بازده به مقیاس- مواجه کرده است. در چنین مواردی امکان ایجاد بازارهای رقابتی (بویژه رقابت قیمتی یا کیفی) با اتکا به صنایع داخلی وجود ندارد و تنها راه برای بهرهگیری از بازده به مقیاس گسترش بازارهای صادراتی است. رقابت در بازارهای داخلی، از طریق افزایش تعداد عرضهکنندگان داخلی و یا خارجی، پیش نیاز رقابت در بازارهای صادراتی است.
– حمایتهای بازرگانی؛ قدرت انحصاری تعداد زیادی از بنگاه ها، بخصوص بنگاه های بخش خصوصی که دارای قدرت انحصاری شدهاند، ناشی از رویه حمایتی دولت در تجارت خارجی است. تعرفههای بالا، محدودیت مقداری، ضرورت دریافت مجوز عدم ساخت در داخل، برای گرفتن مجوز واردات و … از جمله موانعی هستند که سبب افزایش قیمت کالاهای داخلی و ایجاد شرایط انحصاری برای تولیدکنندگان داخلی میشود.

 

بند دوم: خلع یداز پیمانکار ۸۳
بندسوم: ضبط ضمانت نامه های تضمین شده از پیمانکار ۸۴
بند چهارم: تصرف تأسیسات و ابنیه ۹۴
الف: تصرف ماشین آلات ۹۴
ب: مصالح و تجهیزات ۹۷
بند پنجم: فسخ به استناد ماده ۴۸ ش.ع.پ ۹۹
بند ششم: اثر فسخ نسبت به شخص ثالث ۱۰۳
الف: فسخ و حقوق ضامن ۱۰۳
ب: فسخ و حقوق پیمانکاران جزء ۱۰۴
ج: فسخ و حقوق پیمانکاران دست دوم ۱۰۵
مبحث دوم: خسارات عدم اجرای تعهد یا تأخیر ۱۰۵
گفتار اول: مفهوم و انواع خسارت ۱۰۵
بند اول: خسارت مادی ۱۰۷
بند دوم: خسارت معنوی ۱۰۷
بند سوم: خسارت عدم النفع ۱۰۸
بند چهارم: خسارت از خسارت ۱۰۹
بند پنجم: خسارت ناشی از عدم اجرای تعهد ناشی از علت خارجی ۱۱۰
بند ششم: خسارت انقضاءموعد ۱۱۲
گفتار دوم: وقوع ضرر وتوجه آن به متعهد له ۱۱۴
گفتار سوم: انواع خسارات قابل مطالبه ناشی از فسخ قرارداد ۱۲۰
بند اول: شرایط استحقاق متعهدله نسبت به مطالبه خسارت تعیین شده ۱۲۰
بند دوم: اوصاف و شرایط خسارت تعیین شده در قرارداد ۱۲۲
گفتار چهارم: جبران خسارت از طریق دادرسی قضائی ۱۲۵
گفتار پنجم: روش های تقویم خسارت ۱۲۸
گفتار ششم: مرجع صالح به رسیدگی به فسخ قرادادهای پیمانکاری ۱۳۰
گفتار هفتم: مبدأ محاسبه خسارت ناشی از عدم اجرایی تعهد قرارداد ۱۳۳
گفتار هشتم: وجه التزام خسارات ناشی ازفسخ قراردادپیمانکاری ۱۳۴
بند اول: وجه التزام در حقوق ایران ورویه های قضائی ۱۳۵
بند دوم: شرط عدم مسؤلیت درقراردادها ۱۳۷
بند سوم: حدود اعتبار شرط عدم مسؤلیت ۱۳۹
بند چهارم: اثر بطلان شرط عدم مسؤلیت ۱۴۰
نتیجه گیری ۱۴۱
پیشنهادها ۱۴۵
منابع ۱۴۶

چکیده
آنچه تحت عنوان «قراردادهای پیمانکاری یا مقاطعه کاری» مطرح میگردند، پدیده هایی هستند که به مقدار زیادی معلول پیشرفتها و توسعه اقتصادی و صنعتی جهان می باشند. پیچیدگی و تنوع پروژه های عظیم پیمانکاری که همگی معلول پیشرفت و توسعه خارق العاده علوم بشری است، این گونه قراردادها را در وضعیت پیچیده ای قرار می دهد که شناخت آنها برای هر حقوقدانی مشکل می سازد. به طوری که برای پی بردن به ذات واقعی آنها به کنکاشی دقیق و ذهنی نکته بین نیاز دارد. بدین منظور و از آنجایی که شناخت واقعی مبنا و ماهیت آثار حقوقی قراردادهای پیمانکاری به شناخت دقیق مفهوم و ماهیت این نوع قراردادها بستگی تام دارد، لذا در این پایان نامه به بررسی فسخ قراردادها و پیمانکاری و آثار ناشی از آن پرادخته می شود.
عکس مرتبط با اقتصاد
کلید واژه: قرارداد، فسخ، باطل، آثار.
بخش اول
کلیات پژوهش
۱- مقدمه

پیچیدگی روابط اجتماعی و تحولات سیاسی – اقتصادی هر روز شکل تازه ای از معاملات ایجاد می کند و تعهداتی را مطرح می سازد که پیش از آن نمونه ای نداشته است. قانون مدنی، از دیر باز عقودی را که مورد نیاز عمومی مردم بوده است تحت عنوان «عقود معینه» موضوع حکم قرارداده است و شرایط درستی و آثار آن را به تفصیل بیشتر ارائه می کنند. ولی هرگز نمی توان قالب های قانونی همه قراردادها را بی نیاز از دسته بندی عقود دانست. برای احاطه به شرایط وقوع و آثار معاملات، دسته بندی قراردادها ضروری است. در بیشتر قوانین، قراردادها بر حسب شرایط انعقاد و نوع تعهداتی که از آنها ناشی می شود به انواع گوناگون تقسیم شده اند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
برای شناسایی مفهوم قرارداد کافی نیست بدانیم که در زمره اعمال حقوقی است و انعقاد آن به توافق دو اراده نیاز دارد. عقد یا قرارداد عمل حقوقی است که برای انعقاد آن و ایجاد اثر دلخواه نیاز به توافق دو یا چند اراده است .دست کم دو اراده مفاد عقد را انشاء می کند و از برخورد این دو انشاء، اثر معهود بدست می آید .پس برای تحقق عقد، نه تنهاوجود دو اراده ضروری است بلکه اراده هایی که با هم توافق می کنند باید جنبه انشایی داشته باشد، یعنی اثری را بوجود آورند.
در حقوق ایران اصل اینست که عقد با تراضی واقع می شود و نیاز به هیچ شکل خاصی ندارد. این گروه بزرگ از قراردادها را، به اعتبار کافی بودن رضای دو طرف در وقوع آنها، «عقود رضائی» می نامند در تمیز عقود رضائی، آنچه اهمیت دارد شرایط وقوع پیمان است نه اثبات آن.
مواردی که به واسطه آن کارفرما حق فسخ قرارداد را دارد در ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان ذکر شده اند.اول اینکه، کارفرما ضمن قرارداد برای خود حق فسخ پیش بینی نماید. اولاَ باید مدتی قبل از فسخ موضوع را به پیمانکار اطلاع دهد. ثانیاَ باید حق الزحمه پیمانکار را تا هنگام فسخ محاسبه و به وی بپردازد و اصولاَ مطابق ماده ۴۸ شرایط عمومی پیمان عمل بشود. و اگر فسخ در اثر عمل یا تخلف پیمانکار از مقررات قرارداد باشد یا از مواردی باشد که در ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمانکار ذکر شده اند مطابق ماده ۴۷ شرایط عمومی پیمان عمل خواهد شد.
۲- بیان مسئله
رشد روز افزون دانش بشری به موازات توسعه شبکه عظیم اطلاع رسانی، جهان را در وضعیتی قرار داده که مردم در کمترین زمان ممکن، از تحولات آن آگاه می شوند. این تحولات، علوم اجتماعی را نیز تحت تاثیر قرار داده و به دلیل ارتباط مستقیم آن با هیات اجتماع، همپایه تحولات صنعتی و اجتماعی و با گسترش علوم و فنون بشری متحول می شود. حقوق نیز جزئی از علوم اجتماعی بوده و باید همگام با گسترش تحولات علمی و فنی حرکت کند، بنابراین لازم است راهکارهایی در جهت حل معضلات پیچیده جوامع بشری ارائه دهد.
قراردادهای پیمانکاری به عنوان عقدی که زائیده رشد و توسعه جوامع بشری و نیازهای آنهاست در ایران به وجود آمده و با توجه به گسترش روز افزون و حجم پروژه های دولتی، به موجب ماده ۲۳ قانون برنامه و بودجه مصوب سال ۱۳۵۱، اصول کلی و شرایط عمومی قراردادهای مربوط به طرح های عمرانی توسط سازمان برنامه و بودجه و تهیه دستورالعمل اجرائی مصوبه مذکور را تحت قالب دفترچه «شرایط عمومی پیمان» که شبیه قراردادهای الحاقی باشد، به دستگاه های اجرائی ابلاغ شده و دستگاه های اجرائی در تنظیم قراردادها موظف به رعایت مفاد آن می باشند. در این دستورالعمل به منظور حفظ مصالح و منافع عمومی در شرایطی، اجازه فسخ قرارداد، به صورت یک جانبه به کارفرما داده شده است. ضرورت توضیح و توجیه موارد فسخ پیمان، زمانی آشکار می شود که طرفین قرارداد برای حفظ منافع خود، در تفسیر آن دچار اختلاف می شوند.
در تعریف قراردادی پیمانکاری می توان گفت که قرارداد پیمانکاری یک نهاد حقوقی است مبتنی بر توافق طرفین و حاکمیت ماده ۱۰ قانون مدنی و اصل آزادی اراده متعامیلن که طرفین را برای تعیین تعهدات و اختیاراتی که بر خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه نباشد، آزاد گذاشته است.
قراردادهای پیمانکاری شامل دو نوع عمده فعالیت می باشد:
۱- انجام عمل
۲- انتقال مال، که برخی از مصادیق این قرارداد شامل قرارداد های پیمانکاری اعم از بازرگانی، تجاری یا صنعتی و تولیدی کوتاه مدت یا بلند مدت می باشد.
انعقاد قرارداد های پیمانکاری مستلزم مراحلی می باشد که این مراحل در سه مرحله دسته بندی می گردد. یکی از این مراحل، مرحله پیش از قرارداد است که بررسی وضعیت بازار اقتصادی و انتخاب طرف معامله را شامل می گردد. در مرتبه بعدی وضعیت حقوقی مورد معامله اهمیت می یابد که در مرحله قبل از امضاء و ورود به مذاکره طرفین باید بررسی وضعیت حقوقی مورد معامله را در دستور کار خود قرار بدهند چرا که در قرارداد های پیمانکاری، توافقات طرفین قراداد تنها بخشی ازمراحل تحقق قرارداد را تشکیل می دهد و بخش غالب موضوع انطباق توافقات طرفین که در قالب بندی های قرارداد ظهور می یابد مطابق با نظام حقوقی حاکم بر قراردادهای پیمانکاری خواهد بود. و مرحله سوم ورود به مذاکره و امضای قرارداد می باشد.
مساله اساسی که دراین پایان نامه بحث خواهد شد مصادیق، موجبات و آثار فسخ این چنین قراردادهایی است که امروزه به صورت وسیع مورد استفاده است. و اکثراً با چنین مشکلاتی روبرو می باشد. با توضیحات ذکر شده معلوم می شود که مسأله فسخ بر خلاف آن چه که از دور دیده می شود یک پروسه ای را طی می کند که در نهایت با از بین بردن قرارداد جلوه می کند، و بعد از بروز با اشکال مختلف، مشکلات و عدم توافق ها پیش می آید. از حیث روش های فسخ این قراردادها مطابق با قواعد عام و خاص انحلال به سه سبب زیر ممکن است صورت بگیرد:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

اقاله

فسخ

انفساخ

حال با توجه به شرایط عمومی می خواهیم بررسی کنیم که انحلال پیمان با کدام یک از اسباب فوق به عمل می آید و مواردآن کدام است؟ آیا هر سه سبب یاد شده بالا می تواند موجب انحلال گردد؟ پاسخ این موارد از حیث فسخ قرارداد پیمانکاری و آثار فسخ در این پایان نامه بررسی می شود.
۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
پیچیدگی و تنوع قراردادهای پیمانکاری که همگی معلول پیشرفت و توسعه خارق العاده علوم بشری است، این گونه قراردادها را در وضعیت پیچیده ای قرار می دهد که شناخت آنها برای هر حقوقدانی مشکل می سازد. به طوری که برای پی بردن به ذات واقعی آنها به کنکاشی دقیق و ذهنی نکته بین نیاز دارد. بدین منظور و از آنجایی که شناخت واقعی مبنا و ماهیت آثار حقوقی ناشی از فسخ قراردادهای پیمانکاری به شناخت دقیق مفهوم و ماهیت این نوع قراردادها بستگی تام دارد. در این تحقیق نگارنده برآن است که آثار و تبعات ناشی از فسخ قرار دادهای پیمانکاری را مورد بررسی قرارداده و در صورت نیاز ایرادات و نقاط قوت تقنینی موضوع را در دکترین حقوقی به بحث و مداقه بگذارد.
۴- اهداف تحقیق
۴-۱- هدف کلی
بررسی آثار ناشی از فسخ قراردادپیمان کاری، هدف کلی این تحقیق است.