جدول شرایط مدل:
در این جدول، متغیرهای تأثیرگذار بر مدل، نمایش داده می­ شود.
نمودارعلی حلقوی^[۴۷]:
درفرآیندمدل­سازی بعدازتشخیص متغیرهای مؤثربرمدل دریک نمودار،ضمن تعیین روابط علّی بین دو متغیر،جهت تأثیرآنها مشخص می­گردد. به هریک ازارتباط­های علّی، یک علامت مثبت (+) یا منفی (-)، اختصاص داده می­ شود. ملاک تعیین علامت یک اتصال علّت و معلولی، هم­جهت بودن یا ناهم­جهت بودن تغییرات دو متغیر است یک ارتباط مثبت بدین معنا است که وقتی افزایشی/ کاهشی در یک علت رخ می­دهد؛ آنگاه، معلول نیز بیشتر/ کمتر ازآنچه که قبلاً بوده است؛ افزایش/ کاهش می­یابد.نمودارهای علّت و معلول،مجموعه مناسبی برای نشان دادن همبستگی­های متقابل وفرآیندهای بازخوردی هستند. این نمودارها،درابتدای پروژه­ های مدل­سازی به منظوردستیافتن به مدل­های ذهنی و همچنین، برای ایجاد ارتباط بین نتایج حاصل از مدل­سازی به کار می­روند.

نمودارانباشت و جریان^[۴۸]:
انباشت­ها و جریان­ها به همراه بازخورد، دو مفهوم اصلی در تئوری سیستم­های پویا به شمار می­آیند. منظور از انباشت، در واقع، همان تجمعات است. انباشت­ها یا متغیرهای حالت، نشان­دهنده وضعیت سیستم هستند و حاوی اطلاعاتی­اند که بر اساس آن، تصمیمات، اتخاذ و اقداماتی صورت می­گیرد. انباشت­ها، باعث ماندگاری اطلاعات در سیستم­ها می­ شود و حافظه­ای را برای آنها فراهم می ­آورد .متغیرهای نرخ یا جریان، متغیرهایی هستند که باعث افزایش یا کاهش متغیرهای حالت سیستم می­شوند. از دیدگاه ریاضی، رابطه متغیر حالت با متغیر نرخ مانند رابطه انتگرال با مشتق است که در نمودارهای علّت و معلولی، این انباشتگی نمایش داده نمی­ شود نمودارهای علّت و معلول، بر ساختار بازخوردی یک سیستم تأکید می­ کنند و نمودار انباشت و جریان بر ساختار فیزیکی اساسی آنها. در واقع، نمودارهای انباشت و جریان، همان حلقه­های علّی هستند که قابلیت فرموله شدن را نیز دارند. این نمودار، متغیرهای حالت، نرخ و شیوه اتصال آنها را نشان می­دهد و برای نشان دادن ساختمان کلی سیستم و روابط اطلاعاتی جریانی در سیستم بسیار کارساز است
فرموله کردن
پس ازآنکه،فرضیه­ پویای اولیه،تدوین شد؛بایدآن راآزمون کرد. قبل ازآزمون مدل،لازم است فرمول­هاومعادلات مربوطبه متغیرهای سطح (انباشت­ها) و متغیرهای نرخ (جریان­ها) و سایر متغیرهای مدل، تعیین گردد تا بر اساس این معادلات، شبیه­سازی مناسبی در جهت آزمون مدل صورت گیرد. در واقع، با وارد کردن معادلات، مدل­های ذهنی به دنیای واقعی پیوند داده می­ شود.
آزمون و اعتبارسنجی مدل
پس ازتبدیل مدل ذهنی به نمودار علّت و معلول و سپس، تبدیل آنها به نمودار­های انباشت و جریان و فرموله کردن آن، در نهایت، برای شبیه­سازی و اجرا از نرم­افزار استفاده می­ شود. برای شبیه­سازی سیستم­های پویا، نرم­افزارهای متعددی موجود است که مشهورترین آنها نرم­افزارهای Vensim, Powersim, Ithink هستند. در پژوهش حاضر، از نرم­افزارVensim PLE version 6، برای مدل­سازی و شبیه­سازی استفاده شده است. این نرم­افزار، محصول مؤسسهVentana Systemsاست که با توجه به سادگی و جامعیت خود، به محبوب ترین نرم­افزار در این زمینه تبدیل شده است.نرم­افزارVensim، نوعی ابزار مدل­سازی بصری است که قادر به مجسم نمودن، پردازش، شبیه­سازی، تحلیل و بهینه­سازی مدل­های مربوط به سیستم­های پویااست.در این نرم­افزار، معادلات ریاضی و اعداد مربوط به هر کدام از پارامترها وارد شده و سپس، تجزیه و تحلیل­های مورد نظر روی مدل انجام می­ شود و نتایج حاصل به دست می ­آید.Vensim، همچنین، رویکرد بی­نظیری رابرای نمایش خروجی دارد که بدین ترتیب، امکان مشاهده­ مداوم نتایج شبیه­سازی را برای هر کدام از متغیرها، میسر می­ کند.درطول شبیه سازی،رفتارپویابرای تمام متغیرهادرمدل ذخیره می­ شود. می­توان متغیر مورد علاقه را انتخاب کرده و با کلیک روی ابزار تجزیه و تحلیلی مناسب، نتایج کامل­تری را مشاهده کرد.
برای ایجاد اطمینان در زمینه معنی­دار بودن و مفید بودن مدل و یا به عبارتی، اعتبارسنجی در مدل­های پویایی سیستم، سه دسته تست معرفی شده ­اند. در جدول ۱-۲، توضیح مختصری از آنها آورده شده است:
جدول ۲-۱اعتبارسنجی مدل­های پویایی سیستم