مقدمه

وندالیسم یا خرابکاری هاى شهرى یکى از مشکلات و معضلات جوامع شهرى به ویژه در حاشیه آنهاست که همگام با رشد و توسعه شتاب زده شهر و درونى نشدن فرهنگ شهرنشینى در بین جوامع مختلف به وجود آمده است. خرابکاری هاى شهرى از جمله انحرافات یا آشفتگى هاى اجتماعى هستند که در آن افراد سعى دارند نیازها، هیجانات و احساسات درونى خود را به شیوه اى بروز دهند و با در دسترس نبودن روش مناسب به رفتارهاى نابهنجار روى مى آورند . در واقع، وندالیسم نوعی انحراف رفتارى است که با انتظارات جامعه منطبق و سازگار نیست و عموماً زمانى رخ مى دهد که فرد یا گروهى معیارهاى جامعه را رعایت نکنند. اصطلاح وندال بیشتر به کسانی اطلاق می شود که با حالت اعتراض به دلایل مختلف دست به تخریب می زنند. خرابکاری چالشی عمومی و در حال افزایش می باشد. برای شناخت انحرافات در ابتدا باید ساخت و ماهیت مفاهیم اخلاقی جامعه را بررسی کرد و کیفیت اخلاق جامعه را در وهله نخست باید از مشاهدات فرد و انحرافات و طرز تلقی او از اعمال و کنشهای دیگران جستجو کرد . کجروی، نظم اجتماعی را مختل نموده و مشکلات متعددی برای جامعه بوجود می آورد. جامعه شناسان مطالعات زیادی درباره رفتار منحرف انجام داده اند از قبیل گروه های پرخاشگر، الکلیسم، اعتیاد به مواد مخدر، قمار، روسپیگری، جنایت توسط بزرگسالان و بزهکاری نوجوانان، که همگی دلالت بر تأیید قضیه فوق دارند.رفتار انحرافی بعنوان یک مساله اجتماعی جدی است . از کلمه منحرف چنین بر می آید که بیشتر افراد جامعه، این نوع رفتار را تقبیح کرده و بدان دست نمی زنند. در حقیقت تقبیح نصیب کسانی می شود که در حین انجام آن گرفتار می شوند. به علاوه تمام گروه ها در یک جامعه در مورد چگونگی رفتار منحرف با یکدیگر توافق ندارند.
اعتیاد به مواد مخدر

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

بیان مسئله

وندالیسم[۱] یا تخریب گرایی پدیده جدیدی است که عکس العملی خصمانه و کینه توزانه به برخی اشکال فشارها ، ناملایمات و شکستهاست که به تخریب گرایی آگاهانه تأسیسات و اموال عمومی و خصوصی منجر می شود. محققان علوم اجتماعی معتقدند: تخریب عمومی یا خرابکاری جوانان مقدمه ای برای رفتارهای بزهکارانه می تواند باشد. بویژه با نگاهی ژرف به این مسئله می توان دریافت که نوجوانان با تخریب اموال عمومی در اماکن آموزشی(مثل شکستن نیمکتها و کندکاری روی آن، نوشتن شعار و یادگاری های مختلف بر درب ودیوار)علاوه بر ایجاد چهره نامناسب فرهنگی واجتماعی و از بین بردن اموال عمومی و خصوصی وصدمه زدن به امکانات رفاهی جامعه، به نوعی تخلیه عقده های نا گشوده را بر سر این وسایل جبران می کنند(جان حسنی،۱۳۸۶:۴).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
وندالیسم عبارت است از تخریب ارادی اموال و متعلقات عمومی بصورت مداوم و مکرر. در اغلب تعاریف صاحبنظران از آن به عنوان رفتاری معطوف به تخریب و خرابکاری اموال، تاسیسات و متعلقات عمومی نام برده اند(محسنی تبریزی،۱۳۸۳:۲۱).
خرابکاری را می توان، جزو بزهکاری های ملایم به حساب آورد که معمولا از دید مراجع قضایی قابل اغماض و چشم پوشی است(محبی،۱۳۸۲:۸). مساله بزهکاری نوجوانان و جوانان از جمله مسائل پیچیده اجتماعی است که دنیای امروز را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است. این مساله از دیرباز در جامعه بشری، مورد توجه اندیشمندان بوده و هم اکنون نیز از مباحث اصلی بسیاری از دانشمندان است. مروری بر میزان جرایم در جهان، گویای این واقعیت است که بزهکاری یکی از بلایای بزرگ امروز ماست(نوربها،۱۳۷۷:۱۴).
بزهکاری به معنای دقیق آن به اعمالی اشاره می کند که منع قانونی دارند و توسط نوجوانان گروه سنی ۱۲-۱۸ سال انجام می شوند(صفوی،۱۳۶۴:۳۱). در تعریف رفتار بزهکارانه به طور کلی، اعمالی مانند قتل، دزدی، نزاع، تخریب، کلاهبرداری، تجاوز، غارت، وحشیگری و آتش افروزی به عنوان رفتار بزهکارانه تلقی شده است و تقریبا همه جوامع در تعریف آن اتفاق نظر دارند(میرفردی و همکاران،۱۳۹۱:۱۸۶).
متاسفانه آمار دقیقی از هزینه ها، رفتارها و نمونه های رفتارهای وندالیستی در کشور ما وجود ندارد. از سویی دیگر، آگاهی و شناخت ناکافی از این پدیده اجتماعی که نتیجه فقر پژوهشی در این زمینه است، باعث شده است که مسئولان، برنامه ریزان آموزشی و متولیان امور اجتماعی، نتوانند از بروز رفتارهای وندالیستی پیشگیری و یا آن را درمان کنند(محبی، ۱۳۸۳:۳۹).
توجه به مسائل اجتماعی نوجوانان و جوانان، بیش از پیش از اهمیت خاصی برخوردار است، ولی تمام اعمال وندالیستی به یک میزان، بر جامعه تاثیر نمی گذارند؛ به عبارت دیگر، کیفیت اعمال وندالیستی به یک میزان نیست. این مسأله در مورد کمیت آن نیز صدق می کند. وندالیسم نه تنها به عنوان کجروی و رفتاری بزهکارانه، بلکه به مثابه معضل یا مسأله ای اجتماعی در بسیاری از جوامع از سوی صاحبنظران و آسیب شناسان مطرح شده است(محسنی تبریزی،۱۳۸۳:۳۴). هر ساله به امکانات آموزشی مدارس خسارت های جبران ناپذیری وارد می شود و از آن جا که هیچ گونه برآورد و محاسبه ای در این خصوص صورت نمی گیرد، به صورت نامحسوس است. بنابراین شناسایی رفتارهای تخریبی در محیط های آموزشی و اقدام پیشگیرانه از بروز این گونه رفتارها، تا حدودی می تواند مشکلات مکان های آموزشی را مرتفع سازد و از نظر آموزشی محیط های سالمی را برای تربیت نوجوانان و نسل آینده به وجود آورد، لذا مطالعه وندالیسم به عنوان یک آسیب جدی اجتماعی با توجه به آنکه قشر جوان، در سنین تحصیل به خصوص مقطع متوسطه قرار دارند، و شناخت عوامل موثر بر بروز این گونه رفتارها در بین نوجوانان و جوانان می تواند بستر مناسبی را برای کاهش این رفتارها در بین آنان فراهم آورد، نظر به جوان بودن جمعیت در ایران، انتظار طبیعی این است که چنین موضوعی مورد توجه فراوانی قرار گرفته باشد. در جامعه امروزی ایران با انواع مسائل و آسیب های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، نظیر آنومی یا نابسامانی اجتماعی، بحران هویت، قانون گریزی، پرخاشگری و جنایت، تخریب منابع و آلوده سازی محیط زیست و … سروکار داریم که در مجموع، آینده این کشور را از لحاظ سلامت محیط و احساس امنیت جانی، مالی، تعاملاتی و فکری تهدید می کنند(عبدالهی،۱۳۸۷،۲۳). تخریب اموال عمومی مثل کیوسک تلفن عمومی، شکستن شیشه اماکن عمومی و دولتی، دیوارنویسی، شکستن شاخه درختان، نوشتن و پاره کردن صندلی وسایط نقلیه عمومی اعم از اتوبوس، مینی بوس و تاکسی بویژه پاره کردن و نوشتن بر روی صندلی سرویس مدارس، دستکاری یا نابودی علائم راهنمایی و رانندگی، شکستن لامپها و چراغ های معابر تنها نمونه هایی از رفتار وندالیستی در شهرستان جاسک می باشد. همچنین شکستن، کنده کاری و نوشتن بر روی صندلی و دیوارهای کلاس و همینطور شکستن شیشه پنجره ها و خم کردن پره های پنکه ها، آسیب زدن به آبسرد کن و سایر امکانات در مدرسه از اعمال وندالیسم در مدارس این شهرستان می باشد. با توجه به هزینه های زیادی که در باب این مسأله تحمیل دولت وارگانهای عمومی می شود انتظار می رود چنین موضوعی مورد توجه فراوانی قرار گیرد. بنابراین پژوهشگر بر آن شد تا در بررسی خود به این سئوال پاسخ دهد که چه عواملی بر تخریب گرایی(وندالیسم) به عنوان رفتاری بزهکارانه در دانش آموزان پسر دبیرستان های شهرستان جاسک موثرند؟
عکس مرتبط با اقتصاد

 

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

پرداختن به محاکمه صرف اعمال مجرمانه بدون شناسایی علل و عوامل جرم زای اجتماعی، نه تنها منجر به اتمام این رفتارها نمی شود بلکه شاهد استمرار این رفتارها بصورت مکرر نیز خواهیم بود. زیرا محکوم کردن فرد بزهکار، بدون شناخت شخصیت و عوامل جرم زای اجتماعی که او را به این سمت سوق داده است، دور از عدالت است(کی نیا، ۱۳۷۳:۵۹). بنابراین ریشه یابی مسأله وندالیسم نشان داده ضرورت و اهمیت برخورد علمی با مسأله فوق می تواند سبب گردد تا فرد وندالی به جامعه برگردد(احمدی، ۱۳۷۷: ۱۲).
وندالیسم برای بسیاری از افراد جامعه حتی برای اهل فن نیز ناشناخته است. نگاهی به آمار و ارقام بزهکاری ها و جرایم چند ساله اخیر مراکز قضایی ایران، ما را به این واقعیت رهنمون می سازد که بزهکاری و رفتار خرابکارانه در بین نوجوانان، جوانان و دانش آموزان کشور، روند غیرطبیعی و فزاینده ای داشته است که آثار و نتایج آن بر سلامت عمومی جامعه تاثیر منفی دارد(محبی، ۱۳۸۲: ۱۳).
خسارتهای ناشی از وندالیسم در شهرستان جاسک حائز اهمیت است، بودجه های دولتی زیادی سالانه صرف ترمیم وسایل و اشیاء تخریب شده(میز و صندلی های شکسته شده و…)توسط وندالها می شود. به هر ترتیب هرچه تخریبکارها رفتارهای ویرانگرانه بیشتری در مدارس داشته باشند به همان اندازه مرکز آموزشی و مدرسه می بایست از هزینه های آموزشی دیگر کاسته و از سرانه آموزشی مبلغی را برای ترمیم میز و صندلی های شکسته شده و … هزینه نماید. تأثیرات این نوع رفتارها در بروز شکاف اخلاقی در میان دانش آموزان مدارس و ایجاد حس مشارکت و مالکیت اموال عمومی در دانش آموزان جهت حفظ مناسب اموال مراکز آموزشی و مدارس از ضرورتهای انجام این تحقیق می باشند.
با توجه به مباحث مطرح شده در این خصوص این مطالعه با هدف بررسی عوامل موثر بر تخریب گرایی(وندالیسم) به عنوان رفتاری بزهکارانه در بین نوجوانان دانش آموز پسر دبیرستان های شهرستان جاسک انجام گرفت.

 

اهداف تحقیق

 

هدف اصلی

بررسی عوامل مؤثر بر تخریب گرایی(وندالیسم) به عنوان رفتاری بزهکارانه در بین دانش آموزان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک.

 

اهداف فرعی

 

 

بررسی رابطه پایگاه اجتماعی-اقتصادی و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموز ان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک.

بررسی رابطه وضعیت تحصیلی و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموزان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک.

بررسی رابطه خانواده و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموزان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک.

بررسی رابطه همسالان و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموزان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک.

بررسی رابطه مدرسه و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموزان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک.

هدف کاربردی

۱٫ شناخت عوامل مؤثر بر رفتارهای تخریب گرایانه در دانش آموزان جهت برنامه ریزی به منظور کنترل کاهش رفتارهای تخریب گرایانه نوجوانان

 

سؤالات تحقیق

 

سئوال اصلی

۱٫چه عواملی بر تخریب گرایی(وندالیسم) به عنوان رفتاری بزهکارانه در بین دانش آموزان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک موثر می باشند؟

 

سئوالات فرعی

 

 

آیا بین پایگاه اجتماعی-اقتصادی و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموزان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک رابطه وجود دارد؟

آیا بین وضعیت تحصیلی و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموزان پسر دبیرستان های شهرستان جاسک رابطه وجود دارد؟

آیا بین خانواده و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموز دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک رابطه وجود دارد؟

آیا بین گروه همسالان و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموزان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک رابطه وجود دارند؟

آیا بین مدرسه و میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموزان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک رابطه وجود دارد؟

کدامیک از عوامل مؤثر بر تخریب گرایی در پیش بینی میزان گرایش به رفتار تخریب گرایی در بین دانش آموز ان دبیرستان های پسرانه شهرستان جاسک تأثیری بیشتری دارند؟

 

فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
(ادبیات و مستندات ، چارچوب ها و مبنای ، سابقه و پیشینه تحقیق)

 

۲-۱ادبیات نظری

 

۲-۱-۱نظریه‌های روانشناختی

در مورد این نظریه‌ها باید گفت به طور قطعی نمی‌توان قضاوت کرد افرادی که رفتار انحرافی دارند به لحاظ ویژگی‌های ژنتیکی و شخصیتی با سایرین تفاوت دارند چون افراد علاوه بر محیط خانواده که به عنوان اولین نهاد تربیت و پرورش کودک است جهت ادامه حیات، به محیط‌های اجتماعی دیگر نیاز دارند. محیط‌های دیگری که فرد آن را انتخاب می‌کند در حقیقت تحت تأثیر ساختار هر جامعه شکل می‌گیرد و به مرور زمان، نهادینه می‌گردد. پس در شکل‌گیری محیط‌های اجتماعی، جامعه نقش بسزایی دارد، هر چه ساختار یک جامعه از نظم و پویایی بیشتری برخوردار باشد، گروه های انسانی که در آن شکل می‌گیرند ضمن پویایی مداوم، از نظم بیشتری برخوردار است و به همان نسبت کارکرد جامعه‌پذیری تأثیر بیشتری بر نوجوان و جوانان دارد. بنابراین نظریه روانشناختی و تأثیر قوی آن در بوجود آوردن فرد منحرف رد می‌شود و تأثیر آن متعادل می‌گردد(محسنی تبریزی، ۱۳۸۴).

 

۲-۱-۲نظریات جامعه شناختی

 

۲-۱-۲-۱نظریات جامعه پذیری

نظریات یادگیری اجتماعی باندورا[۲] و اکرز[۳]، نظریه همنشینی افتراقی[۴] ساترلند [۵] و آنومی دورکیم در این قسمت قرار می گیرند. این نظریات در مقابل نظریات روانشناسی در تبیین تخلفات قرار می گیرند.
فرض اساسی این دیدگاه آن است که، رفتار افراد از طریق تجربه های آنها کسب می‌شود. ارتباط بین موقعیت‌ها، شرایط(محرک ها) و رفتارها، بازخوردها و ارزشها (پاسخ‌ها) از ابتدای زندگی به طور تدریجی شکل می‌گیرد. این ارتباطات از طریق تقویت، تنبیه و مشاهده رفتار دیگران تدریجاً به وجود آمده و تقویت می‌شوند. (شهرآرای،۱۳۸۳: ۲۲) در این تئوری پرخاشگری و خشونت به مثابه رفتارهایی در نظر گرفته می‌شود که براساس پاداشها و تنبیه‌ها شناخته و آموخته می­شوند. در این میان پاداش­ها و تنبیه­هایی که الگوهای نقش ـ یعنی افرادی که رفتارشان به عنوان راهنمای عمل مورد توجه قرار می‌گیرد ـ به سبب رفتار پرخاشگرایانه‌شان دریافت می‌دارند، نیز مورد توجه قرار می‌گیرند(محسنی تبریزی،۱۳۸۳: ۱۸۸). همچنین در نظریه همنشینی، یادگیری در محیط اجتماعی آلوده به فساد مطرح می‌شود و موضوع خرده فرهنگ‌های گوناگون در شهر مورد توجه قرار می‌‌گیرد (ممتاز،۱۳۸۱: ۹۰).
ساترلند و کرسی با ارائه نه قضیه کوشش می‌کنند علل وقوع رفتار انحرافی و تداوم آن را تبیین کنند.

 

 

رفتار مجرمانه آموخته می‌شود و این بدان معنی است که رفتار مجرمانه ارثی نیست. همچنین شخصی که قبلاً در زمینه جرم آموزشی ندیده، مبدع رفتار مجرمانه نمی‌شود.

۲- رفتار مجرمانه در جریان کنش متقابل با دیگران در یک فرایند ارتباطی آموخته می‌شود.
۳- بخش اصلی یادگیری رفتار مجرمانه در درون گروه های شخصی صمیمی‌‌اتفاق می‌افتد.
۴- زمانی که رفتار مجرمانه آموخته می‌شود این آموزش شامل: الف) تکنیک های ارتکاب جرمی که در برخی اوقات خیلی پیچیده و در برخی اوقات بسیار ساده است و ب) گرایش‌های ویژه، انگیزه، تمایل‌ها، عقلانی شدن و گرایش ها، می­باشد.
۵- جهت ویژه انگیزه­ها و تمایلات به وسیله تعاریف موافق یا مخالف قواعد جهانی آموخته می‌شود.
۶- یک نفر بزهکار می‌شود، زیرا تعاریف موافق قانون‌شکنی بر تعاریف مخالف قانون‌شکنی، بیشتر است. این اصل، فراوانی معاشرت است.
۷- فراوانی معاشرت ممکن است در فراوانی، استمرار، مدت و شدت متنوع باشد.
۸- فرایند یادگیری رفتار مجرمانه به وسیله معاشرت با نمونه‌های مجرمانه یا غیرمجرمانه شامل همه مکانیسم‌هایی است که آن ها شامل هر گونه یادگیری‌اند.
۹- در حالی که رفتار مجرمانه بیان احتیاجات عمومی‌‌و ارزش ها است، نمی‌تواند به وسیله این احتیاجات عمومی‌‌و ارزش ها تبیین شوند. زیرا رفتار غیر مجرمانه هم بیان برخی نیازها و ارزشها است( : Sutherland , Cressey & luckenbill ,). این نوع کجروی، تیپ کجرو منحرف[۶] دورکیم را بیان میکند. فردی است که به طور نامناسب جامعه‌پذیر شده است. در جامعه‌ای که تقسیم‌کار اجباری باشد دو منبع برای این امر وجود دارد، «آنومی» که مربوط به ضعف روح جمعی می‌شود و «خودگرایی» که مربوط به نهادی شدن فردگرایی، که هر دو باعث حرکت آزاد امیال فردی می‌گردد. در چنین شرایطی افراد کوشش خواهند کرد تا خواسته‌های خود را به شکلی که با نظم اجتماعی در تناقض است و یا با توانایی های ذاتی آنها مطابقت ندارد به دست آورند. او جامعه مدرن را دارای تقسیم کار اجباری در نظر می‌گیرد(ممتاز،۱۳۸۱: ۶۰).
به عبارت دیگر، در یک گزاره کلی، هر چه روند جامعه‌پذیری کامل‌تر صورت پذیرد میزان انحراف از هنجارهای عام کمتر می‌شود. این عبارت صحیح است اما تا جایی که تبعیت از هنجارهای عام، خود نوعی انحراف نباشد. به طور مثال زمانی که هنجارها و ارزشهای سازمانی با قوانین جامعه در تناقض قرار گیرد. و یا در محیط سازمانی که ناهنجاری خود به هنجار تبدیل شده است و در بین گروه های کاری رواج یافته است. نظریات فرهنگ سازمانی به این موضوع به طور مفصل پرداخته اند و مکمل نظریات جامعه شناسی در این زمینه هستند.

 

۲-۱-۲-۲نظریه فشار اجتماعی

سؤال اصلی در نظریه فشار این است که چرا مردم کج رفتاری می کنند و پاسخ کلی این نظریه به این سؤال این است که عواملی در جامعه برخی مردم را تحت فشار قرار می دهند و آنان را مجبور به کج رفتاری می کنند. رابرت مرتن این فشار را ناشی از عدم توانایی شخص در دستیابی به اهداف مقبول اجتماعی میداند، آلبرت کوهن ناکامی در رسیدن به جایگاه بالا در جامعه را عامل فشار میشمارد و کلوارد والین عدم برخورداری اشخاص از فرصت های نامشروع برای نیل به هدف را واردکننده فشار بر افراد و راندن آنان به سوی کج رفتاری می داند (صدیق سروستانی، ۱۳۸۶: ۴۴)

 

۲-۱-۲-۳نظریه کنترل اجتماعی

نظریه کنترل اجتماعی نیز در تحلیل و تبیین کج رفتاری های اجتماعی از نظریه های با نفوذ حوزه جامعه شناسی انحرافات اجتماعی و جرم بوده است. این نظریه علت اصلی کج رفتاری را نبود کنترل اجتماعی می داند. فرض اصلی این است که همچنان که فروید گفته افراد به طور طبیعی تمایل به کج رفتاری دارند و اگر تحت کنترل قرار نگیرند چنین رفتار می کنند و کج رفتاری اشخاص، بیش از آنکه ناشی از نیروهای محرک به سوی نابهنجاری باشد این درست نقطه مقابل فرض نظریه های فشار و محصول عدم ممانعت است؛ یادگیری است که کجرفتاری را ناشی از شرایط اجتماعی خاص (شکاف اهداف و ابزار مقبول اجتماعی و تجربه یادگیری از دیگران) میدانند. نظریه های یادگیری و فشار مستقیماً می پرسند که علت کجرفتاری چیست، اما نظریه کنترل اجتماعی مستقیماً می پرسد که علت همنوایی چیست، زیرا آنچه موجب کج رفتاری است فقدان همان چیزی است که باعث همنوایی میشود. پاسخی که به این سؤال مهم داده شده است این است که آنچه موجب همنوایی میشود اعمال کنترل اجتماعی بر افراد است که جلوی کج رفتاری را میگیرد بنابراین فقدان یا ضعف کنترل اجتماعی علت اصلی کج رفتاری است(صدیق سروستانی، ۱۳۸۶: ۵۱)