۱۲٫۱ تعریف واژه ها.

۱٫۱۲٫۱٫ خصوصی سازی:

اگر چه گفته می شود که تعریف واژه “خصوصی سازی” کار بسیار مشکلی است اما در هر حال دو معنای محدود و گسترده برای این واژه وجود دارد. خصوصی سازی در معنای محدود خود عبارت است از واگذاری دارایی ها و شرکت های دولتی و عمومی به بخش خصوصی به طور کلی و یا شریک کردن آنها در این دارایی ها و شرکت ها. معنای خصوصی سازی در مفهوم گسترده آن بسیار وسیع تر از واگذاری دارایی ها و شرکت های دولتی و عمومی به بخش خصوصی است و بر واگذاری فعالیت ها و تصدی گریهایی که قبلاً به طور انحصاری در اختیار دولت و بخش عمومی بود دلالت می کند. به عبارت دیگر معنای واژه خصوصی سازی در طیفی قرار دارد که هدف آن اجرای شیوه ها و سیاست هایی برای افزایش نقش نیروهای بازار آزاد در اقتصاد ملی کشورها از طریق ترتیبات مختلف می باشد.
عکس مرتبط با اقتصاد
خصوصی سازی حادثه ای بزرگ در اقتصاد قرن بیستم است که برای بیش از بیست سال واکنشهای شدیدی را به همراه داشته؛ بطوریکه بحث های علمی زیادی برای تحلیل آن از منظر اقتصاد خرد و کلان صورت گرفته است. این حادثه بطور گسترده ای در مجموعه علل اقتصادی که امروزه شایعند سهیم و موثر بوده است. اما در این میان این سوال مطرح میگردد: چرا خصوصی سازی؟
در پاسخ ،دو دسته از دلایل اصلی مطرح میگردد که از بررسی خصوصی سازی در سازمان های مختلف بدست آمده اند:
– عوامل و دلایل مربوط به اقتصاد کلان که بطور گسترده ای با فعالیتهای بخش دولتی مرتبط اند که در راستای گسترش سیستم سرمایه داری عمومی و بطور کلی توسعه بازار پول بوسیله جذب سرمایه ملی و خارجی و در نهایت دستیابی به دریافتهایی برای کاهش فشار مالیاتی و یا کسری درآمد عمومی حرکت میکنند.
– عوامل مربوط به اقتصاد خرد که بطور عمده بر بهبود فعالیت شرکتها و حمایت از توسعه آنها موثرند. (Mestiri,2010,p:88 )
با نگاهی به تعاریف متعدد خصوصی سازی میتوان مفاهیمی از قبیل بهبود عملکرد ،انتقال مالکیت و مدیریت آزاد سازی ،بازارگرا کردن بنگاه ها و اقتصاد ،ایجاد شرایط رقابت کامل و حذف مقررات دست و پا گیر دولتی را نیز از جمله مفاهیم خصوصی سازی دانست. با در نظر گرفتن این مفاهیم میتوان یک تعریف مشترک و کلی را از واژه خصوصی سازی ارائه نمود:« خصوصی سازی فرایندی است که طی آن کارایی مکانیزم بازار حیات دوباره پیدا می کند و عملکرد فعالیت اقتصادی دولت و بخش عمومی در محک آزمون قرار می گیرد و طی این فرایند می تواند منجر به محدود شدن مالکیت یا مدیریت برخی از واحدهای اقتصادی تحت تملک دولت و واگذاری آن به مکانیزم بازار شود.
کشورهای مختلف معمولا چندین هدف کلی از اجرا و پیگیری برنامه های خصوصی سازی دارند. این اهداف عبارتند از:

افزایش درآمدهای دولت

ارتقای کارایی اقتصادی

کاهش مداخله دولت در اقتصاد

گسترش مالکیت سهام( یا مالکیت شرکتی)
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)

افزایش رقابت (Miller,2002 )

۲٫۱۲٫۱٫ موانع خصوصی سازی:

خصوصی سازی فرایندی است که طی آن دولت امکان انتقال وظایف و دارایی های خود را به بخش خصوصی فراهم می کند. خصوصی سازی انتقال همیشگی مالکیت و اداره شرکت از دولت به بخش خصوصی است که از راه قراردادهای عرضه،قراردادهای مشاوره فنی،قراردادهای فرعی(انتقال فعالیت)،قراردادهای انتقال مدیریت، انتقال فعالیت همراه با قراردادهای انتقال مدیریت،اجاره قراردادهای ساخت، بهره برداری و انتقال،قراردادهای ساخت، مالکیت و بهره قرداری و سرانجام واگذاری کامل مالکیت صورت می پذیرد پس می توان اینگونه تعریف نمود که هر گونه علل یا عواملی که در این مسیر خلل ایجاد نموده یا به طریقی مانع تحقق اهداف خصوصی سازی شود به عنوان مانع و بازدارنده در امر خصوصی سازی در نظر گرفته خواهد شد.

۳٫۱۲٫۱٫مشارکت :

مشارکت در واقع نوعی رفتار اجتماعی ، مبتنی بر اعتقاد و منافع شخصی یا گروهی است. مشارکت عبارت است از میزان دخالت اعضای نظام در فرایند تصمیم گیری. در حقیقت جوهر مشارکت، منابع مشترک گروه در جامعه و منافع مشترک فرد در گروه است. مشارکت سهمی در چیزی داشتن و از آن سود بردن و یا در گروهی شرکت جستن و بنابراین با آن همکاری داشتن است. به همین جهت از دیدگاه جامعه شناسی باید بین مشارکت به عنوان حالت یا وضع (امر شرکت نمودن) و مشارکت به عنوان عمل و تعهد (عمل شرکت ) تمیز قایل شد. مشارکت در معنای اول از تعلق به گروهی خاص و داشتن سهمی در هستی آن خبر می دهد و در معنای دوم داشتن شرکتی فعالانه در گروه را می رساند و به فعالیت اجتماعی انجام شده نظر دارد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
از دیدگاه جامعه شناسی ،مشارکت به معنای احساس تعلق به گروه و شرکت فعالانه و داوطلبانه در آن که به فعالیت اجتماعی منجر می گردد، حائز اهمیت است. از این نظر، مشارکت، فرایند سازمان یافته ای است که فرد در آن به فعالیتی ارادی و داوطلبانه دست می زند . مشارکت اجتماعی شرکت فعالانه در حیات سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی و به طور کلی تمامی ابعاد حیات می باشد. مشارکت اجتماعی به آن دسته از فعالیت های ارادی دلالت دارد که از طریق آن اعضاء یک جامعه در امور محله ،شهر و روستا به طور مستقیم یا غیر مستقیم در شکل دادن حیات اجتماعی مشارکت دارند .

۴٫۱۲٫۱٫ بخش خصوصی :

بخش خصوصی یا غیر دولتی عبارتست از افراد حقیقی یا حقوقی که به سبب داشتن گرایش به سمت کارافرینی و کسب سود و همچنین بهره گیری از ایده های نو و خلاق و همچنین توان پذیرش ریسک و مخاطره و همچنین داشتن منابع اعم از مالی و نیروی انسانی توان رقابت و جایگزینی به جای دولت را در زمینه های مختلف دارا باشدو به سبب داشتن انگیزه بالا در کسب سود بتواند شاخصهای بهره وری و کارایی را در مقایسه با بخش دولتی بهبود بخشد.

۵٫۱۲٫۱٫ مشارکت بخش خصوصی :

هر گونه دخالت و ایفای نقش بخش غیر دولتی در اقتصاد ملی را می توان به عنوان مشارکت بخش خصوصی در نظر گرفت.با توجه به تعریف واژه مشارکت هرگونه شریک شدن بخش غیر دولتی با بخش دولتی بصورت داوطلبانه و فعال همراه با تعلق خاطر را در تمامی زمینه ها اعم از اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی می توان مشارکت بخش خصوصی تعریف نمود.

فصل دوم: ادبیات تحقیق

فصل دوم
ادبیات تحقیق

مقدمه

خصوصی سازی[۱] شرکت های دولتی اولین بار توسط انگلستان قبل از دهه ۸۰ میلادی بنا نهاده شد و سپس در کشور های صنعتی و سپس توسعه یافته گسترش یافت.(Magginson & Netter,2001 ) بنا بر تعاریف ارائه شده از خصوصی سازی از نظر کی و تامپسون[۲] واژه خصوصی سازی به روشی اطلاق می گردد که باعث تغییر رابطه بین دولت و بخش خصوصی شود ، از جمله ضد ملی کردن و یا فروش دارایی های متعلق به دولت – مقررات زدایی یا حذف ضوابط محدود کننده و معرفی رقابت در انحصار های مطلق دولتی و پیمان کاری یا واگذاری تولید کالا و خدماتی که توسط دولت اداره و تامین مالی میشوند به بخش خصوصی. (متوسلی ، ۱۳۷۳: ۱۹۵) براساس تعریف بانک جهانی[۳] خصوصی سازی عبارت است از : انتقال مالکیت یا کنترل بنگاه های اقتصادی ازدولت به بخش خصوصی. (طباطبایی یزدی،۱۳۸۵ : ۶۰ ) واژه «خصوصی سازی» حاکی از تغییر در تعادل بین حکومت و بازار به نفع بازار و وسیله ای برای افزایش کارایی (مالی و اجتماعی) عملیات یک موسسه اقتصادی است ؛ زیرا چنین به نظر می رسد که مکانیسم عرضه و تقاضای بازار در شرایط رقابتی باعث بکارگیری بیشتر عوامل تولید ، افزایش کارایی عوامل و در نتیجه تولید بیشتر و متنوع تر کالاها و خدمات و کاهش قیمت ها خواهد گردید. خصوصی سازی همچنین تدبیری است که میتواند از طرق مختلف بر تغییرات و دگرگونی سازمان ها اثرگذارد (Zahra & Gutierrez,2006).نتیجه تاثیرات آن را در شرکت های صنعتی بزرگ میتوان مشاهده نمود.(Gong.et.al.,2012)دامنه این فعالیت ها بطور قطع در طی ۱۰ سال اخیر به شدت گسترش یافته و بصورت خرید شرکت های دولتی توسط بخش عمومی در سطح ملی و بین المللی صورت می پذیرد.(Prizzia,2001:450)و به طور معمول نتایجی را در دست یازیدن به راهکارهای جدید سازمان دهی ، تولید و تغذیه عوامل محیطی موثر در خصوصی سازی ارائه می کند و در واقع به معنای تبدیل وضعیت از شیوه تولید کالا و خدمات در سطح عموم به تولید کالا و خدمات به منظور ایجاد برتری و مزیت است (Foster &Maouly,2006).نتایج خصوصی سازی در گزارشات اقتصادی ،مالی و چشم انداز های استراتژیکی گزارش می شود و شامل تقلیل کسری بودجه بخش دولتی ، محدودیت (توقیف) مالیات های صنفی و تقویت بازار سرمایه ،بهبود کارایی فعالیت های دولتی ،واگذاری کنترل امور به بخش خصوصی و توسعه استراتژی شرکت های سهامی می گردد (&Cooper,2002 Cunha).
امروزه کمتر کشوری را در جهان میتوان یافت که در حال اجرای برنامه های خصوصی سازی نباشد و به جرات می توان گفت که خصوصی سازی یکی از مهمترین مولفه های اقتصادی قرن بیست و یکم است.(رضایی دولت آبادی و همکاران، ۱۳۹۰: ۹۷)
مطالعات اخیر نشان می دهد که بیش از صد کشور با برنامه های خصوصی سازی منطبق شده اند. (Awamleh ,2003 ). در تعریف مفهوم خصوصی سازی دیدگاه های مختلفی مطرح شده است . در بسیاری از کشورها مشاهده شده که خصوصی سازی در عمل به یک فرایند سیاسی تبدیل شده که کارگزاران و سیاستمداران با توجه به شکل ظاهری خصوصی سازی قصد رسیدن به منافع و مقاصد خود را داشته اند و به محض رسیدن به اهداف مورد نظر، جهت استیلای بیشتر سلطه خود ، خلاف شعارهای قبلی عمل کرده و به تعبیر ناصحیح از ارزش های عقیدتی و ملی جامعه ،اقتصاد دولتی و برنامه ریزی شده ای را به مردم تحمیل کرده اند. (دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام ،۱۳۸۳ : ۱۶)
پشتوانه های نظری ، الزامات و روش های خصوصی سازی

۱٫۲٫ مفهوم خصوصی سازی

خصوصی سازی ، ابزاری است که در حقیقت مالکیت یا کنترل دارایی های مورد استفاده را برای ارائه کالا و خدمات از بخش عمومی به خصوصی نشان می دهد. عموماً خصوصی سازی به از میان برداشتن موانع بر سر راه بخش خصوصی در ارائه خدمات یا شالوده لازم برای تحقق آن ها تعریف می شود. (حیدری کرد زنگنه، ۱۳۸۸ ) خصوصی سازی را می توان تلاشی در جهت پررنگ کردن نقش بازار در مقابل تصمیم های دولت به عنوان کارگزار دانست . در واقع مفهوم خصوصی سازی گسترده تر از تغییر صرف مالکیت بنگاه های تولیدی است . اندیشه اصلی در تفکر خصوصی سازی حاکم کردن مکانیزم بازار بر تصمیم های اقتصادی می باشد که نتیجه آن ایجاد فضای رقابتی برای بنگاه های خصوصی بوده و از این طریق کارآیی بنگاه ها نسبت به بخش عمومی ارتقاء پیدا می کند. باید توجه داشت که بخش خصوصی از آن جهت بر بخش عمومی ارجحیت دارد که با ایجاد فضای رقابتی می توان بخش خصوصی را تحت فشار قرار داد . بخش خصوصی برای استمرار بقای فعالیت خود مجبور به ارتقای سطح و کیفیت فعالیت و کاهش هزینه است . بنابراین حضور پررنگ تر بخش خصوصی به نفع اقتصاد ملی است.(NKE steven,2002:35) در خصوصی سازی شکل ها و شیوه های گوناگون وجود دارد که در حالت کلی به دو صورت کلی و جزئی مطرح می شوند . (Varghese,2004 ) . کشورهای آسیایی اغلب خصوصی سازی را به صورت کلی و کشورهای افریقایی و شرق اروپا آن را به صورت جزئی تجربه نموده اند. (NEA,2004 )