یکی دیگر از راه‌های برخورد با تضاد منافع موجود بین سهامداران و مدیران استفاده از سیستم‌های ارزیابی عملکرد[۵] است. اندازه‌گیری عملکرد یک بخش مهم از هر سیستم کنترل مدیریت است. ایجاد یک برنامۀ استراتژیک و کنترل کردن تصمیم‌ها (به مرحله عمل رساندن تصمیم‌های گرفته شده) نیاز به اطلاعاتی درباره نحوه عملکرد واحد‌های مختلف موجود در یک شرکت دارد. برای تأثیرگذاری بیشتر، اندازه‌گیری عملکرد و نحوۀ دادن پاداش باید مدیران و سایر کارکنان یک شرکت در همه سطوح را برای تلاش جهت دستیابی به اهداف از قبل تعیین شده و عملکرد هرچه بهتر برانگیزد (هورن‌گرن[۶]، ۲۰۰۶: ۷۹۱).
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
توسعه و بهبود معیارهای ارزیابی عملکرد به‌عنوان یک بخش مهم از زنجیره ارزش، یکی از وظایف اصلی حسابداری مدیریت است. معیار ارزیابی عملکرد معتبر و قابل اتکا، به شرکت اجازه می‌دهد که استراتژی و اهداف خود را به طور اثربخش به مرحله عمل برساند. مدیران و پژوهش‌گران با بهره گرفتن از راه‌های مختلفی مثل استفاده از مدل‌های ارزیابی عملکرد، تلاش می‌کنند تا مدیریت و کنترل بر زنجیره ارزش را بهبود بخشند (مالینا[۷] و سلتو[۸]، ۲۰۰۴: ۴۴۲).
حسابداری
ارزیابی عملکرد فعالیتی است که مدیران به جهت رسیدن به اهداف و استراتژی‌های خود انجام می‌دهند. ارزیابی عملکرد، اجرای استراتژی شرکت و نظارت بر آن را انجام می‌دهد. انتخاب یک معیار ارزیابی عملکرد مناسب و رسیدن به اهداف شرکت با بهره گرفتن از این معیارها، سبب با اهمیت‌تر شدن نحوه انتخاب یک معیار جهت ارزیابی عملکرد می‌شود (لهمن و همکاران[۹]، ۲۰۰۴: ۲۶۹).
اهمیت اندازه‌گیری عملیات مالی مدیران یک دایره و یا کل مجموعه شرکت، از دیرباز به ویژه از قرن ۱۹، مورد توجه حسابداران بوده است. در این راستا، بسیاری از شرکت‌ها، به‌گونه سنتی، از متغیرهای مهم حسابداری مانند فروش، سود و درصد سود به فروش استفاده کرده‌اند. اگر چه این روش‌ها همچنان در عمل مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما روش‌های چندان مناسبی جهت ارزیابی عملکرد مدیران نیستند، زیرا سودآوری یک دایره رابطه نزدیکی با مقدار سرمایه‌گذاری دارد و هیچکدام از این روش‌های سنتی به مبلغ سرمایه‌گذاری توجه نمی‌کنند. بنابراین، در سال‌های اخیر تکنیک‌های نوینی جهت ارزیابی عملکرد مدیران به‌وجود آمده‌اند (نمازی، ۱۳۸۲: ۱۶۳).
یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد مدیران که در مقایسه با سایر معیارها از مطلوبیت بیشتری برخوردار است، ارزش افزوده اقتصادی[۱۰] است که نخستین بار در سال ۱۹۵۴ میلادی به‌وسیله سوجانن[۱۱] مطرح شد (سوجانن، ۱۹۵۴: ۳۹۵).
عکس مرتبط با اقتصاد
استیوارت[۱۲] بیان می‌دارد علی‌رغم مزایای ارزش افزوده اقتصادی به‌عنوان معیاری برای ارزیابی عملکرد، یک ضعف برای استفاده از آن وجود دارد. بر خلاف نرخ رشد سود و نرخ‌های بازده، استفاده از ارزش افزوده اقتصادی برای مقایسه شرکت‌های مختلف با اندازه‌های گوناگون مشکل است. اما این ضعف را می‌توان برطرف کرد. به‌عبارت دیگر، ارزش افزوده اقتصادی می‌تواند برای انعکاس یک سطح معمول از سرمایه به‌کاررفته در شرکت استاندارد شود (استیوارت، ۱۹۹۱: ۱۶۷).
در تلاش برای رفع نقص بالا، صاحب‌نظران مالی شکل پالایش شده‌ای از ارزش افزوده اقتصادی را با عنوان ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده[۱۳] مطرح کردند که به جای تأکید بر قابلیت اتکاء اطلاعات، بر مربوط بودن[۱۴] آنها تأکید می‌کند. به‌عبارت دیگر، این معیار هزینه فرصت منابع به‌کار گرفته شده را بر مبنای ارزش بازار[۱۵] آنها محاسبه می‌کند (باسیدور و همکاران[۱۶]، ۱۹۹۷: ۱۴).
در این پژوهش رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی (EVA) و ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده (REVA) با سود هر سهم(EPS)بررسی شده است.

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

۱-۲- مسأله پژوهش:

شرکت‌هایی که تلاش‌های آنها جهت ایجاد ارزش برای سهامداران با شکست روبرو شده است به این دلیل بوده است که از سیستم مدیریت مالی سنتی استفاده کرده‌اند. برای دستیابی به ارزش، باید اهداف مالی، ابزار ارزیابی عملکرد و رویه‌های اررزیابی مورد توجه و تأکید قرار گیرند (استیوارت، ۱۹۹۱: ۱).
توانایی در ارزیابی عملکرد یک شرکت از شرایط لازم و مهم برای بهبود عملیات یک شرکت است. اهمیت ارزیابی عملکرد با در نظر گرفتن زنجیره ارزش نمایان‌تر خواهد شد، به این دلیل که شرکت‌‌‌ها در صورت در نظر گرفتن فعالیت‌ها به صورت متوالی نسبت به در نظر گرفتن هر یک به طور مجزا، عملکرد بهتری خواهند داشت (لهمن و همکاران، ۲۰۰۴: ۲۶۷).
بسیاری از شرکت‌ها برای توسعه ارزیابی عملکرد در زنجیره ارزش تلاش‌های فراوانی می‌کنند. ارزیابی عملکرد در سطح زنجیره ارزش مفیدتر است زیرا چند بخش اصلی در یک شرکت ممکن است فقط نسبت به یک بخش از زنجیره ارزش مسئولیت داشته باشند و این درحالی است که مدیران سطوح بالای شرکت، نسبت به تمام زنجیره ارزش، مسئولیت خواهند داشت و درنتیجه ارزیابی عملکرد در سطح زنجیره ارزش، از مواضع مدیران سطوح بالا حمایت خواهد کرد (همان ماخذ، ص. ۲۷۲).
یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد برای رسیدن مدیران به اهداف خود، استفاده از ارزش افزوده اقتصادی است که هزینه فرصت همه منابع به‌کار گرفته شده در شرکت را از سود خالص عملیاتی کسر می‌کند. به‌عبارتی ارزش افزوده اقتصادی مثبت نشان دهنده تخصیص بهینه منابع و ارزش‏آفرینی برای سهامداران است و بالعکس، ارزش افزوده اقتصادی منفی نشان‌دهنده اتلاف منابع و از بین رفتن ثروت سهامداران است (جهانخانی و ظریف‌فرد، ۱۳۷۴: ۵۲).
با وجود اینکه ارزش افزوده اقتصادی توانسته است گامی موثر در جهت ارزیابی عملکرد مدیران بردارد، اما به دلیل ایراداتی از جمله استفاده از ارزش‌های دفتری در انجام محاسبات، صاحب‏نظران مالی شکل پالایش شده‏ای از ارزش افزوده اقتصادی را با ‏عنوان ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده مطرح کردند که ایرادات وارده بر ارزش افزوده اقتصادی را تا حدی رفع کرده است (باسیدور و همکاران، ۱۹۹۷: ۱۴).
درسال‌های اخیر، در ایران پژوهش‌هایی در ارتباط با ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده به‌عنوان معیارهای ارزیابی عملکرد مدیران انجام شده است (برای مثال: طالبی و جلیلی، ۱۳۸۱؛ نوروش و مشایخی، ۱۳۸۳؛ شریعت پناهی و بادآور نهندی، ۱۳۸۴؛ مهدوی و رستگاری، ۱۳۸۴). با این حال پژوهشی که رابطه این دو معیار را با سود هرسهم بررسی کند، مشاهده نشد.
با توجه به اهمیت ارزیابی هرچه بهتر عملکرد مدیران، این پژوهش به بررسی رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی (EVA) و ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده (REVA) با سود هر سهم(EPS)پرداخته واینکه چه رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی (EVA) و ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده (REVA) با سود هر سهم(EPS)وجود دارد؟

۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش:

معیارهای سنتی ارزیابی عملکرد هم‌جهت با ایجاد ارزش برای سهامداران نیست. برای مثال گردش دارایی‌ها، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام را که یکی از معیارهای سنتی ارزیابی عملکرد است تحت تأثیر قرار می‌دهد و این درحالی است که گردش دارایی‌ها لزومأ منافعی برای سهامداران ایجاد نمی‌کند اما سبب افزایش نرخ بازده حقوق صاحبان سهام می‌شود (بلک و همکاران، ۲۰۰۱: ۵۰).
جنسن و مک لینگ نیز بیان می‌کنند که اگر چه بسیاری از شرکت‌ها از معیارهای سنتی ارزیابی عملکرد مثل نرخ بازده حقوق صاحبان سهام استفاده می‌کنند، اما آن در معرض تحریف شدن به‌وسیله اعمال مدیران است. آنها برای ارزیابی عملکرد شرکت ارزش افزوده اقتصادی را معرفی کردند، هرچند ادعا کردند که ارزش افزوده اقتصادی علی‌رغم برتر بودن نسبت به نرخ بازده حقوق صاحبان سهام، به‌عنوان بهترین معیار ارزیابی عملکرد نیست چرا که بر اساس این معیار، مدیران پروژه‌های با ارزش افزوده اقتصادی منفی فعلی را انتخاب نخواهند کرد در حالی‌که ممکن است چنین پروژه‌ای در آینده دارای منافعی برای شرکت شود که ارزش افزوده اقتصادی منفی فعلی را توجیه نماید (جنسن و مک لینگ، ۱۹۹۹: ۱۳).
مدیران مالی باید به‌منظور ارتقای معیار‌های سنتی ارزیابی عملکرد جهت کسب اطلاعات مدیریتی که به واقعیت‌های اقتصادی نزدیک‌تر است، تلاش کنند. بدین منظور معیارهای اقتصادی ارزیابی عملکرد مثل ارزش افزوده اقتصادی استفاده خواهند شد که با بهره گرفتن از آن نقایص مربوط به استفاده از ابزارهای سنتی ارزیابی عملکرد برطرف خواهند شد (کپلن و آتکینسون، ۲۰۰۵: ۵۲۳).
علی‌رغم برطرف شدن نقایص مربوط به روش‌های سنتی ارزیابی عملکرد به‌وسیله استفاده از ارزش افزوده اقتصادی، انتقاداتی نیز به این روش وارد است که ذهن پژوهش‌گران را به خود مشغول ساخته است و در صدد یافتن معیارهای بهتر یا تعدیل و پالایش معیارهای موجود برآمده‌اند تا انتقادهای وارده بر معیار ارزش افزوده اقتصادی را برطرف سازند. از جمله این انتقادها، اتکاء این معیار بر ارقام تاریخی و محاسبه هزینه فرصت سرمایه‌گذاران بر اساس ارزش‌های دفتری و تحریف نتایج آن بر اثر تورم است. بنابراین، پژوهش‌گران به دنبال برطرف کردن انتقادات وارده بر ارزش افزوده اقتصادی بوده و گونه‌ پالایش شده‌ای از ارزش افزوده اقتصادی به‌نام ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده را مطرح ساخته‌اند (باسیدور و همکاران، ۱۹۹۷: ۱۵ و ۱۶).
پژوهش حاضر از این جهت که رابطه ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده با سود هر سهم توام بررسی می کند، حائز اهمیت است.

۱-۴- سوالات پژوهش:

– چه رابطه ای بین ارزش افزوده اقتصادی و سود هر سهم(EPS) وجود دارد؟
– چه رابطه ای بین ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده و سود هر سهم(EPS) وجود دارد؟
– تغییرات سود هر سهم(EPS) با ارزش افزوده اقتصادی بیشتر هم جهت است یا با ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده؟

۱-۵- اهداف پژوهش:

۱-۵-۱-هدف کلی:
بررسی رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی (EVA) و ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده (REVA) با سود هر سهم(EPS) شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران
۱-۵-۲- اهداف جزئی:
۱- بررسی رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی و سود هر سهم(EPS)
۲- بررسی رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده و سود هر سهم(EPS)
۳- بررسی هم جهتی تغییرات ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده نسبت به ارزش افزوده اقتصادی، با سود هر سهم(EPS)
۱-۵-۳- اهداف کاربردی:
انتظار بر این است که در صورت تحقق اهداف مورد نظر در این پژوهش، نتایج آن قابل استفاده برای سازمانها و اشخاص زیر باشد:
۱)سازمان بورس اوراق بهادار تهران: به عنوان بخشی از رسالت اطلاع‌رسانی.
۲)تحلیل‌گران مالی و کارگزاران بورس: به عنوان ابزار در تصمیم‌گیری‌های مالی و راهنمایی و مشاوره سرمایه‌گذاران بالقوه و بالفعل.
۳)مدیران مالی شرکتها: به عنوان ابزاری برای بررسی و ارزیابی داخلی.
۴)دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشگران علاقمند: در راستای معرفی و بحث پیرامون روش های ارزیابی عملکرد.
۵)سازمان حسابرسی: در بهره‌گیری از نتایج بدست آمده و تأثیر آن بر استانداردهای حسابداری حسابرسی عملیاتی.

۱-۶- فرضیه‌های پژوهش

جهت دستیابی به اهداف پژوهش، ۳ فرضیه به شرح زیر مطرح شده است:
فرضیه اول: بین ارزش افزوده اقتصادی و سود هر سهم(EPS)رابطه وجود دارد.
فرضیه دوم: بین ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده و سود هر سهم(EPS)رابطه وجود دارد.
فرضیه سوم:تغییرات ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده نسبت به ارزش افزوده اقتصادی، با سود هر سهم(EPS)بیشتر هم جهت می باشد.

۱-۷- روش کلی پژوهش

ازجهت هدف:این پژوهش از نوع کاربردی است. این نوع پژوهش ها از آن جهت که می تواند مورد استفاده سازمان بورس اوراق بهادار ، تحلیل‌گران مالی و کارگزاران بورس، مدیران مالی شرکتها، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشگران ، سازمان حسابرسی قرار گیرد، کاربردی است.
ازجهت روش استنتاج :توصیفی – تحلیلی
ازجهت نوع طرح پژوهش :پژوهش حاضر از نوع پژوهش‌های پس رویدادی است. در این نوع پژوهش‌ها، هدف بررسی روابط موجود بین متغیرها است و داده‌ها از محیطی که به گونه‌ای طبیعی وجود داشته‌اند و یا از وقایع گذشته که بدون دخالت مستقیم پژوهش‌گر رخ داده است، جمع‌ آوری و تجزیه و تحلیل‌ می‌شود.
۱-۸- قلمرو پژوهش
هر پژوهشی باید دامنه مشخص و تعریف شده ای داشته باشد تا پژوهشگر در تمامی مراحل پژوهش احاطه کافی بر کار خود داشته باشد و بتواند پیامدهای حاصل از نمونه را به جامعه بسط دهند. قلمرو پژوهش از لحاظ موضوعی، زمانی و مکانی با شرح زیر می باشد.

۱-۸-۱- قلمرو موضوعی:
بررسی رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی (EVA) و ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده (REVA) با سود هر سهم(EPS)
۱-۸-۲- قلمرو مکانی
قلمرو مکانی این پژوهش شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
۱-۸-۳- قلمرو زمانی:
قلمرو زمانی این پژوهش از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ می باشد.
۱-۹- تعریف واژه‌های کلیدی:
سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات[۱۷]:عبارت است از سود خالص عملیاتی که از آن مالیات کسر خواهد شد و برای محاسبه آن اثر ثبت‌های غیرنقدی حسابداری حذف و صرفه‌جویی‌های مالیاتی ناشی از هزینه‌های تأمین مالی نیز از سود کسر خواهد شد.
میانگین موزون هزینه سرمایه[۱۸]:عبارت است از میانگین موزون هزینه منابع مختلف تأمین مالی بلندمدتی که توسط شرکت به‌کار گرفته می‌شود.
ارزش افزوده اقتصادی:عبارت است از سود اقتصادی یا سود باقیمانده‌ای که پس از کسر هزینه سرمایه از سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات بدست می‌آید.
سرمایه (Capitalt-1): عبارت است از مجموع سرمایه شرکت به ارزش دفتری در پایان دوره t-1 (آغاز دوره t).
ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده: عبارت است از سود اقتصادی یا سود باقیمانده‌ای که پس از کسر هزینه سرمایه به ارزش بازار از سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات بدست می‌آید.
ارزش بازارسرمایه:عبارت است ازارزش بازار مجموع سرمایه شرکت درپایان دوره ۱-t (آغاز دوره t)

خلاصه فصل:

فصل اول به کلیات تحقیق می پردازد

فصل دوم تحقیق مبانی نظری و پیشینه تحقیق را مورد بررسی قرار میدهد

فصل سوم روش انجام تحقیق و قلمرو مکانی و زمانی تحقیق را مورد بررسی قرار میدهد

فصل چهارم تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق را ارائه میدهد

فصل پنجم به نتیجه گیری و ارائه تحقیقات آتی می پردازد

فصل دوم

چارچوب نظری و پیشینه پژوهش