شناخت بی طرفی پوشش اخبار در خصوص جبهه­ها و احزاب

شناخت متنوع­تر بودن یا نبودن اخبار واحد مرکزی خبر نسبت به باشگاه خبرنگاران جوان

فصل دوم
تدارک نظری تحقیق
مقدمه:
انتخابات یکی از مولفه های مشارکت سیاسی و شرایط تحقق مردم سالاری است، به­ طوری که محور اصلی مشارکت سیاسی، مشارکت­های انتخاباتی است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، زمینه­ مشارکت مردم در عرصه ­های گوناگون به ویژه در عرصه­ سیاسی و در فرایند تصمیم­گیری، سیاست گذاری و اداره جامعه فراهم شد. به طور متوسط هر سال در کشور یک انتخابات برگزار گردیده است. همواره مشارکت انتخاباتی ملت ایران برای نظام پشتوانه جدی به شمار آمده است.
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای -مدظله العالی- در خطبه های روز عید سعید فطر سال۸۸ با اشاره به اینکه انتخابات، تجلی حضور مردم، مظهر مردم سالاری دینی و ذخیره و پشتوانه امنیت کشور است، تصریح کردند که آحاد مردم، مسئولان و فعالان سیاسی باید از انتخابات به عنوان نعمتی الهی پاسداری کنند و هوشیارانه مراقب چالش های ضد امنیتی و تلاش­ های دشمنان باشند. تاًکید معظم له، بر چالش­های امنیتی در انتخابات پیش رو ناظر بر تحولات پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ و شرایط حساس کشور و منطقه بوده است.
متأسفانه در انتخابات دهم ریاست جمهوری ناخواسته فضایی از طرف رسانه ­های خارجی بر کشور مبنی بر شبهه افکنی در نتیجه انتخابات ایجاد شد که دولت های غربی به ویژه آمریکا، زمانی که شاهد صحنه هایی از اغتشاش و بی نظمی در برخی نقاط کشورمان به ویژه در تهران بوده اند، با تمهیدات قبلی رسانه ­ها و سرویس های جاسوسی خود را در چارچوب رهیافت فروپاشی از درون و براندازی نرم بسیج کردند. و تلاش سازمان یافته­ای برای به چالش کشیدن حماسه حضور بی بدیل۴۰ میلیونی ملت ایران آغاز گردید.
آنها بر این باور بودند که حوادث پس از انتخابات؛ اعتماد ملی، مشروعیت، کارآمدی و انسجام بین مردم و حکومت را کاهش داده است و اعتراض شماری از مردم به نتایج انتخابات را نشانه این شکاف دانستند و بر این باور بودند که با کپی برداری از الگوی کودتاهای مخملین بتوانند امنیت و ثبات سیاسی کشور را هدف قرار داده و انتخابات در ایران را که بیش از سه دهه مظهر مشارکت ملی، اعتماد ملی، کارآمدی نظام و در نهایت مردم سالاری دینی بوده، به چالش امنیتی تبدیل و شرایط را برای فروپاشی از درون فراهم کنند. با توجه به اینکه چالش های امنیتی انتخابات می تواند، به اهداف مرجع در امنیت نرم از جمله؛ روحیه ملی، اعتماد، مشارکت، انسجام، افکار عمومی، توان سیاسی و… را آسیب برساند. در این چارچوب و باتوجه به شرایط پیچیده و حساس کشور در آستانه انتخابات مجلس نهم؛ مقام معظم رهبری برای مراقبت از امنیتی نشدن انتخابات تأکید نموده اند.
در این پژوهش تلاش برآن شده است تا اخبار پخش شده در خصوص انتخابات مجلس نهم اسفند ماه سال ۹۰ طی شش ماه از لحاظ ارزش های خبری، منابع خبری و سبک های خبری بررسی شود.
۱-۲- بخش اول: تاریخچه موضوع:
۱-۱-۲- اختراع تلویزیون در دنیا و شروع کار آن در ایران:
تکنولوژی همیشه نقش حیاتی در پیشرفت تلویزیون به عنوان یک رسانه قدرتمند داشته است. مخترعین و مکتشفین بسیاری از سرتاسر جهان در پیشرفت این رسانه سهیم هستند.تا دهه ۱۸۷۰ ترکیبی از تلفن، ضبط صوت و پیشرفت­های وسیع عکاسی پایه­ این علاقه به دگرگونی تصاویر شنیداری و دیداری همزمان قرار گرفت.
در سال ۱۸۸۴ پاول نیپکو- مخترع آلمانی- یک صفحه حلزونی اختراع نمود که تصاویر را نمایش می­داد. او به وسیله تعویض سریع تصویر به تصور حرکت و انتقال آن از طریق مدارهای الکتریکی از یک فرستنده به گیرنده دست یافت.
در سال ۱۹۲۶ یک مخترع اسکاتلندی با نام “جان لوجی” وسیله ای اختراع کرد که این سیستم اساس اولین پخش تلویزیونی منظم از بنگاه سخن پراکنی انگلستان شد.
فکر راه اندازی تلویزیون در ایران، به سال ۱۳۳۵ برمی گردد. نخستین بار در سال ۱۳۳۵ فردی به نام کازرونی، پیشنهاد تأسیس تلویزیون را داد که رد شد. در سال ۱۳۳۷، مجلس وقت قانونی تصویب کرد که دولت با نظارت وزارت پست و تلگراف، می تواند فرستنده هایی در تهران نصب کند که این فرستنده ها در ۱۱ مهرماه ۱۳۳۷ در ساعت ۱۷ عصرافتتاح و تلویزیون در ایران تأسیس شد. (کیا، ۱۳۷۸: ۲۳۰و۲۳۱)

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

بخش دوم:

انتخابات و وظایف رسانه تلویزیون
رسانه‌ها و خصوصاً رسانه تلویزیون نقش مهمی در آگاهی دادن و تشویق مردم برای حضور در پای صندوق‌های رأی دارند. رسانه‌ها می‌توانند در ابعاد مختلفی در این زمینه فعالیت‌ کنند و اثرات حضور مردم در انتخابات را در توسعه و پیشرفت کشور تبلیغ کنند، زیرا این امر یکی از رسالت‌های اصلی ژورنالیزم نیزمی­باشد.
روش‌های مهمی که در هنگام اطلاع‌رسانی برای سمت‌دهی افکار عامه به سوی انتخابات باید مد نظر گرفته شود، به گونه‌ی زیر است:
– رعایت اصل توازن و بی‌طرفی
– دقت و نظارت
– فضاسازی هدف­مند و مثبت (به نفع مردم)
– پوشش گسترده
رسانه‌ها در زمینه جلب مشارکت عمومی در انتخابات و پخش فرهنگ انتخابات از سازمان دهی خوبی برخوردارنیستند، زیرا از آن جایی که در کشور ما تلویزیون نقش پررنگی در جلب مشارکت مردم در انتخابات دارد و باید مراقب بود که دچار جانب­داری مشخص نشود. رادیو و تلویزیون دولتی هر یک دارای خط مشی مشخص خویش هستند که هر کدام در اشاعه­ی تبلیغات انتخاباتی بر اساس سیاست و خط مشی خویش عمل می­ کنند.
در واقع رسانه‌ها در پوشش خبری، افزایش مشارکت مردمی، پویش سیاسی و نظارت بر سلامت انتخابات، حضوری موثردارند و بخشی از واقعیت جهان رسانه‌ای شده معاصر را بازنمایی می­ کنند.(شاکر، ۱۳۸۴: ۱۹۳- ۲۰۳)
در کشور ما اگر چه در حال حاضر با حجم در خور توجهی از رسانه های نوشتاری رو به رو هستیم، واقعیت این است که بیشترین سهم اثر گذاری متعلق به تلویزیون است. در این میان، تعلق رسانه های فراگیر به حوزه های ملی و حکومتی و استفاده آن ها از درآمدهای عمومی و بیت المال، رفتار بی­طرفانه رسانه را در حوزه­­های گوناگون خبری و سیاسی و به­ویژه حوزه­ انتخابات می­طلبد. مدیران و منتسبان به تلویزیون، برای پرهیز از شائبه جانب­داری از گروه­های مختلف، نباید در محافل تبلیغاتی و انتخاباتی شرکت کنند.
در دوران فعالیت های انتخاباتی که مهم­ترین زمان فعالیت احزاب است، بهره­مندی از رسانه ­های عمومی، به ویژه رادیو و تلویزیون، بیش از گذشته اهمیت می­یابد و تلویزیون باید بسترساز تجلی این حضور باشد.
تلویزیون می ­تواند با ایجاد فضاهای مناظره­ای، طرح مطالبات واقعی مردم، بیان پرسش­های افکار عمومی، بیان شفاف دیدگاه ­های گروه ها، شخصیت ها و نامزدها، نشان دادن جایگاه و تأثیر آینده منتخبان در زندگی ملموس مردم، ایجاد فرصت­هایی برابر برای بیان دیدگاه ها و برنامه های نامزدها و احزاب و روش­هایی از این دست، شور و نشاط و تحرک انتخاباتی را در مردم ایجاد کند و البته باید قضاوت نهایی درباره کاندیداها را بر عهده مردم بگذارد.
اندیشمندان ارتباطات معتقدند که مطالعه در وسایل ارتباط جمعی می ­تواند شامل مطالعه روی پیام دهندگان، پیام، وسایل انتقال پیام، مخاطبین و آثار اجتماعی پیام پایه گذاری شود؛ چرا که این مقولات هر یک عناصر تشکیل دهنده نظام ارتباطات هستند. (سایت نور پرتال، ۲۲۸۲۴)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۱-۲-۲- کارکرد تلویزیون در انتخابات:
تلویزیون در کسب و حفظ قدرت سیاسی و ایجاد رابطه­ بین حکومت و مردم و تأثیرگذاری بر افکار عمومی نقش تعیین کننده ای دارد، به ویژه جایگاه خبری تلویزیون بسیار مهم است.
حداقل تا اوایل دهه ۱۹۸۰ خصوصیات سنتی تلویزیون مانند آنچه در زیر می ­آید نقش برجسته ای در فعالیت های سیاسی به تلویزیون می­داد:
– تأکید بر نظام دسترسی جامع و ارائه خدمات به صورت رایگان و در دسترس همه
– فراهم کردن پوشش جامع برای همه ذائقه­ها و علاقه مندی­ها از جمله هر چیزی از درام تا اخبار تا ورزش و آموزش
– تنوع تکثرگرا شامل برنامه سازی برای اقلیت­های زبانی، نژادی، فرهنگی یا سیاسی
– ایجاد احساس وظیفه فرهنگی برای ارتباطات ملی با هنرهای محلی
– غیر تجاری گرایی به معنای عمومیت پرداخت حتی از طریق حق عضویت های مجاز
– استقلال سیاسی از دولت؛ اگر چه این مورد در بین سیستم ها متفاوت است.
با وجود بحث های مربوط به نقش­های سیاسی برجسته تلویزیون، مطالعات گسترده­ای نیز توان این رسانه را در ارائه آگاهی درباره رویدادهای عمومی و سیاسی به شهروندان و سایر کارکردهای سیاسی آن به چالش کشیده­اند. این دسته از مطالعات بیش از همه تحت عنوان فرضیه برتری چاپ صورت گرفته است. مطالعاتی در آمریکا نشان می­دهد که خصوصیات ساختاری رسانه های چاپی، برای آگاهی مبارزاتی به ویژه برای به­دست آوردن اطلاعات دقیق درباره موضوعات سیاسی، سیاست­گذاری احزاب و اسناد دولتی، روزنامه ها را موثرتر از رسانه ­های دیداری- شنیداری می­سازد. این مطالعات اغلب نتیجه گرفته­اند که به دلیل خصوصیات ساختاری هر رسانه، خواندن نشریات چاپ شده به طور کلی، پیشگویی کننده بهتر دانش سیاسی دقیق و آگاهی از موضوعات سیاسی نسبت به تماشای اخبار تلویزیون است.
در نهایت این طور می­توان نتیجه گیری کرد که در دنیای امروز، تبلیغات سیاسی در کسب و حفظ قدرت سیاسی نقش عمده­ای دارد. هدف از تبلیغات سیاسی تأثیر در عقاید و افکار افراد و جلب اعتماد و اعتقاد آنان و ایجاد همکاری و هماهنگی عمومی است. درباره آثار تبلیغات و چگونگی تأمین هدف­های آن، نظرات مختلفی وجود دارند. برخی معتقدند که از طریق تبلیغات سیاسی می­توان در افکار عمومی نفوذ گذاشت و آن را هدایت نمود و بعضی اعتقاد دارند که به کمک تبلیغات نه تنها می­توان در افکار عمومی تأثیر نهاد و آن را هدایت کرد، بلکه آن را ایجاد هم می­توان نمود.
تجربه نشان داده است که تبلیغات در مبارزات سیاسی کشورهای غربی نقش مهمی دارد و بسیاری از احزاب، تنها به کمک تبلیغات ماهرانه خود می­توانند در انتخابات پیروز شوند و به حکومت برسند. البته تأثیر تبلیغات با توجه به وضع اجتماعی افراد، علاقه و عدم علاقه آنان به سیاست، سنت­های ملی و مذهبی متفاوت است. در عصر حاضر، به علت شرایط خاص زندگی گروهی اجتماعات، چون بین مسوولان حکومتی و افراد عادی، ارتباط و همبستگی وجود ندارد، تبلیغات زمینه نفوذ روانی مساعدی را دارا است. ولی باید در نظر داشت که اگر چه نمی­توان به وسیله تبلیغات افراد را تهییج نمود و برای مدتی با شعارهای فریبنده اغوا کرد، ولی به طور دائم نمی­توان پندارهای آنان را در مسیر معینی نگه­داشت.
در واقع اهمیت یافتن نقش رسانه ها و ضرورت دریافت اخبار و اطلاعات از رسانه ها در ۲۰ سال اخیر در دوران مبارزات انتخاباتی، این مبارزه را به مبارزه ارتباطاتی تبدیل کرده است.
۲-۲-۲- انتخابات و وظایف رسانه ها
رسانه ها و به­ویژه رسانه های رسمی در همه موارد کاربردشان به رعایت اصول و انجام وظایفی ملزم هستند که پایبندی به آنها، به­ویژه در دوران مبارزات انتخاباتی و برگزاری انتخابات اهمیت دارد. لزوم رعایت اخلاق رسانه­ای و تلاش برای مشارکت حداکثری مردم در انتخابات، مهم ترین مواردی است که می­توان در این زمینه برشمرد.
موارد زیر را می توان از جمله راهکارهایی دانست که می­توانند در جلب مشارکت هر چه بیشتر مردم به حضور در صحنه انتخابات در ایران مؤثر باشند:
۱٫ بالا بردن امید مردم به اثر گذاری آرا؛
۲٫ رضایت­مندی مردم؛
۳٫ انتخابات سالم و قانون­مند؛
۴٫ مشارکت فعال گروه­های مرجع( دانشگاهیان، روشن­فکران، روحانیان و به طور کلی قشر تحصیل کرده)؛
۵٫ وفاق و همدلی میان مسئولان و گروه­های سیاسی؛
۶٫ کارآمدی و گسترش خدمات به مردم؛
۷٫ برنامه محوری به جای شخص محوری. (شاکر، ۱۹۳و ۲۰۲)
لاسول۱ در مقاله “ساخت و کارکرد ارتباطات در جامعه ” وظایفی را برای وسایل ارتباطی برشمرد. به نظر وی این وسایل باید به حراست از محیط اجتماعی، همبستگی بین اجزای جامعه در پاسخ به نیازهای محیطی و انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر کمک کند. مرتن۲ و لازارسفلد۳ به عنوان پیشگامان تحقیق در وسایل ارتباط جمعی و آثار و کارکردهای آنان براین اعتقادند که وسایل ارتباط جمعی دارای نقش­هایی چون وظیفه اخلاقی در حمایت از هنجارهای اجتماعی و امکان اعطای پایگاه اجتماعی هستند که با دادن معروفیت به اشخاص و گروه­ها به آشکار کردن یا ارتقای آنها می­پردازند. همچنین آنها می­توانند حامل برخی وظایف نامطلوب نظیر تخدیر اجتماع یا ایجاد نوعی مشارکت خیالی در واقعیت و در عین حال به جانشینی بر عمل و فعالیت های اجتماعی باشند (ساروخانی،۱۳۸۳: ۸۳).
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­____________________________________________
۱٫ Loswell
۲٫Morton
۳٫Lazaresfield
در همین راستا دکتر معتمدنژاد معتقد است که نیازهای روزافزون گروه­های وسیع انسانی به استفاده از وسایل ارتباط جمعی، برای این وسایل وظایف اجتماعی متعددی پدید آورده اند که از جمله آنها وظیفه خبری و آموزشی، وظیفه راهنمایی و راهبری و .. می­باشد. (معتمدنژاد، ۱۳۸۳: ۷-۳))
نظریه‌پردازان و صاحب­نظران ارتباطی برای رسانه‌ها، کارکردها و وظایفی را تبیین کرده‌اند، از جمله این افراد دنیس مک‌کوایل است. مک‌کوایل در کتاب «درآمدی بر نظریه‌های ارتباط جمعی» رسانه‌ها را دارای کارکردهایی می‌داند که از جمله آنها بسیج اجتماعی و سیاسی است که از طریق مطالب و برنامه‌های تولیدی‌شان اتفاق می‌افتد. به طور کلی رسانه‌ها دارای دو وظیفه اجتماعی و سیاسی در حوزه عمومی هستند که هر یک از آنها نیز کارکردهایی دارند. از جمله کارکردهایی که در حوزه اجتماعی قرار دارد، کارکرد اطلاع‌رسانی است که مردم را درباره موضوعات مختلف و گوناگون از جمله طرح‌های ملی و بزرگ و همچنین انتخابات آگاه کنند. البته وظیفه اجتماعی رسانه‌ها مختص به اطلاع‌رسانی نیست. آموزش، شفاف‌سازی، جامعه‌پذیری و… نیز از جمله کارکردهای اجتماعی رسانه‌هاست که در قالب‌هایی نظیر اخبار، برنامه‌های تحلیلی و تفسیری، مجموعه‌های تلویزیونی و مواردی از این دست صورت می‌پذیرد. در مورد وظایف سیاسی رسانه‌ها باید بدانیم که با آمدن فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی انجام این وظیفه نسبت به قبل دشوارتر شده است. از جمله مواردی که ذیل کارکرد سیاسی رسانه‌ها قرار می‌گیرد می‌توان به وظایفی مانند رهبری و جهت‌دهی افکار عمومی اشاره کرد. یکی از عرصه‌هایی که رسانه‌ها از جمله رادیو و تلویزیون می‌توانند وظیفه خود را در آن به‌خوبی ایفا کنند، انتخابات است. رسانه‌ها می‌توانند با اطلاع‌رسانی، آگاهی‌بخشی، تنویر افکار عمومی، شفاف‌سازی، آشنایی شهروندان با حقوق و تکالیفشان در قبال حکومت و نظام سیاسی خود نقش اساسی در مشارکت یا عدم مشارکت مردم در انتخابات داشته باشند. به عبارتی، رسانه‌ها و از جمله رادیو و تلویزیون، می‌توانند در تبلیغ، اقناع و ترغیب شهروندان به حضور یا عدم حضور در انتخابات نقش‌آفرینی کنند. همچنین با انتقال ارزش‌ها و هنجارهای سیاسی، اجتماعی و اعتقادی نقش مهمی در جامعه‌پذیری داشته باشند. در دنیای امروز که عصر اطلاعات و ارتباطات نامیده می‌شود، رسانه‌ها کانال‌هایی هستند که از طریق آنها جریان‌های قدرت دست به اعمال قدرت می‌زنند. از سوی دیگر، رسانه‌ها می‌توانند بستری مناسب برای تعامل شهروندان با حاکمیت و سیاست­مداران باشند تا از یک طرف، حاکمان با نیازها، انتظارات و درخواست‌های شهروندان آشنا شوند و از طرف دیگر، مردم بتوانند از طریق رسانه‌ها بر حاکمان و مسئولان سیاسی اعمال قدرت و نظارت کنند. به طور کلی می‌توان وظیفه رسانه‌ها را بسیج مخاطب و تبدیل حالت منفعلانه او به وضعیتی فعالانه و آگاهانه دانست.(مک کوئیل،۱۳۸۵)
رسانه‌ها هم می‌توانند از جمله عوامل مؤثر بر انگیزه‌بخشی برای شرکت در انتخابات باشند و هم از جمله عوامل بازدارنده از شرکت در انتخابات. بر اساس نتایج تحقیقاتی که در نهادها و مراکز علمی مانند دانشگاه‌ها صورت پذیرفته است رسانه‌هایی مانند تلویزیون در این زمینه نقش مهم‌تری داشته‌اند و از این روست که می‌بینیم در کشورهای مختلف به آن اندازه که به تلویزیون بها می‌دهند به رسانه‌هایی مانند مطبوعات اهمیت نمی‌دهند. رادیو و تلویزیون می‌توانند جریان‌ساز باشند و در رویداد مهمی همچون انتخابات موجب پیروزی یا شکست گروه یا جریانی بشوند. البته در همین جا باید تأکید کنم که رسانه‌ها فقط یکی از عوامل بسیار مؤثر در انتخابات هستند.