که مابقی ۷۲ عنصر دیگر غیر اساسی محسوب شده و بعضی از عناصر مثل:
Pb – Hg – Al – Cd
سمی می باشند.
۱-۲– ۱ : تقسیم بندی عناصر غذایی
الف ) عناصر غذایی اساسی: آنهایی هستند که حتی اگر یکی از آنها در دسترس گیاه نباشند رشد رویشی و یا زایشی گیاه کامل نمی شود.
ب ) عناصر غذایی مفید و گاهی لازم: آنهایی هستند که عدم وجودشان در خاک رشد گیاه را ناقص نمی کند اما وجودشان در خاک سبب بهبود رشد گیاه می شوند.
ج ) عناصر غذایی غیر اساسی: آنهایی هستند که وجودشان تاثیری بر رشد گیاه ندارد.
۱-۲-۲ : رابطه درجه فراهمی عناصر با (pH) :
در خاکهایی که درجه اسیدیته بالایی داشته باشند، درجه فراهمی نیتروژن توسط با کتری­ها نیترات سازی خوبی از خود نشان می دهند که این درجه فراهمی در مورد پتاسیم ، گوگرد ، کلسیم ، منیزیم و مولیبدن نیز صادق است . اما هرچه خاک قلیایی تر شود در اختیار گرفتن درجه فراهمی نیتروژن با مشکل مواجه می شود که در میان عناصر کم مصرف نظیر: آهن، منگنز، روی ، مس و بور به همین منوال می باشد.
۱-۳ عنصر آهن
۱-۳-۱ نقش آهن در زندگی گیاه
آهن در مقداری از دیاستازهای گیاهی نقش موثری ایفا می کند. تشکیل و فعالیت دیاستازهایی مانند پروکسی دازها و سیتوکورومها تحت تاثیر مقدار آهن می باشند. آهن یکی از عوامل موثر تشکیل کلروفیل محسوب می شود، به همین علت است که تشکیل کلروفیل گیاهانی که در معرض کمبود آهن قرار دارند به سختی انجام می شود.
آهن به صورت Fe2+ توسط گیاه جذب می گردد، وظایف اصلی آهن را می توان در بدن جانوران و گیاهان به صورت زیر خلاصه نمود :

جزء ساختمان مولکولهای پورفیبرین ، سیتو کرومها وهماتین و …. می باشد.

این ترکیبات در واکنشهای اکسیداسیون ، احیا ، تنفس و فتو سنتز لازم هستند.

جزء ساختمان مولکولهای غیر هم مثل فرواکسین می باشند.

نقش در سیستم آنزیمی همانند آنزیمهای سیتوکروم، اکسیداز، کاتالاز ، اکوتیناز و …..Tisdale), و همکاران ۱۹۹۰).

۱-۳-۲ : منابع کودهای محتوی آهن:
در حال حاضر می توان در کودهای سولفات آهن موجود در بازار که دارای ۲۴% تا ۲۰% آهن می باشند به صورت محلول پاشی در مزارع و یا چال کود در باغها استفاده کرد که در نباتات زراعی هنگام تهیه بستر بذر یا سایرکودهای اصلی قابل مصرف می باشند.
مصرف کودهای آهن کلات دار با بنیان EDDHA نظیر سکوسترون آهن ۱۳۸ مقرون به صرفه است ، این کودها حاوی ۶% آهن کلاته بوده و همراه با آب آبیاری استفاده می شود.
در محیطهای آهکی – قلیایی از محلول های متعدد دیگری استفاده می شود که در بین آنها می توان موارد زیر را نام برد:

اسید آمینو پولی کاربوکلسیک آهن یا APCA- Fe

DTPA ( اسید استیک در اتیلین تری آمین پنتا )

E.D.D.H.A – Acid etyhlenediamine di – ohydroxy ohena cetique

تحرک و تاثیر این موارد از نظر اهمیت قابلیت جذب آهن در pH=7 به ترتیب افزایش اهمیت به قرار زیر است:
APCA > DTPA > HEEDTA > ECTA
۱-۳-۳ : علائم کمبود آهن:
علائم کمبود بیشتر در بافت جوان ظاهر می گردد، در مراحل اولیه با رنگ پریدگی شروع میشود و رگبرگ ها باقی می ماند با ادامه کمبود تمام برگ تحت تاثیر کمبود آن قرار می گیرند سپس رنگ برگ سفید شده و علائم سوختگی یا قهوه ای شدن به صورت لکه هایی درسراسر برگها ظاهر می گردد.
افزایش بیش از حد فسفر و پتاس نیز در جلوگیری از جذب آهن نقش موثری ایفا می کنند. یکی از دلائل کمبود آهن که در بیشتر نقاط کشور مهمترین عامل آن شناخته شده است، زیادی بی کربنات یا آهک در محلول خاک است؛ اغلب خاکهای ایران به خصوص استان فارس و شهرستان نورآباد ممسنی حاوی مقدار قابل توجهی آهک هستند.
حساسیت گیاهان نسبت به آهن متفاوت و متغیر است، در بین گیاهان حساس می توان چند نمونه را به عنوان نمونه در این قسمت ذکر نمود:
الف ) مرکبات ، لوبیا ، سورگوم ، مو ، درختان میوه ، سبزیجات ، گردو
ب ) گیاهانی که حساسیت متغیری دارند مثل : یونجه ، جو ، برنج ، گندم
ج ) گیاهان بی تفاوت : پنبه ، سیب زمینی ، چغندر قند
۱-۴ ویژگیهای گیاه کلزا
گیاه کلزا دارای حدود ۴۰% روغن در دانه و حدود ۲۰% پروتئین در کنجاله دانه می باشد و کنجاله دانه آن برای تغذیه دام بسیار خوش خوراک و مغذی می باشد . کاه و کلش آن بسیار سریع در داخل خاک پوسیده و تبدیل به مواد آلی می شود. کلزا در تناوب با غلات در کنترل بیماریهایی مانند پاخوره و علفهای هرزی مانند یولاف و جودره در مزارع گندم موثر است.
یکی از مشکلات عمده در طی سالهای اخیر مسئله بیماری قارچی پاخوره غلات take all در استان فارس و به خصوص در شهرستان ممسنی می باشد که این امر باعث افت تولید در بسیاری از مزارع منطقه شده است و نتایج تحقیقات نشان داده است که بهترین و موثرترین شیوه برای کنترل این بیماری تناوب گندم با گیاهان غیر گرامنه می باشد .هم اکنون تنها جایگزین کشت زمستانی در منطقه کلزا می باشد و به همین دلیل کشت این گیاه اخیرا در منطقه توسعه یافته است. در کشت پاییزه نیاز به آبیاری کم و امکان استفاده از نزولات آسمانی زمستانه و بهاره وجود دارد.
اساسأ در کشور ما که جز مناطق نیم خشک دنیا محسوب می شود زراعت پاییزه کلزا با توجه به نیاز آبی نسبتا کم آبی می تواند مفید واقع شود به طوری که در سالهای دارای بارندگی مناسب و پراکنش خوب این گیاه با ۳ الی ۴ مرتبه آبیاری به میزان هر دفعه ۱۰۰۰ متر مکعب در هر هکتار محصول خوب و اقتصادی تولید می کند(عظیمی، الف.، ۱۳۸۳).
عکس مرتبط با اقتصاد
گیاه کلزا دارای ارقام پاییزه و بهاره می باشد که در مناطق مختلف کشور امکان کاشت دارد ( در کشورهای اروپایی کلزای زمستانه و بهاره در پاییز و بهار در کنار هم کاشته می شود. ) همچنین این گیاه در ارتفاعات مختلف دنیا بدون ایجاد مشکل کاشته می شود(ناصری، فرشته.، ۱۳۷۰).
با توجه به شرایط دمایی و رطوبت، کشت پاییزه این گیاه در اغلب نقاط کشور به راحتی امکان پذیر است. مقاومت بسیار زیاد این گیاه به دمای زیر صفر بعد از به روزت رفتن امکان کاشت آن را در مناطق بسیار سرد فراهم می آورد و با توجه به دارا بودن سیستم ریشه ای عمیق امکان بهره برداری از عناصر غذایی و آب در اعماق مختلف خاک برای این گیاه فراهم است. گیاه کلزا نسبت به گندم زودرس تر بوده و همچنین نیاز آبی کمتری دارد.
در دوره گل دهی نسبتا طولانی ، این گیاه می تواند برای پرورش زنبور عسل مورد استفاده قرار گیرد.
روغن دانه خوراکی کلزا از کیفیت مناسبی برخوردار است. در حال حاضر در کشور سوئد ۳۰% از روغن خوراکی از منبع کلزا می باشد و علاوه بر این روغن کلزا به دلیل داشتن شرایط ویژه به لحاظ نوع ترکیبهای شیمیایی موارد استفاده زیادی در صنایع فلزی ، لاستیک سازی ، صنایع نساجی و …. دارد(عزیزی،م.الف،سلطانی ۱۳۸۱).
کنجاله دانه کلزا پس از روغن کشی دارای حدود ۲۵% پروتئین می باشد و با توجه به میزان فیبر بالای آن در تعلیف دام مورد توجه قرار می گیرد. دوره رشد نسبتا کوتاه کلزا یکی دیگر از ویژگیهای مثبت آن می باشد به نحوی که در تناوب با ذرت امکان کاشت به موقع ذرت ایجاد می شود.
با توجه به مطلب فوق، ترویج کاشت این گیاه در کشور ما ضروری به نظر می رسد به رغم ویژگیهای مثبت زیادی که برای گیاه کلزا عنوان گردید باید اذعان نمود که زراعت این گیاه در ایران برای کشاورزان به خوبی معرفی نشده است و در این راستا نیاز به کار و تلاش زیاد در جهت تحقیق و ترویج مسائل زراعی این گیاه در شرایط اقلیمی مناطق مختلف با توجه به تعداد ارقام این گیاه و وارداتی بودن اکثر ارقام و شرایط آب و هوایی و خاکی می باشد. بررسی نیازهای غذایی کلزا و احتیاجات کودی آن یکی از مهمترین کارهای تحقیقاتی در این زمینه می باشد که تحقیق حاضر در جهت پاسخ گویی به یکی از پرسشهای فراوانی که در این زمینه مطرح می باشد به اجرا در آمده است (سلطانی.و،خاوری خراسانی.،۱۳۸۱).
می توان مزایای کشت کلزا را نسبت به سایر دانه های روغنی درموارد ذیل جستجو نمود:
– تولید روغن بیشتر با مصرف آب کمتر.
– قابلیت کشت پاییزه و عدم رقابت با محصولات زراعی کشت های بهاره و تابستانه.
– امکان کشت در شرایط دیم و زمین های آیش.
– قابلیت کاشت، داشت و برداشت با ادوات زراعی گندم و جو و بی نیازی به ماشین های زراعی خاص و سرمایه گذاری جدید برای خرید آنها.
– درآمد زایی بیشتر برای کشاورزان درمقایسه با کاشت غلات.
– جلوگیری از فرسایش خاک و شسته شدن ازت آن در فصل بارندگی.
– ایجاد اشتغال برای کشاورزان در زمستان و کاهش مهاجرت های فصلی روستاییان.
– کمک به تأمین سلامت مصرف کنندگان روغن های خوراکی.
۱-۵ تاریخچه
کلزا گیاهی از خانواده چلیپا ئیان با نام علمی (Brassica napus ) می باشد ،این گیاه با کمتر از ۲% اسید اروسیک در روغن و کمتر از ۳۰ میکرومول گلوکوزینولات در گرم کنجاله ، نوع خاصی از کلزای روغنی می باشد که به کانولا معروف است . این دو خصوصیت دانه روغن کلزا را برای تغذیه انسان و کنجاله را به عنوان منبع و پروتئین بالا برای تغذیه دام مناسب کرده است(عزیزی، م.، ۱۳۸۱).
زراعت این گیاه در چین و هندوستان دارای سابقه طولانی می باشد، کلزا و یا دانه خردل در حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در دره ایندوس وجود داشته و استفاده از روغن آن به چند قرن قبل از میلاد مسیح بر می گردد(عظیمی، الف.، ۱۳۸۳).
این گیاه در آسیا همیشه برای تغذیه انسان و در اروپا به عنوان منبعی برای روغن چراغ و روغن نرم کننده و استفاده شده است و موطن کلزا هنوز به طور دقیق مشخص نیست اما به احتمال قوی خاستگاه آن در قاره های آسیا و اروپا می باشد چون زیر گونه های متعلق به شلغم روغنی به صورت وحشی از اروپای غربی تا چین پراکنده شده است بنابر این می توان پذیرفت که دارای ۲ موطن یکی در ناحیه افغانستان – پاکستان و دیگری در ناحیه مدیترانه می باشد و همچنین ممکن است یک ناحیه فرعی آن ناحیه ترکیه – ایران باشد و از طرفی چون واکنش اولیه دو گونه تشکیل دهنده کلزا یعنی کلم و شلغم روغنی در ناحیه خاوری اروپا به هم رسیده و تداخل یافته اند، بعضی­ها نیز بر این باورند که گیاه کلزا برای اولین بار در این منطقه از ترکیب دو گونه فوق به وجود آمده است(ناصری، فرشته.، ۱۳۷۰).
با تولید روز افزون کلزا طی سالهای ۱۹۶۵ هزاران هکتار از اراضی کانادا به کشت این گیاه اختصاص یافت . در سال ۱۹۷۵ در کشور کانادا اولین کلزای روغنی با مقدار اندک اسید اروسیک اصلاح شد. دانه کلزا دارای کمترین میزان اسید چرب در بین دانه های گیاهی می باشد(۶%) که از این نظر برای تغذیه انسان در جهت کاهش بیماری های قلبی و عروقی مناسب می باشد.
در حالی که در اواخر دهه ۱۹۴۰ ، ۷۰% روغن کلزا در آسیا تولید می شد از دهه ۱۹۹۰ تقریبا ۴۰% تولید روغن کلزا در کانادا و کشورهای اروپایی انجام می­شد. جدول های ۲-۱ ، ۲-۲ و ۲-۳ به ترتیب تولید روغن کلزا در کشورهای مختلف، عملکرد کلزا در کشورهای مختلف و سطح زیر کشت در ایران را نشان می دهند.
جدول ( ۱- ۱ ) میانگین ۵ ساله ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۳ تولید روغن کلزا در کشورهای مختلف

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.