۱۵٫ در مورد تشخیص روایات صحیح اسباب نزول از یکدیگر دو دیدگاه مطرح شد. دیدگاه اول: اگر در روایتی تعبیر«نزلت فی کذا» بود، سبب نزول است. در صورتی که هر دو روایت صریح در بیان سبب نزول باشد، روایتی که سندش صحیح باشد، سبب نزول است. و اگر سند هر دو روایت صحیح بود، قائل به نظریه تکرار نزول می شود.
۱۶٫ دیدگاه دوم در مورد روایات اسباب نزول عبارت است از: روایتی که دارای سند صحیح باشد، معتبر است. و تعداد اینگونه روایات بسیار کم می باشد.
۱۷٫ برای پذیرش روایتی باید شرایطی را در نظر گرفت مانند: ۱٫ آیه با سبب نزول خودش موافق باشد ۲٫ سبب نزول مقارن نزول آیه باشد و اشکال فهم آیه را برطرف نماید ۳٫ سند روایت به ویژه آخرین راوی مورد اطمینان باشد(معصوم یا صحابی مورد اطمینان باشد)و…
۱۸٫ با وجود واژه«شأن»نزول در کتاب های متأخر و معاصر، تعریفی خاص برای آن نشده است اما دانشمندان معاصر دو تعریف برای شأن نزول ارائه داده اند:
۱٫ اموری که آیه یا سوره ای از قرآن به جهت تبیین یا به جهت عبرت آموزی از آن نازل شده باشد.
۲٫ شأن نزول، واقعه هایی است که قسمتی از قرآن کریم درباره آن نازل شده است.
۱۹٫ تعریف اول نسبت بین شأن و سبب نزول را عموم و خصوص مطلق می داند یعنی همه سبب نزول ها شأن نزول هستند اما همه شأن نزول ها مثل داستان امت های گذشته سبب نزول نیستند.
۲۰٫ این رابطه در تعریف دوم از نظر مفهوم متباین و از نظر مصداق عموم و خصوص من وجه می باشد. یعنی آیاتی مانند سوره فیل: شأن نزول، ولایت: سبب نزول، لیله المبیت: سبب نزول و شأن نزول هستند.
۲۱٫ منظور از«فرهنگ زمان نزول» عبارت است از: مجموعه ی بینش ها و دانستنی ها، عادات و آداب و رسوم، عقاید و باورهایی که در زمان نزول قرآن کریم در رفتار و نحوه زندگی مردم یا جامعه ی آن روز متجلی بوده است اعم از اینکه ارزش به شمار آید یا ضد ارزش.
۲۲٫ الفاظ قرآن با توجه به مقتضیات عصر نزولش و در فضایی که مردم به زبان عربی صحبت می کردند نازل شده است و بنابراین برای آگاهی از مفهوم واژه های قرآن توجه به محیط و فرهنگ زمان نزول به خصوص دیدگاه های تفسیری صحابه لازم است.
۲۳٫ دانستن فرهنگ زمان نزول نیز در شناخت سیره نبوی تأثیرگذار است زیرا منصرف کردن مردمی که با سنت های غلط رشد و نمو نموده اند و ایجاد تحولی عمیق از نظر اعتقادی، فرهنگی و سیاسی در میان آنها، کار آسانی نیست.
۲۴٫ برای تشخیص زمان و مکان نزول، معیارهای (زمانی، مکانی و خطابی) و دو روش روایی(اسباب نزول و ترتیب نزول) و اجتهادی(علائم ظاهری و محتوایی) کاربرد دارند.
۲۵٫ این تشخیص می تواند با جمع بین معیارها و روایات (در صورت معتبر بودن) و ویژگیهای آیات و سوره ها (در صورتی که موجب علم و یقین شده و معارض با روایتی نباشد) صورت گیرد: تعیین مکی و مدنی آیات و سوره ها= معیارها + روایات+ ویژگیها
۲۶٫ هر سخن در هر زمان و مکان، معانی متفاوتی را افاده می کند. قرآن کریم از این جهت مستثنا نبوده و لذا برای فهم معارف قرآن، توجه به تاریخ نزول لازم است.
۲۷٫ تأثیرگذاری «زمان نزول» بر تفسیر قرآن در ۱۷ محور نشان داده شد. بعضی مانند: شناخت آیات ناسخ و منسوخ از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا بدون فهمیدن زمان نزول، شناخت آنها ممکن نیست.
۲۸٫ مباحث تأثیر پذیر از«زمان نزول» عبارت است از: علوم قرآنی(آیات ناسخ و منسوخ، عام و خاص، مطلق و مقید، مجمل و مبین، ابطال یا تصدیق روایات اسباب نزول، تأکید بر اعجاز و عدم تحریف قرآن و فهم فرازهای قرآن)، کلام، فقه، تاریخ اسلام(سیره نبوی و تاریخ تشریع آیات و سوره ها) و آگاهی بر حکمت و ترتیب نزول.
۲۹٫ محقق با کمک قرینه «زمان و مکان نزول» به گام هایی که اسلام در دعوت خود برداشته است ـ گام هایی که هماهنگ با شرایط و اوضاع زمانی و مکانی آن عصر بوده است ـ و به اسلوبهای متفاوت این دعوت در مخاطبان مختلف با محیط عربی اعم از مکه و مدینه، شهر و بیابان و… آگاهی یافته و به راحتی می تواند سیره‌ی نبوی را تحلیل کند.
۳۰٫ تأثیر «مکان نزول» نیز بر محورهایی قابل بررسی است که عبارت از: مباحث علوم قرآن(عدم تحریف و اعجاز)، تفسیر( ابطال و تصدیق روایات اسباب نزول، شناخت مصادیق آیات و فهم فراز های قرآنی)، کلامی، فقهی، تاریخ(سیره نبوی و اسلوب دعوت قرآن).
۳۱٫ تفسیر تاریخی از قرآن کریم، ماحصل توجه به قرینه«زمان ومکان» در تفسیر آیات است. با این وجود تأثیر «زمان نزول» نسبت به «مکان نزول» در دو حوزه «فقه» و «تاریخ تشریع و دعوت اسلام» از اهمیت بیشتری برخوردار است.
۳۲٫ رابطه متقابل بین قرینه «زمان و مکان نزول» و قرینه های «اسباب نزول» و «فرهنگ زمان نزول» و همچنین تأثیر قرینه «سیاق» بر قرینه «زمان و مکان نزول» از دیگر نتایج قابل توجهی است که از تحقیق به دست می آید.
بر اساس آنچه گفته شد، می توان گفت که میزان بهره وری مفسر از زمان و مکان نزول در ارزیابی و صحت و سقم تفسیر وی، تأثیر بسزا دارد و در حقیقت یکی از عوامل عمده‌ای که به نوشته وی اعتبار و ارزش می بخشد، اطلاع و احاطه بر تاریخ نزول آیات است. بنابراین جای کار در این مورد وجود دارد. چه بسا سوره ها و آیاتی بی دلیل مکی یا مدنی خوانده شده اند و سیاق آیات مؤید آن نیست. باید با استمداد از خدای متعال و استفاده از روایات معتبر، اقدام به تحقیق کرد.
پیشنهاد ها
۱٫ باز شناسی آیات و سوره های مکی و مدنی با استناد به سیاق آیات و تاریخ صحیح و معتبر(با مشخص نمودن جزئیات).
۲٫ بازشناسی سبب نزول و شأن نزول آیات و سوره ها با استناد به زمان و مکان نزول همراه با اشاره به مشخصات شخصیت ها نام برده و خلاصه ای از زندگی آنها.
۳٫ بررسی و تنقیح روایات تفسیری( اسباب نزول و مکی و مدنی و… )با استناد به زمان و مکان نزول و جمع آوری آنها در مجموعه ای مرتبط به هم.
۴٫ با استناد به تاریخ نزول قرآن ( جدا نمودن زمان و مکان تبلیغ) تحقیقی بر چگونگی تأثیر متقابل آئین اسلام و جاهلیت و شیوه های گفتگو قرآن با هر گروه از مسلمان، مشرک، یهود و مسیحیت انجام پذیرد. تا از این مطالعات دقیق در راستای الگو گیری از شیوه تبلیغی قرآن کریم و معرفی آن با ابزارهای مناسب آموزشی به مبلغان اسلام حتی در سطح مدارس.
۵٫ مطالعه دقیق و جزئی تر بر زمان نزول آیاتی که در بردارنده سیره و شیوه تبلیغ پیامبر اسلام است جهت آگاهی بهتر و به کار بردن آن در زمان و جایگاه خود.
۶٫ با تحقیق بر زمان و مکان نزول دعوت قرآن، تبلیغ عقاید و احکام خاص هر سال در هر
مکان از یکدیگر جدا شود تا تبلیغ تربیت دینی به خصوص در نسل جوان کارآمدتر و موفق تر نتیجه دهد.
فهرست منابع
قرآن کریم
۱٫ آل غازى عبدالقادر، ملاحویش، بیان المعانى‏، ج۳، دمشق: مطبعه الترقى، ۱۳۸۲ ق‏
۲٫ آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج۳ و ۷و ۱۴، بیروت: دار‌الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق
۳٫ ابن الأثیر، عزالدین أبو الحسن على بن محمد الجزرى، الکامل فی التاریخ، ج۲، بیروت: دار‌صادر، ۱۳۸۵ق
۴٫_________________________________ ، أسد الغابه فى معرفه الصحابه، ج۴، بیروت: دار الفکر، ۱۴۰۹ق
۵٫ ابن الحجاج، ابوالحسین القشیری النیسابوری مسلم ، صحیح مسلم، ج ۴، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی تا
۶٫ ابن تیمیه، تقی الدین احمد بن عبد الحلیم، مقدمه فی اصول التفسیر، بیروت: دار القرآن الکریم، ۱۳۹۱ق
۷٫ ابن جزى، غرناطى محمد بن احمد، کتاب التسهیل لعلوم التنزیل‏، ج۲، بیروت: ‏شرکت دار الارقم بن ابى الارقم‏، ۱۴۱۶ ق
۸٫ ابن جوزى، ابوالفرج عبدالرحمن بن على، ‏زاد المسیر فى علم التفسیر، ج۴، بیروت‏: دار الکتاب العربی،۱۴۲۲ ق
۹٫ ابن حزم، الظاهری أبو محمد، علی بن أحمد بن سعید، لناسخ والمنسوخ فی القرآن الکریم، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۶ق.
۱۰٫ ابن حماد، ابی نصرالجوهری الفارابی اسماعیل ، تاج‏اللغه و صحاح‏العربیه المسمی الصحاح، ج‏۱ و۲ و۵، بیروت: دارالفکر،۱۴۱۸ق
۱۱٫ ابن حنبل، ابو عبد ا… الشیبا نی احمد، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۱، القاهره: مؤسسه قرطبه، بی تا
۱۲٫ ابن خلدون، العبر(تاریخ ابن خلدون)، ج۱، ترجمه عبد المحمد آیتى، بی جا: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، ۱۳۶۳ش
۱۳٫ ابن شهر،آشوب مازندرانى، مناقب آل أبی طالب (ع)، ج۳، قم: انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق
۱۴٫ ابن عبد البر، أبوعمر یوسف بن عبد الله بن محمد ، الاستیعاب فى معرفه الأصحاب، ج۴، بیروت: دار الجیل، ۱۴۱۲ق
۱۵٫ ابن فارس، بن زکریا الرازی ابی الحسین احمد، معجم مقاییس اللغه، ج۱، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق
۱۶٫ ابن قطب، بن ابراهیم شاذلی‏، فى ظلال القرآن‏، ج۲، چ۱۷، بیروت: دارالشروق، ‏۱۴۱۲ ق‏
۱۷٫ ابن کثیر، حافظ، فضائل القرآن، جده: دار القبله للثقافه الاسلامیه، ۱۴۰۸ ق
۱۸٫ ابن کثیر، دمشقى اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم ( ابن کثیر)، ج۳و ۸، بیروت: دار الکتب العلمیه،‏۱۴۱۹ق
۱۹٫ _______________________، البدایه و النهایه، ج۵ و ۶، بیروت: دار الفکر، ۱۴۰۷ق
۲۰٫ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱ و ۵ و ۹ و ۱۰ و ۱۲ و ۱۳، بیروت: دارصادر، ۱۴۱۴ ق
۲۱٫ ابن هشام، الحمیرى المعافرى عبد الملک، سیرت رسول الله، ج ۱، رفیع الدین اسحاق بن محمد همدانى قاضى ابرقوه، چ۳ ، تهران: خوارزمى، ۱۳۷۷ ش
۲۲٫ _________________________، زندگانى محمد(ص) پیامبر اسلام، ج۱، سید هاشم رسولى، چ۵، تهران، انتشارات کتابچى،۱۳۷۵ش

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.