عائشه تیموریه از سن دوازده سالگی به مطالعه ی کتب های ادبی و دیوان های شاعران نامی پرداخت و نزد پدر ، شاهنامه ی فردوسی و مثنوی مولانا را فرا گرفت و زبان عربی ، فارسی و ترکی خود را نیز تکمیل کرد . ( زکی ؛ ۱۹۴۵ : ۴۷۷ )
پدرش به تعلیم وی اهمیت ویژه ای می داد و برای او معلم های خانگی می گرفت . از مهم ترین معلم های او استاد افندی مونس بود که آموزش قرآن و خوشـنویسی و فقه عائشه را بر عهده داشت و هنچنین استاد خلیل افندی رجائی بود که آموزش علم صرف و زبان عربی وی را مکلف بود . ( خواسک ؛ ۱۹۹۹ : ۱۶ )
بعدها عائشه خود در مجامع ادبی حضور یافت و در محضر استادان نامی ، شعر و ادب را درک کرد تا این که از فنون به آن جا رسید که کمتر زنی رسیده است ؛ اما این در حالی بود که مادرش از این مسأله چندان خوشحال نبود و اصرار داشت که وی نیز مانند دیگر دختران امور خانه داری را فرا گیرد ؛ اما عائشه بر خلاف میل مادرش که می کوشید او را با هنرهای دستی بانوان اشراف آشنا کند ، بیشتر شیفته ی خواندن و نوشتن بود . این امر موجب مشاجرت متعددی میان آن دو گردید ؛ اما عائشه سرانجام با یاری پدر روشن بین خود پله های ترقی را در وادی دانش و ادبیات یکی پس از دیگری پشت سر نهاد . ( عقاد ؛ بی تا : ۱۲۵ )
پس از چندی در سن چهارده سالگی زندگی خصوصی عائشه با کاتب سابق همایونی محمود بیگ استانبولی آغاز گردید که حاصل این زندگی دو فرزند با نام های توحیده و محمود بک بود . عائشه در باب تعلیم و تربیت فرزندانش بسیار اهتمام می ورزید . کارهای خانه را به دخترش توحیده واگذار کرد تا این که توحیده به مدیر و مدبری قاطع مبدل گردید . عائشه تنها دخترش را پس از گذشت چند ماه که از ازدواج وی می گذشت و در حالی که هنوز هیجده سال سن نداشت ، از دست داد . غم و اندوه سنگینی به خاطر از دست دادن توحیده ، بر عائشه وارد شد . او با اشک سوزان تا حدی خود را سرزنش کرد که دچار ضعف بینایی گشت . وی هفت سال در سوگ دخترش نشست و از شعر و ادب دوری گزید ، تا اندکی بعد با اصرار دوستان دست از زاری کشید و سلامت خود را باز یافت . وی آن گاه درصدد جمع آوری بازمانده ی سروده های خویش برآمد که در این مدت پراکنده شده بود . ( خواسک ؛ ۱۹۹۹ : ۱۶ )
۳-۲-۲ ۰ افکار و عقاید عائشه تیموریه
عائشه تیـموریه در طول دوران زندگی اش به قله مجد و بزرگی مانند دیگر شاعره ها دست پیدا کرد و در این زمان شاعران جوانی مانند احمد شوقی و خلیل مطران و احمد محرم و حافظ ابراهیم حضور داشتند . این نسل از شاعران او را همچون استادی برای خویش تلقی می نمودند و در آنچه که او می نوشت از او تأثیر می پذیرفتند ، تا اینکه هنوز قرن بیستم دو صفحه از کتابش را به خود ندید که شاعره ی بزرگ برای همیشه ساکت شد . هنگامی که وی در سال ۱۹۰۲ م وفات یافت ، بعضی از ناقدان غربی راجع به او سخن گفتند . شعر عائشه در برگیرنده قرن ها بود و باید بگوییم که او رهبـریت شـعر زنانه را به عهده داشت . ( خواسک ؛ ۱۹۹۹ : ۱۸ )
افکار و اندیشه های عائشه بیشتر تحت تأثیر تغییر و تحولات زندگی او بوده است . اگر آثار او را ورق بزنیم به مهم ترین افکار و عقاید وی به روشنی در دیوانش برخورد می کنیم ، افکاری چون : زندگی ، حس مادری ، صبر ، عشق ، سعادت و خوشبختی ، پیروزی و موفقیت .
زندگی : عائشه معتقد است که همه امور به قبر منتهی می گردد ، بنابراین او در تعجب است که چرا مردم آنقدر شیفته آن هستند . ( الخفاجی ؛ ۱۹۹۲ : ۱۲۹)
عائشه در خلال اشعارش به این عقیده خود اشاره می کند و بیان می دارد که نهایت زندگی ، مرگ است ، اما با این وجود بسیاری از انسان ها آنقدر شیفته ی زندگی هستند که به فکر جمع کردن توشه ای برای آخرت خود نیستند ، تا اینکه ناگهان مرگ به سراغ آنها می آید ، در حالی که آنان غرق در گناه ، از خداوند طلب مغفرت و بخشش می کنند :

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

و لَـم أُعـدِد لـذلک الـحـیِّ زاداً إذالأظعـانَ قَـد قـامَـت بـِحَـمَـلی

أتَـیـتُ ولـی ذنوبٌ لیس تُحصی أقـول لـراحـمـی بـالـعـفـوِ کُن لی

( تیموریه ؛ بی تا : ۴۶ )
ترجمه :

 

 

برای آن آخرت و زندگی دوباره توشه ای آماده نکردم آنگاه که مرا به سوی قبر می برند .

آمده ام در حالی که گناهان بی شماری دارم و به خداوند صاحب رحمتم می گویم که مرا ببخش .

حس مادری : در نظر عائشـه تیـموریه حس مادری ، به تنهایی منبع عشق حقیـقی و پاک می باشد . ( الخفاجی ؛ ۱۹۹۲ : ۱۳۰ )
احساسات و عواطف مادرانه در خلال اشعار عائشه به دو صورت نمود می یابد : حس مادری خویش نسبت به فرزندش ، حس مادرش به خودش .
هنگامی که عائشه غم از دست دادن فرزندش را تجربه کرد ، اشعار بسیاری را در وصف حال خویش سرود . در این قسمت به یک نمونه از این اشعار اشاره شده آنجا که شاعر اندوه بی کران خود را به تصویر کشیده و می گوید که قلبش در غم از دست دادن فرزندش همچون شعله های سوزان آتش است که همواره موجب شقاوت و بدبختی اش می شود :

 

 

قَلبـی عَلَیـه غَـدَا کَـجَمَـراتِ الـغَضَا ولَـوعَـتـی مِـن حَــــرِّهِ و شَــقَـــائی

فَـلأذرِفَـنَّ أسَــی عَـلَـیــهِمَ دامِـعی مـادامَـت عـائـشَـۀُ بِــخِــدْرِ فَــنـــائی

( تیموریه ؛ بی تا : ۲۱ )
ترجمه :

 

 

قلبم در غم او مانند شعـله ی آتش غضـا ( آتش سوزان ) شد ، وای بر من از سوزش و حرارت و شقاوت و بدبخـتی ام .

از غم او اشکم را سرازیر می کنم ، که عائشه پیوسته در پرده ی فنای من است .

صبر : عائشه معتقد است که صبر نوعی از عبادت و رکون به سوی خداوند است ، اما جزع ، کفر به خداوند است که جز از طریق نقص عقل و دین به وجود نمی آید . ( الخفاجی ؛ ۱۹۹۲ : ۱۳۰ )
عائشه در یکی از قصایدش در این خصوص چنین می سراید :

 

 

کَم قابَلَتــنی لَیالٍ ریــحُها سَعرُ بَطیئــۀَ السَــیرِ تَرمی بِالشَــرَراتِ

لاقَیتُها بِجَمیلِ الصَبرِ مِن جَـلدی وَبِتُّ أسقی الثَـری مِن غَیثِ عَبَراتی

( تیموریه ؛ بی تا : ۵۴ )
ترجمه :

 

 

چه بسیار شب هایی که باد آن آتشین و کند حرکت بود و مرا با شعله ها مورد هدف قرار می داد و در مقابل من می ایستاد .

من با صبری زیبا با او برخورد کردم و شب تا صبح خاک را با باران اشکم سیراب می کردم .

عشق : ملامت و سرزنش قلب ها به خاطر عشق است ، اگر سوزش عشق بتواند بر قلب ها حاکم شود . ( الخفاجی ؛ ۱۹۹۲ : ۱۳۰ )

 

 

جَـهـلَ الـعَواذِلُ مـا تُـریـدُ بِشُربِـها نَـفـسِـی و مـا تَـلْـقـی مِـن السَـکَراتِ

و تَـسَـلِّیا عَـن جَـفـوَۀٍ أم صـبــوۀٍ لفـؤادی الـمَـضْنی مِــنَ الــحَـسَــراتِ

شَـتـان بـیـن ظُـنُونهم و سَــرائری و اللهُ یَـعـلَـــمُ مُـنـتَـهـی غــایـــاتــی

( تیموریه ؛ بی تا : ۱۲ )
ترجمه :

 

 

سرزنشگران نمی دانند نفس من از نوشیدن آن چه منظور دارد و از مستی به چه می رسد .

از او راجع به خشونت یا صافی شراب برای قلب تنگ شده و تسلی یافتن از غم ها و حسرت ها بپرس .

میان ظن آنها و اسرار من تفاوت است ، درحالی که خداوند پایان مقصود مرا می داند .

سعادت و خوشبختی : در دیدگاه عائشه تیـموریهسعادت حقی است که بر روی این زمین که سرشار از سرور می باشد وجود ندارد ؛ چرا که شاعر معتـقد است که سـعادت در سرای ابدی است ، پس باید در دنیا به وسـیله آنچه که ما را از عذاب آخـرت دور می دارد تلاش نماییـم تا به سعـادت دست یابیم . ( الخفاجی ؛ ۱۹۹۲ : ۱۳۱ )
بر اساس آنچه که از افکار و عقاید عائشه در خلال اشعارش در می یابیم ، این است که شاعره ی گرانقدر رسیدن به سعادت و خوشبختی را در جهان آخرت و در بهشت می داند ، بهشتی که مملو از نعمت بیکران خداوندی است .

 

 

یا رَبِّ ، فَاجــعَل جَنَۀً المَأوی لَها داراً بِطَـــیبِ نَعِــــیمِها تَتَــــمَتَّـــعُ

( تیموریه ؛ بی تا : ۳۲ )
ترجمه :

 

 

پروردگارا بهشت را جایگاهش گردان ، خانه ای را که از نعمت های خوش بهره مند است .

پیروزی و موفقیت : بر انسان واجب است که هیچ گاه به موفقیت و پیروزی تکیه نکند ؛ زیرا که روزگار در حال دگرگونی است . ( الخفاجی ؛ ۱۹۹۲ : ۱۳۱ )
عائشه عقیده دارد که انسان در این دنیا بازیچه ای در دست سرنوشت است ؛ چرا که روزگار همواره با چهره ی زیبایش به آدمی لبخند می زند و او را فریب می دهد ، اما در پس این لبخند و چهره ی زیبا با مهربانی و شفقت انسان را مجازات می کند .

 

 

کَم ذا نُهِّنِیءُ بِالآمـالِ أنفُسَـــنا حَـــتَی کَأنَّ الفَــتی طُولَ المَدَی باقِ

فَالدَّهرُ یَبسِمُ عَن حِــقدِ بَشـائرهِ فِیــنا وَ یَطوی نِــکالاً ضِمنَ أشفـاقِ

( تیموریه ؛ بی تا : ۵۹ )
ترجمه :