a:تولید گاز بخش محلول
b: تولید گاز بخش غیرمحلول
c: نرخ تولید گاز
و t: زمان تخمیر می باشد.
اطلاعات حاصله نیز درقالب طرح کاملاً تصادفی با ۳ تیمار و ۳ تکرار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مدل تجزیه واریانس به کار رفته به صورت زیر بود:
Y_ij = µ+T_i+e_ij
در این مدل Y_ij = مقدار هر مشاهده، µ = میانگین کل، T_i = اثر تیمار و e_ij = خطای آزمایشی می باشد. در تمامی موارد مقایسه میانگین ها با روش دانکن و فرض خطای کمتر از ۰۵/۰ انجام شد. برای تجزیه و تحلیل همه داده ها از نرم افزار SAS ویرایش ۹ استفاده شد (اقبال سعید و همکاران، ۱۳۸۶).

در پایان همبستگی بین تجزیه پذیری به روش in situ و داده های تولید گاز بوسیله نرم افزار Excel (2002) محاسبه شد.
۲-۵-۳- تعیین خوشخوراکی چین های مختلف یونجه:
سه چین مختلف یونجه از نظر ارزش STIR (گرم خوراک مصرفی در هر دقیقه) که به عنوان معیار خوشخوراکی است با هم در سه تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند (براند^۱، ۱۹۹۲) . در این روش از ۳ راس گوسفند نر اخته نژاد قزل (۶/۲ ±۴۹ کیلوگرم) استفاده شد. گوسفندان به مدت دو هفته در داخل محل های تعبیه شده قرار گرفتند. در طول این مدت جیره غذایی در حد نگهداری به نسبت ۶۰ درصد علوفه یونجه و ۴۰ درصد کنسانتره به صورت دو وعده در روز در اختیار دام ها قرار گرفت. قبل از شروع آزمایش، ۲۵ درصد جیره غذایی به مدت یک ساعت در اختیار گوسفندان قرار داده شد. پس از اتمام یک ساعت خوراک باقی مانده برداشته شد. سپس حیوانات به مدت ۴ ساعت در حالت گرسنگی قرار گرفتند. با خاتمه ۴ ساعت گرسنگی، یونجه چین اول به مقدار ۱۰۰ گرم و به مدت ۵ دقیقه در اختیار هر سه راس گوسفند قرار گرفت و در خاتمه ۵ دقیقه مقدار پس مانده چین اول از جلوی هر کدام از گوسفندان جمع آوری و سپس توزین گردید. دوباره به هر حیوان در حدود ۲۰ دقیقه گرسنگی داده شد. سپس یونجه چین دوم به مدت ۵ دقیقه و به اندازه ۱۰۰ گرم در اختیار هر سه راس گوسفند قرار گرفت. با خاتمه ۵ دقیقه میزان پس مانده چین دوم از جلوی گوسفندان جمع آوری و هر کدام بطور مجزا توزین شدند. برای یونجه چین سوم نیز به همان شکل چین دوم عمل شد. لازم به ذکر است در مربع های بعدی ترتیب تغذیه چین های یونجه در مراحل بعد از گرسنگی تغییر یافت. در نهایت با بهره گرفتن از وزن پس مانده هر گونه از طریق رابطه زیر ارزش STIR برای هر نمونه تعیین گردید.
STIR = W₁ – W₂ / T
W₁ = وزن اولیه خوراک (۱۰۰ گرم از هر چین یونجه که در اختیار هر راس گوسفند قرار می گیرد).
W₂ = وزن پس مانده یونجه پس از ۵ دقیقه تغذیه گوسفندان.
Brundu-1
T = مدت زمانی است که هر چین یونجه در اختیار حیوانات قرار می گیرد (بر حسب دقیقه).
برای تجزیه آماری داده های بدست آمده در این روش از طرح چرخشی مربع لاتین استفاده شد که مدل آماری طرح در زیر آمده است. برای مقایسه میانگین ها در همه چین ها از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح ۰۵/۰ استفاده شد.
Y_ij(k)m = µ + SQ_m + P(SQ)_im + A(SQ)_jm + T_(k) + e_ij(k)m
Y_ij(k)m= میزان خوشخوراکی تعیین شده برای دوره i اٌم، حیوان j اٌم، k اٌمین تیمار در مربع m اٌم. SQ_m= اثر m اٌمین مربع. P(SQ)_im= اثر دوره i اٌم در داخل m اٌمین مربع. A(SQ)_jm= اثر j اٌمین حیوان در m اٌمین مربع. T_(k)= اثر k اٌمین چین یونجه. e_ij(k)m= اثر خطای تصادفی با میانگین صفر و واریانس^۲∂
۳-۱- ترکیبات شیمیایی چین های یونجه:
فصل سوم:نتایج و بحث
داده های جدول ۳-۱ میانگین مواد مغذی اندازه گیری شده در مواد خوراکی مورد آزمایش را نشان می دهد. از لحاظ ماده خشک، یونجه چین سوم بیشترین درصد (۶۲/۹۳) و یونجه چین یک کمترین درصد ماده خشک را دارا بودند (۵۶/۹۱) که با داده های گزارش شده توسط تقی زاده و همکاران (۱۳۸۲) برای یونجه (۹۳%)، داده های ریبریو و همکاران^۱ (۲۰۰۵) (۵/۹۱ درصد) داده های عبدی و همکاران (۱۳۸۴) برای ماده خشک یونجه (۳۹/۹۱%) و نیز مقادیر گزارش شده توسط تقی زاده و همکاران^۲ (۱۳۸۰ و ۲۰۰۵)، به ترتیب ۶۳/۹۲ و ۰۰/۹۳ درصد مشابه بودند. از نظر ماده خشک کمی بیشتر از داده های مربوط به یونجه در جداول NRC (3/90%) با شماره بین المللی “۰۲۳-۰۰-۱” بود (نیکخواه و امانلو، ۱۳۸۱). و نیز مقادیر ماده خشک بدست آمده برای چین های مختلف یونجه نسبت به مقادیر ماده خشک گزارش شده در جداول AFRC(1997) که برای یونجه خشک شده مقدار ۵/۸۹% و همچنین کلین چیت و همکاران^۳ (۲۰۰۷) (۱/۸۹ درصد) تراتر و همکاران^۴ (۲۰۰۱) (۷/۸۹ درصد) بیشتر بودند. یونجه های مورد مطالعه در این تحقیق در مقایسه با داده های گزارش شده توسط فوستر و همکاران^۵ (۲۰۰۷) (۷۱/۹۵ درصد) کمترین مقدار را دارا بودند . از نظر درصد پروتئین خام یونجه چین سوم با (۴۴/۱۵) درصد و یونجه چین دوم با (۶۳/۱۳) درصد بترتیب دارای بیشترین و کمترین مقدار پروتئین خام بودند. با داده های مربوط به یونجه در جداولNRC (1989 ) (2/19) با شماره بین المللی “۰۲۳-۰۰-۱” مشخص گردیده از نظر پروتئین خام کمتر بودند. همچنین مقادیر پروتئین خام بدست آمده برای چین های مختلف یونجه نسبت به مقادیر پروتئین خام گزارش شده در جداول AFRC (1997) (9/19% )، کلین چیت و همکاران^۱ (۲۰۰۷) (۲/۱۸ درصد) تراتر و همکاران^۲ (۲۰۰۱) (۸/۱۸ درصد) کمترین میزان را دارا بودندهم چنین در مقایسه با مقادیر پروتئین خام یونجه توسط نجف نژاد (۱۳۸۵) در هر چهار مرحله رشد (آغاز غنچه دهی۵۴/۲۳، غنچه دهی کامل۳۳/۲۳ آغازگلدهی۱۴/۲۳ و گلدهی کامل۳۷/۲۱)، داده های فرستر و همکاران^۳ (۲۰۰۷) (۷۹/۱۹ درصد)، تقی زاده و همکاران (۱۳۸۰) (۶۴/۲۲%) و مطالعه ریبریو و همکاران ^۴(۲۰۰۵) (۲/۲۰ درصد) تفاوت نشان دادند. در مقایسه با مقادیر بدست آمده توسط تقی زاده (۱۳۷۵) برای یونجه خشک (۰۷/۰±۰۱/۱۳) ، هر سه چین برداشت مقادیر بیشتری را نشان دادند. ولی داده های بدست آمده برای پروتئین خام نسبت به داده های گزارش شده توسط تقی زاده و همکاران (۱۳۸۲) برای یونجه (۵/۱۵%)، گزارشات عبدی و همکاران (۱۳۸۴) (۰۳/۱۵%) تقریبا مقادیر مشابهی را داشتند.
Ribeiro et al-1
Taghizadeh et al-2
Kleinschmit et al-3
Trater et al-4
Foster et al-5
در مقایسه داده های بدست آمده در این تحقیق با داده های طباطبایی و همکاران (۱۳۸۴) پروتئین خام گزارش شده برای مرحله شروع گلدهی یونجه برای قسمت های بوته کامل، برگ و ساقه به ترتیب ۰۰/۱۹، ۹۳/۲۷ و ۸۷/۱۰ بود و نیز مقادیر پروتئین خام قسمت های بوته کامل، برگ و ساقه در مرحله گلدهی کامل بترتیب ۰۶/۱۷، ۴۸/۲۶ و ۹۵/۱۰ بود. که تفاوت های موجود در مقادیر پروتئین خام علوفه یونجه را علاوه بر تفاوت در واریته به تفاوت در مرحله بلوغ گیاه و نیز قسمت های مختلف گیاه می توان ربط داد.
از نظر مقدار الیاف خام غیر قابل حل در شوینده خنثی (NDF)، یونجه چین اول با ۶۸/۵۳ درصد و یونجه چین دوم با ۲۸/۴۸ درصد به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار را دارا بودند و همچنین از نظر مقدار الیاف خام نامحلول در شوینده اسیدی (ADF)، یونجه چین اول با ۲۶/۴۴ درصد و یونجه چین دوم با ۸۱/۴۰ درصد به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار را دارا بودند.
Kleinschmit et al-1
Trater et al-2
Foster et al-3
Ribeiro et al -4
مقادیر بدست آمده در این تحقیق در مقایسه با داده های کلین چیت و همکاران^۱ (۲۰۰۷) که برای NDF و ADF به ترتیب مقادیر ۷/۴۴ و ۶/۳۲ درصد را گزارش نموده بودند و نیز نسبت به داده های برودریک و همکاران^۲ (۲۰۰۲) به ترتیب ۵/۴۳ و ۷/۳۴ درصد، بیشترین مقدار را داشتند.
تراتر و همکاران^۳ در سال ۲۰۰۷ مقدار NDF یونجه را ۲/۵۶ درصد گزارش نمودند که کمی بیشتر از داده های بدست آمده در این تحقیق بود.
گرام و همکاران^۴ (۱۹۹۱) مقادیر ADF و NDF را برای یونجه به ترتیب ۰/۲۹ و ۰/۳۹ درصد گزارش نمودند و همچنین دن و همکاران^۵ (۲۰۰۷) برای پارامترهای مذکور به ترتیب مقادیر ۷/۳۳ و ۳/۴۷ درصد را گزارش نمودند که در مقایسه با داده های بدست آمده در این تحقیق،تفاوت نشان دادند.
کاواس و همکاران^۶ (۱۹۹۰) ترکیبات شیمیایی یونجه را در مراحل مختلف رشد فیزیولوژیکی بررسی نمودند. در مطالعه آنان، مقدار پروتئین خام در اوایل گلدهی ۱۷ تا ۱۹ درصد بود که در اواسط گلدهی به ۱۴ تا ۱۶ درصد کاهش یافته و در گلدهی کامل یونجه مقدار پروتئین خام به ۱۱ تا ۱۳ درصد تنزل پیدا نمود. در این مطالعه، مقدار NDF از ۴۰ درصد در اوایل گلدهی به میزان ۶۰ درصد در گلدهی کامل افزایش نمود و همچنین مقادیر ADF از ۳۱ درصد در اوایل گلدهی به ۴۲ درصد در گلدهی کامل افزایش یافت. مرتنز و لوفتن^۷ (۱۹۸۰) مقادیر ماده خشک، پروتئین خام، NDF و ADF یونجه را به ترتیب ۹/۹۱ ، ۴/۱۶ ، ۱/۴۸ و ۳۴.۱ درصد گزارش نمودند که تقریباً با داده های بدست آمده در این تحقیق مطابقت دارد ولی ADF بدست آمده در تحقیق حاضر بیشتر از مطالعه ایشان بود که می تواند به شرایط آب و هوایی و نیز خاک منطقه بستگی داشته باشد.
Kleinschmit et al -1
Broderick et al-2
Trater et al-3
Grum et al-4
Dann et al-5
Kawas et al-6
Mertens & Loften-7
جدول ۳-۱ ترکیبات مغذی خوراک های مورد آزمایش(صددرصدماده خشک)