در این تحقیق به “شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر تعیین نرخ ارز در ایران” پرداخته شده است که سعی می شود هر یک از سؤالات تحقیق در زیرآورده و نتایج آنها مورد تحلیل قرار گیرد و در پایان محدودیتها و پیشنهادهای اجرایی و پژوهشی تحقیق نیز ارائه شده است.
۵-۱-نتایج سؤالات تحقیق
در این قسمت نتایج تحلیلی سؤالات، به تفکیک گزارش می شود:
۵-۱-۱- عوامل ساختاری مؤثر بر تعیین نرخ ارز در ایران کدامند؟
نرخ ارز یکی از عوامل کلیدی بین یک اقتصاد کوچک باز و بقیه دنیا است. این نرخ از طریق بازار کالا و دارایی، روابط بین قیمتها در داخل کشور و قیمتهای داده شده در بازار جهانی را برقرار می سازد و یک عامل اثرگذار بر سیاستها، راهبردها، ساز و کارهای روزانه، ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می شود. نرخ ارز بر قیمت کالاها و خدمات وارداتی در بازار داخلی و بر قیمت کالاهای سرمایه ای وارداتی و ساخته شده در داخل تأثیر می گذارد. نوساناتی که در نرخهای آزاد و رسمی ارز رخ می دهد، در تغییر و نوسان شاخص قیمتهای مصرف کننده و عمده فروشی که در واقع مبنای محاسبه تورم می باشند، اثرگذار است. برای رفع مشکلات اقتصاد پولی در ایران از جمله تورم و به منظور نیل به حفظ تعادل اقتصاد داخلی و خارجی همراه با رشد اقتصادی، هماهنگی بین سیاستهای پولی، مالی و ارزی و توجه به تأثیر تغییر قیمتها و نرخ ارز روی اقتصاد داخلی و روابط بین الملل ضروری می نماید که در این راستا شناخت عوامل مؤثر بر روی نرخ ارز نیز از اهمیت بالایی برخوردار می باشد که نتایج تحقیق حاضر نشان داد که ابعاد متغیر عوامل ساختاری اعم از سیاست‏های پولی بانک مرکزی، تأمین کسری بودجه دولت، اندازه دولت، افزایش درآمدهای دولت، سرمایه‏های سرگردان به دلیل نوسانات و دستوری بودن نرخ سود بانکی، چند نرخی بودن ارز، تعرفه و حقوق گمرکی، میزان باز یا بسته بودن سیستم اقتصادی کشور، میزان درآمدهای مالیاتی دولت و میزان ذخایر ارزی دولت بر تعیین نرخ ارز در ایران تأثیرگذار (p<0/01) می‏باشد.

این یافته با نتایج مطالعات ابونوری و همکاران (۱۳۹۳)، تهرانی و همکاران (۱۳۹۲)، هادیان و خورسندی (۱۳۸۷)، نشاطی و همکاران (۱۳۸۷)، عسگری و توفیقی (۱۳۸۸)، ختایی و سیفی پور (۱۳۸۷)، تقوی و سعیدی (۱۳۷۹)، فوات سکمن (۲۰۱۱) و لوسیا مورالس (۲۰۰۸) همسو می باشد.
۵-۱-۲- عوامل رفتاری مؤثر بر تعیین نرخ ارز در ایران کدامند؟
نرخ ارز عامل مهمی در اقتصادهای مرتبط با دنیای خارج است و در سیاستگذاریهای اقتصادی خود نمایی می کند، نرخ ارز بر قیمت کالاها و خدمات وارداتی در بازار داخل و قیمت کالاهای ساخت داخل تأثیر می گذارد. در صورتی که با اعمال سیاستهای اقتصادی یا هر دلیل دیگری، نرخ ارز در کشور افزایش یابد، به دلیل اینکه حجم وسیعی از واردات؛ شامل کالاهای مصرفی و سرمایه ای و مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات است، قیمت کالاها و خدمات در سطح عمده فروشی و خرده فروشی متأثر شده و موجب افزایش قیمت کالاهای مصرفی وارداتی و افزایش قیمت تمام شده تولیدات داخلی خواهد شد، شدت تغییرات، به درجه چسبندگی قیمتها بستگی دارد. نوسانات نرخ ارز و به دنبال آن، تغییرات قیمتها، گذر نرخ ارز را مطرح می نماید. گذر نرخ ارز درجه تغییرات نرخ ارز است که در قیمت کالاهای تجاری انعکاس می‏یابد؛ گذر، به تغییرات قیمت کالاهای وارداتی ناشی از شوک نرخ ارز می گویند که در این راستا کدیریت عوامل مؤثر بر روی نرخ ارز می تواند نتایج مهمی در پی داشته باشد که بر اساس نتایج تحقیق حاضر، عوامل رفتاری اعم از فعالیت های سوداگرایانه، واسطه گری ها، سطح نسبی قیمت‏ها، برابری عرضه و تقاضای ارز، ترجیحات مصرف کنندگان، رکود بخش تولید، انتقال عوامل تولید به بخش سفته بازی(دلالی)، ایجاد نوسان در بازار توسط افرادی که دارای رانت اطلاعاتی هستند، کاهش عرضه ارز توسط بانک مرکزی، ناسازگاری زمانی سیاست های بانک مرکزی، انتظارات مردم از شرایط اقتصادی کشور، رفتار و گفتار مسئولین سیاسی و اقتصادی کشور و افزایش نقدینگی در جامعه و تصمیم مردم در نحوه مصرف و پس انداز آن بر تعیین نرخ ارز در ایران تأثیرگذار (p<0/01) می‏باشد.
این یافته با نتایج مطالعات گودرزی و صبوری دیلمی (۱۳۹۳)، تقوی و سعیدی (۱۳۷۹)، تقوی و سعیدی (۱۳۷۹)، آدارمولا آنتونی اولو بنیا (۲۰۱۲)، سونگ مین یون و همکاران (۲۰۱۱)، وی وک بارگاوا و همکاران (۲۰۱۱) و کلاریدا و گالی (۱۹۹۴) همسو می باشد.
۵-۱-۳- عوامل زمینه ای مؤثر بر تعیین نرخ ارز در ایران کدامند؟
زمینه یا بافت متغیری است که بر رفتار مصرف کننده تاثیر بسزایی دارد. زمینه به آن دسته از عوامل موقعیتی یا بیرونی که گزینه های موجود را به فرد تصمیم گیرنده تحمیل می کنند، اطلاق می گردد. یا به عبارت دیگر، عوامل زمینه ای همان عواملی هستند که در بطن عوامل درونی و بیرونی و موقعیتی تاثیرگذار بر رفتار افراد و وقایع قرار دارند که می تواند در روند فعالیت و رخدادهای درون و بیرون سازمان تأثیرگذار باشند که با توجه به اهمیت نرخ ارز در تبادلات اقتصادی، یکی از عوامل پذیرنده تأثیرِ عوامل زمینه ای، نرخ ارز خواهد بود. در این راستا نتایج تحقیق حاضر نیز نشان داد که ابعاد عوامل زمینه ای اعم از توسعه بازارهای مالی، حجم عرضه و تقاضا توسط فعالین بازرگانی خارجی، سرمایه گذاری های خارجی بنگاه‏های اقتصادی، عوامل سیاسی بین المللی مانند تحریم‏ها، رشد بهره وری یا رشد اقتصادی، قیمت نفت، جریان ورودی سرمایه‏ های خارجی، نرخ بهره جهانی، نرخ بهره بانکی داخلی، حجم بالای نقدینگی، نوسانات بازار طلا، سیاست های اقتصادی دولت مانند هدفمندی یارانه، نرخ تورم، ضعف بازارهای جانشین مانند بخش تولید مسکن و بازار بورس در جذب نقدینگی، گسترش بحران مالی جهانی، میزان تولید ناخالص داخلی و شرایط رکود یا رونق اقتصادی بر تعیین نرخ ارز در ایران تأثیرگذار (p<0/01) می‏باشد. این یافته با نتایج مطالعات فتاحی و نظیفی (۱۳۹۳)، پیرایی و همکاران (۱۳۹۲)، محمدزاده و همکاران (۱۳۹۰)، عبدلی و غلامی (۱۳۹۰)، تقوی و سعیدی (۱۳۷۹)، مِنخوف و همکاران (۲۰۱۱) و پرادان و کمار (۲۰۱۰) همسو می‏باشد.
۵-۱-۴- عوامل مؤثر در تعیین نرخ ارز در ایران به ترتیب اولویت‌ کدامند؟
نتایج آزمون فریدمن نشان می دهد که در بین عوامل مؤثر در تعیین نرخ ارز در ایران از نظر اولویت، تفاوت معنی‏داری (p<0/01) وجود دارد. بدین صورت که عوامل رفتاری (با میانگین رتبه‏ای=۲۴/۲) در اولویت اول، عوامل ساختاری (با میانگین رتبه‏ای = ۰۶/۲) در رتبه دوم و عوامل زمینه ای (با میانگین رتبه‏ای = ۷۱/۱) در اولویت سوم قرار دارند. این یافته با نتایج مطالعات کاظمی و همکاران (۱۳۹۳)، محمدزاده و همکاران (۱۳۹۰)، نشاطی و همکاران (۱۳۸۷)، تقوی و سعیدی (۱۳۷۹)، دینگ دو وهمکاران (۲۰۱۲) و کوک هیون چانگ و همکاران (۲۰۱۰) همسو می باشد.
۵-۲-پیشنهادهای تحقیق
۵-۲-۱-پیشنهادهای اجرایی تحقیق
با توجه به نتایج به دست آمده از تحلیل داده‏های پژوهش می توان پیشنهادهای اجرایی زیر را ارائه کرد:
پیشنهادهای مربوط به سؤال اول تحقیق:
با توجه به این که نتایج تحقیق حاضر نشان داد که سیاست های پولی بانک مرکزی در تعیین نرخ ارز در ایران تأثیرگذار می باشد، بنابراین پیشنهاد می شود که سیاست های پولی این بانک به نحو مناسبی طراحی شده و با اتخاذ راهبردهای کوتاه مدت و بلند مدت منظم جلوی نابسامانی های پولی گرفته شود.
با توجه به اینکه تأمین کسری بودجه دولت نقش تعیین کننده ای در نرخ ارز دارد، بنابراین پیشنهاد می‏شود که حتی الامکان در مواقع پیش بینی پذیر هزینه های دولت از مدیران کاردانی استفاده شود که ضریب کسری بودجه مدام در بودجه کشور کاهش یابد.
پیشنهادهای مربوط به سؤال دوم تحقیق:
فعالیت های سوداگرایانه افراد مورد بازنگری قرار گرفته و منابع این سوداگری های اقتصادی مدیریت شود.
با سعی در جهت الحاق به سازمان تجارت جهانی سعی شود که واسطه گری های مالی در دولت و بین مردم کاهش یابد.
اطلاعات بازار سرمایه روشن شده و از ایجاد فضای مبهم که باعث رانت اطلاعاتی خواهد شد جلوگیری شود.
سعی شود که انتظارات مردم از شرایط اقتصادی کشور و شرایط اقتصادی موجود به هم نزدیک‏تر گردد.
پیشنهادهای مربوط به سؤال سوم تحقیق:
به منظور کنترل حجم عرضه و تقاضای پولی و ارزی، سعی شود که حجم عرضه و تقاضا توسط فعالین بازرگانی داخلی و خارجی به صورت مثالی از ضرب المثل آهسته و پیوستگی باشد و نه گه تند و گه آهسته که توجه به تمامی بخش های اقتصادی کشور می‏تواند تا حدود زیادی این امر را محقق سازد.
به منظور کاهش اثرات قیمت نفت بر روی نرخ ارز، سعی شود که وابستگی کشور به درآمد حاصل از فروش نفت کاهش یابد.
پیشنهادهای مربوط به سؤال چهارم تحقیق:
به منظور مدیریت نرخ بهره بر روی نرخ ارز سعی شود که نرخ بهره ارائه شده توسط بانک ها با توجه به نرخ تورم جاری باشد.
پیشنهاد می شود که با روشن کردن چشم انداز اقتصادی کشور و کاهش سیاست دستوری سعی شود که سرمایه های سرگردان کمتری در روند پولی کشور بوجود آید و از رفتارهای احساسی و نسنجیده در روند مدیریت سرمایه در گردش جلوگیری شود.
۵-۲-۲-پیشنهادهای پژوهشی تحقیق
پیشنهاد می شود که بر روی میزان تناسب سیاست های پولی بانک مرکزی با جو موجود اقتصادی مطالعه‏ای صورت پذیرد.
پیشنهاد می شود که بر روی تأثیر افزایش درآمدهای دولت در بهبود ذخیره ارزی کشور مطالعه ای صورت پذیرد.
پیشنهاد می شود که بر روی عوامل مؤثر بر روی فعالیت های سوداگرایانه اقتصادی مطالعه ای صورت پذیرد.
پیشنهاد می شود که بر روی اثربخشی سیاست های انقباطی و انبساطی پولی و تناسب آن با اهداف اقتصادی مطالعه ای صورت پذیرد.
۵-۳-محدودیت های تحقیق
از جمله محدودیت هایی که پژوهشگر در پژوهش حاضر با آنها مواجه بوده است عبارتند از:

• • جامعه تحقیق حاضر تنها شامل مدیران و کارشناسان بانک توسعه صادرات ایران بوده است و بنابراین، تعمیم نتایج به جامعه خارج از این جامعه باید با احتیاط صورت پذیرد.

• • پرسشنامه: پرسشنامه خود به عنوان یک محدودیت تلقی می شود. بدین معنا که پرسشنامه، نگرش افراد را بررسی می کند، نه واقعیت را، که این امر می تواند به عنوان یک محدودیت تلقی شود.

ضمائم و پیوست ها
DATE: 5/13/2015
TIME: 15:35
L I S R E L 8.71
BY
Karl G. J¤reskog & Dag S¤rbom