در جریان عملیات در یک ناحیه فرعی، عامل می تواند تغییر کند، که به موجب آن انجام عملیات تابع مقررات متفارت در خصوص بهداشت و ایمنی، ساختار، کنترل آلودگی و غیره خواهد شد.

این امر در داخل یک ناحیه فرعی به مسائل مربوط به استخراج و بهره برداری محدود می شود و نمی تواند به عنوان اختیار اعمال قوانین مدنی و کیفری به همه ی فعالیت ها در ناحیه فرعی محسوب شود.
پایان نامه حقوق

 

یک حادثه در دکل حفاری، تابع قوانین و مقررات دولت عامل خواهد بود مگر این که هیچ ربطی به فعالیت های اکتشافی و بهره برداری نداشته باشد.
یک دسته از قوانین که شاید لازم نباشد از ماده ۱۹ تبعیت کنند، قوانین مربوط به تامین اجتماعی و رفاه است. مطمئنا یک مستخدم نباید از مزایای رفاهی به خاطر این که وی را موقتا به ناحیه فرعی تحت صلاحیت دیگری منتسب می کند، محروم شود. سادگی قواعد بومی جذابیت دارد ولی ماده ۱۹ از آن بی بهره است و بدون شک یک موافقت نامه اداری می تواند اطمینان دهد که هیچ کس از تامین اجتماعی دو دولت محروم نمی شود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

ز : آلودگی

طبق ماده ۲۱ مقررات جامع و کاملی برای حمایت از حق اقامه دعوا برای اتباع و ساکنان دو کشور ژاپن و کره جنوبی در دادگاه های دو دولت برای آلودگی های ناشی از بهره برداری از منطقه، وجود دارد. حتی اتباع دول ثالث هم می توانند به استناد حقوق بین الملل عرفی یا کنوانسیون حقوق خود را مطالبه نمایند.
مشکلات عمده ای مثل اثبات بی احتیاطی، محل جغرافیایی اقدام، خسارت و محدودیت هایی در مورد مسئولیت باقی می ماند، ضمن این که جبران وضعیت به بهترین شکل بسیار دشوار است خواهد بود. این وضعیت مربوط به آلودگی به طور مشخص با قضیه نشست نفت متفاوت خواهد بود.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

ح : آیین حل و فصل اختلاف

در صورتی که اختلافات بین طرفین در تفسیر و اجرای موافقت نامه از طریق دیپلماتیک حل نشود، ماده ۲۶ سازوکار داوری را با تعیین یک دیوان موقتی مرکب از سه داور پیش بینی کرده است.
البته ساده سازی مفاهیم موافقت نامه مشترک ژاپن و کره جنوبی از یک سو و تحقق منافع ملی در حداکثرسازی درآمدها بواسطه همکاری در اجرای سیستم بهره برداری موافقت نامه منطقه توسعه مشترک از سوی دیگر، فرصت های تحقق اختلاف را محدود کرده است.

 

گفتار دوم: موافقت نامه های خالق مقام فراملی

 

بند اول: ویژگی های کلی موافقت نامه

در این نوع از موافقت نامه ها یک مقام مشترک برای منبع مشترک تشکیل می شود و هر دولت ذینفع در منبع به قدر مساوی در آن نماینده دارد و مقام مشترک همه ی حقوق و مسئولیت های اکتشاف و بهره برداری از منابع طبیعی غیر جاندار بستر و زیر بستر دریا در منطقه را در اختیار خود دارد. در نتیجه اختیار مستقیم اعطای امتیاز و مجوز به مقامی که تشکیل می شود، سپرده می شود.
یک نمونه از این دسته موافقت نامه ها که می تواند به عنوان الگو تلقی شود، بین مالزی و تایلند امضاء شده است.[۱۶۲] موافقت نامه تحت بررسی، ساده ترین نوع در میان انواع موافقت نامه های توسعه مشترک است و طوری برنامه ریزی شده است که برای یک دوره پنجاه ساله دوام یابد. رئوس مهم موافقت نامه های ۱۹۷۹ ۱۹۹۰ عبارتند از:

 

 

تعیین محدوده منطقه

ایجاد مقام مشترک

نظام حقوقی حاکم بر عمل مقام

اختیار اعطای مجوز

ایجاد صندوق برای مقام مشترک

مالکیت

صلاحیت و قانون حاکم

آحادسازی

در زیر به بیان برخی از این موارد که با موافقت نامه متضمن اعطای امتیاز و وضع مقررات در دست دولت های طرف موافقت نامه متفاوت اند، به طور مختصر می پردازیم.

 

بند دوم: شرایط مندرج در موافقت نامه

 

الف: ایجاد مقام مشترک

مقام مشترک ذکر شده در موافقت نامه مالزی و تایلند از یک کمیته حقوقی و دو کمیته فنی مرکب از اعظای مساوی از مشاوران هر دولت تشکیل شده است که در سال ۱۹۷۹ ایجاد گردید.[۱۶۳] این ارکان به نیابت از دو دولت دارای همه ی حقوق و مسئولیت ها:

 

 

برای اکتشاف و بهره برداری از همه ی منابع طبیعی غیر جاندار بستر و زیر بستر منطقه و

توسعه، کنترل و اداره سیستم خواهد بود.

در واقع مقام همه اختیارات لازم را برای انجام وظایفش در خصوص اکتشاف یا بهره برداری از منابع منطقه در دست دارد.[۱۶۴]
در خصوص تقسیم و تسهیم هزینه ها و درآمدهای منطقه، بند ۵ ماده ۳،هزینه های انجام شده و منافع حاصله در نتیجه فعالیت های مقام و به عنوان پیامد و حاصل توسعه مشترک را تحمیل و به طور مساوی بین دو دولت تقسیم می نماید.
مقام دارای هیات مدیره ای ۱۴ نفره است و به تعداد مساوی توسط مقامات صلاحیتدار دو دولت منصوب می شوند.
با توجه به ماده ۳ موافقت نامه ۱۹۷۹ مقام حقوق و مسئولیت های کاملی در خصوص تمام منابع طبیعی منطقه دارد و در واقع نمایندگی اعطا شده به مقام، قدرت قانونگذاری برای اداره معادن منطقه مورد نظر را شامل می شود. البته این اختیارات بیش از حد متعارف بود و در عمل نگرانی هایی را برای دو دولت باعث شد. از این رو بود که پس از ۱۱ سال موافقت نامه تعیین اختیارات مقام در سال ۱۳۹۰ تصویب شد و قدری از اختیارات او کاست.[۱۶۵]
هدف مقام اکتشاف و بهره برداری از منابع غیرجاندار بویژه گاز در منطقه مشترک می باشد و به لحاظ تنظیم سیاست ها و تدابیر مسئول خواهد بود.
بند ۱ ماده ۱ به مقام شخصیت حقوقی اعطا کرده و بند۱ و ۲ ماده ۷ نیز اختیارات مدیریتی و اعمال سیاست ها را اجازه داده است مانند انعقاد قراردادهای مربوط به اکتشاف و استخراج از منابع منطقه توسعه مشترک. اما با این حال مقام نبایستی در مناطق بین المللی یا داخلی(ولی خارج از محدوده توسعه مشترک) بدون تصویب قبلی از دو دولت اقدامی نماید.
طبق بند ۲ بخش اول موافقت نامه ۱۹۹۰، وزرای نفت دو کشور مسئول پاسخ گویی در مورد گاز هستند و در بند ۱۵ بخش ۸ وزیر در مواردی اختیار وضع مقرراتی را دارد. این موارد عبارتند از:

 

 

اقدام یا ادامه هر کار مربوط به اکتشاف و بهره برداری از منابع طبیعی منطقه مشترک

تادیه هر وجهی به دولت ها از سوی مقام مشترک مطابق بخش ۷

شرایط و ضوابط نصب و تعیین حقوق، سفر و هزینه های مجاز و قابل پرداخت به رئیس و معاون و مقام و سایر کارکنان مقام مشترک

آیین برگزاری مناقصات و مزایده های قراردادهایی که می تواند طبق بخش ۱۴ منعقد می شود. شامل شرایط مقرر شده در چنین قراردادهایی

نگهداری مناسب حساب ها و دیگر اسناد معاملات و امور مقام مشترک مطابق با اصول حسابداری پذیرفته شده
حسابداری

 

تهیه گزارش سالانه حساب ها و اختصاص سود طبق مقررات این موافقتنامه

حسابرسی حساب ها و متعاقبا ارائه گزارش به دولت ها

ضوابط اکتشاف و بهره برداری گاز از منطقه مشترک

هر مساله دیگر به منظور اجرای مقررات موافقت نامه.

ب : نظام حقوقی حاکم بر عمل مقام

یکی از مسائل عمده منطقه مشترک عبارت است از نظام حقوقی که مقام براساس آن عمل خواهد کرد. با توجه به اختیار قانون گذاری اعطا شده به مقام، در واقع دو طرف با وضعیت دشوار “دولت در دولت” مواجه می شوند، در نتیجه پیش بینی می شود که طرفین به راه حل های قراردادی برای حل مشکلات صلاحیتی تمایل نشان دهند.[۱۶۶]
شخصیت حقوقی اعطا شده به مقام و استقرار آن در دو کشور مالزی و تایلند آزادی عمل و اقتدارات کاملی را به مقام داده است و از این روست که انجام هر گونه فعالیت برای اکتشاف و بهره برداری از منابع طبیعی بویژه گاز توسط هر شخصی در منطقه موکول به قراردادی است که با مقام منعقد می شود و چارچوب آن به تفضیل در جزء ۳ بند ۱۴ بخش ۷ بیان شده است.

 

ج : اختیار اعطای مجوز

موافقت نامه تایلند و مالزی در نگاه اول خود مختاری در اعطای مجوز برای دو دولت را از میان می برد و آن را به مقام واگذار می نماید. چنین اختیار جامعی غیر عادی به نظر می رسد، اگر چه کاملا هم بدون سابقه نبوده است.(سودان – عربستان و کویت – عربستان)
اعطای مجور با یک مسئله مهم همراه است و آن ماهیت چارچوب عملیات بهره برداری می باشد. از تفاهم نامه نمی توان این چارچوب را به روشنی دریافت، اما از بند ۱۴ بخش ۷ موافقت نامه ۱۹۹۰ می توان ممنوعیت اکتشاف و بهره برداری بدون قرارداد را دریافت. براسا جزء ۳ بند ۱۴ موافقت نامه این قراردادها باید از نوع مشارکت در تولید باشد و شامل قیود ذکر شده در این ماده باشد.

 

د :ایجاد صندوق برای مقام مشترک

ایجاد صندوق برای مقام در تفاهم نامه پیش بینی نشده است ولی جزء ۱ بند ۹ بخش ۶ موافقت نامه ۱۹۹۰ ایجاد صندوق و اداره و کنترل آن توسط مقام را مورد تصریح قرار داده است.
صندوق وسیله ای است برای تمرکز درآمدها و منبع پرداخت هزینه ها و نهایتا برداشت مساوی پول از مانده صندوق توسط دو دولت.
طبق جزء ۲ همین بند منابع صندوق عبارتند از:

 

 

کمک دو دولت تا قبل از کسب درآمد توسط مقام

وجوه کسب شده از اجرای طرح ها، برنامه ها، یا شرکت هایی که از سوی صندوق تامین شده اند،

وجوه کسب شده یا حاصل از اموال، سرمایه گذاری ها، رهن یا تصدی گری های کسب شده یا واگذار شده به مقام، و

وجوه قرض گرفته شده برای انجام تعهدات یا تادیه تکالیف مقام و بالاخره هرگونه وجوه یا اموالی که به هر شکل ممکن است به مقام پرداخته شده باشد یا در خصوص هر مساله اتفاقی مربوط به اختیارات و وظایفش به او واگذار شود.

۱-۶-۱ ابعاد کمال گرایی

تعریف نظری
کمال گرایی یک سازه ی چند بعدی است و نشان دهنده ی متغیر شخصیتی همراه با ویژگی های شناختی ، رفتاری و شکلی از آسیب شناسی روانی تعریف شده است .(منصوری ، عدالت زاده ، بخشی پور رودسری،۱۳۸۸)
هولندر[۹] (۱۹۸۷) از اولین کسانی بود که تعریفی برای کمال گرایی ارائه نمود . او کمال گرایی را اینگونه تعریف کرد : فرد خواستار عملکردی با کیفیت بالاتر از آنجه که مستلزم موقعیت است ، از خود یا دیگران می باشد .
مدت گوتاهی پس از این توصیف ، برنز ( ۱۹۸۰)کمال گرایی را به صورت « شبکه ای از شناخت ها »
توصیف نمود که شامل توقعات و انتظارات ، تفسیر رویدادها و ارزشیابی خود و دیگران می باشد . او معتقد بود کمال گرایان کسانی هستند که ملاک هایشان فراتر از حد معمول یا عقل است .
افرادی هستند که به طور وسواسی و با سماجت در جهت اهداف غیر ممکن تلاش می کنند و ارزش خود را تماماً مطابق بهره وری و تحقق اهداف تعریف می کنند .
در تکمیل تعریف برنز[۱۰] ، فراست و همکارانش (۱۹۹۰) کمال گرایی را یک ساختار شخصیتی توصیف کردند که در افرادی که مستعد انتخاب معیارها و اهداف بالای غیر واقعی هستند ، وجود دارد .
عزت نفس این افراد مشروط به برآوردن این معیارها است .
تعریف عملیاتی
عملیاتی:منظور از ابعاد کمال گرایی آزمون کمال گرایی چند بعدی فراست است و نمره ای است که شرکت کننده از این آزمون می گیرد .این مقیاس با شش بعد طراحی شده است که شامل:
نگرانی زیاد در موری اشتباهات ، معیارهای شخصی ، انتظارات والدین ، انتقاد والدین ، تردید در مورد فعالیت ها و سازماندهی می باشد . این مقیاس ۳۵ جمله در ۶ بعد است و فراست آلفای کرونباخ کل مقیاس را ۹۱/۰ گزارش کرد و روایی و اعتبار مناسبی را برای آن گزارش نمود (استوبر[۱۱] ، ۱۹۹۷) .

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۱-۶-۲ سیستم های فعال ساز ی / بازداری رفتاری

 

سیستم بازداری رفتاری (BIS)

تعریف نظری
این سیستم از لحاظ نوروآناتومی و نوروفیزیولوژی شامل سیستم سیتوهیپوکامپی ، اعصاب آوران مونوآمینرژیک از ساقه مغز ، و انتشار آن در لوب پیشانی قشر جدید مخ می باشد . گری معتقد است که این مکانیسم فیزیولوژیکی مسول کنترل تجربه ی اضطراب در پاسخ به علایم مرتبط است ( گری ، ۱۹۷۲، ۱۹۷۷، ۱۹۷۸، ۱۹۸۲، ۱۹۸۷ ب ،۱۹۹۰ ، به نقل از کارور و وایت ، ۱۹۹۴ ) . به اعتقاد گری ، BIS به علایم تنبیه ، عدم پاداش ، و جدید بودن حساسیت نشان می دهد و رفتارهایی را که ممکن است منجر به نتایج منفی یا دردناک شود بازداری می کند .بنابراین فعالیت BIS باعث بازداری حرکت به سمت اهداف می شود . همچنین گری معتقد است که کارکرد BISمسئول تجربه ی احساس های منفی مانند ترس ، اضطراب ، ناکامی و غمگینی در پاسخ به علایم مرتبط با آنها است ( گری ، ۱۹۷۸ ، ۱۹۸۱ ، ۱۹۸۷ ب ، ۱۹۹۰ ، به نقل از کارور وایت ، ۱۹۹۴ ) .
در سطح های فردی و شخصیت ، حساسیت بالای BIS مترادف است با آمادگی و گرایش به اضطراب که فرد را برای مواجهه ی مناسب با شرایط محیطی آماده می کند (کارور وایت ، ۱۹۹۴ ) .
به اعتقاد کر (۲۰۰۸ ، ص. ۱۱) BIS سیستمی است که در کل مسئول حل تعارض بین اهداف است (مانند ، تعارض بین BAS- گرایش و FFFS- اجتناب ، تعارض بین BAS و BAS و تعارض بین FFFS و FFFS). این سیستم یک سیستم پسخوراند منفی است که مسئول مقابله با انحراف از وضعیت بدون تعارض است ، و موجب هیجان اضطراب می شود . اضطراب ناشی از فعالیت این سیستم مستلزم بازداری رفتارهای بالقوه تعارض برانگیز ، درگیری با فرایندهای ارزیابی خطر ، و مرور محتویات حافظه و محیط به منظور حل تعارض موجود می باشد .

 

تعریف عملیاتی

در این تحقیق برای سنجش سیستم بازداری رفتاری از زیر مقیاس BIS مقیاس BIS/BAS (کارور وایت[۱۲] ، ۱۹۹۴ ) استفاده شده است . با توجه به تحلیل هایی که در مورد ساختار عاملی این مقیاس صورت گرفته است در یک نمونه ی آمریکایی ( پویترس[۱۳] و همکاران ، ۲۰۰۸ ) و یک نمونه ی ایرانی (این مطالعه ) این زیر مقیاس خود متشکل از دو زیر مقیاس است که یکی مربوط به سیستم بازداری رفتاری است که اساسا اضطراب را می سنجد( پویترس و همکاران ، ۲۰۰۸ ) ودارای ۵ آیتم می باشد (BIS-A) و دیگری مربوط به سیستم جنگ و گریز است که اساسا ترس را می سنجد (پویترس و همکاران ، ۲۰۰۸ ( و داری ۲ آیتم می باشد (FFS-F) . در تحقیق حاضر نمراتی که افراد در ۵ آیتم مربوط به زیر مقیاس BIS-Aکسب می کنند نشان دهنده فعالیت سیستم بازداری رفتاری می باشد .

 

سیستم فعال سازی رفتاری (BAS)

 

تعریف نظری

مکانیسم فیزیولوژیکی که مسئول کنترل انگیزش مثبت و خوشایند است سیستم روی آوری رفتاری ( گری ، ۱۹۸۱، الف ، ۱۹۹۰ ، به نقل از کارور وایت ، ۱۹۹۴ ) یا سیستم فعال سازی رفتاری ( BAS در مقایسه با BIS با دقت کمتری مشخص شده است ، با این وجود عقیده براین است که در BAS مسیرهای کاتکولامینرژیک و به ویژه مسیرهای دوپامینرژیک نقش محوری را ایفا می کنند (استلار ، و استلار ، ۱۹۸۵ ف ، به نقل از کارور و وایت ، ۱۹۹۴ ).
این سیستم در برابر علائم پاداش ، عدم تنبیه ، و رهایی از تنبیه حساسیت نشان می دهد. فعالیت این سیستم باعث شروع (یا افزایش ) حرکت شخص به سمت اهداف خود می شود . همچنین گری معتقد است که BAS مسئول تجربه احساس های مثبت از قبیل امید ، سرخوشی ، و شادمانی است (گری ، ۱۹۷۷ ، ۱۹۸۱ ، ۱۹۹۰ ، به نقل از کارور وایت ، ۱۹۹۴ ) .
در سطح تفاوت های فردی و شخصیت ، حساسیت بالاتر BAS مترادف است با آمادگی و تمایل بیشتر به درگیری با تلاش های معطوف به هدف و تجربه ی احساس های مثبت در شرایطی است که فرد با پاداش بلاواسطه مواجه است (کارور وایت ، ۱۹۹۴ ) .
به اعتقاد کر[۱۴] (۲۰۰۸ ، ص ، ۲۰ ) BAS سیستمی است که به تمامی محرک های خوشایند شرطی و غیرشرطی پاسخ می دهدو هیجان خوشایند امید به لذت پیش بینی شده را برمی انگیزد . این سیستم شامل سه مولفه متفاوت به شرح زیر می باشد :
پاسخ دهی در برابر پاداش : تلاش فرد برای بدست آوردن پاداش های جدید
کشاننده : پی گیری فعال اهداف خوشایند
تفریح طلبی : نشان دادن احساسهای مثبت به هنگام بدست آوردن پاداش ( کاوروایت ، ۱۹۹۴؛ کر ، ۲۰۰۸) .

 

تعریف عملیاتی

دراین تحقیق برای سنجش سیستم فعال سازی از زیر مقیاس BAS مقیاس BAS/BIS (کاوروایت ، ۱۹۹۴ ) استفاده شده است . از ۱۳ آیتم مربوط به زیر مقیاس BAS 5 آیتم مربوط به زیر مقیاس پاسخدهی در برابر پاداش ، ۴ آیتم مربوط به زیر مقیاس کشاننده و ۴ آیتم مربوط به زیر مقیاس تفریح طلبی می باشد . نمرات آزمودنیها در هر یک از زیر مقیاس های سیستم فعال سازی رفتاری نشان دهنده چگونگی فعالیت این سیستم می باشد .

 

سیستم جنگ / گریز / بهت (FFFS)

 

تعریف نظری

کاور وایت (۱۹۹۴) براساس تعاریف اولیه ای که در نسخه ای اولیه ی نظریه حساسیت به تقویت (گری ، ۱۹۸۱، ۱۹۸۷ الف ، ۱۹۹۰ ، به نقل از کارور وایت ، ۱۹۹۴) در مورد سیستم جنگ / گریز (FFS) صورت گرفته است بدون متمایز کردن آن از سیستم بازداری رفتاری آن را جزئی از نظام حساس به تنبیه در نظر می گیرند ، لذا تعریف مستقلی از آن ارائه نمی کند .
اما کر (۲۰۰۸ ، ص . ۱۰) براساس اصلاحات اعمال شده در RST ، سیستم جنگ / گریز /بهت (FFFS) را به عنوان سیستمی تعریف می کند که به تمامی محرک های ناخوشایند شرطی و غیرشرطی پاسخ می دهد و موجب هیجان ترس و رفتارهای اجتناب و گریز می شود .
این سیستم نمونه ای از یک سیستم پسخوراند منفی است که برای کاهش فاصله بین وضعیت تهدید آمیز بی واسطه و وضعیت دلخواه (مانند ، امنیت ) ، طراحی شده است (کر، ۲۰۰۸ ، ص . ۱۰ ) .
اساس عصبی این سیستم شامل آمیگدالا[۱۵] و قشر پیش پیشانی میانی[۱۶] و بطنی میانی میباشد (دیویس[۱۷] ، ۲۰۰۶ ؛ کیرک[۱۸] ، روسو[۱۹] ، بارون[۲۰] ، لبورن[۲۱] ، ۲۰۰۰ ؛ سیرا – مرکادو[۲۲] ، کورکوران[۲۳] ، لبرون – میلاد[۲۴] ، و کیرک ، ۲۰۰۶ ) .

 

تعریف عملیاتی

در این تحقیق برای سنجش سیستم جنگ / گریز / بهت نیز از زیر مقیاس BIS مقیاس BAS/BIS (کارور وایت ، ۱۹۹۴ ) استفاده شده است . همانطور که پیش از این اشاره شد تحلیل هایی که در مورد ساختار عاملی و ویژگیهای روانسنجی این مقیاس صورت گرفته است (برای مثال ، پویترس و همکاران ، ۲۰۰۸ ؛ هایم و همکاران ، ۲۰۰۸ ) نشان داده اند که این زیر مقیاس خود متشکل از دو زیر مقیاس است که یکی مربوط به سیستم بازداری رفتاری است و دارای ۵ آیتم می باشد ( BIS- Anxiety) و دیگری مربوط به سیستم جنگ / گریز / بهت است که دارای ۲ آیتم می باشد ( FFFS – Fear) .
در تحقیق حاضر نیز با توجه به نتایج تحقیقات فوق و تحلیل عاملی اکتشافی صورت گرفته در خود این تحقیق و همچنین با توجه به این که فرایند تحقیق براساس نسخه ی تجدیدنظر شده ی نظریه حساسیت به تقویت بوده است ، ۲ آیتم مربوط به سیستم ترس به عنوان زیر مقیاس FFFS-Fear معرفی شده است و نمراتی که افراد در این زیر مقیاس کسب می کنند نشان دهنده فعالیت سیستم جنگ /گریز / بهت – ترس می باشد .

 

۱-۶-۳ تاب آوری

 

تعریف نظری

تاب آوری به فرایند پویای انطباق مثبت با تجربه های تلخ و ناگوار اطلاق می شود (بونانو ، ۲۰۰۴ ). کانر (۲۰۰۶) تاب آوری را به عنوان روشی برای اندازه گیری توانایی فرد در مقابله با عوامل استرس زا و عواملی که سلامت روان فرد را تهدید می کند ، تعریف کرده است .
سلامت روان افراد آسیب دیده ، تحت تاثیر پیامدهای منفی پیشامدهای ناگوار قرار می گیرد . سرسختی و خود تاب آوری از منابع درون فردی هستند که می توانند سطوح استرس و ناتوانی را در شرایط ناگوار تعدیل نمایند و اثرات منفی استرس را کم رنگ تر جلوه دهند (ویسی و همکاران ، ۱۳۷۹) .
راتر خاطر نشان می کند که تاب آوری نوعی تعامل با عامل خطر است یعنی ماهیتی روبه رشد دارد که از بیولوژی و تجارب اولیه زندگی منشأ می گیرد و عوامل محافظتی می توانند از طریق شیوه های مختلف در مراحل متفاوت رشد ، عمل کنند .

 

تعریف عملیاتی

در این تحقیق برای سنجش تاب آوری از مقیاس تاب آوری کانر دیویدسون استفاده شده است . مقیاس تاب آوری کانر _دیوید سون (CD-RISC):یک ابزار ۲۵ سوالی است که سازه تاب آوری را در اندازه های پنج درجه ای لیکرت از صفر تا چهار را می سنجد.
حداقل نمره تاب آوری آزمودنی در این مقیاس صفر و حداکثر نمره وی صد است .نتایج مطالعه ی مقدماتی مربوط به ویژگی های روانسنجی این مقیاس ، پایایی و روایی آن را تایید کرده است(کانر و دیوید سون،۲۰۰۳).
همسانی درونی ،پایایی باز آزمایی و روایی همگرا و واگرای مقیاس کافی گزارش شده اند و گرچه نتایج تحلیل عاملی اکتشافی وجود پنج عامل (شایستگی/استحکام شخصی،اعتماد به غرایز شخصی/تحمل عواطف منفی،پذیرش مثبت عواطف/روابط ایمن،مهار،معنویت)را برای مقیاس تاب آوری تایید کرده است.
پایایی و روایی فرم فارسی مقیاس تاب آوری نیز در مطالعات مقدماتی نمونه های بهنجار و بیمار مورد بررسی و تایید قرار گرفته است(بشارت ،۱۳۸۶) .
منظور از تاب آوری آزمون تاب آوری کانر –دیویدسون می باشد و نمره ای است که شرکت کننده از این آزمون می گیرد و نمرات آزمودنیها در هر یک از زیر مقیاس های تاب آوری نشان دهنده چگونگی فعالیت این سیستم می باشد .
فصل دوّم
ادبیات پژوهشی
در این فصل سعی بر این بوده است که هریک از متغیر های پژوهش تا حد امکان به صورت جامع شرح داده شود و پیشینه ای از بررسی های مربوط به روابط بین آنها ارائه گردد.برای این منظور کل محتوای این فصل در چهار بخش کلی ارائه شده است .
بخش اول شامل تعریف بیماری عروق کرونر قلب است که مباحثی از قبیل همه گیرشناسی بیماری قلبی – عروقی، عوامل خطر بیماری کرونری قلب ، الگوی رفتاری تیپ A ، تفاوت های فردی در پاسخدهی به استرس،نقش خلق و خو در پاسخدهی به استرس ،تجربیات هیجانی استرس و استرس و بیماری کرونر قلب را در بر می گیرد.
در بخش دوم به معرفی نظریه کمال گرایی پرداخته شده است که شامل مباحثی از قبیل تعریف کمال گرایی ،ابعاد کمال گرایی و نظریه های متعدد درباره کمال گرایی ،رشد و تحول کمال گرایی ، کمال گرایی و جنبه های آسیب شناختی و الگوی رفتاری تیپ A و کمال گرایی می باشد .
در بخش سوم به معرفی سیستم های مغزی /رفتاری پرداخته شده است که شامل مباحثی از قبیل تعریف سیستم های مغزی/رفتاری ،جنبه های هیجانی سیستم مغزی /رفتاری و اختلالات مربوط به آن ،سیستم مغزی /رفتاری و پاسخ فیزیولوزیک می باشد .
در بخش آخر به معرفی تاب آوری و مباحثی از قبیل تعریف تاب آوری ، نظریه ها و رویکردهای مختلف در مورد تاب آوری و رابطه تاب آوری با عروق کرونر پرداخته میشود .

 

۲-۱ بیماری عروق کرونر

 

۲-۱-۱ همه گیر شناسی بیماری قلبی_ عروقی

بر اساس اطلاعاتی که از پژوهش های همه گیر شناسی بر می آید(دنولت ،۱۹۹۷،سارافینو،۱۳۸۴) ،بیماریهای قلبی – عروقی در ایالات متحده ، در راس علل مرگ قرار دارد.و در اکثر ممالک صنعتی نیز چنین است و در کنار سرطان و سکته مغزی از علل اصلی مرگ در جهان است .این بیماریها از عوامل مربوط به رفتارها ،عادات و شیوه های زندگی افراد تاثیر می پذیرند .کاپلان و همکاران (۱۳۸۲)تعداد بیماران مبتلا به بیماری قلبی در آمریکا را ۱۷ میلیون نفر دکر نموده اند،که ۱۱ میلیون نفر آنها به بیماری عروق کرونر قلب مبتلا هستند . براساس نظر انجمن قلب آمریکا هر سال در حدود ۵/۱ میلیون نفر آمریکایی دچار سکته قلبی می شوند و بیش از ۳/۱ درصد آنان معمولا پیش از رسیدن به بیمارستان جان می بازند .حدودا نیمی از قربانیان سکته قلبی ، زمانی بیش از دو ساعت طول می کشد تا به بیمارستان برسند ، و گاه این زمان تا چندین ساعت هم می رسد (یارزبسکی و همکاران ،۱۹۹۴، به نقل از خوسفی و همکاران ،۱۳۸۶).
سارافینو (۲۰۰۱)براساس پژوهش های همه گیر شناسی ، بیماری عروق کرونر را بیماری جوامع پیشرفته دانسته چرا که در این جوامع از یک طرف افراد سالمند بیشتر وجود دارند و از طرف دیگر عوامل مخاطره مانند فربهی ، کم تحرکی و تنیدگی بیشتری در آنها مشاهده می شوند .
همگام با آمارهای کشور های صنعتی ، در کشورهای شرق مدیترانه و خاورمیانه – مانند ایران – بیماریهای قلبی یک مشکل عمده بهداشتی و اجتماعی به شمار می رود که ابعاد آن به سرعت در حال افزایش است . در بررسی هایی که بصورت پراکنده انجام شده ، نسبت مرگ ناشی از بیماری های قلبی در ایران ،۲۵ تا ۴۵ درصد گزارش شده است .طبق آمار گزارش شده از منطقه ۱۳ تهران در سال ۱۳۸۰ ، ۸/۸ درصد مردان و ۷/۱۲ زنان این منطقه به بیماری قلبی مبتلا بودند . اداره آمار و خدمات ماشینی معاونت پژوهشی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۳۷۴ میزان شیوع بیماری های ایسمیک قلب را در کل کشور ۲۸/۶۹ درصد گزارش نموده است .از کل مرگ و میر های کشور در سال ۱۳۷۵، ۷۴۵۵۵۰ مورد مربوط به بیماری کرونری قلب بوده که این رقم ۸۹/۳۵ درصد کل مرگ و میرها را شامل می شود(سعیدی ، ۱۳۸۳،خوسفی و همکاران ، ۱۳۸۶).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی

 

۲-۱-۲ عوامل خطر بیماری کرونری قلب

عواملی که باعث بروز و یا تشدید بیماری کرونر قلب می شوند ، دو دسته اند ، که در ذیل به آنها پرداخته می شود . البته منطقی است که عوامل روانشناختی به گونه ای عمیق تر مورد بررسی قرار گرفته است .

 

۲-۱-۲-۱ عوامل خطر فیزیولوژیکی:

بخش سوم: وظایف شرکتهای چند ملیتی
چنانچه گفته شد دستور العمل ها برای نظم دهدی و هدایت بیشتر شرکتهای چند ملیتی وضع شده اند. در این بخش به تاثیر نظارت سه دستور العمل یاد شده بر روی فعالیت شرکتهای چند ملیتی می پردازیم. و مسائل و موضوعات پیش رو را از نگاه این دستور العمل ها تبیین می نماییم. ابتدا در فصل اول، به وظایفی که شرکتها در قبال دولت مادر یا میزبان دارند می پردازیم. در فصل دوم وظایفی که شرکتها در قبال جامعه دارند را بازگو می کنیم، که این وظایف عمدتا در برابر نیروی کار، شرکتهای رقیب دیگر یا مساله حقوق رقابت، همچنین مبحث انتقال تکنولوژی و … است. در فصل سوم به وظایف شرکتها در قبال مصرف کننده، در فصل چهارم در قبال محیط زیست، و در آخرین فصل نیز به وظایف شرکتها در قبال حقوق بشر خواهیم پرداخت.
عکس مرتبط با محیط زیست
بنا بر رویۀ انتخابی در این پژوهش، در خصوص هر یک از موضوعات فوق، نظرات و نکته های مربوطه در سه دستورالعمل انتخابی را منعکس خواهیم نمود. ترتیب ارائه مفاد ابتدا دستور العمل سازمان ملل، سپس دستور العمل سازمان بین المللی کار و در پایان نیز دستور العمل OECD خواهد بود، تا با این رویکرد بتوان مورد اخیر را با دقت و جمع بندی بهتری مورد نظر قرار داد.
فصل اول : وظایف شرکت و دولت در مقابل یکدیگر
مبحث اول: وظایف شرکت در برابر دولت
گفتار اول: آشکار سازی یا در اختیار قراردادن اطلاعات[۳۳]
بند اول: دستور العمل سازمان ملل
دستورالعمل سازمان ملل، در بند چهل و چهارم از آن بیان می دارد که، شرکتهای فراملی می بایست تا اطلاعاتی که در خصوص ساختار، خط مشی ها، فعالیت ها و عملیات کلِ شرکت فراملی وجود دارد را بوسیلۀ ابزارهای اطلاع رسانی بطور شفاف، کامل و جامع نسبت به عموم منتشر سازند. اطلاعات مذکور می بایست همانطوری که شامل اطلاعات غیر مالی شود شامل اطلاعات مالی نیز بگردد، و می بایست دارای مبنای سالانۀ قاعده مندی باشد، که این زمان بطور معمول در ظرف شش ماه از انتهای سالی مالی می باشد و تحت هیچ شرایطی نباید دیرتر از ۱۲ ماه باشد. بعلاوه، در طول سال مالی شرکتها می بایست هر جا که مقتضی بود خلاصه ای از اطلاعات مالیِ نیمه سال را در اختیار قرار دهند.
در ادامه این بند نیز به شکل و چگونگی اطلاعات مذکور پرداخته و بیان می دارد که اطلاعات مالی که بصورت سالانه باید منتشر گردد می بایست دارای مبنائی محکم باشد، و همراه با توضیحات تکلمیلیِ مناسب باشد، و همچنین می بایست شامل موضوعات زیر نیز بگردد:
الف. ترازنامه
ب. صورت وضعیت درآمد، شامل نتایج عملیاتی و فروش
ج. صورت وضعیت تخصیص سود خالص یا درآمد خالص
د. صورت وضعیت منابع و استفاده های سرمایه
ه. سرمایه گذاری های ثابت جدید و مهم که بلند مدت می باشند
و. برامد هزینه های تحقیق و توسعه
اما تا اینجا مسائلی بود که مربوط به موضوعات مالی بود، در ادامه در خصوص مسائل غیر مالی نیز بیان می دارد که اطلاعات غیر مالی که در بالا بدان اشاره شد می باست شامل موارد زیر نیز باشد:
الف. ساختار شرکت فراملی، که بیانگرِ نام و موقعیت شرکت مارد، نهادهای اصلی آن، درصد مالکیتش بصورت مستقیم و غیر مستقیم در این نهادها که شامل میزان سهام شرکت مادر در آنها می گردد
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
ب. فعالیت اصلی نهادهای آن
ج. اطلاعات استخدام، شامل تعداد میانگین کارمندان
د. سیاست ها و خط مشی های مالی استفاده شده در جمع آوری و یکسان سازیِ اطلاعات چاپ شده
ه. سیاست های اتخاذ شدۀ شرکت در خصوص قیمت گذاری انتقالی
در ادامه نیز در خصوص نحوۀ دسته بندی اطلاعات بیان می دارد: اطلاعاتی که برای شرکتهای فراملی فراهم شده است می بایست بصورت کلی و تا جائی که امکان پذیر باشد به نحو زیر تفکیک و دسته بندی گردد:
بوسیلۀ منطقۀ جغرافیائی یا کشوری، و به نحو مقتضی، با توجه به فعالیت های نهادهای اصلی، فروش، نتایج عملیاتی، سرمایه گذاری های جدید و مهم، و تعداد کارمندان باشد؛
بوسیلۀ خطوط تجاری اصلی و با نظر به فروش و سرمایه گذاری های جدید.
متد و روش تفکیک اطلاعات می بایست علاوه بر جزئیاتِ اطلاعات فراهم شده، بوسیلۀ ماهیت، مقیاس و روابط درونیِ عملیات شرکتهای فراملی نیز تفکیک و دسته بندی گردد، و این امر باید در خصوص اهمیتی که برای مناطق یا کشورهای درگیر دارند لحاظ گردد.
گستره، جزئیات و فراوانیِ اطلاعات مزبور می بایست ماهیت و اندازۀ شرکت فراملی، حفظ اسرار محرمانه و تاثیراتی که بر جایگاه رقابتی شرکت گذاشته می شود، و نیز هزینه های لازم در ایجاد اطلاعات را نیز بطور کامل در نظر داشته باشد.
اطلاعاتی که در این خصوص لازم است می بایست بعنوان امری ضروری بعلاوۀ اطلاعات درخواست شده از سوی قوانین، مقررات و رویه های ملی کشوری که در شرکت در آن فعالیت می نماید باشد.
در بند چهل و پنجم که مربوط به ارائه اطلاعات به مقامات مسئول می باشد آمده است، شرکتهای فراملی می بایست به منظور برآورد کردن اهداف قانونگذاری و اداری مربوط به فعالیت و خط مشی های نهادهایشان در کشور درگیر، تمامی اطلاعات مورد درخواست از سوی مقامات مسئول کشوری که در آن فعالیت می کنند را تامین نمایند.
شرکت ها می بایست تا حدی که از سوی مفاد قوانین، مقررات و رویه های اجرائی و همچنین خط مشی های کشور مربوط اجازه می دهد، اطلاعات نگه داشته شده در دیگر کشورها را برای مقامات مسئولی کشوری که در آن فعالیت می کنند تامین سازند، تا ایشان را قادر سازند تا نگاه صحیح و منصفانه ای نسبت به عملیات کل شرکت مزبور بدست آورند، اطلاعات مورد درخواست نیز تا آنجا می باشد که مربوط به فعالیت نهادهای کشوری که در آن فعالیت می کنند می گردد.
بند پنجاه و یکم از این دستورالعمل در خصوص محرمانه بودن اسرار و امکان حفظ آن گونه اسرار می باشد، در ادامۀ بند قبل در اینجا اشاره می گردد که مفاد مذکور در بند پنجاه و یکم که در خصوص محرمانه بودن می گردد، می بایست شامل اطلاعات تامین شده ای که در این بند قرار دارد نیز بگردد.
بعد از بیان وظیفۀ شرکتها نسبت به فراهم کردن اطلاعات نسبت به درخواست مقاماتِ کشور درگیر، در بند بعدی یعنی بند چهل و ششم، از وظیفه شرکت نسبت به تامین اطلاعات نسبت به سازمان ملل و دیگر ارگان های مشابه سخن به میان آورده شده و در آن بیان شده است که: ضمن در نظر گرفتن مفاد مربوطه از “اعلامیه سه جانبۀ ILO در خصوص اصول مربوط به شرکتهای چند ملیتی و سیاستهای اجتماعی”، و مطابق با قوانین، مقررات و رویه هائی که در زمینۀ روابط کاری وجود دارد، شرکتهای فراملی می بایست نسبت به سازمان های تجاری یا دیگر نمایندگان کارگری در نهادهایشان در هر کشوری که فعالیت می کنند، بوسیلۀ ابزار ارتباطی مناسب، اطلاعات لازم در خصوص فعالیت های مرتبط با این قانون را فراهم آورند، تا ایشان را قادر سازند تا دید صحیح و منصفانه ای از عملکرد نهاد محلی، و در جای مقتضی، از کل شرکت بدست آورند. چنین اطلاعاتی می بایست در جائی که از سوی قوانین و رویه های ملی اینطور تعیین شده باشد، شامل دورنما یا نقشه های توسعۀ آینده همراه با تاثیرات اقتصادی و اجتماعی بر کارمندان درگیر باشد.
عکس مرتبط با اقتصاد
رویه هائی که برای مشاوره در خصوص مسائل متقابل می باشد می بایست از طریق توافق متقابل میان نهادهای شرکت فراملی و سازمان های تجاری یا دیگر نماینده گان کارگری، و مطابق با قوانین و رویه های ملی باشد.
اطلاعاتی که در به تبع مفاد این بند فراهم آورده شده در قابل دسترسی قرار داده شده اند می بایست به جهت حفظ اسرار به نحوی مورد حفاظت باشد که هیچ خسارتی به طرفین درگیر وارد نگردد. [۳۴]
بند دوم: دستور العمل سازمان بین المللی کار
در دستور العمل ILO بر خلاف دو دستور العمل دیگر سرفصل صریح و جداگانه ای در خصوص افشاء یا آشکارسازی اطلاعات بنگاه وجود ندارد و ما بطور مستقیم نمی توانیم این موضوع را از مفاد آن دریافت نمائیم. اما آنچه که هست این است که از میان برخی بندهای دیگر آن می توانیم موضوعی را که در این خصوص وجود دارد را بطور ضمنی دریافت کنیم.
طبق یکی از سرفصلهای این دستورالعمل که تحت عنوان “شرایط کار و زندگی”[۳۵] بعد از رسیدگی به مساله حقوق، سودها و شرایط کار، به مساله ایمنی و سلامت می رسیم. آنچه که در ذیل این عنوان و در بند ۳۸ از این دستور العمل آمده این است که بنگاه های چند ملیتی می بایست بالاترین استانداردهای امنیت و سلامت را مطابق با الزامات ملی، و با در نظر گرفتن تجربیاتی که در کل بنگاه بدست آمده حفظ نمایند، که تجربیات مذکور شامل هر گونه دانشی که از خطرات می شود می گردد. ایشان می بایست نسبت به نماینده گان کارگران در بنگاه، و بنا به در خواست به مقامات صالح و سازمان های کارفرمائی و کارگری در تمامی کشورهائی که در آن به انجام عملیات می پردازند، اطلاعات راجع به استانداردهای ایمنی و سلامتی که مربوط به عملیات محلی آنها می گردد، که مورد نظارت آن مقامات مسئول یا سازمانها می باشد را در اختیار ایشان قرار دهند. بطور خاص ایشان باید به افراد مربوطه هر خطر مخصوص و ابزارهای حفاظتی مربوطه که با محصولات و فرایندهای جدید آمیخته است را شناسائی نمایند. از ایشان می بایست تا همانند بنگاه های قابل قیاس بومی نقش هدایت کننده ای را در بررسی سبب های خطرات ایمنی و سلامت صنعتی، و بکار بردن پیشرفتهای حاصله در کل بنگاه ایفاء نمایند.
چنانچه در اینجا می بینیم، آنچه بین این بند و دستور العمل سازمان ملل مشترک است ارائه اطلاعات به مقامات مسئول و در پی درخواست ایشان می باشد، که همانطور که معلوم است هردوی این دستورالعمل ها از بنگاه می خواهند تا در این خصوص با سازمان مزبور همکاری و هماهنگی لازم را انجام دهند. اما در خصوص خود مسالۀ آشکارسازی اطلاعات سخنی به میان آورده نشده، و همچنین اینکه بنگاه موظف است تا برخی اطلاعت من جمله ساختار کلی، میزان سرمایه گذاری، تعداد کارمندان، سرمایه گذاران اصلی و … را مسکوت گذاشته است. و همانطور که دانستیم در در دستورالعمل سازمان ملل طرف حسابی که دریافت کننده این اطلاعات بود هم افراد حقوق خصوصی بودند، و هم برخی مقامات حقوق عمومی.

 

تأکید بر دسته‌بندی به عنوان پدیده‌ای به‌شدت متغیر و وابسته به زمینه، برون‌شد اصلی دسته‌بندی را تشکیل می‌دهد. افرادی که در یک زمینه (مثلاً زیست‌شناسان و فیزیک‌دانان در دانشکده علوم) به عنوان متفاوت درک شده و دسته‌بندی شده‌اند، می‌توانند در زمینه دیگری (مثلاً در میان علمای علوم اجتماعی دانشگاه)، بدون هیچ تغییر واقعی در جایگاه‌هایشان، به عنوان مشابه درک شده، دسته‌بندی شوند. اینکه افراد خودشان را مشابه یا متفاوت می‌بیندد و میزانی که متفاوت یا مشابه می‌بینند، ثابت و مطلق نیست، بلکه چگونگی و سطحی که در آن افراد خودشان و دیگران را دسته‌بندی می‌کنند، تغییر می‌کند. بنا بر مقایسه‌های مشخص در اصل فراتضاد، دسته‌بندی خود به طور ذهنی، روابط افراد را در شباهت‌ها و تفاوت‌ها، متحول می‌سازد و بنا بر جریان تفاوت‌ها و تشابه‌های درک‌شده، این نظریه، فرضیه ادراکات جاذبه و دافعه، موافقت و مخالفت، و همکاری و تضاد را مطرح می‌کند. به علاوه، به عنوان ملاحظه‌ای روان‌شناختی، اندیشه‌های کلیدی این نظریه از این قرار است: نخست، سطح و نوع هویت مورد استفاده برای بازنمایی خود و دیگران با محرک‌ها، ارزش‌ها و انتظارات فرد، دانش پس‌زمینه‌ای، و آرای فرد و زمینه اجتماعی که در آن مقایسه صورت می‌گیرد، تغییر می‌کند. دوم، برجستگی هویت اجتماعی مشترک به غیرشخصی‌سازی درک از خود می‌ انجامد. سوم، غیرشخصی‌سازی، رفتار گروهی (یعنی کنش جمعی و فرایندهای اداره‌شده توسط یک خودِ دسته‌ایِ اجتماعیِ مشترک) را تولید می‌کند. (دوران ۱۳۸۶: ۶۹ و ۷۰)
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
۲٫۲٫۷٫ هویت، تفاوت و معنا
همچنین هویت مبتنی بر تحولات تاریخی است که یک فرد از قِبَل جامعه از آنها متأثر می‌شود. تحولات تاریخی با تغییر در ساختارهای قدرت از یکدیگر متمایز می‌شوند و ساختارهای قدرت به جز آنکه شاخص‌های تحولات تاریخی و اجتماعی‌اند، با ایجاد تفاوت‌های درون‌گروهی و برون‌گروهی، در هویت‌سازی اجتماعی نقشی کلیدی بازی می‌کنند و به پشتوانه قدرت، نظامی معنایی بر اساس تفاوت به وجود می‌آورند.
هویت پیوندی ناگسستنی با تفاوت دارد و تفاوت‌ها همیشه دربرگیرنده قدرتی هستند که توسط جوامع، حکومت‌ها و نمادها ساخته و توسط آنها حفظ و تقویت می‌شوند. پس هرجا تفاوت باشد، قدرت وجود دارد و کسی که دارای قدرت است، درباره معنای تفاوت تصمیم می‌گیرد.
هویت نه‌تنها فرایندی برای خودشناسی کنشگران اجتماعی است، بلکه معناسازی نیز به واسطه آن صورت می‌گیرد… کاستلز هویت را همچون «فرایند ساخته شدن معنا بر پایه یک ویژگی فرهنگی یا یک دسته ویژگی‌های فرهنگی که بر دیگر منابع معنا برتری دارند»، تعریف می‌کند. به نظر او همان‌گونه که نقش‌ها کارویژه‌ها را سازمان می‌دهند، هویت‌ها هم معنا را سازمان می‌دهند. (کاستلز ۱۳۸۰: ۷)
«هویت به معنا مربوط می‌شود و معنا خصیصه ذاتی واژه‌ها و اشیاء نیست، بلکه نتیجه توافق و عدم توافق است. همواره تا اندازه‌ای به اشتراک گذاشته می‌شود و تا اندازه‌ای در باب آن چون و چرا می‌شود. همچنین هویت را صرفاً می‌توان همچون یک فرایند فهم کرد، همچون بودن و شدن» (جنکینز، ۱۳۸۱: ۶). کاستلز نیز هویت را فرایند معناسازی بر اساس یک ویژگی فرهنگی یا مجموعه به‌هم‌پیوسته‌ای از ویژگی‌های فرهنگی می‌داند که بر منابع معنایی دیگر اولویت داده می‌شود. به اعتقاد او هویت منبع معنا برای کنشگران است و به دست آنها از رهگذر فرایند فردیت بخشیدن ساخته می‌شود. به نظر وی همان‌گونه که نقش‌ها کارکردها را سازمان می‌دهند، هویت‌ها نیز به معنا سازمان می‌بخشند. از این دیدگاه، هویت مفهومی است که دنیای درونی یا شخصی را با فضای جمعی اشکال فرهنگی و روابط اجتماعی ترکیب می‌کنند (کاستلز، ۱۳۸۰: ۲۲ و ۲۳)
۲٫۲٫۸٫ تحول تاریخی هویت
برخلاف دیدگاه ساختارگرایانی که می‌کوشند هویت را امری طبیعی و ثابت نشان دهند، باید گفت که هویت امری تاریخی و محتمل است. این پدیده همانند بسیاری چیزهای دیگر، محصول «زمان و تصادف» است و توسط منطق یا اصلی فراتاریخی تعیین نمی‌شود. همین تاریخی بودن بر این امر دلالت می‌کند که هویت و معنا تغییرپذیر است و در این حوزه هیچ بستار طبیعی وجود ندارد. این بستار و مرز را صرفاً باید ایجاد کرد تا به هویتی هرچند موقتی دست یافت. (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۲۲ تا ۲۲۵)
شکل‌گیری و مسلط شدن چنین رهیافتی نسبت به معنا، تفاوت و هویت، نتیجه گسست‌ها و تحولات عمده در مفهوم سوژه، خویشتن و هویت است که بر گفتمان تجدد استوار بود. برخلاف دوران ماقبل تجدد که فرد به واسطه سنت‌ها و ساختارها هویت می‌یافت، انسان مدرن مستقل از تعلق‌های فرهنگی تعریف می‌شد. تحولاتی مانند اصلاح دین، رنسانس، انقلاب‌های علمی و روشن‌اندیشی، درک و برداشتی جدید از انسان را رواج دادند و ارزیابی متفاوتی از توانایی‌ها و قابلیت‌های او عرضه کردند. انسان مورد نظر دکارت عبارت بود از سوژه‌ای عاقل و آگاه. لاک هم از «سوژه مقتدر» سخن می‌گوید و آن را هویتی می‌داند که یکسان و پایدار می‌ماند. دیگر فلاسفه برجسته غرب هم بر مفهوم انسان حاکم، مقتدر و خردورز و هویت یکپارچه و تفکیک‌ناپذیر فرد تأکید می‌کردند.
ولی در طول سده بیستم به‌ویژه نیمه نخست آن، چنین رهیافتی زیر سؤال رفت. در این رابطه استوارت هال پنج گسست یا تحول عمده در گفتمان‌های شناخت مدرن یاد می‌کند که بسترمند بودن هویت و چندپاره و متضاد بودن سوژه را آشکار کردند: مارکسیسم هرگونه مفهوم کارگزاری فردی را کنار گذاشت و به بستر و ساختار کنش اهمیت بخشید. این نظریه فروید که هویت‌ها بر پایه فرایندهای حوزه ناخودآگاه شکل می‌گیرند و آن ناخودآگاه و با منطقی متفاوت از منطق خود عمل می‌کند، مفهوم سوژه دانا و دارای هویت واحد و ثابت را آسیب‌پذیرتر کرد. زبان‌شناسی ساختاری سوسور این نتیجه منطقی را دربر داشت که گرچه هویت‌ها به مسدود و متصلب شدن گرایش دارند، ولی همواره به واسطه تفاوت‌ها مختل می‌شوند، زیرا تفاوت ذاتاً سیال و بستارناپذیر است. اندیشه و آثار فوکو نیز در بی‌اعتبار شدن رهیافت مدرنیستی هویت و فرد بسیار مؤثر بود. فوکو در تبارشناسی سوژه مدرن از قدرتی انضباط‌آفرین سخن می‌گوید که می‌خواهد بر کل جمعیت و فرد و بدن نظارت، حکومت و فرمانروایی کند. او رهیافت مورد نظر را هم در خدمت قدرت می‌داند. پنجمین گسست یا تحولی که هال بیان می‌کند، فمینیسم است که چونان جنبشی اجتماعی، ساختگی و سیال و قدرتمدار بودن هویت را آشکار می‌کند. به هر حال تحت تأثیر این پنج تحول، سوژه روشنگری که دارای هویتی ثابت و پایدار بود، به هویت‌هایی باز، متضاد، ناقص و چندپاره تبدیل شد (هال به نقل از عباسی و خلیلی ۱۳۸۹: ۴۰).
کِلنر نیز دست به یک تقسیم‌بندی آرمانی سه‌مرحله‌ای برای توصیف تحول تاریخی هویت زده است.
هویت پیش‌مدرن. در این دوره، انسان به منزله موجودی یکپارچه، منسجم و عقلانی تصور می‌شد که واجد ویژگی‌های ذاتی و ثابت است. در واقع، نوعی جوهر ثابت و لایتغیر، هویت انسان را رقم می‌زند. «هنگامی که دکارت می‌پرسد من کیستم، مرادش از «من» سوژه‌ای بی‌همتا، اما فراتاریخی و جهانی است. «من» دکارت موجودی است که در هر کجا، هر زمان و هر لحظه هویتی یکسان دارد. گویی که فرد، مستقل از ساختارهای جامعه و تاریخی که در آن زیست می‌کند، ویژگی‌های اندیشه‌ورزانه و ثابتی دارد. به بیان دیگر، در جوامع پیش‌مدرن (سنتی)، هویت همواره اجتماعی بوده است و کمتر دیده شده است که تردیدها و شک‌های فردی در آن خللی وارد کنند. هویت فردی، اغلب ثابت، ایستا و بر تعریف مشخصی استوار بوده که از سوی اسطوره‌ها و نظام‌های قانونی و تعریف‌شده دیرینه پشتیبانی می‌شده است. در این نظام، هرکس بخشی از یک نظام خویشاوندی قدیمی است، اندیشه‌ها و رفتار او به چارچوبی معین محدود می‌شوند و سمت و سوی زندگی او کم و بیش مشخص است. از همین روست که پرسش و چون و چرایی درباره جایگاه و موقعیت انسان در جهان به میان آورده نمی‌شود و ناگفته پیداست که وقتی چنین پرسشی به ذهن خطور نکند، هویت فردی هم نمی‌تواند معنا و اعتباری داشته باشد. در این برداشت هویت چون جوهری «ثابت» نگریسته می‌شود؛ چیزی که در چهره زیرین هویت دیده می‌شود ثابت و پایدار است. به انسان چیزی بخشیده می‌شود که هستی او را معنا می‌دهد و همان هویت انسان را تعیین می‌کند. این چیز در همه انسان‌ها وجود دارد. پس هویت امری ثابت و ایستا است و هیچ عامل اجتماعی، فرهنگی و… در آن تأثیری نخواهد داشت. (عباسی و خلیلی ۱۳۸۹: ۳۷ و ۳۸)
هویت مدرن. در عصر روشنگری هویت برای نخستین‌بار با بحران مواجه می‌شود. در این دوران هم، مانند دوران پیش‌مدرن، هویت فردی بر شالوده رابطه با دیگران استوار است و ثباتی نسبی دارد، اما تأثیرگذاری‌ها و تأثیرپذیری‌ها، سمت و سوی آن را چندوجهی می‌کند… بنابراین، امکانات گسترده‌ای از آنچه یک انسان می‌توانست باشد، فراهم بود و می‌توانست در پیوند با این امکانات، هویت خود را برگزیند و دیگر محدود به آن نبود که تخته‌بند یکی از این چارچوب‌ها به دنیا آمده باشد و عمر خود را در آن سپری کند. از همین‌جا دل‌نگرانی‌های انسان آغاز شد و فرد با این پرسش روبه‌رو شد که واقعاً چه کسی می‌تواند باشد؟… انسان اکنون نگران آن بود که مبادا هویتش گذرا و شکننده یا کاذب و ظاهری باشد، چرا که تمام اینها می‌توانست بخشی از یک هویت مدرن شمرده شود. در این شرایط، همواره یک خویشتن واقعی و فطری در زیر نقشی که انسان در اجتماع بازی می‌کرد، احساس می‌شد و فرد تلاش می‌کرد که این خویشتن واقعی را پیدا کند و دست کم در خلوت با آن روراست باشد. در دوران مدرنیته که هویت در متن و بطن گفتمان‌های نوین جای گرفت، مسئله‌ای به نام «فاعل شناسا» یا سوژه مطرح شد که انسان را در مرکز کهکشان قرار داد. انسان، توانایی، استعداد و عقلانیت او در متن گفتمان نوین جای می‌گیرد و اصالت انسان و هویت انسانی به منزله یک فاعل شناسا و سوژه صورت می‌پذیرد. در برداشت دیگر، هویت در رابطه با دیگران مهم شکل می‌گیرد. مید، کولی و تعامل‌گرایان نمادین برآنند که هویت در اثر تعامل میان خود و جامعه شکل می‌گیرد، اما این سوژه هنوز یک هسته مرکزی و جوهر اصلی دارد که همان «من واقعی» (مفعولی) است… هویت برساخته‌ای اجتماعی است… معناساز بودن هویت، بر ساختگی بودن آن دلالت دارد. معنا خاصیت ذاتی اشیا نیست و محصول توافق یا عدم توافق است. پس هویت چیزی طبیعی، ذاتی و ازپیش‌موجود نیست، بلکه همیشه ساخته می‌شود. هویت در این برداشت ارتباط درونی میان فردیت، اجتماع، عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی که تجارب ما را شکل می‌دهد، و خوانش دیگران از ماست. در این برداشت، مفهوم هویت فردی بیان هویت با عوامل طبیعی، روانی یا اجتماعی تعریف می‌شود (دوران ۱۳۸۶: ۳۸). این برداشت شامل دو مقوله است:
عکس مرتبط با اقتصاد

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

 

در مقوله اول، نظریه‌های جامعه‌شناسان قرار دارد. در این نظریات، هویت ساخته و پرداخته ظرف زمان و مکان دانسته می‌شود. دیدگاه کنش متقابل نمادین و نیز دیدگاه جامعه‌شناسانی چون گیدنز در این مقوله جای می‌گیرد؛

در مقوله دوم نظریات روان‌شناسان اجتماعی قرار می‌گیرد که بر اساس آن فرایندهای روانی ـ شخصی نقش ضروری در ساخت و پرداخت هویت اجتماعی بازی می‌کند. (دوران ۱۳۸۶: ۳۹)

هویت پست‌مدرن. در پست‌مدرنیسم، بر هویت غیرذاتی، تاریخی و سیال انسان و نیز پراکندگی و تجزیه فرد تأکید می‌شود. هر فردی همچون موزائیک، مجموعه‌ای از تعارض‌ها و اجزاء گوناگون است. از دیدگاه پساساختگرایانه و پسامدرن، انسان، معانی، اندیشه‌ها، نظریه‌ها و غیره همگی وحدت و هویت ظاهری خود را تنها از طریق حذف و غیریت یا بیگانه‌سازی به دست می‌آورند. برای ایجاد هویت هرچیز، چیزهای دیگر باید غیر و بیگانه شوند، همه تمایزها در سخن فلسفی همچون صدق و کذب و حق و باطل بدین شیوه تکوین می‌یابند. طبق تحلیل‌های ژاک لاکان، روانکاو پست‌مدرن فرانسوی، ناخودآگاه فرد بیان‌کننده سوژه چندپاره‌ای است که هویت متکثر و تغییرپذیر ایجاد می‌کند، اما واقعیت چندپارگی و چندگانگی هویت، به وسیله ایدئولوژی‌ها از نظر دور می‌ماند. ایدئولوژی، حقیقت چندگانگی و چندپارگی را از سوژه خودآگاه پنهان می‌سازد و به فرد احساسی از کلیت، وحدت و هویت یگانه می‌بخشد. اما سوژه و هویت یگانه و یکپارچه از دیدگاه پساساختگرایی و پسامدرنیسم، اسطوره‌ای بیش نیست. نه‌تنها هویت‌ها چندپاره‌اند، بلکه تولید آنها نیز اساساً از طریق زبان و نظام نمادها صورت می‌گیرد. نفس ورود به عالم زبان، شرط آگاه شدن از خویشتن به منزله هویتی یگانه و متمایز است. هویت، محصول روایتی است که ما درباره خود می‌سازیم، یا برخلاف تصور رایج، هویت‌های مدرن، سنتی، مذهبی و ملی خانه‌های دربسته‌ای نیستند که اغیار را در آنها راهی نباشد. هویت‌ها همواره در حال شدن هستند. هویت ذات نیست، بلکه یک فرایند است. بدین‌سان، پست‌مدرن‌ها و پساساختگراها بر آنند که هویت آگاه، یکپارچه و یگانه‌ای که دستاورد فلسفی دکارت بود، به وسیله فروید و لاکان و نگرش شالوده‌شکنانه، مرکززدایی و تخریب شده است… استوارت هال منطق‌های قدیمی هویت را نقد می‌کند. این منطق قدیمی که در شکل و سوژه قدیمی دکارتی است، هویت را به مثابه جوهری درونی، پیوسته، خودبسنده، متعالی و ذاتی می‌بیند، اما آغاز مدرنیته با نقد «پیوستگی مقوله سوژه و ثبات هویت» همراه است. مهمترین مفهوم او در این نقدها «مرکززدایی» سوژه خودبسنده است که در نگاه مارکس، فرد دیگر مرکز و مؤلف صرف رویه‌های تاریخی نیست و نیروهای تولیدی و روابط تولیدی، تعین‌‌بخش موقعیت فرد در مختصات جامعه است. در نگاه فروید دیگر زبان خودآگاه که ما به واسطه آن خود را معرفی می‌کنیم، مشروعیت چندانی ندارد و بیشتر حقایق وجود، مبتنی بر زبان ناخودآگاه است و لذا زبان خودآگاه نیز مرکزیتش را از دست می‌دهد. در نگاه سوسور نیز فرد تنها زمانی چیزی معنادار می‌گوید که درون گفتار مستقر شده باشد. بنابراین، زبان در اینجا اهمیت می‌یابد نه سوژه. پس «تاریخ»، «ناخودآگاه» و «زبان» فراتر از سوژه بر او تأثیر دارند و در اینجا سوژه به مثابه فردی خودبسنده و واجد جوهری اصیل نیست که به واسطه این «جوهر ذاتی» به زندگی تعین بخشد. هال اعتقاد دارد که هیچ هویت «اصیل» و جوهری پیشینی وجود ندارد که شالوده «بازنمایی‌ها» باشد: «هویت همیشه تا حدودی یک روایت و نوعی بازنمایی است. هویت همیشه درون ]نظام[ بازنمایی قرار دارد. هویت چیزی نیست که خارج از این نظام شکل گرفته باشد و بعد ما در موردش قصه‌پردازی کنیم. هویت آن چیزی است که در نفس خود فرد روایت شود»،… «هویت‌ها هیچ‌گاه کامل و تمام‌شده نیستند، همیشه به مانند خود سوبژکتیویته در فرایند شدن هستند»… «دیگر در جهان، هویت‌های مذکور (طبقه، نژاد، ملیت، جنسیت و جهان غرب) استحکامات و کلیات ازپیش‌تولیدشده نیستند و کارکردشان هم مثل کلیات نیست. اگر هویت‌های مذکور با هویت‌های فرهنگی و فردی ما رابطه‌ای هم داشته باشند، دیگر آن نیروی یکدست‌کننده، ساختاردهنده یا تثبیت‌کننده‌ای را ندارند که بتوانیم با برآورد مواضعمان در ارتباط با آن بفهمیم چه هستیم. آنها چنان‌که می‌پنداریم رمزگان دیگر هویت را به ما نمی‌بخشند» (هال به نقل از عباسی و خلیلی ۱۳۸۹: ۴۰ و ۴۱). هال نه‌تنها هویت پیش‌مدرن، بلکه هویت مدرن را نیز آماج انتقادات خود قرار می‌دهد. به اعتقاد او اساساً هویت امری کاملاً دیالکتیکی و ناپایدار است و سخن گفتن از استمرار، ثبات و پیوستگی هویت در جهان معاصر محلی از اعراب ندارد. هویت‌ها در گفتمان‌ها ساخته می‌شوند و موجودیتی چندپاره دارند. می‌توان این انتقاد را به هال وارد کرد که او نقش استمرار و پیوستگی را در هویت دست کم می‌گیرد. انسان حتی به صورت ذهنی هم که شده، در پی آن است که روایتی یکپارچه از زندگی خود داشته باشد. (عباسی و خلیلی ۱۳۸۹: ۴۲)
۲٫۲٫۹٫ عناصر ساخت هویت
بسیاری از نظریه‌پردازان که مدعی فرا رسیدن دوره یا عصری جدید هستند و از «پست‌مدرنیته»، «عصر جهانی» و «تجدد پیشرفته» سخن می‌گویند، هویت‌سازی متمایز را هم از ویژگی‌های این سبز فایل به شمار می‌آورند. (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۲۵ تا ۲۲۷)
هویت‌ها جملگی ساخته می‌شوند و هرچند طبیعی به نظر می‌رسند، ولی در واقع طبیعی و ذاتی نیستند. قدرت‌های هژمونیک همواره دست‌اندرکار هویت‌سازی هستند و برای حفظ این هویت‌ها می‌کوشند. پس اگر هویت‌ها ساخته می‌شوند، باید منابع و مصالحی برای ساختن آنها وجود داشته باشد… (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۲۸). فضا، و به طور خاص مکان، زمان و فرهنگ مصالح اصلی ساخت هویت به شمار می‌روند.
۲٫۲٫۹٫۱٫ مکان و فضا
هر انسان دارای عقل سلیمی، مکان را آسان‌تر از فضا درک و تجربه می‌کند و در مقایسه با فضا، ضرورت مکان برای زندگی فردی و اجتماعی را به‌سادگی احساس می‌کند. آنها حتی فضا را هم به واسطه مکان درک می‌کنند و فضایی جدا از مکان را غیرقابل تصور می‌دانند. این تفاوت در درک مکان و فضا از آن‌رو ناشی می‌شود که فضا در واقع انتزاعی‌تر از مکان است. انتزاعی‌تر بودن فضا نسبت به مکان از جنبه‌هایی دیگر نیز قابل بحث است. فضا عبارت است از همه‌جا، ولی مکان جایی معین است و بی‌گمان تصور همه‌جایی باید دشوارتر از تصور جایی معین باشد. مکان محتوا دارد، ولی فضا نوعی خلأ است و یک فضای خالی را چونان مفهومی هندسی به‌آسانی می‌توان تصور کرد. مکان دوبُعدی است، در حالی که فضا سه‌ بُعد دارد. نکته دیگر اینکه مکان بسیار آسان‌تر از فضا مرزپذیر و قابل تحدید است، در حالی که فضا بی‌مرکز است و به نامتناهی بودن گرایش دارد. همچنین باید گفت که مکان‌ها ثابت می‌مانند، ولی فضا می‌تواند در یک چشم به هم زدن، به وسیله جت، فکس یا ماهواره عبورد کند. (هال به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۲۹)
هر فرد هنگامی خود را دارای هویت می‌داند که از تمایز، پایداری و در جمع بودن خود اطمینان حاصل کند. مکان و فضا مهم‌ترین عواملی هستند که این نیازهای هویتی انسان را تأمین می‌کنند. به بیان روشن‌تر، مرزپذیری و قابل تحدید بودن مکان و به تبع آن فضا، این امکان را برای آنها فراهم می‌کند که انسان‌ها با احساس متمایز بودن، ثبات داشتن و تعلق به گروه، امنیت و آرامش لازم برای زندگی را کسب کنند. در واقع، سه کارویژه هویت‌آفرین مکان بر خاصیت اصلی آن (مرزپذیری و ثابت بودن) استوار است… از آنجا که ترسیم چنین مرزها و تفاوت‌هایی روی قلمرو مکانی و بازتولید و حفظ آنها در گفتمان مسلط آسان‌تر است، مکان و سرزمین به صورت بستری بسیار مناسب برای هویت‌سازی و تداوم بخشیدن به هویت درمی‌آید… در جوامع سنتی این مرزها کم و بیش بر هم منطبق بودند و همواره یکدیگر را تقویت می‌کردند… مکان نه‌تنها مرزپذیر و قابل تحدید است، بلکه ثبات نیز دارد… انسان هنگامی احساس تداوم و پایداری می‌کند که در زندگی خود مرجع‌هایی ثابت و پایدار داشته باشد. مکان و سرزمین از جمله بهترین تأمین‌کننده‌های این‌گونه مرجع‌ها و دست‌آویزها هستند. بر خلاف فضا که دنیایی سیال و بی‌مرکز برای افراد فراهم می‌کند، مکان با ابعادی معین و عناصری ثابت، دنیایی پایدار پدید می‌آورد (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۰ و ۲۳۱)
همان‌گونه که مکان با ساختن و حفظ مرزهایی روشن و نفوذناپذیر نیاز به متمایز بودن را تأمین می‌کند، به واسطه محدود کردن روابط اجتماعی در قلمرویی نسبتاً کوچک و بسته، احساس تعلق به گروه را پدید می‌آورد و تقویت می‌کند… هوبت در درجه نخست عبارت است از متمایز بودن از افراد یا گروه‌های دیگر، احساس تداوم و ثابت در طول زمان و احساس تعلق داشتن به جمع. بنابراین هرگونه هویت‌یابی و هویت‌سازی مستلزم ایجاد مرز و توسل به مرجع‌های ثابت و پایدار است و مکان مرزپذیر و ثابت این نیازها را به‌خوبی تأمین می‌کند. به بیان دیگر، مکان دنیایی نسبتاً کوچک، باثبات و آشنا برای افراد و گروه‌های انسانی فراهم می‌کند… در جوامع سنتی فضا کاملاً زیر سلطه و وابسته مکان بود. از این رو، فضای سنتی با قلمرو مکانی انطباق داشت و با علائم و نشانه‌های مکان پر می‌شد. اعمال و کردارهایی هم که این فضا را پر می‌کردند، جملگی مکان‌مند بودند. این فضا، فضایی محدود بود برای زندگی کردن در چارچوب آن نه برای حرکت کردن در گستره آن (لش و آوری به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۱). چنانکه گیدنز به‌زیبایی بیان می‌کند، در چنین جوامعی فضا از مکان جدا نبود و «زمان و فضا در بستر مکان ]به یکدیگر[ پیوند می‌خوردند» (گیدنز به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۱). این پیوند تنگاتنگ فضا و زمان با مکان گستره روابط اجتماعی را بسیار تنگ و محدود می‌کرد و زمینه‌ساز شکل‌گیری واحدهای اجتماعی کوچک‌تری مانند منطقه، محله و ایل بود. در این جوامع همه روابط و اندرکنش‌های اجتماعی زیر سلطه «حضور» بود و وجه غالب روابط اجتماعی را روابط مستقیم و چهره‌به‌چهره تشکیل می‌دادند… فرایند جهانی شدن به واسطه پیشرفت شگفت‌آور فن‌آوری‌های ارتباطی، روند گسست مکان و فضا را شتاب می‌بخشد و رشته‌های پیوندزننده فضای اجتماعی با مکان و سرزمین معین را بیش از پیش پاره می‌کند.
یک انسان‌شناس فرانسوی این موضوع را محور بحث قرار داده، از جایگزینی محل‌ها و مکان‌ها با «نامکان‌ها»[۵۶] سخن می‌گوید: اگر یک مکان را بتوان چونان امری نسبت‌مند، تاریخی و مرتبط با هویت تعریف کرد، یک فضا که نمی‌توان آن را چونان امری نسبت‌مند یا تاریخی یا مرتبط با هویت تعریف کرد، یک نامکان خواهد بود. به نظر او تجدد اکنون در پیشرفته‌ترین مرحله خود، روابط انسان ها را با این نامکان‌ها افزایش می‌دهد. اینها محل‌های سوپرمدرنی هستند که از مکان‌های انسان‌شناختی متمایزند (اوژه به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۳)
فرایند جهانی شدن زمینه فضامند شدن زندگی اجتماعی را بیش از پیش فراهم می‌کند… در جوامع سنتی، زندگی اجتماعی معمولاً مکان‌مند است و فضا و زمان هم که شرط لازم و بستر زندگی اجتماعی هستند، زیر سلطه مکان قرار دارند. در این‌گونه جوامع، انسان‌ها روابط خود را در چارچوب زمان و فضایی که تابع مکان و سرزمینی معین و محدود است، هماهنگ و برقرار می‌کنند و مهمتر اینکه در جوامع مورد نظر، مکان‌ها به‌خوبی از هویت پشتیبانی می‌کنند. (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۴)
اگر هویت را به معنای متمایز بودن، تداوم و ثبات و در جمع و با دیگران بودن بدانیم، توانایی مکان برای تأمین و حقظ هویت بیشتر از فضاست… فضا توانایی چندانی برای تأمین این نیازهای هویتی ندارد. در حالی که مکان مرزپذیرتر و تحدیدپذیرتر است، فضا مرزگریزتر و تحدیدناپذیرتر است. مکان همواره به تثبیت و تصلب گرایش دارد، ولی فضا امور را سیال‌تر و آزادتر می‌کند. مکان فاصله و جدایی می‌آفریند، ولی فضا نزدیکی و اختلاط. همچنین از آنجا که مرزپذیری و قابلیت تحدید فضا کمتر از مکان است، فضا منازعه‌پذیرتر از مکان است. در واقع به همین دلیل است که مکان قابل کنترل‌تر از فضا به شمار می‌آید. (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۵)
از آنجا که فضا مرزگریز و بستارناپذیر است، نمی‌تواند حریمی انحصاری و نسبتاً نفوذناپذیر برای هویت‌ها فراهم کند. بنابراین، فضا به‌آسانی به عرصه حضور و تاخت و تاز هویت‌ها تبدیل می‌شود و امکان هویت‌یابی منفعلانه سنتی کم و بیش از بین می‌رود. ولی مرزپذیری و قابل تحدید بودن مکان، دنیاهایی محدود، معین و نسبتاً ثابتی به ارمغان آورده بود که ساکنان آن دغدغه هویتی چندانی نداشتند… سرزمین‌زدایی ناشی از فرایند جهانی شدن، نوعی بحران هویت پدید می‌آورد، چرا که توانایی هویت‌سازی مکان را تحلیل می‌برد و محل را به یک فضای فرهنگی پیچیده تبدیل می‌کند. تحت تأثیر فرایند جهانی شدن، فضا که یک نامکان است به بستر زندگی اجتماعی تبدیل می‌شود و رابطه مستقیم و ساده میان مکان و فرهنگ و هویت به هم می‌خورد. آنچه جایگزین این رابطه مستقیم و ساده می‌شود، رابطه پیچید و دیالکتیکی میان هویت و فضاست. بی‌گمان فضای گریزان از ثبات، تصلب و کلیت یافتن، بستری امن برای هویت‌سازی فراهم نمی‌کند. (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۵ و ۲۳۶)
۲٫۲٫۹٫۲٫ زمان
اگر هویت را نوعی بازنمایی بدانیم، زمان و فضا مختصات اصلی این نظام به شمار می‌آیند. تداوم یکی از عناصر بنیادین هویت است… و آن چیزی نیست مگر احساس ثبات شخصیت در طول زمان. هویت بر تداوم استوار است و تداوم هم در چارچوب زمان معنا می‌یابد، حتی اگر تداوم به معنای منطقی آن باشد. تحلیل ماهیت و ابعاد خویشتن[۵۷] نیز جایگاه محوری زمان را نشان می‌دهد. یکی از معانی اصلی خویشتن، فردیت یا جوهر یک شخص یا چیز و ثبات (همسانی درونی) در طول زمان است. در واقع احساس شخصیت داشتن و خود بودن به معنای همانند خود بودن در گذر زمان است. یکسان بودن در ذات، ترکیب و خصوصیات فردی، بدون دخالت دادن عنصر زمان قابل تجربه و سنجش نیست، همان‌گونه که دگرگونی هم امری زمان‌مند است (جنکینز به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۸).
از لحاظ فردی گذشته… همان «خاطره» است و از لحاظ جمعی «تاریخ». هر فرد و گروه تداوم خود را بر خاطره و تاریخ استوار می‌کند (جنکینز به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۸)… انسان در زمان‌های مختلف، هویت‌های متفاوتی کسب می‌کند، ولی از آنجا که از دگرگونی و بی‌ثباتی گریزان است، روایتی تسلی‌بخش از خویشتن می‌سازد تا در قالب آن هویت واحدی را احساس کند (هال به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۸). بی‌گمان یکی از ابزارهای اساسی این‌گونه روایت‌سازی، تلقی مکانیکی و خطی از زمان است. این خط زمانی، حال فرد و جامعه را با گذشته پیوند می‌زند و به تجربه‌های پرشمار و گوناگون زندگی فردی و اجتماعی در قالب خاطره و تاریخ، انسجام و کلیت می‌بخشد. در جوامع سنتی، زمان به‌خوبی از عهده انجام این کارویژه هویتی خود برمی‌آمد، چون مکان‌مند بود. گیدنز می‌گوید در چنین جوامعی محاسبه و گستره زمان بسیار محدود بود، زیرا زمان با مکان پیوند داشت. گرچه همه جوامع سنتی روش‌هایی خاص برای محاسبه زمان داشتند، اما پیش از اختراع و رواج ساعت مکانیکی، تشخیص زمان بدون توسل به ویژگی‌ها و مختصات محلی معین به‌ویژه نشانه‌های فضایی ـ زمانی طبیعی، ناممکن بود. مثلاً نشانه‌هایی مانند طلوع، غروب و ظهر، نه‌تنها دقیق نبودند، بلکه با محل مورد کاربرد خود پیوندی تنگاتنگ داشتند و نمی‌شد آنها را برای سنجش کلی زمان به کار برد (تاملینسون ۱۳۸۱: ۷۴ و ۷۵). زمان مکان‌مند زمانی بود خطی که فرد همراه با دیگر اعضای جامعه، گذشت آن را آگاهانه و مشترک تجربه می‌کردند.
جایگاه برجسته سنت در جوامع سنتی هم از این نکته حکایت می‌کند. «در جوامع سنتی، گذشته محترم شمرده می‌شد» و «سنت ابزاری برای دست‌کاری زمان و فضا بود» چرا که «هر فعالیت یا تجربه‌ای خاص را در چارچوب تداوم گذشته، حال و آینده قرار می‌داد» (گیدنز به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۷). ولی تجدد و فرایند جهانی شدن، همان‌گونه که فضا به مثابه بستار را نابود می‌کند، زمان به مثابه تداوم را نیز از بین می‌برد. تحت تأثیر این فرایند، زمان چنان فشرده می‌شود که دیگر نمی‌تواند در خدمت هویت‌هایی خاص قرار گیرد.
این فشردگی و تحول پدیدارشناسانه، زمان را از مقوله‌ای خطی و کرونولوژیک به حال بی‌پایان تبدیل می‌کند. جهان در چارچوب یک فضای صاف و نامتمایز فشرده می‌شود و نوعی دنیای لحظه‌ای پدید می‌آید. پیوند میان یک گذشته مشترک و یک حال مشترک از بین می‌رود و نظم سنتی مبتنی بر مکان‌های انحصاری و تداوم‌های معنابخش و هویت‌ساز نابود می‌شود. در چنین دنیایی نه فضا می‌تواند نیاز فرد به متمایز بودن و تداوم داشتن را تأمین کند و نه زمان می‌تواند از عهده این کار برآید. از این دیدگاه می‌توان گفت که فرایند جهانی شدن توانایی هویت‌سازی زمان را نیز بسیار کاهش می‌دهد. به نظر آنتونی اسمیت… درون‌مایه فرهنگ و هویت را خاطره جمعی تشکیل می‌دهد و خاطره جمعی بر زمان چونان تداوم استوار است. اگر فرایند جهانی شدن، یک دنیای «بی‌زمان» پدید می‌آورد، در واقع یکی از ابزارها و منابع اصلی هویت‌یابی را از بین می‌برد (اسمیت به نقل از گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۸)
۲٫۲٫۹٫۳٫ فرهنگ
اجزا و عناصر فرهنگ توانایی چشمگیری در تأمین نیاز انسان‌ها به متمایز بودن و ادغام شدن در جمع دارند… فرهنگ هم تفاوت‌آفرین است، هم انسجام‌بخش… هنگامی که از فرهنگ سخن می‌گوییم به روش‌هایی اشاره داریم که انسان‌ها به صورت فردی و جمعی، از طریق ارتباط با دیگران زندگی خود را معنادار می‌کنند. (تاملینسون ۱۳۸۱: ۳۷).
در جامعه سنتی فرهنگ چیزی جز ساخت معنا در چارچوب و محدوده‌ای خاص و معین نیست. نیروی بازدارنده و محدودکننده مکان، فرهنگ را نیز در دایره تنگ خود محصور می‌کرد. در جوامع سنتی، استحکام و کارآیی بالای مرزها فضایی انحصاری برای فرهنگ‌های خاص فراهم می‌کرد. بنابراین، فرهنگ‌ها می‌توانستند با بهره‌گیری از مصونیت مبتنی بر چنان انحصاری، جایگاهی مطلق پیدا کنند. پیوند تنگاتنگ مکان و فرهنگ در دوران سنتی در واقع تقویت‌کننده پیوند میان فرد و جامعه بود. در جوامع سنتی دارای ساختار کامیونال[۵۸] یا جماعت‌محور (گیمن‌شافت)[۵۹]، عناصر فرهنگی مختلف فرد را چنان در شبکه‌های اجتماعی خویشاوندی و محلی ادغام می‌کردند که انفکاک میان فرد و جامعه تقریباً از بین می‌رفت. بنابراین رابطه میان آن دو «پرابلمتیک» نبود و بحران معنا و هویت محلی از اعراب نداشت. ولی فرایند جهانی شدن با برهم ریختن فضای انحصاری و از بین بردن مصونیت فرهنگ‌ها، قابلیت و توانایی آنها در زمینه هویت‌سازی سنتی را بسیار کاهش داد. (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۳۸)
هر اندازه «امکان تقاطع حضور و غیاب» و «کنش از دور» افزایش و سلطه مکان و محل بر زندگی اجتماعی کاهش می‌یابد، از کارایی و استحکام انواع مرزهای طبیعی و قراردادی کاسته می‌شود… بدین‌ترتیب فرایند جهانی شدن به واسطه سرزمین‌زدایی، پیوندهای فرهنگ با مکان را تضعیف می‌کند و نظام‌های معنایی را از لنگرگاه‌های محلی خود آزاد می‌کند… کنار هم قرار گرفتن فرهنگ‌های خاص، ذات‌باوری و مطلق‌گرایی فرهنگی را به‌شدت متزلزل می‌کند. هنگامی که مرزها نمی‌توانند حریمی امن را برای فرهنگی معین ایجاد و حفظ کنند و امکان جلوگیری از نفوذ و حضور فرهنگ‌های دیگر باقی نماند، پرده از این واقعیت مهم برداشته می‌شود که همه فرهنگ‌ها محصولاتی اجتماعی هستند. هر فرهنگ گرچه ازلی و ابدی به نظر می‌آید، در واقع یک نظام معنایی است در کنار نظام‌های معنایی دیگر. آنها به صورت اجتماعی ساخته می‌شوند و به هیچ روی فراتاریخی نیستند. (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۴۲)
اگر فرهنگ‌ها دست‌ساز انسان‌ها و جوامع باشند، بی‌گمان دارای سلسله‌مراتبی هم نیستند. نبود سلسله‌مراتب نیز معقولیت هرگونه تقسیم‌بندی فرهنگ‌ها بر مبنای خوب/ بد و درست/ نادرست را منتفی می‌کند. به بیان دیگر، هیچ‌گونه معیار فرافرهنگی برای ارزیابی فرهنگ‌ها وجود ندارد و هم‌سنجی فرهنگ‌ها صرفاً از منظر خود آن فرهنگ‌ها امکان‌پذیر است. اکثر نظریه‌پردازان از این فرایند با عنوان نسبی شدن فرهنگی یاد می‌کنند و پیامدهایی گسترده را بر آن مترتب می‌دانند… وقتی مطلقیت فرهنگ زیر سؤال می‌رود، دیگر نمی‌تواند مرجع‌هایی پایدار و ثابت برای هویت‌سازی سنتی تأمین کند. (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۴۳)
۲٫۲٫۱۰٫ بحران هویت
یکی از پیامدهای جهانی شدن در مورد هویت، کم‌رنگ‌تر شدن چشم‌گیر نقش دولت، به مثابه مهم‌ترین متولی هویت‌سازی است… جهانی شدن که با گسترش شبکه‌های جهانی قدرت، ثروت و اطلاعات و کاهش اقتدار دولت همراه است، مسئولیت هویت‌سازی را بر عهده فرد می‌گذارد… تعدد مرجع‌های اجتماعی نیز هویت‌سازی سنتی را دشوار می‌کند… امروزه هر انسان در آن واحد می‌تواند خود را به واحدهای کوچک و بزرگ اجتماعی پرشمایر متعلق بداند… با فراگیرتر و پرشتاب‌تر شدن فرایند جهانی شدن، دنیایی از بازارها، شبکه‌ها و سازمان‌های استراتژیک شکل می‌گیرد که عمدتاً با الگوی انتظارات عقلانی، مانند غرایز، قدرت‌طلبی و محاسبات خودخواهانه اداره می‌شوند و نیازی به هویت ندارند. (گل‌محمدی ۱۳۸۹: ۲۴۴)
هویت همانند دیگر مقولات، تنها زمانی برجستگی می‌یابد و مطرح می‌شود که در بحران باشد. به این معنا که چیزی که سترون، سازواره و باثبات پنداشته می‌شد، با نوعی تردید و بی‌یقینی روبه‌رو شود. هویت در دنیای معاصر با چنین وضعیتی روبه‌رو است و لذا در بحران توصیف می‌شود. (دوران ۱۳۸۶: ۵۳)
۲٫۲٫۱۱٫ جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
هویت، پاسخی است که هر لحظه به پرسش از کیستی خود می‌دهیم. تنوع پاسخ‌هایی که به این پرسش داده می‌شود، از عدم تعین و ثبات هویت حکایت دارد. با وجود این در روایت ما از هویت، دو گزاره عمده وجود دارد: تفاوت و شباهت. چه در تعریف از هویت بر جنبه‌های فردی خود (انانیت) تأکید کنیم و چه بر جنبه‌های جمعی خود (نحنانیت)، بر تمایز خود یا گروهمان از افراد و گروه‌های دیگر و نیز بر شباهت خود با افراد یا گروه‌های مرجع انگشت می‌گذاریم. البته به نظر می‌رسد تفاوت و تمایز، نقش تعیین‌کننده‌تری در مقایسه با شباهت برای تبیین هویت ما بازی می‌کند. با وجود این باید پذیرفت که در بستر شباهت‌هاست که تفاوت‌ها به چشم می‌آیند و هویت قابل تعریف می‌گردد.
از آنجا که ما در سطوح و لایه‌های مختلفی به تعریف از هویت خود می‌پردازیم، با انبوه هویت‌های فردی و جمعی در خودمان مواجه می‌شویم که در اثر نقش‌های بی‌شماری که هر روز در جامعه بازی می‌کنیم و ادراکات گوناگونِ تاریخی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و… از خود، شکل می‌گیرند و ما را از ساحتی (وضعیتی) به ساحت دیگر می‌لغزانند. اینکه ما در درک خود به کدام جنبه‌ها تکیه کنیم، به شرایط نفسانی، فضای فیزیکی و موقعیت‌های اجتماعی ما در لحظه بستگی دارد. این گوناگونی بی‌حد و حصر در ادراک هویت‌های فردی و اجتماعی، از پیامدهای مدرنیته، و بنیادهای مدرنیته متأثر از گونه‌گونی هویت‌های فرد بوده است. در آغاز دوران مدرن، انسان غربی از تعدد من‌هایی که در خود احساس می‌کرد در مورد خود دچار تردید شد و راهی را برای کشف و درک من واقعی آغاز کرد که عاملی مهم در تغییر رویکرد انسان به جهان، دانش و در پی آن ایجادکننده مدنیتی تاریخی و جهان‌گستر شد.
این روند در روزگار ما به اوج خود رسیده است. اگر در دوران مدرن انسان در میان من‌های مختلفی که در خود احساس می‌کرد، یکی را به عنوان عقل کامل، من اندیشنده یا سوژه مورد شناسایی قرار داد و تلاش نمود سایر مدعیان منیت در درون خود را زیر سیطره من اندیشنده یا وجه عقلانی خود ببرد، در دوره پسامدرن، من اندیشنده یا سوژه جایگاه خود را از کف می‌دهد و خود به یکی از انبوه من‌های مفعولی که در انسان به سروصدا و غوغا مشغولند تبدیل می‌شود و همتراز آنها می‌گردد. از این رو هویت نیز به شبکه‌ای افقی و همسطح از انواع پاسخ‌های لحظه‌ای به پرسش از کیستی فرد از خودش تبدیل می‌شود. هر پاسخی به این پرسش با پاسخ‌های دیگر در یک سطح ارزشی قرار می‌گیرد و می‌تواند تعدد و تنوع پاسخ‌ها تا بی‌نهایت ادامه یابد. هویت فرد، برآیند همه این پاسخ‌ها به شمار می‌رود. اگر در تجربه مدرن، من اندیشنده یا سوژه دست به توصیف خود می‌زد تا هویتی اصیل برای انسان تعریف کند، در تجربه پسامدرن، با همتراز شدن من اندیشنده با سایر من‌های فرد، هویت از خلال تفسیری به‌هم‌بافته و چهل‌تکه از انواع من‌های قابل درک از درون فرد، تعریف می‌شود.
گرچه در یک نگاه کلان، هویت به فردی و جمعی تقسیم می‌شود، اما هویت در نگاه دانشمندان علوم اجتماعی امری است جمعی و صرفاً در اجتماع ساخته می‌شود. در واقع از آنجا که هویت در زبان آشکار می‌شود و با زبان منتقل می‌گردد، اگر زمینه‌ای برای شکل‌گیری زبان فراهم نباشد، انسان قدرت تفکر را به دست نمی‌آورد. زیرا تفکر به زعم بزرگان اندیشه بشری چیزی نیست جز گفت‌وگوی با خود و در خود. گفت‌وگوی انسان با خودش هم، همچون گفت‌وگوی بیرونی در ارتباط با دیگران، در قالب زبان صورت می‌گیرد.

 

 

فضای مجازی و خاص‌گرایی و عام‌گرایی هویت

هویت در جامعه شکل می‌گیرد و آن‌طور که کاستلز می‌گوید، جامعه همان فضا و فضا همان جامعه است.[۶۰] بنابراین، فضاها بستر شکل‌گیری هویت‌ها هستند. فضاهای فیزیکی که در بستر مکان و محل مستقر می‌شوند، نوع خاصی از فضا به شمار می‌روند که بیش از انواع دیگرِ فضاهایی که می‌شناسیم، ملموس و محسوس و در تجربه مشترک بشری حیّ و حاضرند. فضا گستره هستی است؛ تا هر کجا که چیزی هست، تا مرز نیستی، فضایی هم وجود دارد که هستی درون آن مستقر شده است. هستی جلوه‌های گوناگون دارد و متناسب با هر نوع از هستی، محمل و فضایی برای بودن و استقرار آن به وجود می‌آید. در نگاه جامعه‌شناس، فضا عبارت است از محملی که جریان‌های اجتماعی در آن رفت و آمد می‌کنند و در گردشند. جریان‌های اجتماعی گرچه در مکان‌ها شکل می‌گیرند اما با ورود به کانال‌های اطلا‌ع‌رسانی، به فضای ارتباطی یا رسانه‌ای می‌روند و از مکان‌هایی که در آنها به وجود آمده‌اند کنده می‌شوند و تا هرجا که وسایل ارتباطی بُرد دارند، فضای خود را گسترش می‌دهند. رسانه‌ها یکی از فضاهایی است که جریان‌ها ــ و در اینجا جریان‌های‌‌ اطلاعات ــ در آن و از طریق آن گسترش می‌یابند.
اما مهمترین دستاورد فناورانه دوران فرامدرن، شکل‌گیری فضایی رقیب برای همه فضاهایی است که تا پیش از این تجربه کرده بوده‌ایم: فضای مجازی؛ فضایی به موازات و در گستره‌ای بسیار فراتر از فضای زیستی و مادی و مکان‌مند و حتی فراتر از فضای جریان‌های رسانه‌ای. اگر بخواهیم به زبان مارشال مک‌لوهان سخن بگوییم، فضای مجازی امتداد ذهن بشر و درآمیخته همه اذهانی است که با واسطه فناوری‌‌های شبکه‌ایِ دیجیتال، خود را به این فضا پیوند زده‌اند. این فضا، فضایی است که انواع بازنمایی‌های واقعیت را در خود جای می‌دهد و فراتر از آن، مجازهای واقعی هم می‌توانند در آن پا به عرصه وجود بگذارند، نشو و نما کنند و به زندگی اجتماعی خود ادامه دهند. بنابراین، اگر از نگاه یک ایدآلیست به فضای مجازی نگاه کنیم، فضای مجازی جهانی است در امتداد جهان تجربه‌شده گذشته و به‌مراتب بزرگتر از دنیایی که در آن زیسته‌ایم و در آینده بسیار بزرگتر و رنگارنگ‌تر از دنیایی که اکنون در دسترس ماست. حضور و توقف بیش از پیش ما در این فضا ــ یا جهان مجازی ــ بر درک ما از واقعیت ــ یعنی جهان غیرمجازی ــ آثاری گسترده و عمیق برجا می‌گذارد[۶۱] که توصیف آثاری که تا به اکنون گذاشته و پیش‌بینی آثار آینده آن به دلمشغولیِ میان‌رشته‌ایِ بخشی از اندیشمندان فلسفه، جامعه‌شناسی، ارتباطات و روان‌شناسی تبدیل شده است.
۲٫۳٫۱٫ کی‌یرکگور و قدرت هم‌سطح‌سازی مطبوعات
رسانه‌ها که دست‌درکار بازنمایی واقعیت‌ها یا دست‌کاری در واقعیت‌ها هستند، بخشی از فضای مجازی را تشکیل می‌دهند. در این میان، مطبوعات قدیمی‌ترین رسانه جمعی به شمار می‌روند که پس از اختراع ماشین چاپ توسط گوتنبرگ در شکل‌گیری فضای عمومی[۶۲] در عصر روشنگریِ غرب نقش مهمی بازی کردند. نظریه‌پردازی در مورد تأثیر مطبوعات بر هویت مخاطبانِ آن در نیمه قرن نوزدهم در آثار فیلسوف اگزیستانسیالیست دانمارکی، سورن کی‌یرکگور[۶۳]، قابل ردیابی است. ایده کی‌یرکگور در توصیف اثر مطبوعات بر ذهنیت مخاطبان خود، با بلوغ نیهیلیسم و اولین نشانه‌های پست‌مدرنیسم همراه است و همان‌طور که خواهیم دید، این دو پیامدِ دوران مدرن را به‌خوبی پشتیبانی می‌کند.
هربرت دریفوس، با دنبال کردن اندیشه کی‌یرکگور در خصوص مطبوعات، نتایج آن را در مورد تأثیر اینترنت بر مخاطبان به کار می‌گیرد. داریوش شایگان نیز این اندیشه را با آراء ژیل دلوز[۶۴] درهم می‌آمیزد و به نتایجی مشابه می‌رسد. مانوئل کاستلز در توصیف ویژگی‌های جامعه شبکه‌ای، بدون اشاره مستقیم، تبیینی واقع‌گرا از آراء این دو به عمل می‌آورد. بنابراین، در اینجا به نیمه قرن نوزدهم بازمی‌گردیم و این ماجرای فکری را از آنجا پی می‌گیریم.
در ۱۸۴۶ کی‌یرکگور در بخشی از نشریه نقد ادبی[۶۵] با عنوان «زمانه معاصر»[۶۶] هشدار داد که ویژگی‌ای که زمانه او را از دیگر دوران‌ها متمایز می‌کند، طرز فکر بی‌طرفی است که همه تفاوت‌های مرتبه‌ای و ارزشی را با هم برابر می‌کند. به اصطلاح او، این تفکر بی‌طرف همه تفاوت‌های کیفی را هم‌سطح می‌کند. همه چیز یکسان است، یعنی دیگر چیزی آن‌قدر اهمیت ندارد که کسی بخواهد برایش بمیرد. نیچه نام این وضع مدرن را «نیهیلیسم» گذاشت. (دریفوس ۱۳۸۹: ۸۵)
جیووانی واتیمو، فیلسوف ایتالیایی، معتقد بود که نیهیلیسمی که نیچه از آن سخن می‌گفت و پایان متافیزیک که هایدگر پیام‌آور آن بود، با «تضعیف هستی‌شناسی» همراه است. به گمان واتیمو، ما در عصر هستی‌شناسی بی‌رمق به سر می‌بریم که تجلی آن دست کم در مسیحیت، جدایی دین و دنیا (سکولاریسم)، و حلول و بخصوص انحلال «ساختارهای محکم» قدسی است که در طول قرون با قدرت پرورانده و ساخته و پرداخته شده بودند. این انحلال، از میان رفتن خشونت مضمر در امر قدسی را در پی دارد. (شایگان ۱۳۸۸: ۴۳۰)
کی‌یرکگور تقصیر این تضعیف هستی‌شناسی را که به هم‌سطح‌سازی می‌ انجامد، به گردن چیزی می‌اندازد که خودش آن را «عامه» می‌نامد. او می‌گوید: «برای اینکه این هم‌سطح‌سازی به معنای واقعی کلمه انجام شود، باید ابتدا مترسکی فراهم می‌آمد. روح آن، قدرت تجرید وحشتناکش، چیزی است که همه را فرا می‌گیرد. خود آن هیچ است، یک سراب؛ این شبح، عامه است.» اما این عامه نیز به خودی خود آن‌قدر وحشتناک نیست. به ادعای کی‌یرکگور، نیروی شری که حامی عامه است و آن را گسترش می‌دهد، مطبوعات است. او هشدار می‌دهد: «مطبوعات اروپا را به بن‌بستی خواهند کشاند که سال‌ها در آن خواهد ماند، در حالی که بقیه نژاد بشر چیزی ابداع می‌کنند که سرانجام بر آن مسلط خواهند شد.»[۶۷] وی اضافه می‌کند: «حتی اگر زندگی من اهمیتی نداشته باشد، تنها از اینکه ماهیت کاملاً اخلاق‌زدای مطبوعات روزانه را کشف کرده‌ام، راضی‌ام.» (نقل از: دریفوس ۱۳۸۹،۸۵)

 

 

دانشگاه صنعتی اصفهان
دانشکده منابع طبیعی
اثرات بالقوه کاربری اراضی بر یکپارچگی اکولوژیکی و زونبندی مناطق حفاظت شده
(مطالعه موردی پناهگاه حیات وحش قمیشلو)
پایان‌نامه کارشناسی ارشد مهندسی منابع طبیعی- محیط زیست
عکس مرتبط با محیط زیست
محمد ظهوری همت
اساتید راهنما
دکتر علیرضا سفیانیان
دکتر سیما فاخران اصفهانی
۱۳۹۳
تشکر و قدردانی
سپاس خدای را عزوجل که نور هدا یتش، راهنمایم بود
اکنون که این پایان نامه به انجام رسیده است، بر خود لازم میدانم از همه عزیزانی که در تهیه و تدوین این پژوهش بنده را یاری نمودهاند، قدردانی نمایم. در ابتدا از پدر و مادر بزرگوارم که همیشه یار و یاور بنده بودهاند و همسر م که نشانهای از لطف الهی در زندگی من است، سپاسگزاری می کنم،
از زحمات اساتید بزرگوار جناب آقای دکتر علیرضا سفیانیان و سرکار خانم دکتر سیما فاخران و جناب آقای دکتر محمودرضا همامی و سرکار خانم مهندس زهرا تاکی که راهنمایی و مشاوره این پایان نامه را برعهده داشته اند و در مراحل مختلف، بنده را همراهی نمودهاند، ممنونم.
همچنین از سرکار خانم دکتر منصوره ملکیان و دکتر سعید پورمنافی به دلیل قبول زحمت بازخوانی و داوری این پژوهش، کمال قدردانی را دارم.
کلیه حقوق مادی مترتب بر نتایج مطالعات، ابتکارات و نوآوریهای ناشی از تحقیق موضوع این پایان نامه متعلق به دانشگاه صنعتی اصفهان است.
تقدیم به:
پدر و مادر بزرگوارم
که در تمام لحظات زندگی
یاور و پشتیبان من بودهاند
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فهرست مطالب …………………………………………………………………………………………………………………………………………. هشت
فهرست جداول ………………………………………………………………………………………………………………………………………… یازده
فهرست اشکال ………………………………………………………………………………………………………………………………………….دوازده
چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱
فصل اول: مقدمه
۱-۱- کلیات …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۲
۱-۲ ضرورت تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………..۳
۱-۳ اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………۴
فصل دوم: تعاریف و بررسی منابع
۲-۱ ماهواره لندست………………………………………………………………………………………………………………………………………….۶
۲-۲ مناطق حفاظت‌شده……………………………………………………………………………………………………………………………………..۶
۲-۳ زونبندی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۸
۲-۳-۱ تعاریف زونها………………………………………………………………………………………………………………………………………۸
۲-۴ کاربری و پوشش اراضی……………………………………………………………………………………………………………………………۱۰
۲-۵- سنجش از دور……………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۰
۲-۶ آماده سازی تصاویر ماهوارهای برای تهیه نقشه……………………………………………………………………………………………….۱۱
۲-۷ طبقهبندی اطلاعات ماهوارهای…………………………………………………………………………………………………………………….۱۱
۲-۷-۱ طبقهبندی نظارت‌شده…………………………………………………………………………………………………………………………….۱۱
۲-۷-۲ طبقهبندی نظارت‌نشده……………………………………………………………………………………………………………………………۱۱
۲-۸ ارزیابی توان اکولوژیکی……………………………………………………………………………………………………………………………۱۲
۲-۹ روش‌های ارزیابی توان اکولوژیکی محیط‌زیست……………………………………………………………………………………………۱۲
۲-۹-۱ روش‌های ارزیابی یک معیاره…………………………………………………………………………………………………………………۱۲
۲-۹-۲ روش‌های ارزیابی دو معیاره……………………………………………………………………………………………………………………۱۲
۲-۹-۳ روش‌های ارزیابی چند معیاره………………………………………………………………………………………………………………….۱۳
۲-۱۰ تحلیل تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDA)………………………………………………………………………………………………..13
۲- ۱۱ روش‌های تصمیمگیری چندمعیاره…………………………………………………………………………………………………………….۱۳
۲-۱۱-۱ روش نزدیکی به حد ایدهآل (Topsis)………………………………………………………………………………………………….13
۲-۱۱-۲ روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP)……………………………………………………………………………………………………….13
۲-۱۱-۳ فرایند تحلیل شبکه………………………………………………………………………………………………………………………………۱۴
۲-۱۱-۴ روش تسلط تقریبی……………………………………………………………………………………………………………………………..۱۴
۲-۱۱-۵ روش ارزیابی چندمعیاره………………………………………………………………………………………………………………………۱۴
۲-۱۲ سیستم اطلاعات جغرافیایی……………………………………………………………………………………………………………………….۱۵
۲-۱۳ کاربرد GIS در ارزیابی چندمنظوره…………………………………………………………………………………………………………..۱۵
هشت
۲-۱۴ مراحل روش ارزیابی چندمعیاره (MCE)…………………………………………………………………………………………………..16
۲-۱۵ انتخاب معیار………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۶
۲-۱۶ استاندارد سازی نقشه های معیار………………………………………………………………………………………………………………….۱۷
۲-۱۶-۱ انواع توابع عضویت…………………………………………………………………………………………………………………………….۱۷
۲-۱۷ وزن دهی معیارها……………………………………………………………………………………………………………………………………۱۸
۲-۱۸ تلفیق لایه ها با بهره گرفتن از روش ارزیابی چندمعیاره…………………………………………………………………………………………۲۰
۲-۱۹ تخصیص اراضی چندمنظوره (MOLA)…………………………………………………………………………………………………..22
۲-۲۰ مرور منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………….۲۲
۲-۲۰-۱ مطالعات داخلی………………………………………………………………………………………………………………………………….۲۲
۲-۲۰-۲ مطالعات خارجی………………………………………………………………………………………………………………………………..۲۶