زیر گروه سازشی

TOPSIS

MRS

LINMAP

MDS

زیر گروه هماهنگ

ELECTRE

تخصیص خطی

مروری بر سوابق و پیشینه تصمیم ­گیری چند­معیاره و تئوری فازی

تاپسیس (روش اولویت­ بندی با توجه به شباهت با راه­حل ایده­آل مثبت)، به­عنوان یکی از روش­های کلاسیک MCDM شناخته شده است که در سال ۱۹۸۱ توسط هوانگ و یون[۷۶] برای حل مسائل MCDM توسعه داده شد که بر اساس تعیین ایده­آل بود. گزینه[۷۷] انتخاب شده باید دارای کوتاهترین فاصله از ایده­آل مثبت و از طرف دیگر بیشترین فاصله از ایده­آل منفی باشد (Hwang & Yoon, 1981).
در تصمیم ­گیری چند­معیاره کلاسیک وزن معیارها کاملاً شناخته شده است؛ اما به­ دلیل وجود ابهام و عدم قطعیت در اظهارات تصمیم­گیرنده، بیان داده ­ها به­صورت قطعی نا­مناسب است. از آنجایی­که قضاوت­های انسانی نمی­توانند به­وسیله مقادیر عددی دقیق بر­آورد شوند و معمولاً مبهم هستند؛ از­این­رو نمی­توان از تکنیک­های تصمیم ­گیری کلاسیک برای این­گونه مسائل تصمیم ­گیری استفاده کرد (آسیان، ۱۳۸۷).
در سال­های اخیر تلاش­ های بسیاری برای رفع اینگونه ابهامات و عدم قطعیت­ها صورت پذیرفته که نهایتاً منجر­به بکارگیری تئوری مجموعه­های فازی در روش­های ارزیابی چند­معیاره گردیده است
(Buckley et al, 2001; Carlson, 1982; Chen & Hwang, 1992; Johnson et al, 1981).
مطلوبیت گزینه­ ها در مقایسه با همه معیارها معمولاً به صورت اعداد فازی بیان می­شوند که آن را مطلوبیت فازی می­­نامند و توسط روش­های ارزیابی تصمیم­ گیری­ های فازی سنجیده می­شوند. رتبه ­بندی گزینه­ ها بر اساس مقایسه مطلوبیت­های فازی مربوطه است (Yeh & Deng, 2004; Zimmermann, 1996).
روش­های ارزیابی چند­معیاره فازی در بسیاری از موارد کاربرد دارند؛ از جمله انتخاب پروژه (Lee & Kim, 2000; 2001)، انتخاب مواد اولیه (Shanian & Savadogo, 2006)، موارد بسیاری از مسائل تصمیم ­گیری مدیران (Chen & Tzeng, 2004; Chen, 2000; Shanian & Savadogo, 2006; Yeh et al, 2000; Yeh et al, 1999 و همچنین در مسائل انتخاب استراتژی (Chiou et al, 2005; Ding & Liang, 2005; Hwang & Yoon, 1981; Wang & Lin, 2003).
تیژور و همکارانش (۲۰۰۰)، یک مسأله تصمیم ­گیری چند­معیاره فازی را با بهره گرفتن از روش دی­فازی کردن مقدار مرکزی به­صورت قطعی تبدیل کردند و آن را در حالت غیر فازی با روش تاپسیس حل کردند (Yeh et al, 2000).
چن و تی ژنگ (۲۰۰۴)، یک مسأله تصمیم ­گیری چند­معیاره فازی را با بهره گرفتن از انتگرال به صورت قطعی تبدیل و حل کردند. به جای استفاده از فاصله، آن­ها درجه شباهت با طیف خاکستری [۷۸] را برای تعریف نسبت نزدیکی برای هر گزینه بکار بردند (Chen & Tzeng, 2004).
چو (۲۰۰۲)، نیز یک مسأله تصمیم ­گیری چند­معیاره فازی را به­صورت قطعی تبدیل و مسأله تصمیم ­گیری قطعی را با بهره گرفتن از روش تاپسیس حل کرد. تفاوت آن با روش­های دیگر این بود که او ابتدا تابع عضویت همه رتبه ­های وزنی در ماتریس تصمیم ­گیری نرمالایز­شده­ی وزنی را با بهره گرفتن از محاسبات فاصله­ای اعداد فازی محاسبه و سپس مقادیر به­دست آمده را با بهره گرفتن از روش رتبه ­بندی با میانگین، به صورت مقادیر قطعی دی­فازی کرد (Chu, 2002).
چن (۲۰۰۰)، روش تاپسیس را به صورت تصمیم ­گیری گروهی فازی به کمک یک فاصله اقلیدسی قطعی بین هر دو عدد فازی توسعه داد (Chen, 2000).
تریانتافیلو و لین (۱۹۹۶)، روش تاپسیس فازی جدیدی را بر اساس عملگرهای محاسباتی فازی توسعه دادند که منجر­به محاسبه ضریب فازی نزدیکی نسبی[۷۹] برای هر گزینه شد (Triantaphilou & Lin, 1996).
هسو و چن (۱۹۹۶)، مجموعه ­ای از نظریات فازی را در تصمیم ­گیری گروهی مطرح کردند (Hsu & Chen, 1996).
[۸۰]لی (۲۰۰۵)، مدل فازی ساده و کارآمدی را برای بکارگیری در مسأله تصمیم ­گیری چند­معیاره با چندین داور را در محیط فازی پیشنهاد کرد (Li, 1999). لی همچنین مدل­های برنامه ­ریزی خطی و روش­های مختلفی را برای تصمیم ­گیری چند­شاخصه فازی پیشنهاد کرد (Li, 2005).
لیانگ (۱۹۹۹)، مجموعه­های فازی را با مفاهیم اولیه نقطه ایده­آل مثبت و ایده­آل منفی تلفیق کرد و باعث توسعه MCDM در محیط فازی شد (Liang, 1999).
اولچر و اوداباشی (۲۰۰۵)، روش تصمیم ­گیری چند­شاخصه فازی جدیدی را پیشنهاد کردند که برای تصمیم ­گیری گروهی چند­شاخصه در محیط فازی نیز کاربرد دارد. روش پیشنهادی آن­ها را می­توان در مورد مسائل رتبه ­بندی و انتخاب بکار برد (Olcer & Odabaci, 2005).
اولسن و وو (۲۰۰۵)، شبیه­سازی مدل­های چند­شاخصه فازی را بر اساس مفهوم رابطه با طیف خاکستری ارائه دادند که برای هر داده ورودی به صورت عدد فاصله­ای و معمولاً ذوزنقه­ای کاربرد دارد. این مدل شبیه­سازی، مدل تصمیم ­گیری چند­معیاره فازی است که به­ طور مؤثری می ­تواند در مورد مسائل تصمیم ­گیری چند­شاخصه بکار رود (Olson & Wu, 2005).
یه و همکارانش (۲۰۰۰)، روش تصمیم ­گیری چند­معیاره فازی را بر اساس مفهوم نقاط ایده­آل مثبت و ایده­آل منفی برای ارزیابی عملکرد شرکت­های اتوبوس­رانی پیشنهاد کردند (Yeh et al, 2000).
با وجود کاربرد مدل­های تصمیم ­گیری در مورد بسیاری از مسائل، تحلیل انواع روش­های چند­معیاره فازی نیاز به مقایسه اعداد فازی دارد. بنابراین روند مقایسات می ­تواند پیچیده باشد و ممکن است نتایج نامطلوبی را تولید کند (Chen & Klein, 1997; Liang, 1999; Olcer & Odabaci, 2005; Yeh et al, 2000).
جهانشاهلو و همکارانش (۲۰۰۶)، تاپسیس را برای مسائل تصمیم ­گیری فازی با داده ­های فاصله­ای و همچنین داده­

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.
های فازی توسعه دادند (Jahanshahloo et al, 2006).
بخش دوم
تصمیم ­گیری در شرایط فازی
۲-۳-۱- مقدمه
پژوهش امری گروهی است، نه فردی. هر مطالعه ضمن آن که مبتنی بر مطالعات قبلی است، خود پایه و مقدمه­ای برای اطلاعات بعدی می­باشد. هر قدر تعداد ارتباطات و پیوندهای ممکن یک مطالعه با مطالعات پیشین و تئوری­های موجود بیشتر باشد، سهم و اهمیت آن در بسط دانش آدمی بیشتر خواهد بود. پژوهشگر باید تفکر و تعمقی را که قبلاً درباره پژوهش صورت گرفته است، بررسی کند و سپس طرح مطالعه تازه­ای را به گونه ای بریزد که با مطالعات پیشین ارتباط مستقیم داشته باشد. این امر از طریق بررسی نوشته­ها، ادبیات و نشریه­های مربوط به موضوع پژوهش امکان­ پذیر است (هومن، ۱۳۷۸).
مروری بر برخی از مهمترین تحقیقات صورت­ گرفته پیرامون کسب و کار الکترونیکی و مباحث وابسته آن در ادامه ارائه شده است:
۱- دکتر عباسعلی حاجی کریمی و شهریار عزیزی (۱۳۸۷)، عوامل مؤثر بر بکارگیری تجارت الکترونیک در شرکت­های کوچک و متوسط را مدل­سازی نمودند. در تحقیق میدانی آنان، تاثیر متغیرهای آمادگی سازمانی، پویایی بازار، مزایا و مخاطرات تجارت الکترونیکی و ظرفیت نوآوری بر بکارگیری تجارت الکترونیک مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، پرسشنامه­ای متشکل از ۴۶ سؤال طراحی و میان ۷ صنعت مختلف توزیع شد. نتایج حاصل از بکارگیری تحلیل عاملی بیانگر آن است که عوامل فوق با میزان اثرات ۰٫۴۵۷، ۰٫۴۰۴، ۰٫۴۲۱، ۰٫۱۵۳- و ۰٫۳۳۴ بر بکارگیری تجارت الکترونیک تاثیرگذارند (حاجی کریمی و عزیزی، ۱۳۸۷).
۲- دانشجو (۱۳۸۵)، عوامل مؤثر بر ارزیابی وب­سایت­های تجارت الکترونیک را مورد بررسی قرار داد. در این تحقیق برای سنجش عوامل مؤثر ارزیابی وب­سایت­ها از ابعاد نمای وب سایت، پیمایش وب سایت، محتوی سایت، قابلیت اعتماد و متغیر فنی استفاده شد. نتایج حاصله بیانگر تاثیر مثبت و معنادار هر پنج بعد فوق بر ارزیابی وب­سایت­های تجارت الکترونیک بوده که در این میان نقش قابلیت اعتماد و متغیرهای فنی بیش از سایر عوامل بودند (دانشجو، ۱۳۸۵).
۳- الهه تقوی شوازی (۱۳۸۷) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود، نقش شرایط سازمانی را بر توسعه تجارت الکترونیک در شرکت­های تولیدکننده لوازم خانگی مورد بررسی قرار داد. در این تحقیق برای سنجش شرایط سازمانی از ابعاد عوامل محیطی، عوامل سازمانی و ویژگی­های مدیریتی استفاده شد. نتایج حاصل از بکارگیری آزمون­های تی استیودنت و رگرسیون بیانگر تاثیر مثبت و معنادار شرایط سازمانی و هر سه بعد آن بر توسعه تجارت الکترونیک بود (تقوی شوازی، ۱۳۸۷).
۴- دکتر فریده حق­شناس و نیما سعیدی (۱۳۹۰)، در پژوهشی ابعاد رقابت­پذیری صنعت فرش را با بکارگیری تکنیک تاپسیس فازی رتبه ­بندی نمودند که در نهایت شاخص ­های “سهم بازار”، “تجارت الکترونیک”، “خلق دانش”، “اعتبار صنعت” و “مهارت و تخصص تجار” به عنوان مهمترین و تاثیرگذارترین زیرمعیارهای توسعه توان رقابتی صنعت فرش انتخاب شدند (حق­شناس و سعیدی، ۱۳۹۰).
۵- دکتر حسن مهرمنش و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهش خود تحت عنوان «شناسایی و رتبه ­بندی عوامل مؤثر بر بهره­وری منابع انسانی با بهره گرفتن از تکنیک تاپسیس فازی»، اجزای بهره­وری منابع انسانی را با بهره گرفتن از آزمون دوجمله­ای شناسایی که در آن، عوامل مدیریتی، اجتماعی- روانی، فرهنگی، محیطی، فردی و اقتصادی، به عنوان عوامل تاثیرگذار بر بهره­وری منابع انسانی شناخته شدند. در انتها نیز با بکارگیری تکنیک تاپسیس فازی، این عوامل رتبه ­بندی شدند که درنهایت “پرداخت پاداش­های نقدی مناسب”، “تکنولوژی و دانش فنی” و “رشد و ارتقای شغلی” به عنوان مهمترین زیرمعیارها انتخاب شدند (مهرمنش و همکاران، ۱۳۹۰).
عکس مرتبط با اقتصاد
۶- میرزایی چابکی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان «تدوین و رتبه ­بندی استراتژی­ های منتخب شرکت چوکا با بکارگیری تکنیک تاپسیس فازی»، استراتژی­ های این سازمان را با روش­های QSPM و تاپسیس فازی رتبه ­بندی کرد که نتایج حاصله بیانگر آنست که «نهادینه­سازی رویکرد EFQM در تمام وجوه سازمانی» با هر دو روش، به عنوان مهمترین استراتژی انتخاب شد. ضمن اینکه نتایج حاصل از بکارگیری تکنیک AHP نیز بیانگر آن بود که تکنیک تاپسیس فازی نتایج قابل قبول­تری نسبت به تکنیک QSPM به دست می­دهد.
فصل سوم
روش­شناسی پژوهش
۳-۱- مقدمه
هر تحقیق و پژوهشی با یک مساله آغاز می­گردد. مساله تحقیق موجب ایجاد سوال­هایی در ذهن محقق گردیده و به ارائه فرضیه منجر می­گردد. بنابراین وظیفه اصلی و اساسی هر محقق، بررسی و پژوهش برای تایید یا رد فرضیه ­هاست. برای پاسخگویی به سوالات تحقیق و نتیجه ­گیری در خصوص داده ­های جمع­آوری­شده در مورد تحقیق، ورودی اساس و پایه محقق می­باشد و در نهایت محقق بایستی با توجه به داده ­های گردآوری­شده در خصوص رد یا تایید فرضیه ­ها و پاسخگویی به سوالات بعدی اقدام نماید. اما همان­گونه که آشکار و محرز می­باشد، داده ­ها، اطلاعات خام و غیرقابل اتکایی می­باشند که جهت تبدیل­شدن اطلاعات قابل استفاده بایستی تحلیل گردند، تا با تبدیل داده ­ها به اطلاعات بتوان اقدام به تصمیم ­گیری نمود (نادری و سیف نراقی، ۱۳۷۴؛ ۷۵).
۳-۲- جامعه آماری
یک تحقیق علمی با هدف شناخت یک پدیده در جامعه آماری انجام می­ شود. به این دلیل، موضوع تحقیق ممکن است متوجه صفات، ویژگی­ها، کارکردها و متغیرهای آن یا این که متوجه روابط بین متغیرها، صفات، کنش و و
اکنش و عوامل تاثیرگذار در جامعه باشد.
هر توده­ای می ­تواند بصورت مجموعه ­ای از اشیا یا نمودهای یکنواخت بیان شود که در آن صورت به آن، یک جامعه آماری گفته می­ شود. جامعه آماری مانند مجموعه، یکی از مفاهیم اولیه بوده که آن را تعریف نمی­ کنند، بلکه توصیف می­ شود. به این ترتیب، به مجموعه ­ای از اشیا یا نمودهایی که در یک ی چند خاصیت مشترکند، می­توان عنوان جامعه آماری داد (صفاری و همکاران، ۱۳۸۴، ۵۱).
در تعریفی دیگر، جامعه آماری را می­توان به این صورت تعریف نمود:
« جامعه آماری عبارت است از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص دارای یک یا چند صفت مشترک باشند.»، صفت مشخصه عبارت است از:
«صفت مشخصه، صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری، مشترک و متمایزکننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد» (حافظ نیا، ۱۳۷۷؛ ۱۱۹).
جامعه آماری تحقیق حاضر، ۳۵ نفر از مدیران ارشد و کارشناسان و خبرگان فناوری اطلاعات اداره مرکزی بانک ملت می­باشد.
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
۳-۳- حجم نمونه
همانطور که بیان شد هر توده­ای می ­تواند بصورت مجموعه ­ای از اشیا یا نمودهای یکنواخت بیان شود که در آن صورت به آن، یک جامعه آماری گفته می­ شود. جامعه آماری مانند مجموعه، یکی از مفاهیم اولیه بوده که آن را تعریف نمی­ کنند، بلکه توصیف می­ شود. به این ترتیب، به مجموعه ­ای از اشیا یا نمودهایی که در یک یا چند خاصیت مشترکند، می­توان عنوان جامعه آماری داد (صفاری و همکاران، ۱۳۸۴، ۵۱).
از آن جا که جوامع آماری از حجم و وسعت جغرافیایی زیادی برخوردارند و محققان نمی­توانند به تمام آنها مراجعه کنند، بنابراین ناگزیر به انتخاب جمعی از آنها به عنوان نمونه و تعمیم نتایج آن به جامعه مورد مطالعه هستند. بنابراین نمونه را می­توان بدین صورت تعریف نمود:
«نمونه عبارت است از افراد جامعه که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته، معرف جامعه بوده و از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار باشد» (حافظ نیا،۱۳۷۷؛ ۱۲۱).
با عنایت به حجم پایین جامعه آماری، نمونه گیری به روش سرشماری انجام شد.
۳-۴- متغیرهای مستقل و وابسته
متغیر وابسته، متغیری است که هدف محقق تشریح یا پیش بینی تغییرپذیری رد آن است. با تجزیه و تحلیل متغیر وابسته و شناسایی عوامل موثر بر آن، می توان پاسخ ها یا راه حل هایی برای مساله شناخت (Sekaran, 1992).
متغیر مستقل متغیری است که روی متغیر وابسته به صورت مثبت یا منفی تاثیر می گذارد (سکاران ،۱۳۸۱؛ ۷۰).
در پژوهش حاضر، متغیرهای کارایی کسب و کار الکترونیکی، نوآوری کسب و کار الکترونیکی، قابلیت ارائه ارزش توسط شرکای تجاری و تحکیم ارتباط با مشتریان و شرکای تجاری به عنوان متغیرهای مستقل و موفقیت کسب و کار الکترونیکی بعنوان متغیر وابسته در نظر گرفته خواهند شد.
۳-۵- روش تحقیق
محقق پس از تهیه و تنظیم موضوع تحقیق باید در فکر انتخاب روش تحقیق باشد. هدف از انتخاب روش تحقیق، این است که مشخص گردد برای بررسی موضوعی خاص چه روش تحقیقی لازم است و محقق چه روش یا شیوه­ای را اتخاذ کند تا او هرچه دقیق­تر و سریعتر به پرسش یا پرسش­های مورد نظر دست یابد.
با توجه به این که تحقیق حاضر، به جمع­آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه ­ها یا پاسخ به سوال­های مربوط به وضعیت فعلی می ­پردازد، لذا روش تحقیق به کار رفته در این طرح، توصیفی از نوع پیمایشی است.
“تحقیق توصیفی” شامل مجموعه روش­هایی است که هدف آنها توصیف کردن شرایط یا پدیده­های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می ­تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری­دادن به فرایند تصمیم ­گیری باشد (سرمد و همکاران، ۱۳۸۵؛ ۸۱).
همچنین پژوهش حاضر بر مبنای هدف، پژوهشی کاربردی محسوب می­ شود. زیرا به کاربرد دانش ایجاد شده درعمل کمک می­ کند.
۳-۶- روش گردآوری اطلاعات
مرحله گردآوری اطلاعات، آغاز فرایندی است که طی آن محقق یافته­ های میدانی و کتابخانه­ای را گردآوری می­ کند و به روش استقرایی به طبقه ­بندی و سپس تجزیه و تحلیل آنها می ­پردازد و فرضیه ­های تدوین­شده خود را مورد ارزیابی قرار می­دهد و در نهایت حکم صادر می­ کند و پاسخ مساله خود را به اتکای آنها می­یابد، به عبارتی محقق به اتکای اطلاعات گردآوری شده واقعیت و حقیقت را آن طور که هست، کشف می­نماید. بنابراین اعتبار اطلاعات اهمیت زیادی دارد. زیرا اطلاعات غیرمعتبر مانع از کشف حقیقت و واقعیت می­گردد و مساله موردنظر به درستی معلوم نمی­گردد (حافظ نیا، ۱۳۷۷؛ ۱۶۲).
۱-۷-۳- روش کتابخانه­ای
از این روش برای جمع­آوری اطلاعات در زمینه ادبیات و پیشینه تحقیق استفاده گردید. لذا با مطالعه کتاب­ها، مقالات و تحقیق­های دیگر پژوهشگران و جستجو در اینترنت، اطلاعات مورد نظر، جمع­آوری گردید.
۲-۷-۳- روش میدانی
از آنجایی که پژوهش حاضر از نوع توصیفی می­باشد، همچون بسیاری از مطالعات توصیفی مشابه برای جمع­آوری اطلاعات موردنظر در آزمون فرضیه ­ها از پرسشنامه و مصاحبه استفاده گردیده است.
به­ طور معمول چهار ابزار عمده برای جمع­آوری داده ­ها وجود دارند؛ هریک از این ابزار، خود شامل انواعی هستند که کاربرد­های ویژه­ای برای تحقیقات خاص دارند؛ این ابزارها عبارتند از:
۱-۲-۷-۳- بررسی مدارک و اسناد
الف– داده ­های موجود در اسناد تحقیقات گذشته
ب– آمار­های رسمی
ج– آمارهای غیر­رسمی