2. خطرناک‏ترین‏ها:
همان طور که رفیق خوب و متدین در شکل‏گیری شخصیت صحیح و منطقی انسان نقش به سزایی دارد، دوست نامناسب نیز در تخریب شخصیت اخلاقی انسان بسیار مؤثّر و خطر ساز است.
این خطر عظیم را از مقایسه دو سوره «فلق» و «الناس» به خوبی می‏توان یافت. در سوره فلق از چهار خطر بسیار بزرگ و مهلک به پناهگاهی عظیم، یعنی «رب فلق» پناه می‏بریم:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ (1) مِن شَرِّ مَا خَلَقَ (2) وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ (3) وَمِن شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِی الْعُقَدِ(4) وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ(5) (فلق:1-5)؛
بگو پناه می‏برم به پروردگار سپیده صبح(1) از شرّ تمام آنچه آفریده(2) و از شر هر موجود شر در هنگامی که شبانه وارد شود(3) و از شر آنها که با افسون (و سحر) در گره‏ها می‏دمند (هر تصمیمی را سست می‏کنند) (4) واز شر حسود هنگامی که حسد می‏ورزد(5).
ولی در سوره «ناس» از خطر رفیق بد و ناباب به پناهگاه بسیار محکمی پناه می‏بریم که در واقع از سه رویه مستحکم برخوردار است.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم
قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ(1) مَلِکِ النَّاسِ (2) إِلَهِ النَّاسِ (3) مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ (4) الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ (5) مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ (6) (ناس:1-6)؛
بگو پناه می‏برم به پروردگار مردم(1) به مالک و حاکم مردم (2) به معبود مردم(3) از شر و وسوسه گر پنهان کار(4) که در درون سینه انسانها وسوسه می‏کند(5) خواه از پریان باشد یا از انسان(6).
مقایسه این دو سوره که در اولی از چهار خطر عظیم به یک پناهگاه به نام «ربّ فلق» پناه می‏بریم و امّا در دومی از بیم خطر یعنی وسوسه گران پنهان کار از آدمی باشد یا جنیان، به یک پناهگاهی بسیار مستحکم‏که در واقع از سه لایه و مانع برخوردار است پناه می‏بریم نشان می‏دهد که رفیق بد از خطر مار و عقرب و دزدانی که شبانه می‏آیند، و هر خطر دیگری چون: سحر و حسادت و چشم زخم و… و خلاصه از هر خطری که قابل تصور است خطرناک‏تر، وحشتناک‏تر و شکننده‏تر است.
3.زیبا دیدن زشتی ها:
وَقَیَّضْنَا لَهُمْ قُرَنَاء فَزَیَّنُوا لَهُم مَّا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَحَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنَّهُمْ كَانُوا خَاسِرِینَ ﴿فصلت : 25﴾؛
(مکارم ) : ما برای آنها همنشینان (زشت سیرتی) قرار دادیم، و آنها زشتیها را از پیش رو و پشت سر در نظرشان جلوه دادند، و فرمان الهی درباره آنها تحقق یافت، و به سرنوشت اقوام گمراهی از جن و انس كه قبل از آنها بودند گرفتار شدند، آنها مسلما زیان كار بودند.
4. دخول در آتش جهنم:
از اهل جهنم پرسیده می‏شود: چرا وارد دوزخ شدید؟ آنان می‏گویند: یکی از علتها این بود که: و کنّا نخوض مع الخائضین (مدثر:45) ؛ و پیوسته با اهل باطل همنشین بودیم.
4-3-دوستی با چه کسانی حرام است؟
خداوند متعال در قرآن کریم و نیز اهل البیت (ع) افرادی را که دوستی با آنها مکروه، مستحب و واجب است مشخص نموده اند. در این اینجا فقط افرادی را معرّفی می کنیم، که دوستی با آنها حرام است:
الف- دشمنان خداوند متعال:
در این مورد، خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: لَا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ یُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ (مجادله: 22)؛ برای مؤمنان فرقی نمیکند که دشمنان خداوند، آباء و اجداد، فرزندان یا برادران و یا اقوام و عشیره آنها باشد؛ آنها با دشمنان خدا دوستی ندارند.
ب- ستمکاران:
خداوند متعال می فرماید: وَلاَ تَرْكَنُواْ إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللّهِ مِنْ أَوْلِیَاء ثُمَّ لاَ تُنصَرُونَ(هود: 113) ؛
به ستمکاران میل مکنید که آتش، شما را میسوزاند و در برابر خداوند، شما را دوستانی نخواهد بود و آن گاه، یاری نخواهید داشت.
ج- روی گردان از جماعت مسلمانان:
رسول خدا(ص) فرمودهاند: «من رغب عن جماعه المسلمین وجب علی المسلمین غیبته و سقطت بینهم عدالَته وجب هجرانه» :هر که از جماعت مسلمانان رویگردان شود، بر مسلمانان، غیبتش لازم و عدالتش ساقط و دوری از او واجب است. (صدوق، 1389: 393). بر اساس قاعده «تعرف الاشیاء بأضدادها» می توانیم بفهمیم که دوستی با غیر این موارد، یا واجب، یا مستحب، یا مکروه است، که در کلیه این حالات، دوستی مشروع بوده و می توان با آنها دوستی نمود. همانطور که خدای متعال فرموده: قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَى(شوری:22) ؛ بگو من اجر رسالت جز این نخواهم که این محبت و مودت مرا در حق خویشاوندان منظور دارید.
4-4- دوستی شیطان:
4-4-1- وَ مَن یَعْشُ عَن ذِکْرِ الرَّحْمَانِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِین(زخرف:36)؛ و هر کس از یاد خدا روى‏گردان شود شیطان را به سراغ او می فرستیم که همدم او خواهد بود.‏
4-4-2- رفیق مجرم باعث گمراهی انسان می شود، وَ مَا أَضَلَّنَا إِلَّا الْمُجْرِمُون) شعرا: 99) ؛ امّا کسى جز مجرمان ما را گمراه نکرد.
4-5- تبدیل دوستی باطل در قیامت به دشمنی:
الف- الْأَخِلَّاءُ یَوْمَئذِ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.
عَدُوٌّ إِلَّا الْمُتَّقِین(زخرف:67)؛ دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند، مگر پرهیزگاران!
ب- وَ یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى‏ یَدَیْهِ یَقُولُ یا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً (فرقان:27)؛ و روزى كه ستمكار (مشرك) دو دست خود را (از روى حسرت) به دندان مى‏گزد و مى‏گوید: اى كاش با پیامبر همراه مى‏شدم. یا وَیْلَتى‏ لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلاً (فرقان:28) ؛ ای وای بر من کاش فلانی را دوست نمی گرفتم لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِی وَ كانَ الشَّیْطانُ لِلْإِنْسانِ خَذُولاً(فرقان:29)؛ رفیق من بعد از آنکه حق از طرف خدا برای من آمد مرا گمراه ساخت و شیطان هنگام امید انسان را رها می سازد.
پیام‏های آیه:
1ـ حسرت‏هاى درونى در اعمال و رفتار انسان مؤثّر است. (یَعَضُّ الظَّالِمُ)
2ـ رها كردن راه انبیا ظلم است. (ظلم به خود و ظلم به انبیا) (یَعَضُّ الظَّالِمُ)
3ـ عذاب قیامت بسیار سخت است. (یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلى‏ یَدَیْهِ) (مشرك تنها یک انگشت و یا یک دست خود را گاز نمى‏گیرد، بلكه دو دست خود را گاز مى‏گیرد)
4ـ در قیامت، وجدان‏ها بیدار مى‏شود. (یَعَضُّ یَقُولُ)
5ـ پشیمانى، دلیل بر اختیار انسان است و اگر كسى مجبور بود، پشیمانى معنا نداشت. (یا لَیْتَنِی)
6ـ دوستى‏هاى نامشروع امروز، فرداى خطرناكى دارد. «یا لَیْتَنِی» دوست در سرنوشت انسان مؤثّر است.
7ـ ایمان به تنهایى كافى نیست، همراه بودن با انبیا نیز لازم است. (مَعَ الرَّسُولِ)
8ـ ارتباط با انبیا هر چند اندك باشد، مى‏تواند راه نجات باشد. (سَبِیلًا)
9ـ دو دوستى در یک دل جا نمى‏گیرد. (دوستى پیامبر و دوستى انسان گمراه) (اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ … لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا)
10ـ دوستان منحرف، عوامل شیطانند. (فُلاناً خَلِیلًا وَ كانَ الشَّیْطانُ)
11ـ نام و شخص افراد مهم نیست، كارایى آنان مهم است. (فُلاناً أَضَلَّنِی)
12ـ نشانه‏ى دوست بد آن است كه انسان را غافل كند. (أَضَلَّنِی عَنِ الذِّكْرِ)
13ـ گاهى عواطف دوستى، بر استدلال و منطق غلبه مى‏كند. (أَضَلَّنِی عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جاءَنِی)
14ـ خداوند با همه‏ى مردم اتمام حجّت مى‏كند. (بَعْدَ إِذْ جاءَنِی).
تنهایى، از رفیق بد بهتر است. (مجلسی، 1403: 173)
در حدیثى از نهمین پیشواى بزرگ اسلام امام محمد تقى الجواد(علیهماالسلام) مى‏خوانیم:
ایاك و مصاحبة الشریر فانه كالسیف المسلول یحسن منظره و یقبح اثره: ” از هم نشینى بدان بپرهیز كه همچون شمشیر برهنه‏اند، ظاهرشان زیبا و اثرشان بسیار زشت است”! (مجلسی، 1403: 198).
نخست موعظه پیر می فروش این است که از معاشر ناجنس احتراز کنید
(دیوان حافظ)
4-6- شرایط دوستی:
پایدارماندن نهال دوستی و رشد و نمو آن، در گرو رعایت برخی شرایط از طرف دوستان است. رعایت نکردن این شرایط، باعث خشکیدن این نهال یا رشد نکردن آن می شود. امام صادق(ع) شرایط دوستی را چنین بیان می فرماید:
نخستین شرط دوستی آن است که باطن و ظاهرش برای تو یکی باشد. دومین شرط این است که زینت و آبروی تو را زینت و آبروی خود بداند و عیب و زشتی تو را عیب و زشتی خود ببیند. سوم این است که مقام و مال، وضع برخورد او را نسبت به تو تغییر ندهد. چهارم این است که آنچه را در قدرت دارد، از تو مضایقه نکند و پنجم که جامع همه این صفات است آن است که تو را به هنگام پشت کردن روزگار رها نکند ( محمدی ری شهری،1362: 192).
امام علی (ع) نیزدرباره شرایط دوستی، سخنان ارزشمندی دارداز جمله می فرماید: