صاروا بعدَ القائد
قِطعانَ غنم
طاردهم بجنودک
عبرَ الفلوات
عبر « دورتی » عَبرَ الأکمات
قتلاک من الأعداء مئات
و الأسری قد ملأوا الساحات
و القائدُ مُلقیً فی الطُرُقات
سَلِمت کُفکَ یا تاجَ الدین
مزق أستارُ الصَّمت ( همان ، ص 311 )
و در آخرین صحنه دشمنان را می بیند که عده ای کشته شده اند و عده ای اسیر گشته اند.
تاج الدین این سکوت را شکست و با این عمل از اساطیر سودان گشت.
فصل ششم
نتیجه
الخلاصة باللغة العربیة
منابع و ماخذ
چکیده انگلیسی
نتیجه
با توجه به آنچه گذشت چنین نتیجه می گیریم :

محمد فیتوری شاعر سودانی از بزرگان شعر معاصر عرب به شمار می رود که شعر او زاده ی سرزمین آفریقایی سودان و پرورده ی دو فرهنگ آفریقایی و عربی می باشد.
در سودان معاصر به علت وجود مشکلات عدیده ، چون فقر ، عقب ماندگی ، اوضاع نامناسب اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و وجود حکومت های عثمانی ، انگلیس و مصر ، آزاد مردانی چون فیتوری رسالت شعری خود را با سرودن اشعار ملی ، وطنی به عهده گرفتند و مردم را به ایستادگی در مقابل آنها دعوت و به بیداری ملت مظلوم سودان همت گماشتند.
عکس مرتبط با اقتصاد
فیتوری شاعری است که پیرامون مسائل میهنی خود و دیگر ملل عرب و مشکلات سیاسی و اجتماعی آنها شعر سروده و دوستی انسان به وطن و امتش و همچنین دوستی و فخر به دیگر ملیت ها را به تصویر می کشد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
با بررسی دیوان های فیتوری به قصاید فراوانی پیرامون آزادی ، آزادگی ، مبارزه با جهل ، عقب ماندگی و نژاد پرستی و اشغال و همچنین ایستادگی در برابر ظلم و … روبرو می شویم بنابراین با توجه به این قبیل قصاید و مفاهیم آنها شاید بتوان فیتوری را از شعرای مقاومت نامید.
با بررسی سه دیوانی که از فیتوری پیش روی خود داشتیم درمی یابیم که فیتوری شاعری سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و دینی است و علاوه بر اینکه قصاید زیادی در این باب سراییده است خود نیز شخصیتی سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و دینی می باشد. از ویژگی های بارز وی ؛ حافظ قرآن ، مستشار فرهنگی ، استاد دانشگاه و …
با توجه به رویکردهای سیاسی ، اجتماعی و دینی فیتوری و نیز نظر به قصاید وی می توان او را از بیدارگران و مصلحان دوره معاصر و شعرای متعهد نامید که تنها به آفریقا تعلق نداشته بلکه مشکلات و رنج تمامی ملت های ستمدیده خاطر وی را مشوّش می نماید.
الخلاصة باللغة العربیة
ولد الشاعر محمد الفیتـوری سنـة 1930 م کمایـذ کرالبعـض أوفی 25/11/1936م کمـاهو
مدوّن فی جو از سفره الدبلوماسی اللیبی نقلاً عن جو از سفره السودانی فی السودان من أب لیبی الأصل ها جرسنة 1917 م إلی السودان و أم والدها لیبی و أمها سودانیة. عاش اثناء الحرب العالمیة الثانیه فی الإسکندریة. ثم انتقل بعد نهایة هذه الحرب إلی القاهرة و درس فی الأزهر و بعد أن ینظم الشعر مقلداً القدماء و هومتأثر بالصوفیة وجوها المألوف فی السودان و خاصة أن والده کان من رجالها.
الوحدة و الإنفراد و الغربة الطابع الذی طبع حیاة الشـاعر کمـاظهر أثـره فـی شـعره. قبـل أن
یهیی نفسه لدخول الأزهر. أتم حفظ القرآن الکریم کلّه عن ظهر القلب.
تلک کانت رغبة والده و هو إبنه الوحید فلم یشأ أن یخالفها . و کم عانی من ذلـک وکـم هـوت
عصا شیخه علی قدمیه و کم ذاق مرارة ذلک الفلق عندما کان ینسی شیئا مماحفظه. کم قرأ سیرة عنترة الشاعر الأسود و الفارس العاشق فوجد فیه شبیهاً و أصبح المثال الذی تیمثله ثم قرأسیرة ابی زید الهلالی ثم قصة سیف بن ذی یزن و فیروز شاه و ألف لیلة و لیلة.
فهو متأثر بقراء ته لهذه السیر الشعبیه و القصص الخیالیة ولکـن ألفیـة ابـن مالـک و مسائــل
النحو و الإعراب و قضایا الفقه و الشریعة التی کان علیه أن یشغل نفسه بهافِی الأزهر لم تستهوه. ثم أعجب بعمالقه الشعر العربی القدیم من الجاهلین و الأمویین و العباسیین و خاصة الشریف الرضی و مهیار و ابن الرومی و أبا تمام و المتنبی و المعّری.
هکذا بدأ یکتشف ذاته و واقعـه و یعـرف سّـرا لمـأساة الـتی ولـدت معـه و هـی أنـه قصیـر و
أسـود و دمیم فینظم فی ذلک واصفاً نفسه.
هذا هو الشاعر الذی أخذت شاعریته تتفتح علی واقع ذاته فإذا هو قامة لصقت بالتراب ولکـن
روحه تهزأ بالقمم ؛ إذن الشاعر یثور علی هذا الواقع و یتحدّا.
ثم تصدر مجموعة الشعریة الأولی أغانی افریقیا فیضع مقدمتها النـاقد المـصری محمود أمین
العالم التی لاقت اهتمام النقاد فی مصر و قیل عنها : « أغانی افریقیا خفقات قلب رقیق جدید متطلع إلی الحیاة انَّه یدل علی أن الفیتوری شاعر فی مقدمه شعراء المدرسة الواقعیه من حیث القدرة و الصناعة و من حیث دقة الشعر و انتظام الصورة … له مستقبل. و لیس المهم أن یکون للکاتب أو للشاعر ماض یجلس علیه بل المهم أن یکون له مستقبل یرتقی إلیه. و هو فی هذا الدیوان یدافع عن افریقیا و شعبها الذی إستعمره الرجل الأبیض و إستغلّه و إحتقره و یصوّر أحالیس الرجل الأسود الذی یدافع عن کرامته و حریته و حقه فی الحیاة .
و فی قصیدة عنوانها « أنازنجی » یفاخر بزنجیته و لا یجـد أی حـرجٍ فی لـون بشـرتـه فهــو
إنسـان لِکلّ الناس له رغباته و حقوقه و تطلعاته و آماله و أمانیه و حریته.
هذا ما جعل محمود أمین العالم یقول فی مقدمة دیوانه :
« ومن لون بشرته و من إحساسه العمیق بالمرارة و الحقد و من طبول الذکر صـاغ له وطنأ
بعیـدأ نائیاً هو افریقیا. کان ی

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.
ُدرک أنه بعید ناء. ولکن کان هذا یتفق مع بقاء إحساسه بالغربة و الفقر وکانت علاقته بهذا الوطن البعید فی البدایة علاقة انفعالیة خالصة. »
باستطاعتنا أن نوزع شعر الشاعر إلی روافـد و لاشـک فی أن افریقـیا هـی الرافـد الأول فـی
سفـره : افریقیا المتوحشه السوداء بغاباتها و شمسها المحرقة و حیوانا تها و سکانها الزنوج الحفاة العراة. نظم فیها أربعة دواوین فبعد دیوانه الأول « أغانی إفریقیا » یأتی « أذکرینی یا افریقیا » ثم « عاشق من أفریقیا » و أخیراً مسرحیة شعریة « أحزان إفریقیا » أو « سولارا » التی تدور حول سرقة البشر و بیعهم کعبید فی أمریکا.
یتابع محمود أمین العالم القول حول تأثر الشاعر بأفریقـیا : لقـد کانـت افریقـیا رمـزه الأکـبـر
لخلاصه الداخلی و وسیلة للارتباط شیئاً فشیئاً بالواقع الموضوعی الکبیر و عودة الثقة إلی نفسه ، الثقه بنفسه و الثقة بالانسان و بِالحیاة. و من هنا أخذت إفریقیا نفسها تتخذرؤ یا شعریة جدیدة لم تعد طبولاً و لا تماثیل حافدة و لا أغنیات متوتره بل أصبحت صورأ هادئة یتدفق فی عروقها دم الواقع البسیط. الرافد الثانی فی شعر الفیتوری هو رافد الصوفیة ذلک یظهر فی دیوانه « معزوفة لدرویش متجول » والدرویش المتجول هو الشاعر و قد نظم القسم الأکبر من قصائد هذا الدیوان فی لبنان و قصیدته الأولی التی أعطت المجموعة إسمها نظمها فی بیروت سنة 1967.
لأن والده کان صاحب طریقة من طرق الصوفیة نشأ الشاعر فی جوّ الصوفـیه و قـد تـشـرب
الفکر الصوفی و هو صغیر لایفته ما یجری حوالیه من رموز و احتفالات و حلقات الذکر و نقر الدفوف و التواشیح و الأشعار و الأناشید التی کانت تُتلی.
و کما أجاد الشاعر فی شعره الإفریقی أجاد فی شعره الصـوفی ممّـا جـعل الدکـتـور إحــسان
عبـاس یقول عنه :
« للفیتوری جانبان یتألق فیـهما حـین یکـتب الشعـر : تصـویر لحـظات الرعـب النفسـی بیــن
الفردأ و الجماعة و السلطة و تصویر لحظات الوجد الصوفی فی مراحل التأمل فی واقعنا العربی و الإنسانی ».
فی قصیدة یوردها نجـیب صالـح یـبدو لنـا الشـاعرأنـه لـیـس ذلک العـاشـق و حسـب بـل هـو
سلـطان العشاق.
و الرافد الثالث فی أشعار الفیتوری الإهتمام إلی الحریة :
حریـة الإنـسان مـن رقّ الـعـبودیـة ، حرّیـة الإنـسـان مـن أیـادی المسـتعـمرین و الدفـاع عـن
المظلومیـن و حرّیة شعب افریقیا.
منابع و ماخذ

آذرشب ، محمد علی ، 1379 ش ، الادب العربی و تاریخه حتی نهایة العصر الاموی ، تهران ، سپیده احرار.
آقابخشی ، علی ، 1375 ش ، فرهنگ علوم سیاسی ، چاپ دوم ، تهران ، مرکز اطلاعات علمی ایران.
احمد السامرایی ، ماجد ، 1983 م ، التیار القومی فی الشعر العراقی الحدیث ، منشورات وزارة المثقافه و الاعلام سلسله الدراسات.
ام کوک ، ژوزف ، بی تا ، مسلمانان آفریقا ، ترجمه ی دکتر سید اسداله علوی .
بدیع یعقوب ، إمیل ، 2004 م ، معجم الشعراء ( موسوعة الشعراء العرب ).
بنی طرف ، یوسف ، 2536 ش ، شعر معاصر عرب ، تهران ، نشر سپیده.
الترابی ، حسن ، لاتا ، الحرکة الاسلامیة فی السودان ، معهد البحوث و الدراسات الاجتماعیه ، بیروت.
جیده ، عبدالحمید ، 1980 م ، الاتجاهات الجدیده فی الشعر العربی المعاصر ، مؤسسه نوفل ، بیروت ، الطبعة الاولی.
الحوفی ، احمد محمد ، 1979 م ، أدب السیاسه فی العصر الاموی ، مصر ، دارالنهضه.
خفاجی ، عبدالمنعم ، لا.تا ، دراسات فی الادب العربی الحدیث و مدارسه ، بیروت ، دارالجیل.
خلیل حی ، میشال ، 2003 م ، اعلام الشعر العربی الحدیث من احمد شوقی الی محمود درویش ، بیروت ، الطبعة الثانیه.
درایسدل ، آلاسدایر ، 1370 ش ، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا ، ترجمه دره میر حیدر مهاجرانی ، تهران ، وزارت امور خارجه.
د عبیس سعد ، 1982 م ، التیار التراثی فی الشعر العربی الحدیث ، دارالفکر العربی بالقاهره ، الطبعة الاولی.