در جهانی که عرصه ارتباطات الکترونیک به شدت فراگیر شده است، هنوز بسیاری از مردم جهان، زندگی خود را بدون دسترسی به چنین امکانی ادامه می دهند . اصطلاح شکاف دیجیتالی اغلب برای توصیف شکاف و فاصله میان فقر و غنای اطلاعاتی و ارتباطی که بیش تر در قالب منطقه ای متبلور است، به کار می رود. چنین شکافی در عرصه ظرفیت های نابرابر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و دست یابی به آن ها با منابع مبتنی بر قدرت در نظام های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی پیوند خورده است (دوماس، ۲۰۰۲به نقل از دهقان، ۱۳۸۶: ۱۳۱).
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
چنانچه تأمل بیش تری بر مفهوم شکاف دیجیتالی داشته باشیم، تعابیر متنوعی از آن را ملاحظه خواهیم کرد . در یک تعبیر ، شکاف دیجیتالی به فراهم نبودن ارتباط فیزیکی و دسترسی به شبکه و سخت افزار کامپیوتری تشبیه شده و در تعبیر دیگر شکاف دیجیتالی به معنای فرصت از دست رفته برای گروه های محروم و فاقد توانایی در استفاده مؤثر از فناوری ارتباطات و اطلاعات، مطرح شده است . همچنین برخی تمرکز مفهومی شکاف دیجیتالی را در آموزش و کسب تخصص لازم برای کار با شبکه ها دانسته اند . اما با اندکی فاصله گرفتن از تعاریف مفهومی، شاید بتوان با تکیه بر شاخص های نابرابری فضایی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ، یک تعریف عملیاتی قابل سنجش از شکاف دیجیتالی ارائه نمود . شاخص های تعیین کننده شکاف دیجیتالی را می توان بدین گونه مطرح کرد : ۱- تعداد کاربران یا تعداد رایانه ها در مقابل جمعیت یک منطقه یا یک کشور؛ ۲- نسبت شبکه های مخابراتی و اتصال شبکه ای کامپیوترهای شخصی؛ ۳- تعداد افرادی که توانایی پرداخت هزینه های اتصال به شبکه را دارند ؛ ۴- تعداد افرادی که مهارت لازم را برای کار با شبکه ها دارند؛ ۵- میزان اطلاعات به زبان محلی یک منطقه یا کشور در مقایسه با حجم کل اطلاعات ؛ ۶- میزان کاربری های ویژه از اینترنت در یک منطقه مانند تجارت الکترونیک ؛ ۷- امکان دسترسی به شبکه ها در یک منطقه به صورت ناخالص (شیرمحمدی، ۱۳۸۲: ۸۱).
این شاخص ها و معرفهایی از این دست تا حدود زیادی معیارهای عینی و قابل سنجش از نابرابری فضایی فناوری اطلاعات و ارتباطات یا شکاف دیجیتالی را در اختیار می گذارند؛ اما به نظر می رسد عمده آن ها بر میزان دسترسی، توانایی استفاده و چگونگی استفاده از شبکه های کامپیوتری به ویژه اینترنت متمرکز شده اند.
دسترسی به اینترنت نیز در انواع مختلف مفهوم سازی شده است. شاید بتوان گفت انواع دسترسی با ابعاد مختلف شاخص های مطرح شده تا حدودی همپوشی دارند. در مجموع دسترسی ها به دو نوع دسترسی رسمی و دسترسی مؤثر تقسیم می شوند . به عنوان مثال با ورود کامپیوتر به مدرسه یا اتصال یک روستا به خط تلفن ، تنها دسترسی رسمی تأمین می شود . چنانچه با کشیدن خط تلفن به یک روستا، ساکنان آن بتوانند از تلفن استفاده کرده ، هزینه های مربوط را بپردازند و چگونگی استفاده از تلفن برای رفع نیازها یا مشارکت در فرایند سیاسی یا اجتماعی را بیاموزند ؛ در این صورت دسترسی موثر تأمین خواهد شد (رویسی، ۱۳۸۱: ۳۴).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
مجموع مباحث نظری و شواهد مطرح شده به گونه ای در مورد آموزش و پرورش در مقیاس کوچکتر نیز قابل طرح می باشد ، چرا که آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد اجتماعی، وضعیتی منفک و جدا از جامعه نخواهد داشت . در این صورت هر رابطه ای بین استقرار فناوری اطلاعات و ارتباطات در جامعه و نابرابری فضایی به عنوان یک پدیده ی اجتماعی برقرار باشد، تا حدود زیادی قابل تعمیم و تسری به آموزش و پرورش نیز خواهد بود.
آموزش و پرورش همواره به عنو ان عاملی برای بازتولید انواع نابرابری ها در چشم انداز مطرح شده توسط انتقادگرایان ایفای نقش کرده است . در قالب این دیدگاه ها، آن را زمینه ای برای تشدید نابرابری فضایی در جامعه می توان فرض کرد. اما واقعیت آن است که آموزش و پرورش با کارکرد دوگانه می تواند تأثیری تشدیدکننده یا تعدیل کننده بر نابرابری های اجتماعی داشته باشد، به شرط آن که مدیریت و برنامه ریزی آن با سیاست های عدالت خواهانه همراه باشد. در این صورت فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند به عنوان یک ابزار کارآمد با سهولت بیشتری آموزش را فراگیر کرده و نابرابری های فضایی را کاهش دهد. با این توضیح ملاحظه می شود که استقرار و توسعه ی فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش با خود ، بیم ها و امیدها یا فرصت ها و تهدیدهای ویژه ای را در ارتباط با نابرابری فضایی یا شکاف دیجیتالی به همراه دارد.
در یک نگاه اجمالی، با ورود متغیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند آموزش و نظام آموزشی، دو دسته از فرصت ها و تهدیدهای کلی را می توان برشمرد. مهم ترین فرصت پیش روی آموزش و پرورش، قابلیت برابرسازی فناوری اطلاعات و ارتباطات و تعدیل نابرابری های فضایی یا دیجیتالی است. بدیهی است چنین فرصتی زمانی محقق و عملی خواهد شد که با برنامه ریزی مناسبی نیز همراه باشد . همچنین مهم ترین تهدید موجود در برخورد بدون طرح و اندیشه با فناوری اطلاعات و ارتباطات نهفته است . به نوعی که ممکن است
توسعه ی نامتوازن فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش موجب افزایش شکاف بین مناطق محروم و برخوردار داخلی شود . در این صورت فقر دیجیتالی مناطقی مانند روستاها و حاشیه ها افزایش یافته و بر غنای مناطق برخوردار نیز افزوده می شود . همچنین تهدید دیگر در این رابطه ، که بی تأثیر از جنبه های داخلی نیست، به حیطه ی بین المللی مربوط می باشد؛ به طوری که هر کشور به عنوان یک واحد تحلیل در سطح بین المللی ممکن است در مقیاس جهانی نیز به عنوان منطقه ی فقیر یا غنی اطلاعاتی و ارتباطاتی مطرح باشد . در این بین، برنامه ریزی های منطقه ای می تواند با تأثیرات ملّی و در نتیجه بین المللی همراه باشد (دهقان، ۱۳۸۶: ۱۵۱-۱۵۲).
۲-۱-۳-۳-شکاف دیجیتالی و فرصت ها و تهدیدهای آموزشی
در ادامه این مباحث، تشریح افزون تر فرصت ها و تهدیدها، می تواند مبنای مناسبی برای فهم موضوع فراهم نموده و راه را برای بسط مسأله فراهم آورد.
۲-۱-۳-۳-۱-فرصت ها
الف) برابری فرصت ها ، عدالت اجتماعی و کاهش نابرابری فضایی
توزیع متعادل فرصت های دسترسی عموماً موجب ارتقای کیفیت زندگی و توسعه ی مناطق محروم می شود. چنین امکانی شرایط برابرسازی و دسترسی یکسان به فرصت ها را فراهم کرده می تواند منادی عدالت اجتماعی باشد . اما معمولاً این توزیع متعادل زمانی محقق می شود که دولت ها در امر تمهید مقدمات و استقرار زیرساخت های دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق محروم مانند روستاها دخالت کرده با تخصیص اعتبارات بیش تر برای مناطق محروم نوعی توازن در دسترسی ایجاد نمایند (همان: ۱۵۳) .
ب) تمرکززدایی
بحث تمرکز دارای دو جنبه کاهشی و افزایشی است که معمولاً کاهش تمرکز یا تمرکززدایی به عنوان وجه مثبت آن تلقی می شود . این وجه به ویژه در کشورهایی با نظام دولتی و متمرکز بسیار الزامی بوده و موجب رشد و توسعه بیش تر و بسط زمینه های رشد خلاقیت ها تلقی می شود . به عنوان یک فرصت، برخی از نظریه پردازان بر این باور هستند که تمرکززدایی با فناوری اطلاعات و ارتباطات مرتبط است. در این زمینه هاروی معتقد است که فناوری اطلاعات به شرکتها این امکان را داده است که با فائق آمدن بر فواصل جغرافیایی توسعه کاری را مدنظر قرار دهند. هپورت نیز معتقد است که توزیع فعالیتهای صنعتی و اقتصادی در مکان ها و استقرار آن ها در مناطق مختلف ناشی از امکاناتی است که فناوری اطلاعات و ارتباطات برای تمرکززدایی در اختیار می گذارد (طیب، ۱۳۷۹ : ۱۱۹).
عکس مرتبط با اقتصاد
ج) افزایش مشارکت و قدرت تصمیم گیری در مناطق محروم
استقرار فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش با لحاظ کردن رفع شکاف دیجیتالی چنانچه شامل دسترسی مؤثر افراد ساکن در مناطق محروم شود، در نهایت موجب افزایش میزان مشارکت آن ها در تصمیم سازی ها خواهد شد. این فرایند در نهایت ، بالا رفتن قدرت تصمیم گیری با توجه به رشد آگاهی و اطلاعات را در پی خواهد داشت (دهقان، ۱۳۸۶: ۱۵۴) .با توجه به این که آموزش و پرورش یکی از اساسی ترین نهادهای آگاهی بخش است، در صورت استفاده از ابزار کارآمدی چون فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند بر حجم، سرعت و کیفیت آگاهی بخشی بیفزاید . مناطق محروم اصولاً از این امکان در حد پایین تری بهره مند بوده اند . فرصت مذکور زمینه ی تغییر در این قاعده و توازن در آگاهی و اطلاعات را فراهم می کند.
۲-۱-۳-۳-۲-تهدیدها
عموماً فرصت های مختلف چنانچه مورد عنایت واقع نشده و از آن ها به خوبی استفاده نشود، خود به تهدید تبدیل شده مانعی بر سر راه اهداف خواهند بود . تهدیدها شرایطی را توصیف می کنند که در صورت استقرار فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش موجب تشدید نابرابری فضایی در این حوزه یا تعمیق شکاف دیجیتالی خواهند شد.
الف) افزایش شکاف دیجیتالی
یکی از اساسی ترین و مهم ترین تهدیدهای استقرار فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش، احتمال توزیع نامتوازن آن بین مناطق و فضاهای مختلف و نابرابر است . همان گونه که اشاره شد، فناوری اطلاعات و ارتباطات چنانچه به صورت نامتقارن توزیع شود، تأثیر مضاعف بر نابرابری های فضایی خواهد گذاشت؛ چرا که از یک سو بر بستر نامتقارن استقرار یافته است و از سوی دیگر، خود قابلیت جدیدی به مناطق برخوردار می دهد تا آنان با توسل به این قابلیت به سرعت فاصله خود را از مناطق محروم بیشتر و بیشتر کنند.
همان گونه که ذکر شد، این تهدیدها در روی دیگر، فرصتی برای برابرسازی نیز دارا می باشد. از آنجا که آموزش و پرورش حامل و ناقل آگاهی و دانایی است، چنانچه با توسعه نامتوازن فناوری اطلاعات و ارتباطات همراه باشد، تهدیدی مضاعف برای عدالت توزیعی می شود و با شدت و سرعت بیشتری نابرابری های فضایی را گسترش داده آن را تشدید می کند (همان: ۱۵۵).
ب) تقسیم کار نابرابر بین مناطق شهری و روستایی
اصولاً براساس نظریه های مختلف مبتنی بر چارچوب دیدگاه وابستگی بین مناطق برخوردار و محروم جهان که در قالب های شمال و جنوب یا توسعه یافته و در حال توسعه از هم تفکیک می شوند و همچنین مناطق شهری و روستایی یا مرکزی و حاشیه ای، نوعی تقسیم کار نامتوازن برقرار است؛ به گونه ای که در این تقسیم کار جهانی یا منطقه ای، یک قطب دارای مشاغل پر سود بوده و مدیریت و هدایت امور را بر عهده دارند و در سوی دیگر مشاغل کم بازده و تابع قرار دارند (همان: ۱۵۶). چنین تقسیم کار ناعادلانه ای با استقرار نامتوازن فناوری اطلاعات و ارتباطات می تواند تشدید شود . کارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به نیاز آن به تخصص بالاتر در بطن خود نوعی تفکیک مناطق به مرکز و پیرامون را به همراه داشته و نابرابری های دیجیتالی را افزایش می دهد.
ج) تمرکزگرایی
در غالب کشورها به ویژه کشورهای جهان سوم نوعی تمرکزگرایی در سطح ملّی و همچنین به صورت حوزه ای یعنی میان شهرها و مناطق روستایی پیرامون وجود دارد، تا جایی که دیدگاه هایی همچون فاکس – بروژسکی توسعه ی مراکز شهری و مرکزی را مدیون توسعه ارتباطات راه دور و سایر شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی فرض می کند (نقوی، ۱۳۸۲).
بدین ترتیب، توزیع نامتوازن فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش نه تنها به صورت مستقیم، بلکه با تأثیرگذاری بر مجموعه زیادی از متغیرهای توسعه منطقه ای موجب تشدید تمرکز گرایی و در نهایت افزایش شکاف فضایی خواهد شد .استقرار فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش اگر مبتنی بر ساختار موجود انجام شود، در عمل تمرکز در مدیریت، برنامه ریزی و تولید منابع را به همراه خواهد داشت . این امر نیز در یک پایان بد فرجام مولد حجم بیش تری از نابرابری ها و تشدیدکننده ی تمرکز گرایی است. محصول تمرکز گرایی در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، شکل گیری جریان یک طرفه اطلاعات از مرکز به پیرامون خواهد بود؛ جریانی که در نهایت امکان هرگونه رشد و خلاقیت را از مناطق محروم و روستاها سلب خواهد کرد.
د) افزایش احساس نابرابری و مهاجرت به مرکز
چنانچه با رشد نامتوازن فناوری اطلاعات و ارتباطات جریان یک سویه اطلاعات از مرکز به پیرامون شکل گیرد، علاوه بر اثرات ذکر شده، عواقبی همچون رشد انتظارات عمومی در مناطق محروم را شاهد خواهیم بود که معمولاً چنین نیازآفرینی هایی با عدم کامیابی در برآوردن آن نیازها همراه است و نتیجه طبیعی این امر افزایش احساس نابرابری نسبی در بین اهالی مناطق محروم خواهد بود . در پایان، این فرایند ، محصولی جز افزایش میل به مهاجرت باقی نخواهد ماند؛ میلی که در صورت تحقق، اشکال جدیدی از محرومیت و نابرابری را در مناطق حاشیه ای شهرهای بزرگ به وجود می آورد (دهقان، ۱۳۸۶: ۱۵۷).
ه) افزایش اشتغال تخصصی و بیکاری عمومی
از جمله تهدیدهایی که با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش محتمل به نظر می رسد، شکل گیری فرصتهای جدید شغلی برای متخصصان از یک سو و کاهش فرصت ها برای مشاغل عمومی از سوی دیگر است که به طور عمده توسط کامپیوتر اشغال می شود (همان).
اگر به اندازه کافی به آموزش تخصص های موردنیاز در مناطق محروم فکر نشود، افزایش بیکاری عمومی یک تهدید جدی خواهد بود. با توجه به این که اکثر متخصصان در مراکز و شهرهای بزرگ هستند و تقریباً همین قاعده در سطح جهانی و ساختار اقتصادی بین الملل نیز وجود داشته و نابرابری فضایی را رقم می زند.
در ادامه ی این بخش به برخی از مهم ترین فناورهای اطلاعاتی در زمینه آموزش اشاره شده و تاثیر این فناوری ها در آموزش و پرورش مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
۲-۱-۴-کاربرد آموزشی فناوری اطلاعات
کاربرد اطلاعات و ارتباطات در آموزش درحال افزایش است. بهره گیری از تکنولوژی­های جدید اطلاعاتی و ارتباطی همانند اینترنت و ابزارهای چندرسانه­ای بعنوان ابزارهایی برای بهبود آموزش و یادگیری و فراهم نمودن زمینه ­های همکاری و تعامل از راه دور، نظام­های آموزشی را قادر ساخته تا بتوانند آموزش خود را گسترش دهند.
آموزش از راه دور(آموزش الکترونیکی) که از بکارگیری تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در آموزش بدست آمده نوعی جدید از آموزش است که در آن به حضور فراگیران در کلاس­ها نیازی نیست. کامپیوتر و تکنولوژی­های اطلاعات در آموزش چهار مرحله­ زیر را طی کرده است:
۱- اواخر سال۱۹۷۰ و اوایل۱۹۸۰ میلادی یا برنامه نویسی.
۲- اواخر سال۱۹۸۰ و اوایل۱۹۹۰ یا آموزش براساس کامپیوتر.
۳- اواخر سال۱۹۹۰ و اوایل۲۰۰۰ یا آموزش براساس اینترنت.
۴- اواخر سال۲۰۰۰ به بعد یا نرم افزارهای گروهی و ارتباط آزاد و باز (لینونن،۲۰۰۵).
در صورت کاربرد درست از تکنولوژی­های اطلاعات و ارتباطات، فرایند آموزش بهبود می­یابد. به برخی از قابلیت­های تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در آموزش از جمله به موارد زیر می­توان اشاره کرد:

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

با عرضه­ی مواد آموزشی چندرسانه­ای، امکان یادگیری از طریق حواس مختلف فراهم می­ شود.

انگیزه یادگیرندگان افزایش می­یابد و در فرایند یادگیری فعال­تر می­شوند.

مفاهیم انتزاعی با زندگی افراد ادغام می­ شود.

مهارت ­ها و فرایندهای شناختی سطح بالا از قبیل تفکر انتقادی بهبود پیدا می­ کند.

برای یادگیری مهارتهای اساسی برپایه سرعت یادگیری افراد، فرصت­هایی را فراهم می­آورد.

به دانش آموزان اجازه می­دهد برای حل مسائل، اطلاعات لازم را بدست آورند.

سبب ایجاد ارتباط، از راه دور، بین معلمان و دانش آموزان می­ شود تا بتوانند به مبادله­ اطلاعات پرداخته، در پژوهش­ها و فعالیت­های دیگر نیز با یکدیگر مشارکت کنند (حداد و همکاران،۲۰۰۲).

۲-۱-۴-۱-آموزش از راه دور
آموزش از راه دور سابقه­ای طولانی دارد. بطور تقریب در اواسط۱۸۰۰میلادی نخستین مدارس مکاتبه­ای در اروپا بوجود آمد که از طریق پست به آموزش می­پرداختند. آموزش از راه دور به برنامه ­های آموزشی گفته می­ شود که در آن فاصله زمانی و مکانی میان فراگیر و آموزشگر وجود دارد و فراگیر در کنترل فرایند یادگیری آزاد است. در این نوع آموزش، ارتباطی بین دانشجو و معلم از طریق تکنولوژی برقرار می­ شود. آموزش از راه دور دارای روشی است که طبق اصل خودآموزی بوده و در آن تهیه مواد آموزشی خودآموز نیز دارای اهمیت بسزائی است. از بهترین ویژگی­های آموزش از راه دور می­توان از جمله موارد زیر را نام برد:

جدائی یاددهنده و یادگیرنده(معلم و شاگرد) از یکدیگر از نظر مکانی و زمانی.

عرضه­ی آموزش از طریق یک سازمان پشتیبانی کننده.

استفاده از فناوری نوین آموزش.

برقراری تعامل بین یادگیرنده و یاددهنده.

یادگیری متفاوت با شکل سنتی آن در کلاس.

انفرادی کردن یادگیری و قرار گرفتن کنترل یادگیری در دست یادگیرنده.

کاهش هزینه سرانه­ی افراد یادگیرنده به نسبت افزایش تعداد آنان (ابراهیم زاده،۱۳۸۳: ۹۸).

۲-۱-۴-۱-۱-تاریخ مختصر آموزش از راه دور
نخستین شکل آموزش از راه دور آموزش مکاتبه­ای بوده است. آموزش مکاتبه­ای برای چندین نسل، جریان اصلی بخشی از آموزش بزرگسالان بوده است. تحصیلات مکاتبه­ای با بهره گرفتن از سیستم پستی فراگیر گردید. آموزش مکاتبه­ای که ره آورد نیمه­ی دوم قرن نوزدهم بود بدلیل کمبود ارتباط بین فراگیر و یاددهنده که در آموزش ضروری است نتوانست گسترش یابد و بصورت آموزش ضمنی و فرعی باقی ماند. با پیدایش تکنولوژی ارتباطی جدید، امکانات تازه­ای برای آموزش فراهم آمد و درنتیجه، از آغاز نیمه­ی دوم قرن بیستم، با تحول آموزش مکاتبه­ای شکل دیگر آموزش بانام آموزش از راه دور پا به عرصه وجود گذاشت. یکی از عوامل پیدایش این آموزش را می­توان پیشرفت تکنولوژی دانست. درحقیقت آموزش از راه دور به موازات تکامل فناوری جدید، از دل آموزش مکاتبه­ای پدید آمد (ملک افضلی،۱۳۸۲: ۱۱۲).
آموزش از راه دور با تغییر شکل از متون نوشتاری به تلویزیون آموزشی، شاهد تحول بزرگ بوده است و جای آموزش مکاتبه­ای که تا آن زمان بصورت مطلوب پذیرفته شده بود را گرفت و به این ترتیب، تلویزیون و رادیو آموزشی به شهرت رسید (بانی مجهور،۱۳۸۳: ۸۷). با رشد سریع تکنولوژی، تجهیزات وسیعی در آموزش از راه دور ایجاد شد، بطوریکه اوایل۱۹۷۰ میلادی با اختراع اینترنت، استفاده از کامپیوتر به منظور ارائه آموزش از راه دور مطرح و مورد توجه قرار گرفت. این استفاده محدود به پست الکترونیکی و گروه­های مباحثه­ای بود تا اینکه در اوائل دهه­۱۹۹۰ میلادی با اختراع وب جهان گستر(www) و ظهور نسل جدیدی از تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری آموزشی از راه دور به شیوه­ جدید و با تکیه بر آموزش­های مبتنی بر وب فراگیر شد که این امر با نگاه آماری به افزایش دانشگاه های متوالی آموزش از راه دور قابل مشاهده است (حسینی مقدم و دیگران،۱۳۸۱: ۵۴).
۲-۱-۴-۱-۲-اصول آموزش از راه دور
برخلاف نظام­های معمول دانشگاهی که” استاد محور” است. آموزش از راه دور” فراگیر محور” یا ” دانشجو محور” است. در این نظام، دانشجویان در مرکز فعالیت­های آموزشی قرار دارند و توجه بیشتری به شایستگی­ها و قابلیت­های آنان می­ شود. این موضوع نشان می­دهد که از میان اصول آموزش از راه دور، چندین اصل زیر اهمیت بیشتری برخوردار است که مستقیم و غیرمستقیم در تحقق هدف­های آموزش از راه دور تاثیر دارند؛
۱- اصل یادگیری کامل یا یادگیری درحد تسلط:
مطابق این اصل، شرایط یاددهی- یادگیری بعنوان کانون فرایند آموزش طوری تنظیم و فراهم می­شوند که همه دانشجویان بتوانند همه قابلیت­های تعیین شده را بطور کامل کسب کنند. توجه به این اصل یکی از ضرورت­های اساسی نظام آموزش از راه دور محسوب می­ شود.
۲- اصل فعالیت یادگیرنده:
مطابق این اصل، یادگیرنده برای کسب دانش و آگاهی لازم تا سطوح کار بستن و خلاقیت باید از توانائی­ها و قابلیت­های فردی خود حداکثر استفاده را بکند و در این راه به کمترین کمک معلم متکی باشد ( ابراهیم زاده،۱۳۷۳: ۹۹).