۲-۲۵ سود آوری
۲-۲۵-۱ مفهوم سود و سودآوری
سود از جمله برترین شاخصهای گیری عملکرد و ارزشیابی و انگیزه انجام بیشترین تلاشهای تحقیق حسابداری محسوب می شود مفهوم سود با توجه به دیدگاه های مختلف می تواند به گونه های متفاوتی تفسیر شود. اندازه گیری سود نیز با توجه به مفهومی که از حفظ سرمایه مورد نظر است ارتباط داشته و هم سنجش سود و هم حفظ سرمایه برحسب مبنای ارزشیابی دارای تعریف می شود. امروزه تحلیلگران و سرمایه گذاران از سود به عنوان معیاری جهت ارزشیابی دارای تعریف می شود.
حسابداری
امروزه تحلیلگران و سرمایه گذاران از سود به عنوان معیاری جهت ارزشیابی، پیش بینی سهام، ورشکستگی ، واکنش قیمت سهام و… استفاده می کنند. همچنین در بازارهای تولید، کار و خط مشی های سیاسی نظیر نرخ گذاری، مالیات گیری، پرداخت سود سهام، راهنمای عمل تصمیم گیرندگان و عنصری جهت چیش بینی قلمداد می شود. سود عبارتست از مابه التفاوت بهای جاری اقلام هزینه منهای درآمد ناشی از فروش های جاری، سودآوری به توانایی شرکت ها در بدست آوردن درآمد وسود اشاره می کند. درآمد یا سود خالص تنها معیار اندازه گیری سودآوری می باشد. سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان علاقه زیادی به ارزیابی سود آوری جاریو آتی شرکت دارند و شرکت ها برای جذب سرمایه مورد نیاز خود مجبورند سودکافی برای تامین بازده مناسب جهت سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان بدست آورند.
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
۲-۲۵-۲ اهمیت سود و معیارهای سنجش آن
واحدهای اقتصادی انتفاعی با هدف کسب سود تاسیس می گردند، وظایفی را برعهده می گیرند و فعالیت های خود را تداوم می بخشند. سهامداران و سرمایه گذاران با هدف کسب سود، سهام یک واحد انتفاعی را خریداری می کنند و امکان فعالیت آن را موجب می شوند. بنابراین همبستگی و رابطه مستقیم بین کسب سود و تداوم فعالیت واحدانتفاعی وجود دارد.
عکس مرتبط با اقتصاد
سود از دیدگاه های مختلف، تعریف می شود و برهمین اساس مفاهیم خاص می یابد. این امر موجب گردید که مباحث حسابداری، رویکردهای مختلف برای شناسایی سود ارائه گردد( نیکومرام، ۱۳۷۸ ، ۱۴۰).
۲-۲۵-۳ ماهیت سود تقسیمی و نقش آن ( نظریه M&M)
تفاوت عمده بین سود شرکت و سود تقسیمی است که مدیران می توانند دست و کم در کوتاه مدت در مقدار سود تقسیمی اعمال نفوذ کنند. مسئله شیوه هزینه یابی و سیستم حسابداری که مدیران می توانند بدان وسیله در میزان سود شرکت اعمال نفوذ کنند، سطح و میزان سود شرکت به مقدار زیادی به وسیله شرایط عرضه وتقاضا در رابطه با محصولات شرکت در بازار تعیین می شود. و مدیران نمی توانند روی متغیر های بازار وعوامل عرضه و تقاضا هیچ کنترلی اعمال کنند. ولی تا زمانی که شرکت دارای پول نقد یا توان گرفتن وام باشد میزان سود تقسیمی به وسیله مدیریت تعیین می شود بدیهی است در بلند مدت میزان پول نقد موجود ، برای پرداخت سود تقسیمی به وسیله سودآوری شرکت تعیین می گردد ولی در کوتاه مدت ممکن است در بعضی مواقع سود شرکت با گذشت زمان کاهش یابد و مدیر سعی کند میزان سود تقسیمی را در سطح پیشین نگه دارد یا آن را کاهش دهد.
۲-۲۵-۴ اهداف سیاست تقسیم سود
پرداخت سود سهام به صاحبان سهام عادی یکی ازراه هایی است که شرکت می تواند بدان وسیله مستقیما بر ثروت سهامداران اثر بگذارد. بنابراین هدف از اجرای چنین سیاستی ، تعیین نقشی است که این سیاست در به حداکثر رساندن رساندن ثروت سهامداران ایفا می کند. از آنجا که سیاست تقسیم سود تحت تاثیر عوامل متعددی قرار می گیرد: پرداخت تمام سود به سهامداران به معنی به حداکثر رسانیدن ثروت نخواهد بود. سود انباشته یکی ازمهمترین منابع مالی بلند مدت شرکت ها می باشد. در سالهای اخیر شرکت های بزرگ برای تامین نیازهای مالی خود اغلب از سود انباشته استفاده کرده اند. با این وجود توزیع سود بین سهامداران دلایل متعددی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
۱- سود سهام درآمد با ثباتی برای سهامداران فراهم می اورد، به طوری که می توانند براساس آن هزینه زندگی خود را تنظیم کنند.
۲- سرمایه گذاران و خریداران سهام به گزارش ها و اخبار سود سهام سالانه شرکت ها توجه دارند.
۳- تغییرات در سود سهام حاوی اطلاعات مفید برای سرمایه گذاران می باشد.
۴- اگر سهامداران شرکتی عادت به دریافت سود سهام داشته باشند،مشکل است به یکباره سود سهام را متوقف کرد.
۵- عدم پرداخت سود ممکن است باعث تبلیغات تهاجمی رقبا علیه شرکت شود ( رودپشتی و دیگران، ۱۳۸۵ ، ۲۷۰).
۲-۲۵-۵ دو نگرش مهم در مورد تصمیمات سود سهام
از آنجا که خط و مشی سود سهام بر برنامه ریزی مالی بلند مدت و پرداخت سود سهام به سهامداران موثر است، لذا شرکت ممکن است در تصمیم گیری پرداخت سود و نقطه را مورد نظر قرار دهد
۱- تامین مالی سرمایه گذاری های بلند مدت: در این نگرش سودخالص پس از کسر مالیات، به عنوان منبع تامین مالی سرمایه گذاری های بلند مدت مورد استفاده قرار می گیرد. اعلام سود سهام پرداختنی، مقدار وجوه نقد موجود را برای تامین مالی برنامه های توسعه شرکت کاهش می دهد و در نتیجه یا توسعه را محدود می کند و یا شرکت را به یافتن منابع تامین مالی دیگری وادارمی کند.
بنابراین شرکت ممکن است سود تقسیم نشده را تا زمان کسب یکی از شرایط مناسب زیر حفظ کند:
الف- امکان اجرای پروژه های سودآور: یکی از اهداف اصلی شرکت ها، انتخاب و اجرای پروژه های سودآور و رشد مناسب است. هنگامی که اینگونه پروژه ها مطالعه و انتخاب شوند، از سود تقسیم نشده به عنوان منابع تامین مالی پروژه استفاده می شود.
ب- نیاز مدیریت ساختار سرمایه به وجه نقد صاحبان سهام: شرکت ها می توانند از منابع تامین مالی مختلفی برای سرمایه گذاری های بلند مدت استفاده کنند. جهت جلوگیری از پذیرش ریسک بالا که از طریق افزایش بدهی های ایجاد می شود، باید بین تامین مالی از طریق حقوق صاحبان سهام و بدهی تعادل برقرار کرد. به دلیل وجود هزینه انتشار سهام عادی، استفاده از سود تقسیم نشده به عنوان منبع تامین مالی نسبت به انشار سهام عادی ارجحیت دارد.بدین ترتیب مدیریت ساختار سرمایه از سود تقسیم نشده برای تامین مالی سرمایه گذاری های بلند مدت استفاده می کند.
خارج از شرایط فوق ، وقتی شرکت امکان کسب سود از سرمایه گذاری های جدید را ندارد، اقدام به تقسیم سود بین سهامداران می کند.
۲- به حداکثر رساندن ثروت سهامداران: باین نگرش، شرکت در می یابد که پرداخت سود سهام تاثیر قابل توجهی بر ارزش بازار سهام عادی شرکت می گذارد(هامپتون و همکاران ، ۴۴۷- ۴۴۸).
۲-۲۵-۶ سرمایه گذاری مجدد سود سهام
در بسیاری از شرکت ها سهامداران می توانند از شرکت درخواست کنند که سود سهام آنها را پرداخت نکنند و در عوض سود سهام را در سهام شرکت سرمایه گذاری نمایند. این کل از سرمایه گذاری خودکارسود سهام ، کم هزینه تر از دریافت سود سهام و سرمایه گذاری مجدد آن می باشد( از نظر کارمزد کارگر) سهامدارانی که تمایلی به سرمایه گذاری مجدد در سهام شرکت را ندارند می توانند سودسهام خود را دریافت نمایند و شرکت تنها اختیار نگه داشتن ۱۰% از سود شرکت را به عنوان انباشته دارد.
۲-۲۵-۷ صورت سود و زیان
صورت سود و زیان ، توان عملیاتی شرکت را در طی یک دوره زمانی مشخص، معمولا یکساله ، اندازه گیری می کند. تعریف حسابداری سود به شکل زیر است:
درآمد – هزینه ها = سود
معمولا صورت سودو زیان شامل چندبخش است. بخش عملیاتی ، که درآمدها و هزینه های حاصل از عملیات اصلی شرکت را نشان می دهد. بخش غیرعملیاتی، که در برگینده ی هزینه های تامین مالی ( نظیر هزینه بهره) می باشد. معمولا در بخش دوم، مبلغ مالیات به عنوان یک قلم مجزا، از درآمدکسر می شود. آخرین قلم در صورت سود و زیان که در سطرآخر نوشته می شود، رقم سود(زیان) ویژه است. مرسوم است که سود (زیان) ویژه برای هر سهم محاسبه شده و تحت عنوان سود هر سهم (EPS) یا سود سهام نشان داده می شود.( نوروش وعابدی، ۱۳۸۴ ، ۴۹- ۴۸).
۲-۲۵-۸ سود هر سهم (EPS) [۲۳]
سودی که بین سهامداران شرکت توزیع می شود سود سهام نامیده می شود. سود سهام به صورت نقدی، سهمی و یا دارایی غیرنقدی است و با توجه به قوانین تجاری هر کشور می تواند علاوه بر سود سال جاری، حداکثر تا حد کل سود انباشته و حتی صرف سهام و اندوخته های ( به استثنای اندوخته قانونی) باشد ( مدرس و عبدالله زاده،۱۳۷۸، ۱۷۳).
برای محاسبه سود هر سهم، سود شرکت پس از کسر مالیات و سود سهام ممتاز برتعداد سهام عادی که در دست سهامداران است تقسیم می کنند.
سود متعلق سهامداران عادی = سود سهام ممتاز – سود پس از کسر مالیات
سود هر سهم عادی = تعداد سهام عادی منتشرشده / سود متعلق به سهامداران عادی
۲-۲۵-۹ سود تقسیمی هر سهم (DPS) [۲۴]