• • تعیین پروتکل مناسب تولید گیاهچه:

پروتکل مناسب رشد گیاهچه برای رشد بهینه در هر رقم گیاه سیب­زمینی متفاوت و مخصوص به خود آن رقم می­باشد. نتایج آزمایش­های انجام شده نشان داد که هورمون­های رشد اثرهای مفیدی بر روی فاکتورهای رشد داشتند. استفاده­ی همزمان هورمون­های NAA و GA3 موجب افزایش بیشتر در فاکتورهای رشد گردید، اما استفاده از هورمون BAP بطور همزمان همراه با سایر هورمون­ها موجب اثرات منفی بر روی فاکتورهای رشد شد.

استفاده از تعداد بیشتر از دو هورمون در محیط کشت اثرات منفی بر فاکتورهای رشد داشت. تجزیه واریانس داده ­ها نیز نشان داد که اثرات سه گانه بر روی فاکتورهای رشد بی­معنا بوده و اثر مثبتی نداشته­اند که موجب حذف این اثرها هنگام انتخاب مدل آماری برای آنالیز داده ­ها گردید. علت این امر را می­توان به نوعی سردرگمی گیاه در استفاده از این هورمون­ها بیان نمود. هم­چنین حضور این هورمون­ها بطور همزمان در گیاهچه باعث خنثی نمودن اثر همدیگر و از بین بردن انرژی گیاه شد.
در این آزمایش برای دست­یابی به غلظت­های بهینه هورمون­ها در محیط کشت جهت حصول حداکثری فاکتورهای رشد مطلوب گیاهچه از طرح آزمایشی رویه پاسخ استفاده گردید. اساس طرح رویه پاسخ بر این اصل استوار است که بر اساس الگوریتم خاصی که نرم­افزار دارد با وارد نمودن کران­های بالا و پایین غلظت مطلوب هورمون­های برتر مرحله تک به تک اقدام به طراحی آزمایش می­نماید. پس از انجام آزمایش و تجزیه واریانس داده ­ها با بهینه­سازی نتایج بهترین ترکیب هورمونی برای استفاده در محیط کشت را معرفی می­نماید، که ممکن است این ترکیب جزء ترکیبات آزمایشی نباشد؛ اما بر اساس نتایج حاصل از آن­ها بهینه گریده است. در مرحله بعد نرم­افزار برای بهینه­سازی بیشتر اقدام به طراحی طرح آزمایشی جدید با غلظت­های پیشنهادی می­نماید. این روند بهینه­سازی تا حصول به بهترین نتایج ادامه می­یابد.
پیشنهاد می­ شود محققین گرامی که علاقه به فعالیت در این زمینه دارند با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش­ها اقدام به انجام آزمایش­های تکمیلی نمایند. جداول ۴-۲۵، ۲۶، ۲۷ و ۲۸ طراحی آزمایش بر اساس طرح رویه پاسخ توسط نرم­افزار Design Expert نسخه ۸ می­باشند.

• • تعیین پروتکل مناسب تولید ریزغده:

در این آزمایش برای دست­یابی به غلظت­های بهینه هورمون­ها در محیط کشت جهت حصول حداکثری فاکتورهای رشد مطلوب گیاهچه از طرح آزمایشی رویه پاسخ استفاده گردید. اساس طرح رویه پاسخ بر این اصل استوار است که بر اساس الگوریتم خاصی که نرم­افزار دارد با وارد نمودن کران­های بالا و پایین غلظت مطلوب هورمون­های برتر مرحله تک به تک اقدام به طراحی آزمایش می­نماید. پس از انجام آزمایش و تجزیه واریانس داده ­ها با بهینه­سازی نتایج بهترین ترکیب هورمونی برای استفاده در محیط کشت را معرفی می­نماید، که ممکن است این ترکیب جزء ترکیبات آزمایشی نباشد؛ اما بر اساس نتایج حاصل از آن­ها بهینه گریده است. در مرحله بعد نرم­افزار برای بهینه­سازی بیشتر اقدام به طراحی طرح آزمایشی جدید با غلظت­های پیشنهادی می­نماید. این روند بهینه­سازی تا حصول به بهترین نتایج ادامه می­یابد.
پیشنهاد می­ شود محققین گرامی که علاقه به فعالیت در این زمینه دارند با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش­ها اقدام به انجام آزمایش­های تکمیلی نمایند. جداول ۴-۴۷، ۴۸، ۴۹ و ۵۰ طراحی آزمایش بر اساس طرح رویه پاسخ توسط نرم­افزار Design Expert نسخه ۸ می­باشند.

• • استفاده از روش ایروپونیک جهت بهینه­سازی تولید بذر عاری از ویروس سیب­زمینی و مقایسه این دو روش با یکدیگر.

• • از نرم­افزار Design Expert و طرح­های رویه پاسخ به منظور کاهش سطوح آزمایشی و حصول نتایج بیشتر استفاده گردد.

اینشاءالله نتایج این تحقیق بتواند جهت پیشبرد اهداف متعالی بشریت مفید فایده قرار گیرد. به امید روزی که هیچ گرسنه­ای در دنیا نباشد.
فهرست منابع:
اسعدی، س. س. امیدی، م. و داودی، ۱۳۸۵. ریز­غده زایی سیب­زمینی با بهره گرفتن از مواد جایگزین ارزان قیمت به روش درون شیشه. پژوهش و سازندگی، ۲: ۷۱.
اطرشی، م. مرادی، ک. و نبی­نژاد، ع. ۱۳۸۹. بررسی تاثیر هورمون­های رشد در شرایط درون شیشه بر رشد و تولید گیاهچه و غده­چه در سیب­زمینی. زیست­شناسی گیاهی، ۲: ۵.
افشاری­پور، س. ۱۳۷۲. مبانی کشت بافت گیاهی. دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. ص ۳۴۲.
حسن­پناه، د. ۱۳۸۹. اثر بسترهای مختلف کاشت در تولید مینی­تیوبر ارقام مختلف سیب­زمینی در شرایط گلخانه­ای. مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی و علف­های هرز، ۱۵: ۱۳۸-۱۲۷.
حسن­پور اصطهباناتی، ا. غفاری، ه. و مدیری، م. ۱۳۶۷. تولید ریزغده­های عاری از ویروس در سیب­زمینی به روش کشت بافت. موسسه تحقیقات اصلاح بذر و نهال، تهران.
خزاعی، ح. ر. و ارشدی، م. ج. ۱۳۸۷. بررسی اثر مدیریت کود سرک نیتروژن با بهره گرفتن از کلروفیل­متر بر عملکرد و خصوصیات کیفی سیب­زمینی رقم آگریا در شرایط آب و هوایی مشهد. مجله علوم باغبانی، ۲۲: ۶۳-۴۹.
خواجه­پور، م. ر. ۱۳۸۳. گیاهان صنعتی. انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان. ۵۸۰ ص.
رضایی، ع. و سلطانی، الف. ۱۳۷۵. زراعت سیب­زمینی. تالیف اچ. پی بیوکما و دی. ای وان درزاگ. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ص ۱۷۹.
عبادی، م. ایرانبخش، ع. و بخشی خانیکی، غ. ۱۳۸۶. حجیم شدن ریز­غده سیب­زمینی (Solanum tuberosum L.) و رشد ناهمگن یاخته­های پارانشیمی در شرایط کشت بافتی. پژوهش و سازندگی، ۱: ۷۸.
کریمی، م. دانش، د. و سپاهی، ع. ر. ۱۳۶۷. بررسی تاثیر نور و تنظیم کننده رشد بنزیل آمینوپورین در تشکیل غده­چه. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
معینی، ا. و کهریزی، د. ۱۳۸۲. کشت بافت گیاهی. انتشارات بسیج دانشجویی، ۱۶۳ص.
موحدی، ز. ۱۳۹۰. بررسی اثر رقم و عوامل محیطی بر روی ریزغده زایی گیاهچه­های درون شیشه ­ای سیب­زمینی در شرایط هوا­کشت. رساله­ی دکترا، دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.
Akita, M. and Takayama, S. 1988. Mass propagation of potato tuber using jar fermantor. Acta horticulture: No. 230.
Akita, M. and Takayama, S. 1994. Induction and development of potato tubers in a jar fermantor. Plant cell tiss. Org. Cult 36: 177-182.
Almekinders, C. J. M. and Struik, P. C. 1996. Shoot development and flowering in potato (Solanum tuberosum L.). Potato research 39: 581-607.
Alsadon, A. A., Knutson, K. W. and Wilkinson, J. C. 1988. Relationships between microtuber and minituber production and yield characteristics of six potato cultivars. potato Abs 14(10).
Andedrade, L. B., Echeverrigaray, S. E., Fracaro, F., Pauletti, G. F. and Rota, L. 1999. The effect of growth regulators on shoot propagation and rooting of common lavender. Plant cell tiss. Org. Cult 56: 79-83.
Aslam, A. and Iqbal, J. 2010. Combined effect of cytokinin and sucrose on in vitro tuberization parameters of two cultivars i.e., DiamantI and Red Norland of potato (Solanum Tuberosum). Pakistan J. Bot 2: 1093-1102.
Babbar, S. B. and Jain, N. 1998. Isubgol as an alternative gelling agent in plant tissue culture media. Plant Cell reports 17: 318-322.
Bajaj, Y. P. S. 1987. Biotechnology and 21st century potato. Biotechnology in agriculture and forestry 3. Bajaj, Y. P. S. Germany, Springer-verlay: ۱-۲۰.
Bajaj, Y. P. S. and Sopory, S. K. 1988. Biotechnology of potato improvement. Biotechnology in agriculture and forestrey 2. Bajaj, Y. P. S. Germany, Springer-verlay: ۴۲۹-۴۵۴.
Baron, E. J. and Finegold, S. M. 1990. Diagnostic microbiology. Bailey & Scotts. 1066pp
Belarmino, M. M., Abe, T. and Sasahara, T. 1994. Plants regeneration from stem and petiole protoplasts of sweet potato (Ipomoea batatas) and its wild relative, I. lacunose. Plant cell tiss. Org. Cult 37: 145-150.
Beukema, H. P. and Zaag, D. E. 1990. Introduction to potato production. The Journal of Agricultural Science 116: 169-169.
Bohac, J. R., Miller, J. C. and Borque, J. E. 1988. Tuberization respons of potato to high tempertures in a tissue culture system. Amer. Potato 65: 471.
Bolandi, A. R. and Hamidi, H. 2008. Effect of microtuber size and planting density on minituber production in potato. Iranian Journal of Crop Sciences 10: 208-218.
Bonga, J. M. and Vonaderkas, P. 1992. In vitro culture of tree. Kluwer academic publishers. 238pp.
Bowen, W. T. 2003. Water productivity and potato cultivation. In: J. W. Kijne, R. Barker and D. Molden (eds). Water productivity in agriculture: Limits and opportunities for improvement. CAB international 2003. 229-238.
Chapman, H. W. 1955. Potato tissue cultures. Amer. Potato 32: 207-210.
Charles, G., Rosignol, L. and Rosignol, M. 1992. Enviromental effects on potato plants in vitro. Plant Physiol 139: 708-713.
Christopher, T. and Rajam, M. V. 1996. Effect of genotype, explant and medium on in vitro regeneration of red paper. Plant cell tiss. Org. Cult 46: 245-250.
Coleman, M., Waugh, R. and Powell, W. 1990. Gentical analysis of plant tissue culture data. Plant cell, tissue and organ culture 23: 181-190.
Dodds, J. H. 1988. Tissue culture technology: practical application of sophisticated methods. American potato 65: 167-180.
Dwelle, R. B. and Love, S. L. 1993. Potato growth and development. Available on-line at www.cals.Uidaho.edu/potato/PotatoProductionSystems/Topics/GrowthDevelopment.pdf.
Ebadi, M. and Iranbakhsh, A. 2011. The induction and growth of potato (Solanum tuberosum L.) microtubers (Sante cultivar) in response to the different concentration of 6-benzylaminopurine and sucrose. African journal of Biotechnology 10(52): 10626-10635.
Edwin, F. G., Hall, M. A. and De Klerk, G. J. 2008. Plant propagation by Tissue culture. Spriger. 479pp