بنابراین اگر یک مکتب نتواند ارتباط ورابطه را برقرار سازد و اوج نگیرد، در برابر موج تبلیغات فرهنگهای مسلط سرانجام فراموش و نابود خواهد شد. تبلیغ در اسلام نیز موضوعی است که دارای اهمیت ویژه ای می باشد. درک اصول، شرایط، ویژگی ها و ابزار تبلیغ دینی می تواند راه گشای ما در این عصر باشد. پیامبر اکرم (ص) با بکارگیری یک سیره تبلیغی منسجم و هماهنگ بود که توانست ایده های ناب و زلال الهی را به گوش جهانیان برسانند .
نظام جمهوری اسلامی نیز با خمیر مایه اعتقادی و مذهبی پایه ریزی شده و دارای ماهیتی کاملاً دینی است. برهمین اساس ضرورت دارد این ماهیت به طور مستقیم و متناسب با مقتضیات زمانی در تمامی اجزاء و بخشهای نظام و در سطوح جامعه به خصوص سطوح مختلف برنامه ریزی و سیاستگذاری های فرهنگی کشور جریان داشته باشد.
در این میان یک سوال بسیار حائز اهمیت وجود دارد و آن اینکه آیا به تبلیغ دین در برنامه ریزی های فرهنگی کشور توجه شده است و جایگاه تبلیغ دین در این برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های کشور کجاست که باید به آن پاسخ داده شود .
کلیدواژه: تبلیغ، دین، تبلیغ دینی، فرهنگ، سیاست گذاری فرهنگی

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

اهمیت پژوهش :

دین مبین اسلام،آیینی جهانی و جاودانه است وآمده تا رابطه بین خدا، انسان و جهان را تبیین و تنظیم کند. چنین دینی برای تحقق ویژگی هایی که از خاتمیت آن برخاسته، باید تبلیغی نیز باشد و از همه ظرفیتها برای گسترش خود بهره ببرد تا مفاهیم و پیامهای آسمانی آن به همه انسانها برای همیشه و در همه جا برسد و اتمام حجت محقق گردد. برای رسیدن به این هدف باید تمهیدات لازم اندیشیده و ابزارهای مورد نیاز به کار گرفته شود. تبلیغ دین درسیاست ها و برنامه ریزی های کلان فرهنگی کشور توسط مسئولان برنامه ریز کشور یکی از مهمترین تمهیداتی است که باید به آن توجه داشته باشند. لذا این مسئله که میزان توجه مسئولان در برنامه ریزی های فرهنگی کشور به مقوله تبلیغ دین به چه میزان است، انجام این تحقیق را ضروری می نماید.

 

اهداف پژوهش :

دولتها در عصر امروز با توجه به امکانات مادی و انسانی و جایگاه خویش در نظامهای سیاسی حاضر، توانایی بسیار بالایی جهت سرمایه گذاری در بخش فرهنگ، سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی دارند. از طرفی سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران به شدت تحت تأثیر ماهیت اسلامی حکومت قرار گرفته است. نوع نظام سیاسی ، نفوذ علمای دینی، رهبران سیاسی و همچنین مطالبات دینی مردم از حکومت همه از عواملی هستند که بر سیاست گذاری فرهنگی می توانند بسیار تأثیرگذار باشند.

 

هدف اصلی:

هدف اصلی در این پژوهش بررسی جایگاه تبلیغ دین در برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های فرهنگی کشور (پنج برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران و سند چشم انداز بیست ساله) می باشد.

 

اهداف فرعی:

در این تحقیق ضمن بررسی هدف اصلی، اهداف فرعی نیز دنبال می شودکه عبارتند از:
۱) بررسی میزان توجه به حوزه فرهنگ در پنج برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران
۲)بررسی میزان توجه به حوزه فرهنگ در سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران
۳)بررسی میزان توجه به تبلیغ دینی در پنج برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران
۴) بررسی میزان توجه به تبلیغ دینی در سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران
۵) بررسی تطبیقی پنج برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران در بخش فرهنگی و تبلیغ دینی باسند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران
پیشینه تحقیق :
سیاست گذاری فرهنگی مقوله ای جدید در ایران است. در چند سال اخیر تلاشهایی برای عملی کردن فرایند سیاستگذاری صورت گرفته و کتب، پایان نامه هاو مقالات معدودی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. همایش های چندی نیز برگزار شده که در این زمینه کارشناسان به بحث و تبادل نظر پرداخته اند.

 

پایان نامه ها :

ازجمله پایان نامه هایی که به بررسی ساختار برنامه ریزی در ایران پرداخته است می توان به پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد خانم مرجان ذکایی در دانشگاه تهران باعنوان ارزیابی ساختار برنامه ریزی در ایران: با نگاهی به برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اشاره نمود. این تحقیق در ۴ فصل تهیه شده است . پس از مقدمه، در فصل اول چارچوب نظری برنامه ریزی ارائه شده است . در این فصل به جایگاه اقتصاد فرمان در نظامهای اقتصادی و ضرورت برنامه ریزی پرداخته شده است . پس از دریافت ضرورت برنامه ریزی، در همین فصل تعریف برنامه ریزی، انواع برنامه و مراحل برنامه ریزی در چارچوب نظری عنوان شده است . فصل دوم به تاریخچه برنامه ریزی در ایران اختصاص دارد. در این فصل ضمن بیان زمینه های ظهور برنامه ریزی در ایران به بررسی ۵ برنامه عمرانی پیش از انقلاب و برنامه اول توسعه پس از انقلاب پرداخته شده است . تلقی برنامه ریزان از توسعه نیز در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است . فصل سوم به ارزیابی برنامه دوم توسعه اختصاص دارد. این ارزیابی در سه سطح ارزیابی نظام برنامه ریزی، ارزیابی ساختار برنامه ریزی و ارزیابی عملکرد برنامه صورت گرفته است . ارزیابی عملکرد برنامه شامل دو بخش ارزیابی عملکرد اهداف کیفی و ارزیابی عملکرد اهداف کمی است . فصل چهارم، شامل خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادهاست .
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
بررسی برنامه ریزی بخش فرهنگ وهنردربرنامه پنجساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران، عنوان پایان نامه دیگری است که به بررسی نقش هنر و فرهنگ در برنامه اول توسعه پرداخته است. این پایان نامه که توسط ظهور عباسیان در مقطع کارشناسی ارشد و در رشته مدیریت فرهنگی دانشگاه تهران به رشته تحریر در آمده ، استاد حسین عظیمی مسولیت راهنمایی آن را به عهده گرفته است.
عکس مرتبط با اقتصاد
این رساله در ۴ فصل تنظیم گردیده است.در فصل اول نگرش در ارزش های کلی حاکم برنظام وبرنامه ریزی فرهنگی وعملکرداین برنامه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دارد. در فصل دوم بخش های حاکم بر نظام فرهنگی کشور پس از انقلاب اسلامی ایران مورد بررسی قرارگرفته وفصل سوم پایان نامه به چگونگی شکل گیری برنامه اول توسه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران اختصاص یافته است. درنهایت فصل چهارم این پایان نامه اختصاص به بخش فرهنگ وهنر در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران دارد.

 

کتاب ها :

در زمینه سیاستگذاری فرهنگی می توان به کتاب «سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی در ایران» به قلم دکتر پرویز اجلالی (۱۳۷۹) اشاره کرد وی در این کتاب با بررسی مفهوم فرهنگ از دیدگاه خرد و کلان کار خویش را آغاز نموده و سپس بصورتی مختصر به بحث درباره توسعه و فرهنگ و توسعه فرهنگی پرداخته است. سلسله مباحثی درباره سیاستگذاری فرهنگی و برنامه ریزی فرهنگی و همچنین روش تدوین برنامه توسعه بخش و یک سری پیوست مطالب بعدی کتاب را شکل می دهند.
کتاب«اصول و مبانی سیاست فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران» که به کوشش رسول حسین لی (۱۳۷۹) به زیور طبع آراسته شد در همین زمینه است. این کتاب با بحث روش مطالعه سیاستهای فرهنگی یک کشور آغاز می شود و سپس آقای حسین لی پیش نویس پیشنهادی اهداف، اصول و سیاستهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را آورده و در ادامه اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را می آورد. در ادامه پنج مقاله از پنج نفر از کارشناسان در این زمینه درباره ضرورت برنامه ریزی و سیاست گذاری بخش فرهنگ، امکان پذیری برنامه ریزی فرهنگی، بررسی تطبیقی شاخص های فرهنگی ایران با سایر کشورهای جهان، باورهای فرهنگی مناسب توسعه ایران و روند مسائل فرهنگی کشور آورده شده است.
کتاب «فرهنگ، سیاست و توسعه در ایران امروز» (۱۳۷۹) مجموعه مقالاتی است که در گردهمایی ساماندهی فرهنگی کشور ارائه گردیده اند. این کتاب مجموعه سی مقاله از سی نویسنده مختلف و در زمینه های مختلفی با موضوعاتی چون توسعه و فرهنگ، قانونمندی فعالیتهای فرهنگی، مساله شناسی در حوزه فرهنگ، فرهنگ ما و تجربیاتی از برنامه ریزی، اقتصاد فرهنگ، فرهنگ مصرف، دین و برنامه ریزی، دین و ساماندهی فرهنگی، منهیات فرهنگی و … می باشد.
در سال ۱۳۸۲ توسط انتشارات مرکز بازشناسی اسلام و ایران به اهتمام دکتر مجید وحید نیز کتابی با عنوان«سیاستگذاری و فرهنگ در ایران امروز» به زیور طبع آراسته گردید. در این کتاب که متشکل از مجموعه مقالاتی است که موضوعات متعددی در زمینه فرهنگ پرداخته شده است مانند، سیاستگذاری فرهنگی، سیاستگذاری اقتدارگرایانه و دموکراتیک فرهنگی، سیاست پذیری فرهنگ، چالشهای سیاستگذاری فرهنگی، آسیب شناسی فرهنگ و …

 

سوالات تحقیق :

در این پژوهش به دنبال پاسخ به یک سوال اصلی وچندسوال فرعی هستیم که عبارتنداز :

 

سوال اصلی :

آیادرپنج برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی کشور وسندچشم انداز بیست ساله به تبلیغ دینی توجه شده است؟

 

سوال های فرعی :

۱) آیا در پنج برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران به بخش فرهنگی توجه شده است؟
۲)آیادر سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران به بخش فرهنگی توجه شده است؟
۳) آیا تبلیغ دینی در پنج برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته است؟
۴) آیا تبلیغ دینی در سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته است ؟
۵)ازچه الگویی برای تدوین بخش فرهنگ پنج برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی کشور استفاده شده است؟
۶)در پنج برنامه توسعه کشوروسندچشم انداز بیست ساله چه رویکردی نسبت به دین و فرهنگ وجود دارد؟

 

 

 

فصل دوم :

مرور مبانی نظری، پیشینه وسوالات تحقیق

 

مقدمه :

در گذشته آگهی تنها به منظور اعلان یا مطلع کردن عامه مردم به کار می رفت که به اشکال مختلف از جمله «جارزدن» در اماکن عمومی، «نصب اعلانات دولتی» در معابر و یا «چاپ آگهی» در مطبوعات، در تاریخ ضبط شده است. در دنیای امروز که عصر تولید انبوه و مصرف نام گرفته، بخش مهمی از هدف تبلیغات، مطلع کردن مردم از تازه های تولید است و تبلیغات،کوششی کم و بیش نظامند برای تحت تأثیر قرار دادن عقاید، نگرشها و یا رفتارهای دیگران با بهره گرفتن از نمادهایی چون کلمات، اشارات ، پلاکاردها، بناهای یادبود، موسیقی، لباس، آرایش مو، نشانه ها، طرح های روی سکه ها، تمبرهای پستی و نظایر آنهاست. وجه تمایز عمده تبلیغات با گفت و گوهای معمولی و تبادل آزادانه عقاید، تأکید به نسبت بالا بر هدفمندی و قابلیت نفوذ فعالیتهای تبلیغاتی است. به بیان روشن تر، مبلغ، هدف یا اهدافی خاص را دنبال می کند و برای دستیابی به این اهداف، در بیان حقایق، بخشها و نمادها به گزینش می پردازد و راه و روشی را برمی گزیند که بیشترین میزان تأثیر را به همراه آورد.
امروزه تبلیغات جزء لاینفک اجتماع در کشورهای توسعه یافته و جهان سوم بشمار می رود و ریشه های نفوذ تبلیغات را می توان در همه عرصه های زندگی بشر امروز اعم از: هنر، فن آوری، تولید و حتی سیاست و … دید. تبلیغات یک ابزار مهم ارتباطی و ترویجی است و یکی از مهمترین ابزارها برای تأثیرگذاری بر رفتار خریداران احتمالی می باشد.گستره وسیعی از نهادها، مؤسسات و شرکتها، از شرکتهای بزرگ چند ملیتی تا خرده فروشی های کوچک، جهت ارائه نگرش یا سیاست ها و یا به فروش رساندن کالاها و محصولات خود بر تبلیغات تکیه دارند .
افزایش روز افزون هزینه های تبلیغاتی مؤسسات و شرکتها نشان دهنده افزایش اهمیت تبلیغات می باشد. هر یک از ما روزانه خواسته یا ناخواسته در معرفی حجم عظیمی از تبلیغات هستیم . بنابراین شناخت علمی و صحیح تبلیغات و انواع آن و نقش ها و شیوه های تبلیغاتی لازم و ضروری به نظر می رسد .
تبلیغات به این مفهوم است که توجه مخاطب هدف به یک پیام خاص جلب شود، که توسط تبلیغ کننده یا همان منبع پیام ارائه می شود. در این مفهوم، تبلیغات جلب توجه افراد به سمت محصولات، خدمات و ایده های شرکت و یا مؤسسات می باشد. امروزه کارکرد تبلیغات در مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز به شدت اهمیت یافته و این موضوع نیز مؤکد اهمیت علم تبلیغات است .

 

تعریف تبلیغات :

تعاریف متعددی از تبلیغات در زبانها و فرهنگهای مختلف ارائه شده است. به عنوان مثال در لغت عرب «تبلیغ » به معنای دعوت، اعلام و دعایه استعمال می گردد، در فرهنگ غربی معمولاً واژه پرو پاگاندا [۱] مورد استفاده قرار می گیرد. معنی کلی و وسیع پرو پاگاندا، پخش کردن و افزودن است .
ساده ترین تعریف از تبلیغات توسط دکتر دانیل استاریچ ارائه شده است، مبنی بر اینکه :
آگهی نمایشی است که به وسیله یک شخص یا یک مؤسسه معین انتشار می یابد و هدف آن نفوذ در عقاید و اعمال مردم است .
برخی از مهمترین تعاریف تبلیغات عبارتند از :

 

 

امام خمینی (ره) : « تبلیغات، همان شناساندن خوبی ها و تشویق به انجام آن و ترسیم بدی ها و نشان دادن راه گریز و منع آن است» (امام خمینی (ره) ، ۳۳۹:۱۳۷۴)

حمید مولانا : «تبلیغ، عبارت است از نشر و پخش یک اصل و مقصود نهایی از راه افزایش یا گسترش و تغییر طبیعی در شرایط زمانی و مکانی مخصوص» (اسدی طاری ، ۵۴:۱۳۷۲)

شیخ محمد غزالی : « تبلیغ ، نوعی اعلام است که خدای واحد و دین حق او را می شناساند و چهره ای راستین از رسالت محمد (ص) بی هیچ کاستی و زیادی ترسیم می کند».(باهنر ، ۲۸:۱۳۸۸)

محی الدین عبدالحلیم : «تبلیغ عبارت است از مسلح ساختن توده های مردم به حقایق دین اسلام که برگرفته از کتاب خدا و سنت پیامبرش باشد، چه مستقیم و چه غیرمستقیم و از راه وسیله ای ارتباطی و دارای پشتوانه گسترده و عمیق در موضوع رسالتی که بدان می پردازد. این تبلیغ نیز با هدف ایجاد افکار عمومی برتری که حقایق دینی را فهم و درک کند و از آن در اعتقادها، عبادتها و معامله های خود تأثیر پذیرد، انجام می گیرد».( باهنر، ۲۹:۱۳۸۸)

فیصل حسون :« تبلیغ اعلامی است که به نشر دعوت اسلامی اقدام می کند و عهده دار مقابله با هجومهای شک برانگیزی که اسلام در معرض آن قرار می گیرد، و نیز نقش پیشتاز اسلام را در بیرون بردن انسانیت از تاریکی ها به سوی نور آشکار و تمامی نیروهای فکری، فرهنگی، علمی، اقتصادی، سیاسی و انسانی اسلام را در راه خدمت به اسلام و مسلمانان جهت می دهد».(همان: ۲۹)

ترانس کوالتر: «تبلیغات را تلاش عمومی برخی از افراد یا گروه ها برای بهره گیری از وسایل ارتباطی در کنترل، تغییر و یا شکل دادن نگرش دیگر گروه ها به طریقی می داند که واکنش آنها در یک موقعیت ویژه به اندازه مطلوبی که هدف مبلغ است تحت تأثیر قرار بگیرد»(پورکریمی ، ۳۱۲:۱۳۸۱)

لئوناردو دوب : «تبلیغات عبارت است از اقدامات متوالی و منظمی که فرد یا افراد ذینفع از راه تلقین برای نظارت بر وصفهای روانی گروه هایی از افراد و درنتیجه نظارت بر رفتارهای آنها انجام می دهند»(طاهر نسبی، ۲۱:۱۳۸۱)

برنیز: از اندیشه گران اجتماعی معتقد است : «تبلیغات به ویژه تبلیغات نوین، تلاشی است پیگیر برای ایجاد یا مشکل دادن رخدادها به منظور تحت تأثیر قراردادن روابط عامه مردم با کار فکری یا گروهی »( دادگران ، ۴۹:۱۳۷۴)

انجمن بازاریابی آمریکا [۲]، تبلیغات را به عنوان « هر شکلی از نمایش و ترویج پولی کالاها، خدمات یا ایده ها توسط حامی مشخص » تعریف می کند .

دیوید اگیلوی[۳] « تبلیغات را وسیله ای برای توسعه تصویر برند، افزایش سهم بازار و سود سازمان در دراز مدت می داند .

از نظر جان میر[۴] « تبلیغات انتشار اطلاعات درباره ایده، خدمت یا محصول است تا اقدامی مطابق خواست تبلیغ کننده صورت گیرد »

بولینگ [۵] می گوید : « تبلیغات هنر ایجاد تقاضا برای محصول یا خدمت می باشد.»

طبق تعریف فیلیپ کاتلر[۶] « هرگونه نمایش و ترویج غیر شخصی کالاها، خدمات یا ایده ها که در ازای آن توسط یک حامی مشخص پولی پرداخت می شود ».

در تعریف دیگر، تبلیغات به عنوان روش یا روش های بهم پیوسته و در قالب یک مجموعه برای بسیج و جهت دادن نیروهای اجتماعی و فردی از طریق نفوذ در شخصیت، افکار و عقاید و احساسات آنها جهت رسیدن به یک هدف مشخص که این هدف ممکن است سیاسی، نظامی، فرهنگی و …. باشد.
برخی از تحلیل گران، تبلیغات را نوعی کار آموزشی می دانند و این نوع را بهترین روش تبلیغات برشمرده اند. اگرچه ماهیت تبلیغات با آموزش تفاوت روشن دارد، ولی بسیاری بر این باورند که تبلیغات و آموزش درتعامل با همدیگر معنا دارند، که تعریف زیر معطوف به این موضوع است :
تبلیغات در بهترین و اصولی ترین شکل آن یک فعالیت آموزشی است که به منظور نشر دانش و آگاهی های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و نشر ارزش و سجایای اخلاقی صورت می گیرد.

 

تعریف تبلیغ در کتب مرجع :

برخی از تعاریف تبلیغات در کتب مرجع عبارتند از:
فرهنگ معین : « ۱٫ تبلیغ tabliy [ع] [مص م] رسانیدن پیام یا خبر یا مطالبی به مردم ، ابلاغ .۲٫ موضوعی با انتشار اخبار ( به وسایل مختلف مانند رادیو و تلویزیون ، روزنامه و غیره) در اذهان عمومی جاگیر کردن».

 

 

زمینه جامعه شناسی ا.ح.آریانپور: «آوازه گری یا تبلیغ فعالیتی است برای دگرگون کردن عقاید عمومی از راه های غیرمستقیم و احیاناً پنهان با وسایلی مانند زبان، خط، تصویر و نمایش و جز اینها».