۲-۱۰-۲- تحقیقات خارج کشور
ریما نکاش، جوانا خلیل و ریما عفیفی (۲۰۰۷) افزایش مصرف تنباکو( قلیان )در لبنان را در یک مطالعه کیفی در بین کسانی که قلیان می کشند و کسانی که قلیان نمی کشند را بررسی کردند. در این تحقیق مشارکت کنندگان شامل چهار گروه سنی است که به ترتیب گروه های سنی ۲۵ـ۱۸، ۳۵ـ۲۶، ۶۵ـ۳۶و ۶۵ سال به بالا رادر بر داشت در دو منطقه شهر و روستا بررسی کردند. در این تحقیق از روش های کیفی مانند مصاحبه عمیق و بحث و گفت و گو با ۲۲۰ نفر از افراد بزرگسال که شامل هر دو جنس بود در لبنان به عمل آمد. در این تحقیق ثابت شد که شیوع مصرف قلیان در نیمه شرقی و سرتاسر جهان در حال افزایش است. نتیجه حاصل از این تحقیق این بود که دلیل افزایش مصرف تنباکو منافعی است که برای این کشور ها به عمل می آید و این که نبود قوانین خاص جهت مبارزه با این معضل از دلایل عمده ی دیگری است که در این تحقیق بدست آمده است.
جاوید، ظفر، رحمان، نظیر، غفور، افضل و خان(۲۰۰۷) در تحقیقی تحت عنوان آگاهی و نگرش دانشجویان نسبت به قلیان در پاکستان پرداختند. روش مورد استفاده برای انجام کار روش کمی شامل پیمایش است. نمونه مورد بررسی شامل ۴۵۰ دانشجو که به شکل نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شده بودند. در این تحقیق تقریبا نیمی از مشارکت کنندگان تجربه استفاده از قلیان را داشتند. به طورکلی نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن بود دلایل مرتبط با مصرف قلیان به ترتیب شامل پر کردن اوقات فراغت، فشار گروه همسالان، رفع خستگی و استرس است. اکثریت مشارکت کنندگان قلیان را نسبت به سیگار کم خطرتر در نظر گرفتند. به طور کلی، رفع خستگی، پر کردن اوقات فراغت و فشار گروه همسالان به عنوان رایج ترین دلایل برای افزایش محبوبیت استفاده از قلیان در بین دانشجویان پاکستان شناخته شد. نویسنده ضمن تاکید محبوبیت بسیار زیاد قلیان در پاکستان ، معتقد است با افزایش آگاهی در مورد مضررات قلیان می توان مصرف قلیان را تا حد زیادی کاهش داد.
عکس مرتبط با سیگار
برین پریمارک، جیم سیدینی، آرون اگروال، ویلیام شادل، اریک دونی، توماس اسینبرگ (۲۰۰۸) شیوع قلیان در بین دانشجویان دانشگاه آمریکا را بررسی کردند. این تحقیق با هدف تعیین شیوع قلیان و مواد مرتبط با قلیان در یک نمونه تصادفی ۶۴۷ نفری از بین دانشجویان فارغ التحصیل و دانشجویانی در مقطع کارشناسی انجام گرفت. در این تحقیق از مدل رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتیجه حاصل از این تحقیق این بود که مدت زمان استفاده از قلیان به اندازه مدت زمان استفاده از سیگار است. آگاهی از ضرر، آگاهی از اعتیادآور بودن، مقبولیت اجتماعی و محبوبیت آن به شدت با کشیدن قلیان مرتبط بود.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
خالدالجارا، زائد ابابنه و وائل دلایمی (۲۰۰۹) در تحقیقی با درک مضررات کشیدن قلیان را بررسی کردند. پژوهش حاضر در باره تنباکو یعنی مهمترین علت سرطان و دیگر بیماری ها بوده است. قلیان نیز که از خانواده تنباکو به حساب می آید و به سرعت در اروپا و آمریکا گسترش یافته مورد توجه پژوهش حاضر واقع شده است. روش مورد استفاده، روش کمی شامل پیمایش است. در این تحقیق تمام استفاده کنندگان از قلیان در تمامی کافه هایی که قلیان برای مشتریانش آماده می کردند در شهر های مرکزی مانند سن دیاگو، کالیفرنیا و دیگر نواحی نزدیک را بررسی کردند. نمونه حاضر شامل ۲۳۵ مشارکت کننده بود که به صورت تصادفی انتخاب شدند و با بهره گرفتن از پرسشنامه اطلاعات را جمع آوری کردند. در مورد جنسیت هیچ گونه تفاوتی بین زنان و مردان در مورد باورهای غلط در مورد اینکه قلیان نسبت به سیگار کمتر ضرر دارد وجود نداشت. به طور کلی نتیجه حاصل از تحقیق حاکی از آن بود که در مقایسه با سیگاری ها نبود دانش و اطلاعات در باره مضررات قلیان وکمبود آموزش در باره مضرات آن باعث گسترش این معضل شده است. و در ادامه بایستی آموزش ها و سیاست هایی برای محدود سازی این پدیده صورت گیرد.
کایمبرل استرلینگ و رابین مرمل استاین(۲۰۱۱) در تحقیقی با مفهوم بررسی استفاده کنندگان از قلیان در میان نوجوانان در آمریکا پرداختند. شواهد نشان می دهد که مصرف قلیان در میان نوجوانان بویژه آنهایی که سابقه مصرف سیگار را داشته اند در حال افزایش است و این امر یک نگرانی عمومی به حساب می آید. در این تحقیق به بررسی تفاوت بین کسانی که قلیان مصرف می کنند با کسانی که قلیان مصرف نکرده اند در یک نمونه ۹۵۱ نفری پرداختند. به طور کلی نتایج حاصل از تحقیق حاکی آن بود که در این نمونه ۵۸ درصد از مشارکت کنندگان حداقل در یک یا سی روز گذشته سابقه استفاده از قلیان را داشته اند. بین مصرف کنندگان ۳۰ روز گذشته قلیان و جنسیت، نژاد و سابقه مصرف سیگار رابطه معنی داری وجود دارد به این معنی که مردان، سفید پوستان و افرادی که سابقه مصرف سیگار یا دیگر مواد را داشته اند بیشتر قلیان مصرف می کنند. همچنین بین قهوه خانه ها و رستوران هایی که قلیان عرضه می کنند و استفاده کنندگان از قلیان رابطه معنی داری وجود دارد. نویسنده معتقد است که بایستی تحقیقات بیشتری در مورد خطرات استفاده از قلیان صورت بگیرد.
رابرت براون، تاویس گلاسمن، جنیفر ولوند، اوبری ویول، دیانا ریندل (۲۰۱۲) استفاده کنندگان از قلیان را در بین دانشجویان دانشکده دانشگاه میدوست بررسی کردند. داده های ملی نشان می دهد که نزدیک به یک چهارم از دانشجویان بدون توجه به جنسیت در برخی از مراحل زندگی شان قلیان مصرف کرده اند. برای پرداختن به این موضوع، محققان برداشت ها، دانش و باورهای استفاده کنندگان از قلیان را در دانشگاه بزرگ میدوست را ارزیابی کردند و همچنین چه مواد مخدر دیگری با رفتارهای پر خطر مربوط است را بررسی کردند. روش مورد استفاده برای انجام کار روش کمی شامل پیمایش بوده است. در این تحقیق از ۲۰۰۰نفر از دانشجویان در مقطع کارشناسی۴۳۸ نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. محققان در یک بررسی مقطعی با هدف تعیین شیوع و انگیزه فاکتورهای مرتبط با بهره گرفتن از قلیان را بررسی کردند. عوامل مرتبط با قلیان در این تحقیق شامل مهمانی ۲۹%تاثیر همسالان ۲۷% و برای استراحت ۲۵% بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که استفاده از قلیان به درصد کمی از دانشجویان محدود شده است. دانشجویان به دلایل اجتماعی و نادیده گرفتن خواص اعتیادآور در ارتباط با قلیان بیشتر قلیان می کشیدند. محققان و پژوهشگران نیاز به توسعه و آموزش دانشجویان در مورد خطرات مرتبط با بهره گرفتن از قلیان را پیشنهاد کردند.
جیمی سیدنی، آریال شنسا و بریان پریماک (۲۰۱۲) در تحقیقی تحت عنوان استفاده از مواد مخدر و قلیان در ارتباط با ترتیبات زندگی در بین دانشجویان در دانشکده ها و دانشگاه های آمریکا را بررسی کردند. استعمال توتون وتنباکو ( قلیان)که با مواد سمی قابل توجهی همراه است در میان دانشجویان در دانشگاه های امریکا در حال افزایش است. دانشجویان بویژه کسانی که در خانه ها سکونت دارند بیشتر در معرض خطر استفاده از الکل قرار دارند. اینکه تا چه حد برای مواد دیگر صادق است برای مثال کشیدن قلیان به خوبی شناخته شده نیست. هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین مشارکت کنندگان و ترتیبات زندگی و میزان کشیدن قلیان، در رابطه با مواد دیگر، در میان دانشجویان دانشگاه امریکا بوده است. نمونه مورد استفاده در این تحقیق شامل ۸۲۲۵۱ دانشجوی از سال ۲۰۰۸تا ۲۰۰۹ استفاده کردند. در میان نمونه ما ۵۲٫۴%ماری جوانا، ۴۸٫۵% قلیان ۴۶٫۶% سیگار بود. در این تحقیق دانشجویان قلیان را نسبت به سیگار کم ضررتر کم تر اعتیادآور می دانستند. در این تحقیق انتظار می رودکه سازمان مبارزه با مواد مخدر نظارت بیشتری بر اوضاع داشته باشد.
جدول ۲-۳ چکیده تحقیقات انجام شده در خارج از کشور

نام محقق
برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

صاروا بعدَ القائد
قِطعانَ غنم
طاردهم بجنودک
عبرَ الفلوات
عبر « دورتی » عَبرَ الأکمات
قتلاک من الأعداء مئات
و الأسری قد ملأوا الساحات
و القائدُ مُلقیً فی الطُرُقات
سَلِمت کُفکَ یا تاجَ الدین
مزق أستارُ الصَّمت ( همان ، ص 311 )
و در آخرین صحنه دشمنان را می بیند که عده ای کشته شده اند و عده ای اسیر گشته اند.
تاج الدین این سکوت را شکست و با این عمل از اساطیر سودان گشت.
فصل ششم
نتیجه
الخلاصة باللغة العربیة
منابع و ماخذ
چکیده انگلیسی
نتیجه
با توجه به آنچه گذشت چنین نتیجه می گیریم :

محمد فیتوری شاعر سودانی از بزرگان شعر معاصر عرب به شمار می رود که شعر او زاده ی سرزمین آفریقایی سودان و پرورده ی دو فرهنگ آفریقایی و عربی می باشد.
در سودان معاصر به علت وجود مشکلات عدیده ، چون فقر ، عقب ماندگی ، اوضاع نامناسب اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و وجود حکومت های عثمانی ، انگلیس و مصر ، آزاد مردانی چون فیتوری رسالت شعری خود را با سرودن اشعار ملی ، وطنی به عهده گرفتند و مردم را به ایستادگی در مقابل آنها دعوت و به بیداری ملت مظلوم سودان همت گماشتند.
عکس مرتبط با اقتصاد
فیتوری شاعری است که پیرامون مسائل میهنی خود و دیگر ملل عرب و مشکلات سیاسی و اجتماعی آنها شعر سروده و دوستی انسان به وطن و امتش و همچنین دوستی و فخر به دیگر ملیت ها را به تصویر می کشد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
با بررسی دیوان های فیتوری به قصاید فراوانی پیرامون آزادی ، آزادگی ، مبارزه با جهل ، عقب ماندگی و نژاد پرستی و اشغال و همچنین ایستادگی در برابر ظلم و … روبرو می شویم بنابراین با توجه به این قبیل قصاید و مفاهیم آنها شاید بتوان فیتوری را از شعرای مقاومت نامید.
با بررسی سه دیوانی که از فیتوری پیش روی خود داشتیم درمی یابیم که فیتوری شاعری سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و دینی است و علاوه بر اینکه قصاید زیادی در این باب سراییده است خود نیز شخصیتی سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی و دینی می باشد. از ویژگی های بارز وی ؛ حافظ قرآن ، مستشار فرهنگی ، استاد دانشگاه و …
با توجه به رویکردهای سیاسی ، اجتماعی و دینی فیتوری و نیز نظر به قصاید وی می توان او را از بیدارگران و مصلحان دوره معاصر و شعرای متعهد نامید که تنها به آفریقا تعلق نداشته بلکه مشکلات و رنج تمامی ملت های ستمدیده خاطر وی را مشوّش می نماید.
الخلاصة باللغة العربیة
ولد الشاعر محمد الفیتـوری سنـة 1930 م کمایـذ کرالبعـض أوفی 25/11/1936م کمـاهو
مدوّن فی جو از سفره الدبلوماسی اللیبی نقلاً عن جو از سفره السودانی فی السودان من أب لیبی الأصل ها جرسنة 1917 م إلی السودان و أم والدها لیبی و أمها سودانیة. عاش اثناء الحرب العالمیة الثانیه فی الإسکندریة. ثم انتقل بعد نهایة هذه الحرب إلی القاهرة و درس فی الأزهر و بعد أن ینظم الشعر مقلداً القدماء و هومتأثر بالصوفیة وجوها المألوف فی السودان و خاصة أن والده کان من رجالها.
الوحدة و الإنفراد و الغربة الطابع الذی طبع حیاة الشـاعر کمـاظهر أثـره فـی شـعره. قبـل أن
یهیی نفسه لدخول الأزهر. أتم حفظ القرآن الکریم کلّه عن ظهر القلب.
تلک کانت رغبة والده و هو إبنه الوحید فلم یشأ أن یخالفها . و کم عانی من ذلـک وکـم هـوت
عصا شیخه علی قدمیه و کم ذاق مرارة ذلک الفلق عندما کان ینسی شیئا مماحفظه. کم قرأ سیرة عنترة الشاعر الأسود و الفارس العاشق فوجد فیه شبیهاً و أصبح المثال الذی تیمثله ثم قرأسیرة ابی زید الهلالی ثم قصة سیف بن ذی یزن و فیروز شاه و ألف لیلة و لیلة.
فهو متأثر بقراء ته لهذه السیر الشعبیه و القصص الخیالیة ولکـن ألفیـة ابـن مالـک و مسائــل
النحو و الإعراب و قضایا الفقه و الشریعة التی کان علیه أن یشغل نفسه بهافِی الأزهر لم تستهوه. ثم أعجب بعمالقه الشعر العربی القدیم من الجاهلین و الأمویین و العباسیین و خاصة الشریف الرضی و مهیار و ابن الرومی و أبا تمام و المتنبی و المعّری.
هکذا بدأ یکتشف ذاته و واقعـه و یعـرف سّـرا لمـأساة الـتی ولـدت معـه و هـی أنـه قصیـر و
أسـود و دمیم فینظم فی ذلک واصفاً نفسه.
هذا هو الشاعر الذی أخذت شاعریته تتفتح علی واقع ذاته فإذا هو قامة لصقت بالتراب ولکـن
روحه تهزأ بالقمم ؛ إذن الشاعر یثور علی هذا الواقع و یتحدّا.
ثم تصدر مجموعة الشعریة الأولی أغانی افریقیا فیضع مقدمتها النـاقد المـصری محمود أمین
العالم التی لاقت اهتمام النقاد فی مصر و قیل عنها : « أغانی افریقیا خفقات قلب رقیق جدید متطلع إلی الحیاة انَّه یدل علی أن الفیتوری شاعر فی مقدمه شعراء المدرسة الواقعیه من حیث القدرة و الصناعة و من حیث دقة الشعر و انتظام الصورة … له مستقبل. و لیس المهم أن یکون للکاتب أو للشاعر ماض یجلس علیه بل المهم أن یکون له مستقبل یرتقی إلیه. و هو فی هذا الدیوان یدافع عن افریقیا و شعبها الذی إستعمره الرجل الأبیض و إستغلّه و إحتقره و یصوّر أحالیس الرجل الأسود الذی یدافع عن کرامته و حریته و حقه فی الحیاة .
و فی قصیدة عنوانها « أنازنجی » یفاخر بزنجیته و لا یجـد أی حـرجٍ فی لـون بشـرتـه فهــو
إنسـان لِکلّ الناس له رغباته و حقوقه و تطلعاته و آماله و أمانیه و حریته.
هذا ما جعل محمود أمین العالم یقول فی مقدمة دیوانه :
« ومن لون بشرته و من إحساسه العمیق بالمرارة و الحقد و من طبول الذکر صـاغ له وطنأ
بعیـدأ نائیاً هو افریقیا. کان ی

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.
ُدرک أنه بعید ناء. ولکن کان هذا یتفق مع بقاء إحساسه بالغربة و الفقر وکانت علاقته بهذا الوطن البعید فی البدایة علاقة انفعالیة خالصة. »
باستطاعتنا أن نوزع شعر الشاعر إلی روافـد و لاشـک فی أن افریقـیا هـی الرافـد الأول فـی
سفـره : افریقیا المتوحشه السوداء بغاباتها و شمسها المحرقة و حیوانا تها و سکانها الزنوج الحفاة العراة. نظم فیها أربعة دواوین فبعد دیوانه الأول « أغانی إفریقیا » یأتی « أذکرینی یا افریقیا » ثم « عاشق من أفریقیا » و أخیراً مسرحیة شعریة « أحزان إفریقیا » أو « سولارا » التی تدور حول سرقة البشر و بیعهم کعبید فی أمریکا.
یتابع محمود أمین العالم القول حول تأثر الشاعر بأفریقـیا : لقـد کانـت افریقـیا رمـزه الأکـبـر
لخلاصه الداخلی و وسیلة للارتباط شیئاً فشیئاً بالواقع الموضوعی الکبیر و عودة الثقة إلی نفسه ، الثقه بنفسه و الثقة بالانسان و بِالحیاة. و من هنا أخذت إفریقیا نفسها تتخذرؤ یا شعریة جدیدة لم تعد طبولاً و لا تماثیل حافدة و لا أغنیات متوتره بل أصبحت صورأ هادئة یتدفق فی عروقها دم الواقع البسیط. الرافد الثانی فی شعر الفیتوری هو رافد الصوفیة ذلک یظهر فی دیوانه « معزوفة لدرویش متجول » والدرویش المتجول هو الشاعر و قد نظم القسم الأکبر من قصائد هذا الدیوان فی لبنان و قصیدته الأولی التی أعطت المجموعة إسمها نظمها فی بیروت سنة 1967.
لأن والده کان صاحب طریقة من طرق الصوفیة نشأ الشاعر فی جوّ الصوفـیه و قـد تـشـرب
الفکر الصوفی و هو صغیر لایفته ما یجری حوالیه من رموز و احتفالات و حلقات الذکر و نقر الدفوف و التواشیح و الأشعار و الأناشید التی کانت تُتلی.
و کما أجاد الشاعر فی شعره الإفریقی أجاد فی شعره الصـوفی ممّـا جـعل الدکـتـور إحــسان
عبـاس یقول عنه :
« للفیتوری جانبان یتألق فیـهما حـین یکـتب الشعـر : تصـویر لحـظات الرعـب النفسـی بیــن
الفردأ و الجماعة و السلطة و تصویر لحظات الوجد الصوفی فی مراحل التأمل فی واقعنا العربی و الإنسانی ».
فی قصیدة یوردها نجـیب صالـح یـبدو لنـا الشـاعرأنـه لـیـس ذلک العـاشـق و حسـب بـل هـو
سلـطان العشاق.
و الرافد الثالث فی أشعار الفیتوری الإهتمام إلی الحریة :
حریـة الإنـسان مـن رقّ الـعـبودیـة ، حرّیـة الإنـسـان مـن أیـادی المسـتعـمرین و الدفـاع عـن
المظلومیـن و حرّیة شعب افریقیا.
منابع و ماخذ

آذرشب ، محمد علی ، 1379 ش ، الادب العربی و تاریخه حتی نهایة العصر الاموی ، تهران ، سپیده احرار.
آقابخشی ، علی ، 1375 ش ، فرهنگ علوم سیاسی ، چاپ دوم ، تهران ، مرکز اطلاعات علمی ایران.
احمد السامرایی ، ماجد ، 1983 م ، التیار القومی فی الشعر العراقی الحدیث ، منشورات وزارة المثقافه و الاعلام سلسله الدراسات.
ام کوک ، ژوزف ، بی تا ، مسلمانان آفریقا ، ترجمه ی دکتر سید اسداله علوی .
بدیع یعقوب ، إمیل ، 2004 م ، معجم الشعراء ( موسوعة الشعراء العرب ).
بنی طرف ، یوسف ، 2536 ش ، شعر معاصر عرب ، تهران ، نشر سپیده.
الترابی ، حسن ، لاتا ، الحرکة الاسلامیة فی السودان ، معهد البحوث و الدراسات الاجتماعیه ، بیروت.
جیده ، عبدالحمید ، 1980 م ، الاتجاهات الجدیده فی الشعر العربی المعاصر ، مؤسسه نوفل ، بیروت ، الطبعة الاولی.
الحوفی ، احمد محمد ، 1979 م ، أدب السیاسه فی العصر الاموی ، مصر ، دارالنهضه.
خفاجی ، عبدالمنعم ، لا.تا ، دراسات فی الادب العربی الحدیث و مدارسه ، بیروت ، دارالجیل.
خلیل حی ، میشال ، 2003 م ، اعلام الشعر العربی الحدیث من احمد شوقی الی محمود درویش ، بیروت ، الطبعة الثانیه.
درایسدل ، آلاسدایر ، 1370 ش ، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا ، ترجمه دره میر حیدر مهاجرانی ، تهران ، وزارت امور خارجه.
د عبیس سعد ، 1982 م ، التیار التراثی فی الشعر العربی الحدیث ، دارالفکر العربی بالقاهره ، الطبعة الاولی.

(۱-۳۱-۲)آموزش رسمی :شامل آن بخش از نظام آموزشی است که از کودکستان آغاز می شود و تا آموزش عالی ادامه می یابد این نوع آموزش سازمان یافته و دارای ساختاری مشخص است دوره های رایج در نظام های آموزشی مانند ابتدایی، متوسطه و عالی در این تقسیم بندی جای می گیرد.
(۲-۳۱-۲)آموزش غیررسمی یا ضمن کار : آموزش غیررسمی به هرنوع فعالیت آموزشی گفته می شود که سازمان یافته است ولی در خارج از نظام آموزش رسمی تحقق می پذیرد.مانند دوره های آموزش و کارآموزی کوتاه مدت در زمینه های گوناگون مانند سوادآموزی،تعاون،بهداشت، فنی و حرفه ای و… آموزش های رسمی و غیررسمی مکمل یکدیگرند.
(۳-۳۱-۲)آموزش آزاد : این آموزش مبتنی بر انگیزه های فردی و خصوصی است و جنبه داوطلبی دارد هدف از این آموزش،بالابردن سطح عمومی اطلاعات، دانش ومهارت های گوناگون مردم است.
(۴-۳۱-۲)آموزش عمومی: نوعی آموزش است که اطلاعات افراد را برای کارهای عمومی آماده می سازد.
(۵-۳۱-۲)آموزش تخصصی : آموزش تخصصی نوع سرمایه گذاری در ظرفیت نیروی کار به حساب می آید افراد مشاغل و حرفه های تخصصی را یاد می گیرند و در شغل خاصی که برای آن آموزش دیده اند باقی می مانند. این آموزش در چارچوب آموزش رسمی قرار می گیرد( پوریان، ۱۳۸۳).
(۳۲-۲)سهم آموزش در ایجاد اشتغال
در موضوع سهم آموزش در ایجاد فرصت های شغلی، ابتدا باید ارتباط بین آموزش و اشتغال را مورد بررسی قرار داد. رابطه آموزش و اشتغال همواره از دو جهت بررسی شده است از جهت کمیت و چگونگی در مورد نخست، بخش آموزش همواره با پیش بینی های خود، تعداد نیروهای انسانی موردنیاز بخش های مختلف را برآورد و خود را برای تامین نیازهای آینده این بخش ها آماده کرده است. در این مورد فهرست نیاز بخش های صنعت، کشاورزی، خدمات در اختیار مسولان بخش آموزش قرار داده شد و دست اندرکاران برنامه ریزی های آموزشی، به تربیت نیروی متخصص و کاردان فنی اقدام می کنند از جهت چگونگی یا کیفیت بر تربیت متخصصیانی تاکید شده که بتوانند با دانش بالا در کار خود منشا اثر باشند (ماهنامه تدبیر، ۱۳۸۳ به نقل از جهانگیری، ۱۳۸۸).
اگر چگونگی مهارت های نیروی انسانی یکی از شاخص های مهم به کارگیری افراد به حساب آید،بی گمان افراد آموزش دیده در کسب فرصت های شغلی ایجاد شده در جامعه سهم بیشتری به خود اختصاص خواهند داد نتایج تحقیقات حاکی از بهره وری نیروی کار آموزش دیده در محیط کار بوده است. مطالعات یونسکو در سال ۱۹۹۰ نشان داده که اختلال عمومی در بازار نیروی انسانی دانش آموخته بیشتر از افزایش عرضه این نیرو است لیکن جنبه تقاضا برای نیروی انسانی نیز باید در نظر گرفته شود.
اثر دیگر آموزش در ایجاد اشتغال، در زمینه آموزش فناوری های جدید نمود می یابد. نتایج مطالعات نشان داده است که فناوری جدید از سویی موجب از بین رفتن شغل قدیمی و از سوی دیگر باعث ایجاد مشاغل جدید و کم شدن ساعات کار شده است فناوری هم چنین موجب گسترش بازارها و فرصت های سرمایه گذاری جدید در صنایع دیگر شده است.
سازمان جهانی کار برنامه های درسی و مهارت آموزی را جزو سایت های پویای بازار کار می داند و در مقابل، اقداماتی مانند اصلاح نظام دستمزدهای زمان بیکاری، پرداخت یارانه به دریافت کنندگان دستمزدهای پایین و بخشودگی های مالیاتی را در شمار سیاست های غیرپویای بازار کار به حساب می آورد.
محاسبات شولتز[۱۰۰] درباره سرمایه گذاری روی انسانها ازراه آموزش و پژوهش نشان داده که همه سرمایه گذاری هایی که در بخش کشاورزی امریکا در زمینه آموزش و پژوهش انجام شده در زمانی کمتر از یک دهه، به ازای هر یک دلار سرمایه گذاری بازدهی محصولات را به بیش از ۷ دلار افزایش داده است نمونه هایی از این دست، همه نشانگر تاثیر آموزش در رشد اقتصادی دولت ها و به دنبال آن ایجاد اشتغال در کشورها بوده است (نشریه اطلاعات سیاسی و اقتصادی، ۱۳۸۰ به نقل از شعبانعلی قمی، ۱۳۸۶).
عکس مرتبط با اقتصاد
(۳۳-۲)گزینه اشتغال زایی دانش آموختگان
دانش آموختگان دانشگاه ها و مدارس گزینه های زیر را برای اشتغال پیش رو دارند که در نمودار درخت تصمیم شغلی نیز منعکس است.
دانش آموخته دارای مدرک
ادامه تحصیل
استخدام درشرکت یا سازمان
ایجاد کسب و کار
خویش فرما
استخدام در شرکت یا سازمان
ایجاد کسب و کار
ایجاد کسب و کار
نمودار ۴-۲ )درخت تصمیم گیری شغل (احمدپور داریانی و عزیزی، ۱۳۸۳).
به طور کلی با روشن شدن نقش خوداشتغالی در اقتصاد کشورها، به ویژه از دیدگاه اشتغال و سهمی که در توسعه دارند روز به روز بیشتر شناخته می شود و این بنگاه های کوچک نیاز به دو نوع حمایت آموزشی دارند. نیاز به کمک های فنی و حرفه ای است که به واسطه آن، توان عملیاتی خود را افزایش می دهند گروه دوم از حمایت ها، ارائه خدمات آموزشی و مدیریتی به منابع انسانی آنهاست که می تواند بهره وری آنها را افزایش دهد که به تبع خود، افزایش سوددهی آنها را نیز به همراه خواهد داشت (صادق فر، ۱۳۸۸).
جهانگیری در پژوهشی به ازای هر یک هزار دلار درآمد ناخالص ملی، کشورها به شرح جدول ذیل انرژی مصرف می کند.

جهت دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید.

اروپا ۲۰۰ دلار ژاپن ۱۰۰ دلار
ایران ۱۷۰۰ دلار چین ۸۰ دلار

جدول(۴-۲)جهانگیری(۱۳۸۸،ص۱۲۶)
افزایش بهره وری نیروی کار، پدیده ای انکارناپذیر در سطح جهان است. بکارگیری فناوری های جدید، سازمان دهی علمی فعالیت های اقتصادی، کاربری بهینه منابع مالی، بازسازی ساختار تولید و توزیع با بهره گیری از فرایندهای پیشرفته از جمله عواملی هستند که تاثیرات عمیقی را بر اقتصاد کشورها از خود به جای گذاشته اند. بیشترین نمود خود را در کاهش قیمت تمام شده محصولات و خدمات در بازارهای محلی، منطقه ای و جهانی داشته اند.
همچنین امروزه همه دریافته اند که با آغاز قرن بیست و یکم، دانایی و خلاقیت که بتواند زمینه های جدیدی را برای فعالیت و اشتغال انسان ها فراهم کند تنها مزیت رقابتی ملت ها را تشکیل می دهد و حتی توجه به این نکته که یک ملت، چقدر توانمندی خلاقیت، بکارگیری دانایی و دانش را داشته باشد موجب شد تا سرفصل جدیدی در برنامه های توسعه ملت ها گشوده شود.
(۴۳-۲)بخش چهارم –پیشینه تحقیق
در این فصل تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده در دو بخش پیشینه داخلی وخارجی مورد بررسی وجمع بندی قرار می گیرد
(۱-۴۳-۲)بخش اول – پیشینه داخلی ( مروری بر تحقیقات انجام شده در داخل کشور )
تحقیقی که طالقانی نیا (۱۳۷۱) با عنوان رابطه آموزش های رسمی فنی وحرفه ای با اشتغال فارغ التحصیلان سال های( ۶۷-۶۳) در شهرستان های استان تهران که طرح پژوهشی اداره کل آموزش و پرورش شهرستانهای استان تهران انجام داده است نتایج این تحقیق نشان می دهد که بیشتر فارغ التحصیلان جذب مشاغل مربوط به رشته خود شده اما بعضی از رشته های آموزشها با نیاز مختلف جامعه هماهنگ نبوده است فارغ التحصیلان آموزش دیده هنرستانها نسبت به دبیرستانها بیشترجذب بازار کار شدند، آموزش های فنی وحرفه ای در جذب بازار کار تاثیرمثبت داشته وبین نیازهای بازار کاربه نیروی انسانی کیفی رابط مستقیمی نداشته است .
صیافی (۱۳۷۱) طرح پژوهشی دراداره کل آموزش و پرورش استان مرکزی با عنوان “رابطه آموزش های رسمی فنی وحرفه ای با اشتغال در استان مرکزی” انجام داده نتایج این تحقیق نشان می دهد آموزش های فنی وحرفه ای در جذب فارغ التحصیلان به بازار کار نقش مثبت داشته اما برنامه های آموزشی هنرستانها راهنمای شغلی متناسب با رشته های تحصیلی هنر جویان ندارد .
در تحقیقی که عبدالغنی زاده (۱۳۷۴) با عنوان اندازه گیری کارایی درونی آموزش فنی وحرفه ای در استان سمنان به بررسی عوامل موثر بر یادگیری فارغ التحصیلان در سطح استان سمنان انجام داده است . نتایج تحقیق نشان میدهد که عامل مدیریت مجموعه آموزشی نقش موثر ومثبتی در یادگیری آموزش ها دارند.همچنین هنر آموزان، تجهیزات کارگاهی آزمایشگاهی عامل تعیین کننده وحیاتی درمیزان یادگیری آموزش های تخصصی دارند .
در تحقیقی که آزاد (۱۳۸۰) طرح پژوهشی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش وپرورش در سطح کشور با عنوان ارزشیابی محتوای ۱۳ عنوان کتابهای درسی رشته های فنی وحرفه ای از دیدگاه هنر آموزان به بررسی محتوای کتب تخصصی با مطالب مورد نیاز در بازار کارنمود که تفاوت معنا داری بین محتوای کتب تخصصی در حال آموزش ونیاز های بازارکارجود دارد.
در تحقیقی لطفی پور (۱۳۸۴) با عنوان بررسی وضعیت خود اشتغالی آموزش دیدگان اداره کل آموزش فنی وحرفه ای (غیر رسمی)استان چهار محال وبختیاری انجام داد.این طرح پژوهش که در سطح اداره کل فنی و حرفه ای استان چهار محال وبختیاری صورت گرفت، مبین این قضیه است. بیشترین گروه سنی یا خود اشتغال ۲۵-۲۱ سال است وآموزش دیدگان خود اشتغال دارای مدرک تحصیلی دیپلم بالاترین درصد را به خود اختصاص داده اند. وهمچنین بین وضعیت اقتصادی ومالی با خود اشتغالی رابطه وجود ندارد. شایان ذکر است که بین علاقه مندی افراد وخود اشتغال رابطه معنادار وجود دارد .
تحقیقی دیگر شریعت زاده (۱۳۸۰) برای انجام پایان نامه تحصیلی دوره دکتری در واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی درسطح کشور با عنوان بررسی علائق تحصیلی وشغلی ووضعیت اشتغال فارغ التحصیلان هنرستان ها ومراکز آموزش کشاورزی با این نتایج به انجام رساند که عامتل اصلی انتخاب رشته، علاقه شخصی خودشان در زمان قبل از ورود به رشته دو سوم بوده واطلاعات وتوصیه پدر ومادریک سوم بوده است.همچنین فارغ التحصیلان تمایل به خوداشتغالی و انجام کار در رشته تخصصیشان بودند.
در تحقیقی وحید نیا با عنوان بررسی رابطه آموزش های فنی وحرفه ای با اشتغال فارغ التحصیلان طرح پزوهشی در سالهای( ۶۷-۱۳۶۳ )که در معاونت آموزش فنی وحرفه ای دفتر تحقیقات وبرنامه ریزی انجام شد نتایج بدست آمده مبین آن است که آموزش های فنی وحرفه ای تاثیر مثبت ومعنی داری در ایجاد اشتغال داشته وهمچنین تجهیزات کارگاهی ومطالب تخصصی محتوای سطح آموزش با نیازهای جامعه رابطه معناداری ندارد.
طرح پژ وهشی محمودی نژاد با عنوان بررسی میزان تاثیر آموزش های مراکز فنی وحرفه ای در توسعه خود اشتغالی منطقه کرج در سطح شهرستان کرج درسال(۱۳۸۳)به اتمام رساند. در بررسی رابطه خود اشتغالان ووضعیت اقتصادی – اجتماعی والدین تفاوت معناداری مشاهده نشدهمچنین بین آموزشهای فنی وحرفه ای وتوسعه خود اشتغالی رابطه معناداری نداشته وبین ویژگی های فردی مدرس وروش تدریس با خوداشتغالی رابطه معناداری وجوددارد.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
طرح پزوهشی تخصصی با عنوان بررسی نقش آموزش های فنی وحرفه ای در توسعه خود اشتغالی در استان هرمزگان در سالهای ۸۲تا۸۵ نهال طهماسبی در سطح استان هرمزگان در پایان سال ۸۵ انجام داد که نتایج بدست آمده مبین آن است که بین درآمد خانواده ومحتوای آموزش – عوامل آموزشی با خود اشتغالی رابطه معنادار وبین هنرستان ها ی محل تحصیل در استان با خود اشتغالی رابطه معناداری نیست
(۲-۴۳-۲)پیشینه خارجی تحقیقات مرتبط انجام شده
درطرح تحقیقی با عنوان حرفه ای کردن آموزش وپرورش چین شانگ ۱۹۹۱ که از دانشگاه میشیگان آمریکا انجام در سطح کل کشور چینداد نتایج حاصل مبنی برآن است که فارغ التحصیلان آموزش فنی وحرفه ای مولدتر از فارغ التحصیلان آموزش عمومی هستند ومحتوای کتب تخصصی ،اطلاعات تخصصی علمی و عملی در جذب فارغ التحصیلان به بازار کار نقش مثبت ومعنادار دارد.
در تحقیقی دیگر که در منطقه آمریکای لاتین توسط گالارت عضو مرکز پژوهشی واقع در بوئنوس آیرس آرژانتین در سال ۱۹۹۲٫در کشورهای مکزیک برزیل آرژانتین وکلمبیا به انجام رسانده که نتایج بدست آمده از آموزشهای فنی وحرفه ای میل ورغبت خانواده به این آموزشها بیشتر شده است وهمچنین داشتن استاندارد تجهیزات کارگاهی وآزمایشگاهی منابع مالی وکالبدی نسبت مستقیم ومعناداری بااشتغال دارد . با حضور فعال دنیای کار وتدریس علم وفن آوری در برنامه درسی آموزشی وتربیت فنی وحرفه ای در مقایسه با مدارس متوسطه نظری بیشترمی باشد.
آموزش وتربیت حرفه ای در اروپای شرقی ومرکزی توسط کانتر[۱۰۱]پژوهشگر عضو مرکز اروپایی توسعه حرفه آموزی واقع در برلین آلمان از کشور های لهستان مجارستان ،چک، اسلوواکی در سال ۱۹۸۹نتایجی که تحولات فرهنگی ،اجتماعی ،سیاسیدرآموزش نقش داردو نگرش مثبت جامعه به آموزش های فنی و حرفه ای در جذب به این رشته ها مثبت و معناداراست.
در تحقیقی که لینگ[۱۰۲] با عنوان آموزش فنی وحرفه ای ومهارت آموزشی که از دانشگاه ادینبورگ واقع در بریتانیا انجام شد در خصوص آموزش های فنی وحرفه ای در اروپا به اجرا درآمد نتایج بدست آمده در این پژوهش نشان می دهد تلاش بر آن است که نسبت آموزش فنی به آموزش متوسطه نظری ۵۰ /۵۰ برسد اما بانک جهانی ۱۹۹۱ اعلام نمود این برنامه های متنوع در توانمند ساختن فارغ التحصیلان برای اشتغال یا خود اشتغالی اثربخش تر از آموزش نظری متوسطه نبوده است. اما توسعه فنی وحرفه ای در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی وتوسعه بدلیل نیاز به تکنیسین درساختار بازارکاراین کشورهاصورت گرفت.در این تحقیق به طور کل در کشورهای توسعه یافته ودر حال توسعه مباحث مربوط به آموزش فنی وحرفه ای ومهارت آموزی بررسی ونتایج بدست آمده در همه کشورهای مختلف صنعتی ودر حال توسعه شرایط محیطی اقتصادی وسیاسی تاثیردراشتغال دارد وهمچنین آموزش های فنی وحرفه ای را یکی از راه ها بعنوان محرومیت زدایی واشتغال بیان نموده لازم بذکر است مدت افزایش زمان آموزش محتوا کتب تخصصی بر توسعه خود اشتغالی تاثیر مثبت معناداری دارد .
در تحقیقی دیگر کایو[۱۰۳](۱۹۹۸) از کارشناسان موسسه بین المللی برنامه ریزی آموزشی وابسته به یونسکو واقع در پاریس با عنوان تربیت تکنیسین بانجام رساند.نتایج بدست آمده بیان میدارد که رابطه مثبت ومعناداربین آموزش فنی حرفه ای به خاطر نیاز به بهره برداری از تجهیزات جدید وشیوه های نوین فرایند تولید وهمچنین مشاغل فنی وحرفه ای به افرادی سپرده میشود که از مهارت های فنی برخوردارند زیرا آمادگی بیشتری برخوردارند.
نتیجه گیری:
با توجه به شکل(۲-۲) که صفحه۳۱ نیزدر مورد آن بحث شد نشان داده می شود که اطلاعات و مواد، فراگرد،محیط ،بازخورد به عنوان ورودی یک سیستم می تواند تعیین کننده خروجی ها برای یک سیستم باشند. محیط
سیستم فراگرد دگرگونی
تولیدات وخدمات اطلاعات ومواد
بازخورد
نمودار(۵-۲):مدل یک سیستم باز(علاقه بند،۱۳۷۶).
همچنین بررسی مدرسه به عنوان یک سیستم با توجه به نظریه هوی و مسیکل که در صفحه ۳۳به طورکامل آمده است بیانگر آن بود. که درونداد ،فراگرد،محیط در یک سیستم آموزشی بربرونداد موثرمی باشد. ونیز بررسی شکل ارائه شده توسط صادق فر نیز تایید کننده ارتباط فوق می باشد.
تسهیلات آموزشâ â مدیریت فرایند

متقاضی آموزشß فرایند آموزش فرد آموزش دیده

قلمرو موضوعی پژوهش حاضر، رابطه بین انعطاف پذیری مالی و سیاست های نقدی با تاکید بر چرخه عمر شرکتمی باشد.
۱-۷-۲ – قلمرو زمانی انجام پژوهش
قلمرو زمانی انجام پژوهش از سال ۱۳۸۷ تا سال ۱۳۹۲ در نظر گرفته شده است.
۱-۷-۳ – قلمرو مکانی پژوهش
اطلاعات مورد نیاز این نوشتار مربوط به شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار است و به دلیل جامعیت و سهولت دسترسی به بورس اوراق بهادار قلمرو مکانی این پژوهش تهران می باشد.
۱-۸- تعریف مفاهیم و متغیر های پژوهش
انعطاف پذیری مالی:
تعریف مفهومی:عبارت است از توان واحد انتفاعی در تامین وجه نقد در فاصله کوتاهی از زمان دریافت اطلاعات در خصوص نیازمندی های مالی پیش بینی نشده یا پیدا شدن فرصت مناسب برای سرمایه گذاری می باشد(قوی،۱۳۹۰).
تعریف عملیاتی: برای مشخص شدن شرکت های دارای انعطاف پذیری مالی، شرکت هایی که در سه سال متوالی دارای نسبت اهرمی کمتر از میانه جامعه آماری داشته باشند به عنوان شرکت های دارای انعطاف پذیری مالی طبقه بندی می شوند(مارچیکا و مارا،۲۰۰۷).
سیاست های نقدی:
تعریف مفهومی: در این تحقیق منظور از سیاست های نقدی همان استفاده از سطح انباشت وجه نقد می باشد
تعریف عملیاتی: برای اندازه گیری این متغیر از تقسیم موجودی وجه نقد بر دارایی استفاده می شود.
چرخه عمر:
تعریف مفهومی: شرکتها و بنگاه های اقتصادی، همچون تمامی موجودات زنده دارای منحنی عمر(ظهور، رشد، بلوغ و افول) هستند. شرکت ها در هر مرحله از عمر خود دارای الگوهای رفتاری خاص به منظور چیرگی بر مسائل آن دوره و مشکلات مربوط به انتقال از دوره ای به دوره دیگر هستند(کرمی و عمرانی،۱۳۸۹).
عکس مرتبط با اقتصاد
تعریف عملیاتی:نخست مقدار هر یک از متغیرهای رشد فروش، مخارج سرمایه ای، نسبت سود تقسیمی و سن (عمر) شرکت برای هر سال- شرکت محاسبه می شود.سال- شرکت ها بر اساس هر یک از چهار متغیر مذکور و با بهره گرفتن از پنجک های آماری به پنج طبقه تقسیم می شوند که با توجه به قرار گرفتن در پنجک (طبقه) مورد نظر، نمره بین ۱ تا ۵ می گیرند، سپس برای هر سال-شرکت، نمره ای مرکب به دست می آید که با توجه به شرایط زیر در یکی از مراحل رشد، بلوغ و افول طبقه بندی می شود:الف- در صورتی که مجموع نمرات بین ۱۶ و ۲۰ باشد، در مرحله رشد قرار دارد، ب- در صورتی که مجموع نمرات بین ۹ و ۱۵ باشد، در مرحله بلوغ قرار دارد، ج- در صورتی که مجموع نمرات بین ۴ و ۸ باشد، در مرحله افول قرار دارد(کرمی و عمرانی،۱۳۸۹).
۱-۹- ساختار کلی پژوهش
پژوهش حاضر در پنج فصل ارائه خواهد شد:
در فصل اول ما به بیان مساله، ضرورت و اهمیت انجام پژوهش، اهداف علمی و کاربردی پژوهش و به صورت خلاصه به بیان چارچوب نظری و تعاریف واژه ­ها و اصطلاحات تخصصی بکار رفته در پژوهش پرداختیم.
در فصل دوم ضمن مروری فشرده بر ادبیات موضوع پژوهش ومبانی نظری، سوابق داخلی و خارجی انجام شده در این زمینه مورد بررسی قرار می­گیرد.
در فصل سوم اختصاص دارد به روش شناسی پژوهش شامل توضیحات در زمینه جامعه و نمونه آماری، روش پژوهش و روش تجزیه و تحلیل داده ­ها و در آخر فصل سوم به تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش و روش آماری آزمون فرضیات خواهیم پرداخت.
در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه ­های پژوهش توسط روش های آماری مناسب پرداخته خواهد شد.
در فصل پنجم ضمن بیان خلاصه­ای از موضوع پژوهش و روش پژوهش، نتایج آزمون فرضیات تحلیل خواهد شد. همچنین پیشنهاداتی که می ­تواند در پژوهشات آتی مورد استفاده قرر گیرد، ارائه می­ شود.
۱-۱۰- خلاصه فصل
در انجام هر پژوهشی یکی از مهمترین بخش­ها، ارائه طرح پژوهش (کلیات) مناسب می­باشد. در این فصل سعی شده تا با بیان قسمتهای مختلف مطالعه انجام شده، طرحی از آن ارائه گردد. بدین منظور، در این فصل با بیان مقدمه­ای کلیات طرح پژوهش مشخص گردیده و در ادامه به بیان مسئله و چارچوب نظری، اهداف علمی و کاربردی پژوهش،دلایل و ضرورت انجام پژوهش و فرضیات پرداخته شده است. در انتها تعاریف واژگان کلیدی و ساختارکلی پژوهش ارائه شده است.
فصل دوم
مروری بر ادبیات و پیشینه پژوهش
سرفصل مطالب
مقدمه
بخش اول: انعطاف پذیری مالی
بخش دوم:چرخه عمر شرکت
بخش سوم: سیاست های نقدی
پیشینه پژوهش
خلاصه فصل
۲-۱- مقدمه
به اعتقاد صاحب­نظران روش تحقیق، محققی که قصد رشد و توسعه­ دانش مورد مطالعه خود را دارد، ابتدا باید مبانی نظری و پیشینه تحقیقاتی را که تاکنون در زمینه­ دانش مذکور انجام شده را شناسایی و مطالعه نماید. مطالعه منابع مربوط به موضوع تحقیق (مشتمل بر شناسایی، مطالعه و ارزیابی تحقیقات مشاهدات علمی گزارش­شده، عقاید و دیدگاه ­های صاحب­نظران در ارتباط با موضوع مورد تحقیق) به عنوان یکی از مراحل اساسی هر تحقیق علمی مورد بحث قرار گرفته شده و محققین معتقدند که انجام این مطالعات، به محقق کمک می­ کند تا بینش عمیقی در مورد تحقیق و حوزه­ای که تحقیق به آن تعلق دارد، کسب کند.در این فصل به مطالعه مبانی نظری مرتبط با موضوع تحقیق و مروری بر تحقیقات انجام گرفته در زمینه تحقیق حاضر پرداخته شده است. فصل حاضر در چهار بخش طبقه بندی شده است:
بخش اول: انعطاف پذیری مالی
بخش دوم:چرخه عمر شرکت
بخش سوم: سیاست های نقدی
بخش چهارم: پیشینه تحقیق
۲-۲- بخش اول: انعطاف پذیری مالی
۲-۲-۱- مبانی انعطاف پذیری مالی
بایون[۲۰] (۲۰۰۹) انعطاف پذیری مالی را چنین تعریف می کند” درجه ای از ظرفیت و سرعت که شرکت می تواند منابع مورد نیاز برای واکنش های تدافعی(پرداخت بدهی ها)و تهاجمی(سرمایه گذاری) را برای افزایش ارزش شرکت، فراهم نماید. پوسیا و جونز)۲۰۰۹)[۲۱] انعطاف پذیری مالی را چنین توصیف می نماید که ” انعطاف پذیری مالی به توانایی شرکت در ایجاد مزیت از فرصتهای غیر منتظره با توجه به سیاست های مالی و ساختار مالی شرکتها بستگی دارد”. انعطاف پذیری مکانیسم کلیدی برای کنترل پویایی سرمایه گذاری هایی است، که به علت عدم انعطاف پذیری تصمیم گیری های مالی و عدم اطمینان مربوط به آنها بروز می کند. انعطاف پذیری مالی بیشتر می تواند به عنوان توانایی شرکت ها به تخصیص دوباره جریان پول نقد بین اوراق قرضه و سهامداران در طول زمان برای تطابق بهتر ریسک عملیاتی و با خلق ارزش بلند مدت تعریف شود(دونالدسون،۱۹۶۹)[۲۲]. انعطاف پذیری شرکت ها را می توان با سرمایه گذاری در دارایی های واقعی یا مالی ذخیره کرد. انعطاف پذیری مالی به علت اینکه تامین مالی خارجی پر هزینه است می تواند برای سهامداران بسیار مفید باشد. انعطاف پذیری شرکت از یک سو ، با افزایش نقدینگی و افزایش ارزش وثیقه گذاری دارایی ها خود ،باعث افزایش ظرفیت بدهی و همچنین کاهش هزینه های ورشکستگی می شود(ماور و تریانتیس،۱۹۹۴)[۲۳] . با این حال ، اگر چه ممکن است شرکت ها از داشتن انعطاف پذیری، زمانی که هزینه فرصت سرمایه گذاری در انعطاف پذیری کم است بهره ببرند اما حفظ انعطاف پذیری نیز پر هزینه است(قوی،۱۳۹۰).
تصویر درباره بازار سهام (بورس اوراق بهادار)
به عنوان مثال ، کیم ، ماور و شرمن (۱۹۹۸)[۲۴] و ویلیامسون (۱۹۹۹)[۲۵] نشان می دهد که سرمایه گذاری در دارایی های جاری (یا انعطاف پذیر) دارایی های پر هزینه است زیرا شرکت می توانست به جای سرمایه گذاری در دارایی های جاری، در دارایی های ثابت مولد سرمایه گذاری نماید. به طور کلی ، وقتی که عدم اطمینان در تصمیم گیری ها افزایش می یابد ، ارزش دارایی های انعطاف پذیر نیز افزایش می یابد. از این رو ، تغییر در سطوح بدهی منعکس کننده تعدیلاتی است که می تواند اطلاعات در مورد انعطاف پذیری مالی شرکت ها ارائه دهد. ارزش انعطاف پذیری مالی با افزایش تفاوت در هزینه های تامین مالی خارجی و داخلی، افزایش می یابد. از این رو ، شرکت هایی که انعطاف پذیری مالی کمتری دارند دارای احتمال بیشتری برای روبرو شدن با محدودیت های[۲۶] مالی هستند، که ممکن است شرکت را مجبور به تعدیل سرمایه گذاری های ثابت خود و تبدیل آنها به پول نقد در جریانهای شوک نقدینگی کنند. در اینجا انعطاف پذیری واقعی اشاره به منابع واقعی شرکت ها دارد که باعث بهبود توانایی شرکت برای انجام عملیات آتی، نیاز های سرمایه گذاری و فرصتهای رشد می شود(همان منبع).
بنابراین انعطاف پذیری مالی، توان شرکتها را برای تامین مالی به منظور واکنش بموقع در برابر پیشامدهای غیر منتظره آینده و حداکثر کردن ارزش شرکت نشان می­دهد. در مطالعات گذشته انعطاف پذیری مالی تعریف عملیاتی نشده و تنها تعریفی ذهنی همچون توانایی شرکت برای پاسخگویی در برابر رویدادهای غیرمنتظره آینده ارائه شده است(بایون،۲۰۰۸). با این حال بایون در سال ۲۰۰۸ از مراحل چرخه حیات یعنی تولد، رشد و بلوغ به عنوان جایگزینی برای تعریف عملیاتی انعطاف پذیری مالی استفاده کرد.
۲-۲-۲- انعطاف پذیری مالی و ارزیابی جریان های نقدی آتی
اطلاعات انعطاف­پذیری مالی در زمان برنامه ریزی در جهت جریان نقدی شرکت بسیار مهم است. سطح انعطاف­پذیری مالی می-تواند تاثیر عمده در برجسته نمودن ریسک، قدرت پرداخت تعهدات و نرخ بازده یک شرکت موثر باشد. در حال حاضر انعطاف­پذیری مالی که در صورتهای مالی ارائه شده است به گونه ای که بین نیازهای اطلاعاتی استفاده-کنندگان و اطلاعات واقعی فاصله وجود دارد. استقرار محتمل ترین گزینه در دسترس با تغییر مدیریت الگوهای جریان­های نقدی ممکن است به عنوان انعطاف­پذیری مالی در موسسات و شرکتها تاکید دارند. اطلاعات انعطاف­پذیری مالی می-تواند به تحلیل­گران در شناسایی بهترین گزینه و کاهش عدم اطمینان به عکس العمل شرکتها نسبت به وقایع آتی کمک نماید. این امر که انعطاف­پذیری مالی ارزیابی بخش نامطمئن جریان­های نقدی مورد انتظار آتی شرکت را تسهیل می­ کند، توسط یادداشت­ نظرخواهی منتشر شده در سال (۱۹۸۰) توسط هیات استانداردهای حسابداری مالی مورد تائید قرار گرفته است(همان منبع).
حسابداری267″ />
۲-۲-۳- نیاز تحلیلگران مالی به اطلاعاتی در زمینه انعطاف­پذیری مالی
اطلاعات در زمینه انعطاف­پذیری مالی در پیش ­بینی جریانهای نقدی مهم می­باشد. در واقع شناسایی اطلاعات مورد نیاز برای انعطاف­پذیری مالی ضروری است بیانیه شماره ۵ مفاهیم حسابداری مالی با تاکید بر توانایی کنترل و تنظیم دریافت و پرداختها، انعطاف­پذیری مالی را این تعریف می­ کند:” انعطاف­پذیری مالی توانایی واحد تجاری برای انجام یک فعالیت موثر برای تغییر و اصلاح مبالغ زمانبندی جریان­های نقدی است به گونه­ ای که بتوان به فرصتها و نیازهای غیر منتظره واکنش و پاسخ مناسبی بدهد”.
یادداشت­ نظرخواهی منتشر شده در سال ۱۹۸۰ توسط هیات استانداردهای مالی اهمیت انعطاف­پذیری مالی را در میزان اندازه ­گیری سازگاری یک شرکت معرفی می­ کند. نیاز یک شرکت به انعطاف­پذیری مالی ممکن است برای گرفتن مزایای یک فرصت سرمایه ­گذاری غیر منتظره جدید و یا حفظ شرکت در برابر بحران ناشی از تغییرات شرایط عملیاتی باشد. انعطاف­پذیری مالی نیاز تحلیلگران مالی به عنوان یک گروه عمده از استفاده کنندگان صورتهای مالی مورد توجه قرار گرفته است زیرا اطلاعات ارائه شده در این زمینه کمک شایان و برای آنها سودمند می­باشد(زارع تیموری،۱۳۸۹).
در ارزیابی انعطاف­پذیری مالی به طور کلی می­توان چهار گروه عمده اطلاعاتی( که ضرورتا منحصر به فرد نیستند) به شرح زیر شناسایی شده است:

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

توانایی مطلوبیت مالی

توانایی تغییرات راهبرد سرمایه ­گذاری

توانایی تغییرات عملیات

سایر اطلاعات کمی و کیفی

۲-۲-۳-۱- توانایی مطلوبیت مالی
اطلاعات با پتانسیل و توان مطلوب مالی ممکن است به زیر مجموعه­های مانند توان رشد و با پرداخت حقوق صاحبان سرمایه، توان رشد و پرداخت تامین مالی بیرونی و توانایی تغییر در ساختار تامین مالی تقسیم گردد.
اطلاعات مربوط به توان رشد و پرداخت حقوق صاحبان سهام برای تحلیل تصفیه و یا احتمال صدور و بازخرید سهام بخاطر حوادث آتی مفید می­باشد و ممکن است شامل جزئیات سهام صادر نشده، نرخ صدور سهام در آینده و سیاست توزیع سود باشد. در مورد اطلاعات با توان و پتانسیل رشد و پرداخت تامین مالی خارجی، شرایط و استمرار تمام وامهای موجود بایستی در دسترس باشد. هاپکینز[۲۷](۱۹۸۲) معتقد است که اطلاعات بیشتری در مورد محدودیت­های اعمال شده در استقراض آتی موسسات و توافق وام­گیری موجود بعنوان ابزاری برای ارزیابی انعطاف­پذیری مالی تحلیلگران تاثیرگذار است. ساختار تامین مالی ممکن است به وسیله تغییر ارتباط بین حقوق صاحبان سرمایه و تامین کنندگان خارجی و ارتباط بین تامین مالی کوتاه مدت و بلند مدت دگرگون شود. در این زمینه یادداشتهای نظرخواهی جمع­آوری شده که که بر افشای تصمیمات مدیریت و تحلیل اطلاعات در زمینه سیاست­ها و طرحهای سرمایه ­گذاری آتی و فعالیت تامین مالی شرکتهاست ممکن است در ارزیابی ظرفیت تامین مالی و انعطاف­پذیری مالی مفید واقع گردد(همان منبع).
۲-۲-۳-۲- توانایی تغییرات راهبرد سرمایه ­گذاری
جریان­های نقدی آتی می ­تواند به وسیله تغییر در راهبرد سرمایه ­گذاری موسسه دگرگون شود به طوریکه جریان وجه ننقد ممکن است ایجاد و گسترش یابد. همچنین تغییرات در سیاست­های سرمایه ­گذاری کوتاه مدت از قبیل تغییر در سطح سهام و سرمایه ­گذاری و یا کاهش سرمایه می ­تواند بر جریان­های نقدی تاثیر گذار باشد.
۲-۲-۳-۳- توانایی تغییرات عملیات
اطلاعات مرتبط با تجزیه و تحلیل تحلیلگران ممکن است شامل افزایش نرخ فروش، تغییرات آتی در عملیات تولید، تجدید ساختار در خط تولید، معرفی محصولات جدید و توان بالقوه بازارهای جدید باشد. از یادداشتهای نظرخواهی منتشره توسط هیات استانداردهای حسابداری امریکا این نتیجه حاصل می­ شود که شرکتهایی که دارایی­ های خود را سریعتر بتوانند به وجه نقد تبدیل نمایند و بر جریان­های نقدی ناشی از عملیات به طور موثر تاثیرگذار باشند از انعطاف­پذیری مالی بیشتری برخوردار هستند(همان منبع).
۲-۲-۳-۴- سایر اطلاعات کمی و کیفی
توانایی تغییرات در الگوی جریان­های نقدی به وسیله تصمیمات در زمینه ­های زیر تحت تاثیر قرار می­گیرد:

طرحهای مختلف آتی

۲-۱-۱-۲- دادگاه یوگسلاوی سابق ۶۸
۲-۱-۱-۳- دادگاه رواندا ۷۰
۲-۱-۱-۴- دادگاه سیرالئون ۷۲
۲-۱-۱-۵- دادگاه تیمور شرقی ۷۴
۲-۱-۲- دادگاه های دائمی ۷۴
۲-۱-۲-۱-دادگاه کیفری بین المللی ۷۵

پایان نامه حقوق

۲-۲- قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف درحقوق داخلی (ایران) ۷۷
۲-۲-۱- پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ۸۱
۲-۲-۲- پس از پیروزی انقلاب اسلامی ۸۴
۲-۲-۲-۱- قوانین مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری ۸۴
۲-۲-۲-۲- موافقت نامه های قضایی منعقد شده با برخی کشورهای منطقه ۸۵
۲-۲-۲-۳- نظرات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه ۸۸
۲-۲-۲-۴- صلاحیت محاکم ایران در رسیدگی به جرائم ارتکابی ایرانیان در خارج از کشور ۸۹
۲-۲-۲-۵- جایگاه قاعده منع مجازات مضاعف در دکترین حقوق کیفری ایران ۹۲
۲-۲-۲-۶- جایگاه قاعده منع مجازات مجدد در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ ۹۸
۲-۲-۲-۷- نحوه اجرای قاعده منع مجازات مجدد ۱۰۵

فصل سوم

شرایط تحقق، استثنائات و ضمانت اجرای قاعده منع محاکمه و مجازات مجدد

۳-۱- شرایط تحقق قاعده منع محاکمه و مجازات مجدد ۱۱۱
۳-۱-۱- صلاحیت دادگاه ها و حل تعارض آن ۱۱۲
۳-۱-۲- وحدت موضوع ۱۱۸
۳-۱-۳- وحدت اشخاص ۱۲۲
۳-۱-۴- وحدت سبب ۱۲۵
۳-۱-۵- قطعیت رأی ۱۲۹
۳-۲- استثنائات بر قاعده منع محاکمه ومجازات مجدد ۱۳۰
۳-۲-۱- دلایل و وقایع جدید ۱۳۱
۳-۲-۲- جعلی بودن اسناد و خلاف واقع بودن شهادت شهود و اظهار نظر کارشناس ۱۳۲
۳-۲-۳- ابطال قانون و یا تخفیف مجازات ۱۳۳
۳-۲-۴- تصمیمات مراجع غیر کیفری بین المللی و منطقهای ۱۳۴
۳-۲-۵- جرائم علیه امنیت ملی ۱۳۵
۳-۲-۶- حکم مخدوش ناشی از فریب، تهدید، اخافه، عمد یا اشتباه ۱۳۷
۳-۳- آثار و نتایج قاعده ۱۳۸
۳-۳-۱- اعتبار منفی احکام بیگانه ۱۳۸
۳-۳-۲- اعتبار مثبت احکام بیگانه ۱۳۹
۳-۴- ضمانت اجرای قاعده منع محاکمه و مجازات مجدد ۱۴۰
نتیجه گیری ۱۴۲
پیشنهادات ۱۴۷
منابع و مآخذ ۱۴۹

چکیده

قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف به عنوان یک اصل فرا قانونی و برگرفته از حقوق رومی- ژرمنی است که دولت ها را از تعقیب، محاکمه و مجازات مکرر «همان اشخاص» از ارتکاب «همان جرم» و «همان سبب» باز می دارد. به دنبال تحولات اِعمال اصول صلاحیت شخصی، صلاحیت واقعی، صلاحیت مبتنی بر تابعیت مجنی علیه، در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و طبق نظریه های مشورتی این قاعده در مجازات های تعزیری غیر منصوص شرعی که با سکوت قانون گذار در قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰ مواجه بود، پذیرفته شد. طبق یافته های پایان نامه پس از بیان مفهوم و تحولات، جایگاه و مبانی قاعده از نگاه موافقان و مخالفان، و بررسی قاعده بر اساس اصول قضاوت شرعی و اسلامی، به این نتیجه می رسیم که سیاست کیفری ایران در مورد اجرای احکام صادره از دادگاه های خارجی در قانون مجازات مصوب ۱۳۹۲ موافق قوانین جزای بین الملل است، اما قانون گذار اعمال قاعده در جرائم تعزیری با احتساب محکومیت اجرا شده را اگر طبق قانون مجازات اسلامی ایران جرم باشد با رعایت شرایطی پذیرفته است.
کلمات کلیدی
قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف، اعتبار امر مختوم بها، دادگاه کیفری، مجازات شرعی، اصل صلاحیت سرزمینی، اصل صلاحیت شخصی.

مقدمه

یکی از اصول مترقی حقوقی که در حقوق بین الملل و حقوق داخلی بسیاری از کشورها مورد پذیرش واقع شده است و جایگاه ویژه ای دارد «قاعده منع محاکمه مضاعف» می باشد. طبق این قاعده هر کس با ارتکاب عملی، هنجارهای جامعه را که در حقوق آن کشور، مورد حکم قرار گرفته است، نقض کند، مرتکب آن تنها یک بار باید محاکمه و مجازات شود.
این اصل به عنوان یکی از اصول دادرسی منصفانه و از تضمین های بنیادین حقوق متهم و محکوم علیه به شمار می رود. چرا که یک بار رسیدگی نهایی به اتهام فرد و مجازات یا برائت وی همیشه و همه جا امکان محاکمه و مجازات مضاعف او را نفی خواهد کرد. بنابراین برخورداری از مزایای این قاعده، برخاسته از ذهن عدالت خواهانه نوع بشر و منطبق با قاعده ی انصاف است.[۱]
پذیرش قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف در کشورهای مختلف دارای اهمیت یکسان نیست. بعضی از کشورها به لحاظ اهمیت خاصی که برای این قاعده قائل هستند آن را در سطح فراتقنینی (قانون اساسی) و بعضی دیگر آن را در قوانین عادی و یا در رویه قضایی پیش بینی کرده اند. همچنین این قاعده در اسناد بین المللی و منطقه ای حقوق بشر مطرح شده است و در اساسنامه دادگاه های کیفری بین المللی، اعم از موقت، خاص و دائمی نیز پذیرفته شده است.
ماده ۱۴ (۷) میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، از حق فرد در مقابل محاکمه مضاعف، یا از فرد در تعقیب کیفری مضاعف برای جرم واحد به خوبی حمایت می کند.[۲] ماده فوق به شرح زیر است: «هیچ کس را نمی توان برای جرمی که علت آن به موجب حکم قطعی صادره طبق قانون و آیین دادرسی کیفری هر کشوری محکوم یا تبرعه شده است مضاعفاً مورد تعقیب و مجازات قرار داد.» اشاره به قانون و آیین دادرسی هر کشور نشان می دهد که حمایت از شخص برای منع محاکمه مضاعف برای جرم واحد در موردی است که قبلاً یک حکم قطعی وجود داشته باشد که این امر کاملاً به مفهوم رأی قطعی در هر کشور بستگی دارد.[۳]
همچنین بر اساس ماده ۲۰ اساسنامه دیوان کیفری بین المللی، «عدم جواز دو بار محاکمه برای یک جرم (اعتبار امر محکوم به) به غیر از موارد مذکور در این اساسنامه، هیچ شخصی را نمی توان در دیوان در ارتباط با [اتهام ارتکاب] جرمی که قبلاً در دیوان به خاطر آن محکوم شده یا از آن برائت حاصل کرده است، محاکمه کرد. کسی که [به اتهام ارتکاب] یکی از جرایم مندرج در ماده ۵ در دیوان محکوم یا از آن تبرئه شده است، در دادگاه دیگری [به خاطر همان جنایت] محاکمه نخواهد شد. کسی که برای ارتکاب عملی که بـه موجـب مواد ۶، ۷ و ۸ جرم شناخته شده، توسط دادگاه دیــگری محاکمه شده است، توسط دیوان [کیفری بین المللی] برای همان رفتار محاکمه نخواهد شد، مگر آن که جریان دادرسی در دادگاه دیگر، الف : به منظور صیانت شخص مـورد نظر از مسئولیــت کیفری جنایات مشمول صلاحیت دیوان بوده است، یا آن که ب : دادرسی مستقلانه و بی طرفانه مطابق ملاکهای شناخته شده حقوق بین الملل صورت نگرفته و به شیوه ای انجام شده که، در اوضاع و احوال مربوطه، مغایــر با قصد اجرای عدالت نسبت به شخص مورد نظر بوده است.»
تحولات کیفری بین المللی موجب شده است که افکار جهانی علاقه ای به تکرار اجرای مجازات نسبت به یک رفتار مجرمانه نداشته باشند. بر این اساس، اگر دادگاه های ملی به طور کامل و با رعایت اصول دادرسی عادلانه اقدام به رسیدگی نمایند، دلیلی برای پذیرش صلاحیت دادگاه بین المللی وجود ندارد و در این صورت محاکمه و مجازات مضاعف توسط دادگاه بین المللی منتفی است و در صورت عدم رعایت اصول یاد شده توسط دادگاه های ملی، این دادگاه خود را صالح به رسیدگی می داند. رسیدگی در دادگاه ملی پس از صدور حکم محکومیت در دادگاه بین المللی مشمول قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف است، ولی در صورت صدور حکم به برائت، رسیدگی و صدور حکم در دادگاه ملی نسبت به جرائم معمولی، تابع قاعده منع محاکمه و مجازات نخواهد بود.
به طور کلی آزادی فردی، حمایت از افراد در برابر سوء استفاده از قدرت دولت ها، حمایت از حقوق بشر، اصل عدالت، اصل تناسب اعتبار امر مختوم و نظم و آرامش اجتماعی از دیگر عوامل توجیهی این قاعده است. همچنین ضرورت حفظ منافع فردی و اجتماعی و لزوم تأمین امنیت قضایی شهروندان ایجاب می کند که کسی که یک بار محاکمه شده و حکم قطعی درباره او صادر شده است، بداند که دیگر مضاعفاً به دلیل همان موضوع مورد تعقیب و محاکمه قرار نخواهد گرفت.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
اهمیت قاعده منع محاکمه مضاعف بر مبنای احترام به مقام و حیثیت انسانی و تضمین آزادی های فردی نه تنها در جریان دادرسی بلکه در زمانی که اعتبار امر مختومه کیفری در دعاوی کیفری به مرحله قطعی می رسد آشکار می گردد، همچنین تمایلات جامعه و نظم مربوط به آن اقتضا دارد که تکلیف متهم از لحاظ مجرمیت یا عکس آن معلوم شود و حکم قطعی دادگاه خواه بر محکومیت، برائت یا تعقیب مضاعف چه در محاکم ملی و چه در محاکم بین المللی از نو آغاز نشود.
این قاعده که یکی از قواعد حقوق بشری در حقوق بین المللی کیفری است و در اغلب نظام های ملی به رسمیت شناخته شده است، هرگز در قوانین ایران به طور کامل انعکاس نیافته است، در حقوق کیفری ایران با توجه به نسخ قانون مجازات عمومی سال ۱۳۰۴ با اصلاحات ۱۳۵۲ اجرای قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف در قانون مجازات اسلامی ایران دچار ابهام شده بود که در قوانین پس از انقلاب حذف شد. در مواد ۷ و ۸[۴] قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی مضمون این قاعده در قانون مجازات اسلامی ایران بیان شده است. مفاد ماده [۵]۵ نیز به نوعی به نفی این قاعده مربوط می شود. توضیح آنکه ماده ۷ به جنبه فاعلی اصل صلاحیت شخصی مربوط است و اعمال این اصل صلاحیتی را از جمله مشروط کرده است به اینکه «در صورتی که جرم ارتکابی از جرایم موجب تعزیر باشد، متهم در محل وقوع جرم محاکمه و تبرئه نشده یا در صورت محکومیت، مجازات کلاً یا بعضاً در باره او اجرا نشده باشد.» ماده ۸ نیز ناظر به جنبه مفعولی اصل صلاحیت شخصی است که تعقیب شخص ایرانی به خاطر ارتکاب جرم علیه یک ایرانی در خارج از کشور از جمله مشروط شده است به اینکه: «متهم در جرایم قابل تعزیر در محل وقوع جرم، محاکمه و تبرئه نشده یا در صورت محکومیت، مجازات کلاً یا بعضاً در باره او اجرا نشده باشد.»
مواد مذکور در بیان قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف از جامعیت کافی برخوردار نیستند زیرا:
قاضی ایرانی فقط در مقام اعمال «صلاحیت شخصی» می تواند به این قاعده استناد کند. در ماده ۵ نیز که قانون گذار در مقام بیان اصل صلاحیت حمایتی است، تصریح شده است: «هرگاه رسیدگی به این جرایم در خارج از ایران به صدور حکم محکومیت و اجرای آن منتهی شود، دادگاه ایران در تعیین مجازات های تعزیری، میزان محکومیت اجرا شده را محاسبه می کند.» یعنی در اعمال صلاحیت حمایتی مراجع قضایی ایران همواره ملزم به تعقیب و محاکمه شخص هستند هرچند وی قبلاً به همین اتهام در کشور محل وقوع جرم یا توسط دولت متبوع خود یا دولت صالح دیگری محاکمه و مجازات شده باشد. دادگاه فقط ملزم است مجازات اعمال شده قبلی را محاسبه کند. شایسته است در این موارد نیز رسیدگی مراجع قضایی ایران محدود به مواردی شود که دادگاه های خارجی محاکمه صوری برپا نموده و مجازات نامتناسب اعمال کرده باشند.
همچنین فقط در جرایم تعزیری این قاعده رعایت می شود و در حدود، قصاص، دیات که تعطیل بردار نیستند اعمال نمی شود. در عین حال اعمال این قاعده فقط در صورتی پذیرفته شده که متهم در دولت محل وقوع جرم محاکمه شده باشد در غیر این صورت قاعده فوق اعمال نمی شود. یعنی اگر دولت صالح دیگری یا دیوان بین المللی کیفری یا مرجع کیفری بین المللی دیگری شخصی را محاکمه و مجازات کرده باشد، مراجع قضایی ایران به آن ترتیب اثر نمی دهند. البته با در نظر گرفتن قواعد فقهی مانند «لا ضرر» و «لا حرج» می توان قاعده منع محاکمه مضاعف را از نظر شرعی توجیه کرد، که در فصل دوم به تفصیل بحث خواهد شد.
حال با توجه به فراز و نشیب های فراوان قاعده منع محاکمه مضاعف در قوانین ایران و لزوم بررسی، تحلیل و تطبیق آن با اسناد بین المـللی ضـرورت انجام تحقیق مسـتقل در این خـصوص آشکار می شود، بنابراین در این پژوهش تلاش می کنیم جایگاه و نقش قاعده منع محاکمه مضاعف، همچنین تناقضاتِ قانونی آن را در قلمرو حقوق داخلی و بین المللی به صورت جامع تشریح کنیم.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.

الف- بیان مسأله

مقتضای عدالت آن است که هیچ کس برای یک جرم بیش از یک بار تعقیب، محاکمه و یا مجازات نشود. قاعده منع محاکمه یا مجازات مضاعف[۶] در همین راستا و به این معنا است که نباید یک شخص را برای یک جرم دو بار محاکمه یا مجازات کرد.[۷] برخورداری از مزایای این قاعده، برخاسته از ذهن عدالت خواهانه نوع بشر و منطبق با قاعده انصاف است[۸]، این قاعده در اسناد بین المللی و منطقه ای حقوق بشر مانند میثاق بین المللی حقوق مدنی سیاسی و پروتکل هفتم کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و آزادی های اساسی و کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر نیز تصریح شده است این قاعده در سطح روابط بین دولت ها در قالب مقررات ملی یا معاهدات منطقه ای و دو یا چند جانبه به صورت محدود مطرح است. معمولاً اغلب دولت ها تمایل به اجرای قاعده منع مجازات (احتساب مجازات) دارند.این قاعده که یکی از قواعد حقوق بشری در حقوق بین المللی کیفری است و در اغلب نظام های ملی به رسمیت شناخته شده است، هرگز در قوانین ایران به طور کامل انعکاس نیافته است، در حقوق کیفری ایران با توجه به نسخ قانون مجازات عمومی سال ۱۳۰۴ با اصلاحات ۱۳۵۲ اجرای قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف در قانون مجازات اسلامی ایران دچار ابهام شده بود که در قوانین پس از انقلاب حذف شد.
در مواد ۷ و ۸[۹] قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی مضمون این قاعده در قانون مجازات اسلامی ایران بیان شده است. مفاد ماده [۱۰]۵ نیز به نوعی به نفی این قاعده مربوط می شود. توضیح آنکه ماده ۷ به جنبه فاعلی اصل صلاحیت شخصی مربوط است و اعمال این اصل صلاحیتی را از جمله مشروط کرده است به اینکه «در صورتی که جرم ارتکابی از جرایم موجب تعزیر باشد، متهم در محل وقوع جرم محاکمه و تبرئه نشده یا در صورت محکومیت، مجازات کلاً یا بعضاً در باره او اجرا نشده باشد.» ماده ۸ نیز ناظر به جنبه مفعولی اصل صلاحیت شخصی است که تعقیب شخص ایرانی به خاطر ارتکاب جرم علیه یک ایرانی در خارج از کشور از جمله مشروط شده است به اینکه: «متهم در جرایم قابل تعزیر در محل وقوع جرم، محاکمه و تبرئه نشده یا در صورت محکومیت، مجازات کلاً یا بعضاً در باره او اجرا نشده باشد.»
مواد مذکور در بیان قاعده منع محاکمه و مجازات مضاعف از جامعیت کافی برخوردار نیستند زیرا:
قاضی ایرانی فقط در مقام اعمال «صلاحیت شخصی» می تواند به این قاعده استناد کند. در ماده ۵ نیز که قانون گذار در مقام بیان اصل صلاحیت حمایتی است، تصریح شده است: «هرگاه رسیدگی به این جرایم در خارج از ایران به صدور حکم محکومیت و اجرای آن منتهی شود، دادگاه ایران در تعیین مجازات های تعزیری، میزان محکومیت اجرا شده را محاسبه می کند.» یعنی در اعمال صلاحیت حمایتی مراجع قضایی ایران همواره ملزم به تعقیب و محاکمه شخص هستند هرچند وی قبلاً به همین اتهام در کشور محل وقوع جرم یا توسط دولت متبوع خود یا دولت صالح دیگری محاکمه و مجازات شده باشد. دادگاه فقط ملزم است مجازات اعمال شده قبلی را محاسبه کند. شایسته است در این موارد نیز رسیدگی مراجع قضایی ایران محدود به مواردی شود که دادگاه های خارجی محاکمه صوری برپا نموده و مجازات نامتناسب اعمال کرده باشند.
همچنین در مورد دایره شمول و حیطه اجرای این قاعده بر اساس موازین اسلامی موافقان و مخالفان فراوانی وجود دارد، گروهی معتقدند: در جرایم تعزیری این قاعده رعایت می شود و در حدود، قصاص، دیات که تعطیل بردار نیستند اعمال نمی شود. در عین حال اعمال این قاعده فقط در صورتی پذیرفته شده که متهم در دولت محل وقوع جرم محاکمه شده باشد در غیر ابن صورت این قاعده اعمال نمی شود. یعنی اگر دولت صالح دیگری یا دیوان بین المللی کیفری یا مرجع کیفری بین المللی دیگری شخصی را محاکمه و مجازات کرده باشد، مراجع قضایی ایران به آن ترتیب اثر نمی دهند. در مقابل گفته می شود: درقانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ این قاعده به عنوان یکی ازشرایط اعمال اصول صلاحیت شخصی وصلاحیت مبتنی برتابعیت مجنی علیه وصرفاًدرقلمرومجازات های تعزیری غیرمنصوص شرعی پذیرفته شدهاست. ظاهراًتدوین کنندگان این قانون پذیرش این قاعده رادرقلمرومجازات های حدود،قصاص،دیات وتعزیرات منصوص شرعی مغایرباموازین اسلامی دانسته اند. درحالی که ازتوجه دقیق به آموزه های اسلامی ازجمله ویژگی انعطاف پذیری احکام اسلامی،وجودقاعده فقهی ملازمه بین حکم عقل وشرع ونیزقواعدفقهی لاحرج ولاضررمیتوان به عدم استحکام این عقیده پی برد.[۱۱]
حال با توجه به فراز و نشیب های فراوان قاعده منع محاکمه مضاعف در قوانین ایران و لزوم بررسی، تحلیل و تطبیق اصول حاکم بر آن با اسناد بین المـللی ضـرورت انجام تحقیق مسـتقل در این خـصوص آشکار می شود، بنابراین در این پژوهش تلاش می کنیم جایگاه و نقش قاعده منع محاکمه مضاعف، همچنین تناقضاتِ قانونی آن را در قلمرو حقوق داخلی و بین المللی به صورت جامع تشریح کنیم.

ب- اهمیت انجام پژوهش

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق حاضر این است که: قاعده منع تعقیب مضاعف بر اساس فکر و اندیشه مضاعف، در منافع فردی و نیز ضرورتهای اجتماعی قابل توجیه است. مبنای اهمیت فردی ان احترام به مقام و حیثیت انسانی و تضمین آزادیهای فردی نه تنها در جریان دادرسی بلکه زمانی که دعوی کیفری به مرحله نهایی و قطعی نایل می شود و همچنین تأثیر در اصطلاح و تربیت بزهکار است. اعتماد افراد به این که دعوی کیفری به طور مسلم و با قاطعیت رسیدگی و حل و فصل شده و مطلقاً در طول زندگی به همان اتهام سرنوشت و آینده او متزلزل نخواهد گردید, به گونه ای در سیاست کیفری مطلوب و تحکیم قدرت دستگاه قضایی موثر و نافذ خواهد بود. از سوی دیگر تمایلات جامعه و نظام مربوط به آن اقتضا دارد که تکلیف نهایی متهم از لحاظ مجرمیت یا عکس ان معلوم شود. حکم قطعی دادگاه خواه بر محکومیت، برائت و یا تعقیب مضاعف، از نو آغاز نگردد. نظم عمومی و آرامش جامعه نیاز دارد که هر دعوی مطروحه در مراجع قضایی روزی مختومه گردد. احترام به رأی دادگاه و جلوگیری از احکام متناقض با نظم عمومی ارتباط پیدا می کند و طرفین نمی توانند آثار آن را از بین ببرند، زیرا حفظ حیثیت محاکم از امور خصوصی و منافع افراد نیست. منافع جامعه اقتضا دارد حق طرح دعوی تنها یک بار قابل اعمال باشد و اغراض خاص طرفین دعوی نباید قادر به اخلال در این نفع عمومی باشد. تلاقی‏اندیشه سرزمینی بودن محدوده اعمال قانون و مجازات با ایده وابستگی افراد به یک دولت و حاکمیت – که بعدها در مفهومی تحت عنوان تابعیت مطرح گردید- و اهمیت دولت‏ها به اعمال و رفتارهای اتباع خود در قلمرو سایر کشورها منجر به ایجاد مسئولیت کیفری و مؤاخذه و مجازات اتباع به دلیل ارتکاب برخی افعال مجرمانه در خارج از قلمرو سرزمینی و پذیرش آن در نظام کیفری اکثر دولت‏ها گردیده است و باعث شده تا به تدریج، زمینه و بستر ایجاد مفهومی تحت عنوان مجازات مضاعف در حقوق کیفری میان حاکمیت‏ها نیز پدید آید و بعدها تحت عنوان مجازات مضاعف در مفهوم بین‏المللی مطرح گردد. اما در حالت کلی قاعده (منع تعقیب مضاعف) امروزه ارزش بین المللی مبهمی دارد و برخی کشورها در مواردی که با وجود یک عنصر فرامرزی در جرم، یک سویه و بدون هماهنگی ترتیبات منطقی و لازم صلاحیت سرزمینی و صلاحیت قانون جزای خود را تعریف و مشخص می سازد این قاعده را نادیده انگاشته و آن را چنین توجیه می کند که بیم آن می رود که حکم خارجی نسبت به جرمی که مستقیماً مخل نظم عمومی باشد و یا ساده, خفیف و بی تاثیر باشد بیمی که در اصل توجیه پذیر هم هست چون مقرراتی وجود دارد که ضمن ایجاد ابرازهای عدالت کیفری بین المللی همان خطر را ملحوظ و مدنظر قرار می دهند و در واقع اجازه می دهند در موارد بی اعتمادی و سو ظن قاعده (منع تعقیب مضاعف) را کنار بگذاریم. با این حال عده ای نیز معتفدند در وضعیت کنونی جامعه بین المللی برای یک کشور یا دادگاه بین المللی برخورد خردمندانه آن است که با پذیرش قطعی و مطلق قاعده مورد بحث، خود را محدود، ناتوان و در واقع دست بسته نشان ندهند.

ج- پیشینه تحقیق