انگشتر معروف دیگر، که بخصوص این روزها استفاده از آن در میان مردان رایج است ” شرف و شمس ” نام دارد. این انگشتر از طلا یا عقیق زرد است و تأثیر آن اینست که به کار صاحب آن رونق می دهد و در طلسم آن، نیرویی چون دو مأمور غیبی نهفته است که همواره مراقب صاحب انگشتر می باشند. در افسانه ها نیز به انگشتری که صاحب نیروست بسیار پرداخته شده و فیلم پرفروش ” ارباب حلقه ها ” با الهام از همین خصیصه است.
۳-۸-۲-۲ گردنبند
گردنبند را می توان پرشمارترین و پرطرفدارترین انواع طلسم و تعویذ به حساب آورد. آویختن شیئی کوچک به گردن نه تنها راحت و عملی است، بلکه پنهان کردن آن از چشم دیگران و در زیر لباس آسان است .
گردنبندها دو دسته هستند، دستۀ اول گردنبندهایی تخت که اغلب مدور و یا دور آنها کنگره دار است و روی آن ادعیه ای مثل ” و ان یکاد ” نوشته شده و یا منقوش به نقش های جادویی است و دستۀ دوم گردنبندهایی محفظه ای که دارای حجم بوده و به اشکال مختلف ساخته شده اند که برای جا دادن و پنهان کردن دعا و طلسم است.
۳-۸-۲-۳ بازوبند
مصرف بازو بند، که در حال حاضر استفاده از آن خیلی رایج نیست؛ به طور کامل مردانه بوده و در گذشته، مردان آن را در زیر لباس بر بازوی خود می بستند. معروفترین بازوبندها بازوبند ” شیر والشمس ” است و چنان که از نام آن پیداست، بر این بازوبند نقش شیر حک شده و داخل بدن شیر سورۀ ” الشمس” نقش شده است. بازوبند شیر والشمس اغلب به شکل بیضی ( شبیه چشم ) و از جنس نقره و گاه از جنس فولاد است. نقش شیر در بازوبندهای شیر والشمس مرتبط با حضرت علی ( ع ) می باشد .
گروه دیگر بازوبندها به شکل قوطی و یا استوانه است. در بازوبندهای قوطی شکل، قرآن و یا شبه قرآن جا می گرفته و البته بعید نیست که در برخی از قوطی ها، نوشته هایی از دعا یا طلسم نیز گذاشته می شده است .
۳-۸-۲-۴ تماثیل بدن و دست انسان
در عصر حجر موضوعاتی که برای هنر خود انتخاب می کردند غالباً عبارت بوده است از حیوانات شکاری و صورت انسان را کمتر می کشیدند. بعضی اوقات نیز، آنها را به صورت مجسمه های کوچک یا عظیم الجثه می ساختند که برای هریک، افسون و سحری قائل بوده و آن را نمایندۀ زندۀ آن حیوان می دانستند. شکارچیان، قبل از حرکت برای شکار؛ جمع می شده و با آدابی، قسمت هایی از بدن این جانوران نقاشی شده را رنگ آمیزی کرده و جای اسلحه را بر روی آنان می کشیده اند تا در شکار موفق باشند.
شریعت اسلام نیز تصویرکردن تماثیل انسانی را نهی کرده است. این قانون درعربستان به دقت مراعات می شد لیکن ایرانیان آن را نپذیرفتند وحکّام تُرک نیز، که دردستگاه خود ازهنرمندان ایرانی بهره می بردند؛ چندان توجهی بدان ننمودند. دسته ای از طلسم ها به بدن آدمی و یا اعضای آن اختصاص یافته است. اندام انسانی، چه تمامی بدن و چه بخش هایی از آن؛ به صورت آدمک و جسمک، مجسمه سازی شده و به صورت پیکره های کوچکی از بدن و اعضای آن در آمده است و نمونۀ آن در ایران، ساختن دست از برنج یا طلا است. دست ها هرچند ممکن است به قصد شفای دست نذرکنندگانی که دست درد داشته اند بوده باشد، اما به معانی دیگری که در پس دست هست نیز باید توجه شود.
دست، به دلیل داشتن پنج انگشت؛ به عنوان نمادی از پنج تن معروف به ” آل عبا ” است. همچنین نماد دست بریدۀ حضرت ابوالفضل ( ع ) که شیعیان از آن، در گذشته و بخصوص در ماه محرم استفاده می کردند. عده ای که ” سقّا ” نامیده می شدند به یاد حضرت، در دستهایی که دور آن را حجمی نیمه کروی مثل کاسه احاطه کرده بود، آب ریخته و به مردم تشنه می دادند و عقیده بر این بود که آب شفا بخش است. امروزه روز، دیگر استفادۀ از آن معمول نیست و در حال حاضر در برنامه های تلویزیونی، نشان دادن آن ممنوع می باشد.
۳-۸-۲-۵ ظروف و وسایل
عقاید زیادی در مورد بشقاب های طلسمی و دوازده برج و هفت کوکب وجود دارد و از جمله خوردن برخی از خوراکی ها برای کسانی که از وضع جسمی و روحی خوبی برخوردار نبودند توصیه می شده است. کاسه نیز از دیرباز، مصارف طلسمی داشته که برخی از این کاسه ها سفالین و برخی از جنس برنج است.
« کاسه های سفالین به ” مندایی ” معروف اند و روی آنها دعاهایی با خط مندایی نوشته شده است. همچنین جام های فلزی زیادی منقّش به دعا و طلسم، از قرون گذشته؛ به جا مانده است. از مهمترین این ظروف، جام ” چهل بسم الله ” و جام ” چهل کلید ” است. این جام ها که به اندازۀ جام معمولی است، از جنس برنج بوده و داخل و خارج آنها مستور از نوشته می باشد .» ( تناولی، ۱۳۸۵: ۷۹ و ۷۸ )
۳-۸-۲-۶ آینه و قفل
یکی از اشیائی که به عنوان طلسم بکار می رود و بخصوص در امر پیشگویی کاربرد فراوان دارد ” آینه ” است. تا پیش از ساختن آینه های شیشه ای، آینه از جنس فلز و اغلب به شکل دایره بود. یک طرف این آینه ها براق و منعکس کنندۀ اشکال و طرف دیگر آن به انواع و اقسام نقش ها مزین بود. در بعضی از آنها به جای نقوش، نوشته های مذهبی و طلسمی بکار می رفت. وقتی آینه های شیشه ای به ایران آمد برای این منظور، برای آنها قاب هایی از جنس نقره و یا فلزات دیگر ساخته شده و سپس تزئینات و نوشته های گذشته، بر روی قاب ها نقش می شد. این آینه ها هنوز هم در بعضی خانه های قدیمی دیده می شود.
در مورد قفل های طلسمی شاید بتوان گفت که بیشترین کاربرد آنها، دادن نوعی امنیت به صاحب قفل و دور نگه داشتنش از چشم بدخواهان است. قفل های طلسمی مرسوم به ” نظر قربانی ” است و در حقیقت چیزی جز گردنبند یا آویز نیستند و به همان قصد گردنبندهای طلسمی ساخته شده اند. قفل های طلسمی کاربردهای دیگری هم دارد، از جمله بستن مردان در فاصلۀ بین عقد و عروسی و یا حفظ جنین در زنان آبستن.
۳-۸-۲-۷ نقش جانوران در طلسم و تعویذ
عالمان علوم غیبی ، رمالان و سیمیا گران، که از دیرباز به افسانه های حیوانات و جاذبه های نهفته اش در بین مردم آگاهی داشتند؛ بخش مهمی از کار خود را بر دوش آنها قرار می دادند و در طلسم ها و دعاهای خود، به نقش حیوان توجه مخصوص می کردند. تقریباً تمام اجزاء بدن حیوانات از پوست و پر گرفته تا دندان، شاخ و سُم آنها، هر یک نافع کار و درمانبخش درد مرض و یا امر بغرنجی می باشد. برای مثال، پوست ( به ویژه پوست آهو ) برای نوشتن دعا و طلسم، برنده تر از کاغذ و پارچه است و آویختن قطعه ای از پوست شیر ( به شرطی که مو داشته باشد ) به گردن کودک مانع بیماری صرع است.
حیوانات، هر یک شخصیت و خصوصیتی دارند: غزال مظهر عشق است، طاووس مرغ بهشتی است لک لک متدین و خرچنگ سمج، پلنگ حسود و مغرور و شتر کینه توز و شیر مظهر بی بدیل قدرت و شجاعت است، اما به جرأت می توان گفت که هیچ جانداری به اندازۀ مرغ و پرنده در فرهنگ و هنر ایران نفوذ نکرده است. در شعر و عرفان ایران، بلبل اغلب قاصد عشق است و پیام عاشق را برای معشوق می برد.
در علوم ماوراء الطبیعه و طلسمات هم، پرنده همین نقش را دارد و برای کسانی که خواهان برقراری ارتباط با معشوق هستند توصیه می شود. پرنده همچنین نماد آزادی است و به اشخاصی که در صددند از جور و ستم زورگویان خلاص یابند توصیه می شود.
ماهی نیز از موضوعات دلخواه ایرانیان است و نماد روانی و پاکی است. طلسمگران، به کسانی که طالب رونق بیشتر در کسب و کارشان هستند و یا مشکلی در سر راه دارند، همراه داشتن ماهی را توصیه می کنند تا همچون ماهیها که در آب راحت و روان به مسیری که مایلند می روند، آنها هم براحتی مشکلاتشان را پشت سر بگذارند. در یکی از داستانهای هزار و یک شب به نام ” صیاد ” نیز داستان با آرزوی صید ماهی آغاز می شود و ماهی در آن نقش مهمی ایفا می کند.
۳-۸-۲-۸ افسون گیاهان
قدرت بزرگی که مزدا پرستان قدیم به طورکلی به گیاهان و بخصوص به برخی ازانواع شگفت انگیزآنها نسبت می دادند، همچنین عملیات مفصّل درمان طبیعی یا جادویی بیماری ها به وسیلۀ گیاهان درمیان جادوگران بابلی، شاید بتواند نقش مهم گیاهان را در رسوم خرافی وابسته به جشن های ایرانیان باستان، چنان که توسط نویسندگان ایرانی توصیف شده است توضیح دهد: « مالیدن روغن زیتون در نوروز به منظور خلاصی از غم و اندوه در طول سال جدید، خوردن یک انار در جشن مهر برای دفع خطرات، زدن یک پرتقال به بدن حیوانی خوردنی در روز ” آدار ” در ماه نوامبر به عنوان راهی برای کسب شادی و نشاط، دادن سیر به دوستان در ” گوش روز ” (۱۴ دسامبر) و جوشاندن گیاهان درهمان روز، برای خلاصی از شر دیوان، بخور دادن با شیرین بیان در ” مهر روز ” برای اجتناب از گرسنگی و بدبختی و فلاکت خوردن سیب و گل نرگس در همان روز، برای کسب موفقیت در کسب وکار و داد و ستد قراردادن تنبول، گردو و جز آنها بر PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است) زن باردار برای پُربرکت کردن آن وکارهایی ازاین دست. » ( موسی پور،۱۳۸۷: ۴۵ )
البته بخشی از این رسوم همچنان در میان ایرانیان باقی مانده است مثل خوردن هندوانه و انار در شب چله گذاشتن و خوردن سمنو در شروع سال جدید، که در واقع از ریشۀ گندم است؛ به منظور آرزوی برکت فراوان در سال جدید و ….. یادگاریست که از دوران کهن باقی مانده است.
۳-۸-۳ نحوۀ استفاده و کاربرد طلسم، تعویذ و افسون
« مادرم به سرعت این ابزار را که عبارت از یک تخم مرغ ، یک تکه ذغال ، یک لنگه جوراب من و یک سکه پول بود، در اختیار زن همسایه می گذاشت و او هم دست به کار می شد. زن همسایه از مادرم می خواست تا پیش او بنشیند و همۀ اشخاصی را که طی چند هفتۀ اخیر به خانۀ ما آمده و یا مرا در جایی دیده اند، نام ببرد. هر بار که مادرم نام یکی از بستگان و یا آشنایان را به زبان می آورد زن با ذغال، روی تخم مرغ؛ خط یا نقطه ای می کشید و آن نام را خود نیز تکرار می کرد. پس از کار نام نویسی، زن تخم مرغ را داخل لنگه جورابم می گذاشت و سکه را هم به درون آن می انداخت سپس از مادرم می خواست تا نام تمام افرادی را که در آغاز گفته بود، دوباره تکرار کند و با شنیدن هر نام، با کف هر دو دست بر تخم مرغ فشاری محکم وارد می آورد . …… این مراحل تا زمانی که تخم مرغ نمی شکست ادامه داشت اما سرانجام نام یکی از افراد، تخم مرغ را می ترکاند و با شنیدن صدای آن، صاحب نظر معلوم می شد. » ( تناولی، ۱۳۸۵ : ۷ )
یکی ازگسترده ترین اشکال استفاده ازطلسمات، استفاده ازآن به صورت ” تعاویذ ” است که اغلب، آنها را به منظور در امان ماندن از آسیب ها، بر بدن یا لباس می بندند یا می آویزند. گاهی آنها را درون کیف ها، قوطی ها یا کیسه های کوچکی قرارمی دهند که به گردن آویخته یا به دور بازو بسته می شود و البته در گذشته، درون شال کمر و یا عمامه بسته می شد. استفاده از تعاویذ درمیان اعراب پیش از اسلام نیز رواج داشته و دراشعارشان آمده است. تعاویذ ( تمائم، مفردش تمیمه؛ یا تعاویذ مفردش تعویذ ) برگردن کودکان آویخته می شود تا دافع چشم زخم باشد. برای کودکان ازچهل روزگی، تعویذ مورد استفاده قرارمی گیرد. مواد خام کم ارزشی نیز برای ساختن تعاویذ به کار برده می شود ازجمله: یک قطعه پوست یا استخوان که به چرم دوخته شده و زیر بازوی چپ بسته می شود. استفاده از تعاویذی از جنس طلا یا نقره بویژه در میان اعراب، مختص آنهایی است که از وضعیت مالی خوبی برخوردارند.
همچنین برای دفع ارواح و موجوداتی چون جن و جلوگیری از آسیب رساندن آنها برجسم آدمی بخشی از آیات قرآن را به صورت دعا قرائت کرده و سپس آن را به صورت طلسم می نویسند و بر اندام اشخاص می آویزند یا درقسمتی ازخانه می گذارند. این امر هنوز هم به شکلی متداول است. نوشتن ” آیت الکرسی” بر روی چهار کاغذ و گذاشتن آن در چهار گوشۀ خانه، آن را از تمامی بلایا حفظ می کند.
در ایران امروز، انبوهی از اوراد و افسون ها مورد استفاده است و ممکن است این افسون ها به بیماری های معینی اختصاص یابند: « در خراسان، سیاه سرفه را بدین نحو درمان می کنند که هاون برنجی را برسقف خانه ای قرارمی دهند و درهمان حال که آن را می کوبند، شعر زیر را می خوانند:”جینگ وجینگ وستاره/ سرفه کبود مِخابِرَه / خرجی را هم ندارَه /خرجیشَه بِدِن تا زود بِرَه.”. یک ورد مشهور جهت تسریع در بازگشت فرد غایب عبارت است از: ” اَلِسون و بَلِسون / (نام مورد نظر) را برسون / اگه نشسه پاشونش / اگه پا شده بدوونش / فلفل وفلفل دونه (یا درفارس قندش کن وراجونه)/ زود برسونش خونه.” » ( موسی پور،۱۳۸۷: ۷۸)
افسون های دیگری از جمله بدین مقاصد به کارمی روند: آوردن باد و باران یا متوقف ساختن آنها یافتن اشیاء گمشده یا القای مهر و محبت درکسی و هر کدام دارای اشکال خاصی هستند. طلسم تسخیری، طلسمی است که در آن زنی بر شیر سوار شده و شیر را رام کرده است که به احتمال زیاد هدف این طلسم مسخر کردن طرف مقابل بوده است.
« در فرهنگ عامه، کلمۀ ” افسون ” واجد نوعی زندگی خاص و مستقل از حیات و صفات گویندۀ کلمه است. کاربرد کلمۀ جادویی، تلفظ جملۀ سحرآمیز، همیشه خطرناک است و آدابی دارد که باید دقیقاً به جا آورد. همچنین استعمال زیاده از حد آن متضمن این خطر است که توازن و تعادل میان کلمه و گویندۀ کلمه مختل شود و مصیبت و فاجعه ای به بار آید. » (ستاری، ۱۳۶۸: ۱۸۴)
از منظر جادو، آنچه به انسان تعلق دارد بخشی از وی به حساب می آید مثل موهای چیده یا ناخن بریده که همگی به وجود او وابسته اند. شخصیت انسان، در اشیائی که با آنها تماس دارد رسوخ می کند و نام او همچون عضوی از اعضای بدن، بخشی از وجود او را تشکیل می دهد. همین خصیصه باعث گشته تا یکی از متداول ترین روش های طلسم و افسون یک فرد، استفاده از بخشی از وجود او باشد. بطور مثال: اگرناخن دختری به همراه یک سکه، که لابه لای لباسی از او پیچیده شده؛ گره زده شده و بیرون انداخته شود، باعث گشودن بخت او خواهد شد و این در صورتی است که کسی لباس را پیدا نموده و گره از آن باز کند.
حتی اشیائی هم که شخص با آنها تماس داشته از این تأثیر بی بهره نیستند. آنچه شبیه انسان است قوی ترین وابستگی ها را با خود او دارد و کشش جادویی فرد، در تصویر یا تندیس او جریان پیدا می کند. اگر دلداده ای وسیله ای از معشوق را نگه دارد و هر روز طبق قواعد خاصی بر آن دعای مهر و محبت بخواند، می تواند دل محبوب خود را به دست آورد.
« جادوی انطباقی (تقلیدی)، به وسیلۀ برگ یا کاغذی که روی آن تصویر انسانی کشیده شده است انجام می گیرد. نام شخصی را که می خواهند آسیبی به او برسد بر این تصویر می نویسند، سپس آن را به صورت واژگون بر سردیواری نصب کرده، آن گاه آیاتی ازقرآن ” ۷۲ (جن):۱-۴ و۴۶ ؛ (احقاف):۳۱ ” را قرائت می کنند (البته درآیات فوق هیچ مطلب مرتبط با عمل مذکور وجود ندارد ) سپس سوزنی آهنی را درآتش سرخ کرده ، در قلب تصویر فرو می برند و می گویند : ” خوابش را ازاو بِستان و هم چنان که این سوزن در این تصویر فرو می رود، در تن او فرو شو. ” فرد افسون شده به ناچار بیمارخواهد گردید و تا زمانی که سوزن را از تصویر بیرون نیاورند، بیماری رفع نخواهد شد. » ( موسی پور،۱۳۸۷: ۱۰۷ و ۱۰۸ )
به طور کلی، اشیاء، لوازم و هر آنچه مربوط به یک فرد است از چنان قدرتی جادویی برخوردار بوده که گاه روزها و ماه ها، وقت صرف بدست آوردنشان برای انجام یک طلسم می شده است. اقوام بدوی از بیم آنکه مبادا جزئی از وجود آنها به دست بیگانه ای بیفتد؛ از گرفتن عکس اکراه داشته و هنوز هم بعضی از این باورها در میانشان مرسوم است.
جیمز. جی. فریزر اصول تفکری را، که این اعتقادات جادویی بر اساس آنها ساخته شده تجزیه و تحلیل نموده و آنها را به دو دسته تقسیم می کند: « نخست آنکه هر شبیه، شبیه خود را می آورد و معلول به علت خویش شباهت دارد، دوم آنکه چیزهایی که با هم در تماس بوده اند پس از جدایی نیز اثر متقابل خود را بر یکدیگر همچنان حفظ می کنند. فریزر اصل نخست را ” قانون شباهت” می نامد که جادوگر با بهره گرفتن از این اصل، سعی می کند اثر دلخواه را با تقلیدی از اثر به وجود آورد و با بهره گرفتن از قانون دوم که قانون” سرایت ” نامیده شده، جادوگر با اشیاء متعلق به یک فرد همان کارهایی را انجام می دهد که میل دارد در مورد خود وی اجرا کند. مثلاً با آزار دادن یک تصویر یا تندیس، جادوگر می تواند بدون توجه به بعد مسافت، باعث رنج و عذاب صاحب تصویر شود. » ( گلسرخی، ۱۳۷۷: ۹۰)
برای آن که افسون ها مؤثر واقع شوند، باید آنها را افرادی ماهر به طریقه ای صحیح و شایسته ادا کنند یا بر اشیاء مناسب بنویسند. هم کلمات معنی دار و هم کلمات بی معنی به علاوۀ اعداد، اصوات و نیز عبارات معینی که آنها را به صورت برعکس قرائت می کنند، برخوردار از نیرویی جادویی تلقی می شوند.
یکی از طریقه های حفظ بدن در مقابل حوادث و خطرات نابهنگام، همراه داشتن برخی از آیات و ” اسماء الحسنی ” است. در گذشته که صنعت چاپ نبود و یا بسیار ابتدایی بود قرآن ها و کتب ادعیه در ابعاد بزرگ نوشته می شد که حمل آن مشکل بوده و در هر زمانی در دسترس قرار نداشت. در عوض، همان مضامین نوشته شده بر پارچه، قابل حمل بود. بنا بر این زن ها و بخصوص بچه ها همیشه از این دست ادعیه بهمراه داشتند و در قسمتی از لباس جاسازی کرده و یا می دوختند. بعضی اوقات نیز به صورت یک پیراهن کامل آنها را می پوشیدند. البته باید در نظر داشت که چنین پیراهن ها و پوشاکی مصرف همیشگی نداشته و تنها در مواقع ویژه و برای مدت کوتاهی پوشیده می شده که از جملۀ این زمان ها، حضور در جنگ و یا گذر از معابر خطرناک به هنگام سفر بوده است. این پوشش در زمان جنگ ایران و عراق، بصورت چفیه های متبرک شده و دعا خوانده ای در آمد که رزمندگان به هنگام حضور در جبهه به آنها ملبس می شدند. این سنت هنوز هم رایج است و پارچه های سبزی که با اماکن مقدس متبرک شده و بر دور مچ بسته می شود یا بر گوشه ای از لباس دوخته می گردد گویای این مطلب است.
بیشترین مصرف ” جام های طلسمی ” در حمام است. کسانی که طالب گشایشی در کار خود بودند جام را با خود به حمام می بردند و پس از شستشو و غسل، جام را هفت بار با آب خزینه پر کرده و بر سر می ریختند. از جام ” چهل کلید ” برای زنانی که وضع حمل آنها به سختی انجام می گرفت نیز استفاده می شد یکی از زنان و یا خود زائو، کلیدها را در دست می گرفت و آیه های روی کلید را تکرار می کرد.
نوع دیگری هم از جام هست که به جام ” باطل السحر ” شهرت دارد. چنانکه از نام آن پیداست، این جام ها برای ابطال سحر و شکستن طلسم بکار رفته و روی آن آیه ها و سوره های آیت الکرسی، چهار قل و آیات دفع و رفع بلا نوشته شده است. این جام ها به طور عمده، جنبه های درمانی داشته اند.
” آینه ها ” در باب طلسم و افسون کاربرد فراوان داشتند. بویژه تصور بر این بود که آینه می تواند آینده و یا شخص مورد نظری را نشان دهد. برای این کار، طبق مراسم و در ساعات خاصی طلسمگر و یا رمال، از کودکی نابالغ می خواست تا به آینه نگاه کرده و هر چه در آن می بیند بازگو نماید. آینه بینی برای پیدا کردن شیء یا شخص گمشده و یا نشان دادن بدخواه بسیار مورد استفاده قرار می گرفت.
” قفل ” ، از جمله اشیایی است که به دو منظور خیر و شر بکار می رود. قفل در حقیقت نوعی اطمینان خاطر است. همانگونه که در خانه را قفل می کنند تا از ورود اغیار به آن جلوگیری کنند آویختن قفل بر بدن نیز چنین معنایی دارد با این تفاوت که در مثال اول ایمنی خانه مطرح است و در مثال دوم ایمنی روح و جان.
کاربرد دیگر قفل در گره گشایی کارها و حل مشکلات است. در بسیاری از امامزاده ها، بر ضریح حرم، قفلهایی زده می شود یا پارچه هایی را گره می زنند و نیت حل مشکل می کنند. اعتقاد بر این است که اگر قفل خود به خود باز شود یا گره گشوده گردد، نوید اینست که مشکل حل خواهد شد. این امر بخصوص در پنجرۀ فولاد حرم مطهر امام رضا ( ع ) مرسوم است.
قفل برای بستن زبان هم به کار می رود. کسانی که از زبان دیگران در رنجند متوسل به طلسم گران می شوند تا برای بستن زبان آنان قفلی بسازند. بخصوص این امر در گذشته که عروسان پیوسته از مادر شوهران خود در رنج و عذاب بوده اند، کاربرد فراوانی داشته است. مراسم دوختن زبان مادر شوهر که به هنگام عقد و بر روی پارچۀ سفید بالای سر عروس بوسیلۀ نخ و سوزن، انجام می شود نیز به نوعی قفل بر لب نهادن است. قفل، برای بستن بخت و یا گره انداختن در کار دیگران نیز به کار می رود. دعا نویس، با قفل زدن بر چیزی یا بر جایی در کار کسی که مغضوب مراجعه کنندۀ اوست، گرفتاری ایجاد می کند و این گرفتاری تا وقت بسته ماندن قفل باقی می ماند.
از ” جانوران “ به مقصود زیان رساندن به کسی، توسط جادو؛ نیز استفاده می کردند: « اگربخواهید که عقربی را به سراغِ دشمنی بفرستید، باید جانور را بگیرید ودرشیشه ای محبوس کنید (برای درامان ماندن ازنیش آن ) سپس به هنگام نام بردن ازکسی که می خواهید به او آسیب برسانید افسون زیر را هفت بار بر آن بخوانید ” اریوش، شرهوش، او خدایی چنان بزرگ است که هیچ کس انباز او نیست. برطیما، ملطیما، ازران (تکرار)، به آن چه می گویم توجه کن و آن را دریاب، ای عقرب، زادۀ عقرب. وگرنه من تو را به قدرت آتش حواله خواهم کرد. طاریوش، ناخوش، لاهوش بَمخوش درقیانوش،…. به عظمت خدا و در پرتو حمایت او، برو و چنین و چنان کن و او را درفلان و بهمان نقطه بگز ” آن گاه می گذاریدکه عقرب برود و به اعتقاد افسون گر، فرد یاد شده را بگزد. » ( موسی پور،۱۳۸۷: ۱۰۶ و۱۰۷ )
البته نیروی آنها همیشه در خدمت شر نبود و به خصوص از تندیس این حیوانات در قبایل بدوی بخصوص قبایل آفریقایی و سرخپوستی به عنوان ” توتم” استفاده می شد. هر قبیله به نیروی حیوانی اعتقاد داشته و آن را حافظ قبیلۀ خود می دانست و از آن مجسمه یا تندیسی درست می کرد و می آویخت. صد البته کشتن آن حیوان، گناهی نابخشودنی به حساب آمده و مجازات آن، مرگ هایی فجیع بود. این اعتقاد هنوز هم در برخی قبایل، به قوت خود باقیست.
« هر حیوانی را اثر و خاصیتی است و رؤیت آن، چه در خواب و چه در بیداری؛ خالی از حکمت نیست و باید مورد بررسی قرار گیرد. » ( تناولی، ۱۳۸۵ : ۸۸ )
در خواب ها و رؤیاها نیز حیوانات و خصوصیات منتسب به آنها دخیل است: بطور مثال دیدن بعضی حیوانات مثل اسب و گاو در خواب ها نیکو و دیدن بعضی دیگر مانند موش و مار، اگر تک باشد و نیش بزند؛ بد است. کسی که علم تعبیر خواب می داند، با بهره گرفتن از شخصیت و خصوصیت حیوان مورد نظر، خواب را تعبیر می نماید که مهمترین و معروفترین آن، خواب فرعون مصر و تعبیر حضرت یوسف ( ع ) است. این نکته در مورد اختصاص دادن هر ماه و یا سال به یک حیوان نیز صادق است.
گیاهان نیز به نوبۀ خود مورد استفاده های فراوان دارند و در هر دو وجه خیر و شر بکارمی آیند. از چای ها و جوشانده های مخصوص و دعا خوانده، که باید طبق قوانین و در ساعات خاصی خورده و یا خورانده شوند؛ گرفته تا گیاهانی که دود آنها اثری ویژه دارد. در حال حاضر معروفترین و پر کاربردترین آنها اسپند است که بخصوص برای دفع شر و نظر خوردگی کاربرد فراوان دارد و دعا نویسان از آن بهره ها می برند. البته کاربرد آن بیشتر در جنبۀ خیر است و از نظر پزشکی نیز ثابت شده که دود اسپند، هوا را از آلودگی و امراض پاک می کند.
۳-۹ جادو به مثابۀ علم
« فریزر معتقد است که کنش ها و باورهای جادویی از جهات خاصی با باورها و کنش های علمی مشابه اند چرا که علم و جادو هر دو بر این اصل استوارند که سلسلۀ وقایع، از درون به هم پیوسته اند و وقایع اخیر، نتیجۀ اعمال پیشین اند. بر این اساس جادو، فهرستی از باورها و کنش هاست که نمی توان آن را مورد نقد و بررسی قرار داد و دوباره سنجی و یا رد کرد. در بررسی جادو معمولاً شواهد ضد و نقیض، کم اهمیت جلوه داده می شوند یا توجیه شده و به حساب آورده نمی شود. اما در رابطه با علم درستی سنجی و اعتبارسنجی صورت می گیرد و بر همین اساس می توان آن را نقد و بازنگری نمود. جادو براساس پیوندهای اتفاقی و نامحتمل و فرایندهای متغیر عمل می کند و در واقع جادو واقعاً علم بدوی است. » (سلیمیان: ۱۳۸۴، ۱۱۳)
هیچ سرزمین و دیار کهنی تهی از افسانه ها و اساطیر نیست و افسانه ها و اسطوره ها تاریخ رمزوار و نمادین آدمیانی است که پیشترها بر صفحۀ خاک زیسته اند و افسانه ها و اساطیرشان دنیایی جادویی دارد و پر از شگفتی است. مردمانی که دینشان، دانش هایشان و زندگی هایشان آمیخته با سحر و جادوست. اما این بدان معنی نیست که زندگی امروز بشر از جادو تهی شده است. امروزه روز، سحر و جادو به شکل های دیگر باقی مانده و در حال حاضر، هم به شیوه ای علمی تر بدان عمل می شود و هم دربارۀ آن کاوش و پژوهش انجام می گیرد. البته کم نیستند کسانی که از بیخ و بن، علمی بودن گونۀ جادو را نمی پذیرند.
تا گذشته های نه چندان دور، کل علوم را دو شاخۀ جدا از هم تشکیل می داد. یک شاخه ” جلیّه ” و شاخۀ دیگر ” خفیّه ” نام داشت. علوم جلیه مانند طب ، هندسه و منطق دارای قواعد و قوانین مشخصی بود که در کتاب ها نشر و در همه جا یکسان تدریس می شد اما علوم خفیه، که ” علوم غریبه ” هم نامیده می شد؛ چنین نبود و دانش و اسرار آن در سینۀ عالمان آن مکتوم بود. علوم غریبه چندین شاخه بود و هر شاخه، قسمتی از اسرار طبیعت را در بر می گرفت. مشخص ترین این شاخه ها پنج علم جدا از هم بود که ” خمسۀ محتجبه ” نامیده می شد. خمسۀ محتجبه و یا پنج علم پنهان به ترتیب عبارت بود از: کیمیا، لیمیا، هیمیا، سیمیا و ریمیا. حروف این پنج علم، واژۀ ” کلّه سر ” ( مجموعه اسرار ) را تشکیل می داد.
هریک از این علوم، محدودۀ عمل ویژه ای داشت، ” کیمیا ” همان علم اکسیر بود که به معدنیات و تبدیل اجسام و فلزات، از یکی به دیگری؛ مرتبط می شد. ” لیمیا ” در قسمت اعمال و افعال و تبدیل قوای فاعل به مفعول و یا بالعکس عمل می کرد و به مجموعۀ اعمال آن علم طلسمات گفته می شد. ” هیمیا ” با احوال ستارگان و حیوانات وابسته به آنها مرتبط بود و علم تسخیرات نام گرفته بود. ” سیمیا ” علم خیالات بود و هدف آن تصرف در خیالاتی بود که در دنیای خارج وجود ندارد و بالاخره “ریمیا ” علم شعبدات بود و هدف آن شناختن پدیده ها و نیروهای زمینی و ترکیب آنها با یکدیگر و بدست آوردن نیرویی تازه بود.
پیدایش علوم غریبه را می توان بسیار کهن و از علوم اولیۀ بشر شمرد. پی بردن به قدرت های فوق طبیعی و اسرار آمیز و علاقۀ انسان به ازدیاد قدرت و مقابله با نیروهای موذی و آگاهی از اخبار و وقایع آینده، همیشه و در همه جا مورد توجه بشر بوده است .
در منابع عرب و ایرانی از ” بلنیاس ” به عنوان پدر و بنیان گذار علوم غریبه یاد شده و به نام وی در بیشتر کتاب هایی که با علوم غریبه مرتبط است، اشاراتی شده است. در ایران نیز دانشمندان بزرگی چون ابن سینا، خواجه نصیر الدین طوسی و شیخ بهایی، به علوم غریبه علاقه و آگاهی داشتند و در این زمینه رسالاتی از خود باقی گذاشتند.« رسالۀ” کنوزالمعزمین” ( گنجینۀ اسرار و رموز ) تألیف شیخ الرئیس بوعلی سینا است. » ( تناولی، ۱۳۸۵: ۱۸ و ۱۹)
ابن سینا با دفاع از امور غریب و ماوراء الطبیعه، آنها را از سه مبداء دانست: یکی هیأت نفسانی که منشاء معجزه و کرامات انبیا و اولیا است، دوم خواص اجسام عنصری و سوم قوای آسمانی که میان قوای زمینی و احوال آنها فعل و انفعال ایجاد می کند و موجب آثار شگفت انگیز می شود. وی معجزات را از قسم اول، نیرنجات (خواص اجسام عنصری مانند آهن ربا ) را از قسم دوم و طلسمات ( یعنی مناسبت قوای آسمانی باقوای زمینی ) را از قسم سوم خوانده است .
۳-۹-۱ رمل
« رمل دانشی است که با داستانی با حضرت دانیال (ع) پیوند می یابد و او را به یاری جبرئیل یابندۀ این دانش می دانند. رمل معجزۀ اوست. » ( دماوندی، ۱۳۸۸: ۴۴۸)
آگاهی به علم رمل از واجبات علوم غریبه و طلسمات محسوب می شد. علم رمل را می توان یکی از مستدل ترین علوم ماوراء الطبیعه به حساب آورد. ابزار رمل جمعاً سه قطعه است واغلب از برنج وگاهی ازنقره و مصالح دیگر ساخته می شود. یک صفحۀ برنجی مدور که بر آن تصاویر برجها ( ماه های سال ) کشیده شده است ” تخته رمل ” نام دارد و دو مکعب برنجی، که هر کدام چهار تاس متحرک دارد و از بین آنها میله ای عبور کرده و ” خط رمل ” نامیده می شود. چهار طرف هر یک از تاس ها چند نقطه حک شده است، لازم به ذکر است که نقطه در علم رَمل نقش اساسی دارد. علاوه بر تاس و تخته رمل، برخی از رمالان به ابزار اندازه گیری بیشتر و دقیق تر از جمله اسطرلاب قطب نما و جهت نما مجهزند. این علم بر چهار عنصر آب آتش، باد و خاک استوار می باشد که آتش به منزلۀ روح، باد به منزلۀ عقل، آب به منزلۀ نفس و خاک به منزلۀ جسم است.
« علم رمل علمی است که از او مکشوف می شود مغیبات اشیاء به حسب پیوست دوازده گانه و اشکال شانزده گانه به حسب سیر نقاط هشت گانه، از نقاط آتش و باد و خاک و آب برای آنکه هر یک ناطقند به سری از اسرار الهی و مغیبات اشیاء و این علم شریف که محتاج الیه خاص و عام است و هیچ نفسی نیست که خالی از مطلب و مطلوب باشد و این علم، طریقۀ استدلال بر وقایع خیر و شر است. اصل موضوع، چهار نقطه است بر این وجه: اول آتش که به منزلۀ روح است، دوم باد که به منزلۀ عقل است، سوم آب که به منزلۀ نفس است و چهارم خاک به منزلۀ جسم و این چهار نقطه به حسب فردیت و زوجیت و ترکیب از هر دو در مراتب چهارگانه شانزده گونه شکل صورت می گیرد. هریک از این شکل ها را نام هایی است: لحیان قبض الدخل، قبض الخارج جماعت فرح ……..» ( تهانوی، ۱۹۹۸: ۳۳۴-۳۳۲ )
اعداد و ارقامی که رمال با ریختن تاس بر تخته رمل به دست می آورد و ارقامی که از نام فالخواه و مادر و پدر او در دست دارد، میزان کار رمال قرار می گیرد. وی، کلیۀ محاسبات خود را بر مبنای این اعداد قرار می دهد و پس از انتقال و انطباق اعداد با سال، ماه، هفته، روز خوب و بد ایام را تعیین و نسخۀ لازم را صادر می کند. این نسخه ها اغلب بر کاغذ است اما گاه بر اشیاء دیگری هم نوشته می شود تا فالخواه بتواند آن را بر انگشت کند و یا بر بازوی خود ببندد.
اعمال علوم غریبه و رمل از طریق کتاب و نوشته انجام می شود و نسخه های آن با نوشته و حروف سر و کار دارد، اما دستورالعمل جادوگران بیشتر با خوراکی ها و پوشیدنی ها مربوط می شود. گاهی ساحر، معجون هایی را که با خون حیوانات، مو و پوست آنها و یا برخی از گیاهان بدست آمده توصیه می کند، البته اعمال و توصیه هایی که بر آنها قاعده و قانونی نیست. در نتیجه، بر خلاف کار رمالان و پیشگویان که مبنای کار خود را بر حساب و کتاب و ابزار علمی قرار می دهند، کار جادوگران بر هیچ حساب و کتابی مبتنی نیست و اعمال آنان زاییدۀ افکار مشتی پیرزن خدعه گر و نیرنگ باز می باشد.
۳-۹-۲ آشنایی با علم نجوم و گردش کواکب
با فرا رسیدن شب و تاریکی، شمارش ساعت آغاز می شد و هرچه از شب می گذشت بر تعداد ساعات افزوده می شد. برای مثال، دو ساعت از شب گذشته به معنای دو ساعت بعد از تاریکی بود و این البته در فصل های مختلف تغییر می کرد. دو ساعت از شب رفته، در تابستان می توانست یازده شب و در زمستان ساعت هفت شب باشد.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

۲۰۰

 

 

حالت‌های مختلف منحنی انگل :
۱- اگر منحنی انگل خط مستقیم بوده و از مبدأ مختصات بگذرد در این صورت کشش درآمدی تقاضا همواره برابر یک خواهد بود.
۲- اگر منحنی انگل خط مستقیم بوده و محور X ( افقی – تقاضا Q) را قطع کند یعنی برای درآمد صفر تقاضای کالا بیشتر از صفر باشد در این صورت کشش درآمدی تقاضا همواره مثبت ولی کوچک‌تر از یک بوده و در نتیجه کالای مربوطه کالایی عادی و ضروری خواهد بود.
۳- اگر منحنی انگل محور y( عمودی ( – I درآمد ) را قطع کند و منحنی انگل خطی مستقیم باشد در این صورت کشش درآمدی تقاضا همواره مثبت است ولی بزرگ‌تر از ۱ خواهد بود در نتیجه کالایی که چنین منحنی انگلی دارد کالای عادی لوکس خواهد بود.
۳-۲-۲ رفاه و شاخص‌های اندازه‌گیری تغییرات رفاه
اقتصاد رفاه شاخه‌ای از علم اقتصاد است که تنظیم و فرموله کردن موقعیت‌هایی را مطالعه می‌کند که قادر می‌سازد تا بیان گردد که، رفاه اجتماعی در کدام موقعیت اقتصادی بیشتر از سایر موقعیت‌ها و در کدامیک کمتر از دیگر موقعیت‌ها است. این شاخه از علم اقتصاد به دو حوزه‌ی نظری و کاربردی تفکیک می‌شود. در حوزه‌ی نظری، اقتصاد رفاه شرایط لازم برای نیل به وضعیت بهینه را مطالعه و ارائه می‌کند و در حوزه‌ی کاربردی، تصمیم‌گیری و گزینش از میان بدیل‌های عینی مواجه بیان می‌شود. به تعبیری، اقتصاد رفاه با بهره گرفتن از ابزارهای اقتصاد خرد به تعیین تخصیص کارای منابع و به طور همزمان توزیع درآمد مربوط به آن می‌پردازد. و در این چارچوب، اقتصاد رفاه، رفاه اجتماعی را تجزیه و تحلیل می‌کند(حسنی، کهن‌سال؛ ۱۳۹۳).
عکس مرتبط با اقتصاد
نقش رفاه اجتماعی در توسعه به عاملی مبدل گردیده است که مفهوم رفاه اجتماعی در طول سال‌های اخیر به صورت جدی مورد علاقه جامعه‌شناسان، اقتصاددانان و سایر رشته‌های مرتبط با توسعه قرار گیرد. در واقع از دهه ۱۹۸۰به بعد در تعریف رفاه اجتماعی تغییر و تحول بسیاری پدید آمده است. متون مرتبط با جامعه‌شناسی و اقتصاد نشان می‌دهد که رفاه و بهزیستی (به معنای بهتر زیستن) تنها به اقشار آسیب‌پذیر و یا گروه خاصی از افراد جامعه محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده است(هزارجریبی، صفری شالی؛۱۳۹۰).
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
امروزه رفاه اجتماعی در هر جامعه از اساسی‌ترین نیازهای اجتماعی است که افراد جامعه باید از آن برخوردار باشند. رفاه باعث خلق امنیت، احساس آرامش و اطمینان همه‌جانبه نسبت به حال و آینده است، از این رو جوامع شاهد دخالت دولت‌ها در برقراری رفاه می‌باشند. در هر حال برای شکل‌گیری شکوفایی اقتصادی، سرمایه‌گذاری، برنامه‌ریزی و هر فعالیت اجتماعی دیگر به حداقل زمینه مطمئن و آرام نیاز است، که وجود این‌گونه امنیت‌ها نشان‌دهنده وجود رفاه در جامعه است. بدین ترتیب رفاه عملاً در زمره اهداف و ارزش‌های اصولی و لازمه هر جامعه‌ای قرار می‌گیرد. پس می‌توان گفت که احساس رفاه علاوه بر اینکه یک نیاز برای انسان‌ها است،عامل بسیار مهمی در پیشرفت و توسعه‌ی هر کشور است.
بدین ترتیب رفاه اجتماعی مفهومی بسیار پیچیده است که به عنوان مفهوم و واقعیتی اجتماعی، لایه‌های زیادی را به دور هسته اصلی خود در برگرفته است .این چند لایگی در واقع بسیاری از متفکرین را به این نتیجه رهنمون شده است که یافتن تعریف قطعی و بدون چون و چرا برای رفاه بسیار دشوار بوده و به عبارتی دیگر به ارائه‌ تعاریفی نسبی از آن تن در داده‌اند(هزارجریبی، صفری شالی؛۱۳۹۰).
۳-۲-۲-۱ مفهوم رفاه
برای اینکه بتوان مفهومی نسبی از رفاه اجتماعی ارائه داد، می‌توان رفاه اجتماعی را به مثابه روندی در نظر داشت که از طریق آن رفاه و بهزیستی به حداکثر وعدم رفاه به حداقل می‌رسد. البته این تعریف کلی است اما می‌توان به عنوان مبنای کار مورد استفاده قرار گیرد. در این قسمت به ارائه چند مفهوم از رفاه پرداخته می‌شود.
رفاه به مثابه برآورده شدن ترجیحات
در این معنی ذهنی می‌توان رفاه افراد را بر اساس رضایت خاطر از ترجیحات اندازه‌گیری کرد. بنابراین جامعه یا افرادی که ترجیحاتشان برآورد شده باشد از رفاه بیشتری برخوردار هستند. برآورد رفاه افراد بر اساس ترجیحات تحقق‌یافته بالقوه قابلیت اندازه‌گیری بیشتری دارد زیرا برای تحقق رفاه افراد حاضرند بهای آن را بپردازند. اما ترجیحات ممکن است مفهومی خیلی محدود و فردی برای نشان دادن واقعی رفاه و بهروزی باشد.
رفاه به مثابه رفع نیازها
اگر ترجیحات افراد صوری باشد رضایت خاطر از تحقق آن‌ ها باعث افزایش سطح رفاه آن‌ ها نخواهد شد و لذا مفهومی دیگر از رفاه که عینی باشد لازم است یعنی برآورده شدن نیازها. این مفهوم شاخص مهمی در تعیین سطح رفاه است. یعنی افرادی که نیازهایشان برآورد شده باشد در رفاه‌ترند.
رفاه به مثابه تأمین افراد
تکیه بر این مفهوم دلالت بر این دارد که افراد هنگامی در وضع رفاهی بهتری هستند که از امنیت درامد ، اشتغال ، و مسکن برخوردار باشد.
رفاه به مثابه استحقاق
مفهوم دیگری که برخی آن را برتر از نیازها می‌داند اصل استحقاق است که برای توزیع کالاهای عمومی دلالت دارد. استحقاق با مشارکت در رابطه دارد یعنی به هرکس به اندازه میزان مشارکتش.
رفاه به مثابه نتیجه مقایسه‌های نسبی
یعنی در عالم واقع سطح رفاه افراد در مقایسه با دیگران معنی پیدا می‌کند.
رفاه به مثابه خوشبختی
اگرچه مفهوم سطحی شادکامی ارتباط چندانی با رفاه ندارد اما اندازه‌ای از خوشبختی و شادکامی تحقق‌یافته را در جامعه می‌توان عامل مهمی در احساس رفاه دانست. مسلم است که اگر تکیه بر مفاهیم دیگر رفاهی احساس خوشبختی در جامعه ایجاد نکند موجب بروز بسیاری مشکلات اجتماعی و روان‌شناختی خواهد شد.
۳-۲-۲-۲ شاخص‌های اندازه‌گیری تغییرات رفاه
بعد از معرفی مفهوم رفاه در این قسمت به معرفی برخی از شاخص‌های اندازه‌گیری تغییرات رفاه پرداخته می‌شود. شاخص‌های مورد استفاده در پژوهش معیار تغییرات جبرانی (CV)[51] و تغییرات معادل (EV)[52]که هر دوی آن‌ ها از شاخص‌های رفاهی در سیستم مخارج خطی[۵۳]LES، می‌باشند.
۳-۲-۲-۳ شاخص‌های رفاهی در سیستم مخارج خطی[۵۴]
شاخص‌های گوناگونی برای اندازه‌گیری تغییرات رفاه مصرف‌کنندگان وجود دارد که از جمله این شاخص‌ها می‌توان به مازاد مصرف‌کننده[۵۵](CS)، تغییرات جبرانی(CV)، تغییرات معادل(EV) معادل اشاره کرد. معیار تغییرات جبرانی نشان می‌دهد اگر سیاست افزایش(کاهش) قیمت اجرا شود باید چه قدر به (از) خانوارها پرداخت (گرفته) شود تا به سطح مطلوبیت قبل از تغییر قیمت دست یابند.

 

 

(مثنوی۱/۹۹۵-۹۹۶)

 

 

 

چیسـت دنیـا از خدا غـافــل بدن

 

 

 

 

نــی قمـــاش و نــی زر و فرزند و زن

 

 

 

 

 

 

 

(مثنوی۱/۹۹۹)

 

 

 

چـُـون خَــالِقْ مَدَاحِ ذَاتِ عَلِیَّن

 

 

 

 

مَــدَاحِــی عَلِــی شِــرْکِ جَلِیَـــــن

 

 

۱) ترجمه بیت: چون که خداوند باری ـ تعالی ـ حضرت علی علیه السلام را مدح و ستایش فرموده است پس ستایش کردن حضرت علی شرک آشکار است. (زیرا به خاطر این است که انسان نمیتواند آن طورکه شایسته است وی را ستایش کند).
۲) نکات بلاغی و دستوری: اشاره به سوره مبارک المائده آیه (۵۵): (إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُمْ رَاکِعُونَ)، عَلیَن باجَلینَ قافیه و جناس اختلافی است، به غزوه احد: تلمیح دارد. «شرک [serk] (ع) (امص) برای خدا شریک قایل شدن و در عبادت ریا کردن است. شرک بردوقسم است: خفی وجلی، شرک جلی عبادت اصنام است، وخفی ملاحظه خلق». (مشیری، ۱۳۸۲: ۱۱۴۱)
۳) شرح مفاهیم عرفانی: ذات: در ابیات قبل توضیح داده شده است، شرک: شریک داشتن برای خداوند. کافر شدن باشد بسبب آن که برای خدا شریک قایل شدن، «شرک: چند خدایی اعتقادبه رب النوع ها. خواجه عبدالله گوید: شرک دو گونه است جلی: عبادت اصنام که از بهشت و درجات محروم و خفی: ملاحظه خلق به چشم اعظام این روح مناجات است». (سجادی جعفر، ۱۳۸۹: ۵۰۳)، شرک دو گونه: است عام وخاص، شرک عام شرک اکبر، شرک کردگار بزرگ است، و برای آفریدگار ازلی شریک قرار دادن است و شرک خاص شرک اصغر: ریا در اعمال و رفتار و اخلاص که عارفان به آن توجه دارند. (ر. ک، همان: ۵۰۳) اسفندیار و اسعد غضنفری امرایی: این عارف وارسته را علی الهی معرفی کرده اند، که این جای تأمل دارد، چرا؟ این عارف خدایی را علی الهی گفته اند، درصورتی که ایشان به کلام وحی وقوف کافی وکامل داشته است. این ازانصاف بدور است، ملاپریشان حضرت امیر را به خدایی ستوده باشد، این برچسب لایق وشایسته این عارف رّبانی نیست ونخواهد بود.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

 

 

 

 

 

 

 

ذَاتِ حَــقْ بِــی عِــلْمُ واِرَادَهْ نِیَــــنْ کِــی ذَاتِ بِــی عِـــلْمُ و اِرَادَه دِیَـــنْ

۱) ترجمه بیت: ذات باری ـ تعالی ـ بدون علم، آگاهی و اراده نیست پس چه وقت ذات و هستی بدون علم و دانش و اراده وآگاهی را می توان دین گفت؟
۲) نکات بلاغی: نِیَنْ بادِیَنْ قافیه، ذات و اِرَادَه تکرار.
۳) شرح مفاهیم عرفانی: ذات حق: ملا در این بیت اشاره دارد، که بدون علم و آگاهی وارد بحث ذات حق نشوید که گمراه می شوید. دلیل ایشان وجود حدیث نبوی «تَفَکَّرُوا فِی آلاءِ وَ لَا تَفَکَّروا فِی اللهِ و همچنین تَفَکَّرُوا فِی کُلِّ شَیءٍ وَ لاتَفَکَّرُوا فِی ذَاتِ اللهِ» حاکی از عجز انسان در زمینه شناخت ذات حق میباشد. و این بیانگر آن است که تفکر در ذات حق انسان را از تزکیه نفس باز میدارد، ودر رسیدن انسان به کمال مانع ایجاد کرده، ولیکن آنچه از ذات حق در تفکر انسان جای میگیرد، به همان اندازاه از درک وفهم اوست که آن هم محدود است. امام صادق علیه السلام میفرمایند: «کُلَّمَا مَیّز تُموَهُ بِأوهَامِکُم فِی أدَقَّ مَعَانِیُمْ فَهُوَ مَخْلُوقٌ مِثْلِکُمْ مَرْدُوْدٌ عَلَیکُمْ» با توجه به احادیث فوق انسان حاجب وحایل حق هم قرار میگیرد، و میتواند از طریق تفکر و علم از ماسوی به سوی ماورا سیر کند. و آنچه موانع برای شناخت حق ایجاد میکند
وسواسهای درونی انسان است، که سالک حق را از رسیدن به کمال بازمی دارد. و تا زمانی جاذبههای درونی خود را رها نکند به ذات حق نمیرسد. خداوند در سوره جاثیه آیه (۲۳) میفرماید: (أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَهً فَمَن یَهْدِیهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَکَّرُونَ) اینان از هوای نفس پیروی کرده و خداوند هم بر دلشان مهر زده است، و حجاب و پردهای بر روی دیدگانش کشیده، پس هیچ کس نباید تصوری را که خود از ذات حق دارد از تصور دیگران درست تر بداند. و دیگران را به سبب تفاوت در عقیده تکفیرنماید. و حتی صوفیه از باب تمثیل میگویند «لَونُ الْمَاءِ لَونُ اِنَائِهِ» چون هر کس در حد فهم ودرک خویش تصوری از ذات حق دارد، پس در این مورد بر هیچ کسی نمیتوان طعن واعتراضی کرد. (ر. ک. زرین کوب، ۷۳۰-۷۳۲)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

زین وصیت کرد ما را مصطفــــی بحــث کم جــویید در ذات خدا
آنک در ذاتــش تفکــر کردنیست در حقیقت آن نظـر در ذات نیست
هسـت آن پنـــدار او زیــرا بـراه صـــدهـزاران پــرده آمـــد تا اله
هر یکی در پرده ی موصول خوست وهمِ اوآنست که آن خود عینِ هوست
(مثنوی۴/۳۷۲۳-۲۶)
ذَاتِ وَاِرَادِهْ هَــرْدِکْ قــَدِیمْ زَان لِیک ذَاتِ بِـالْذَاتَـنْا َوْیَـکِ بِالزَمَان

۱) ترجمه بیت: ذات و هستی و اراده حق هر دو قدیمی و ازلی هستند و حادث نیستند، و لیکن ذات را ازلی و قدیمی بدان و لیکن اراده به زمان بستگی دارد.
۲) نکات بلاغی: زان با زمان: کلمه قافیه، هَردِک: هر دو، آرایه تصدیر و تکرار دارد.
۳) شرح مفاهیم عرفانی: قدیم: یعنی دیرینه، پیر و سال دیده، قائم به نفس است و محدود نیست، نامی از نام های خداوند است مخالف حادث که جدید، نو، تازه است، دراصطلاح عرفانی: بحث این است که آیا خدا قایم به غیر است یا به خود؟ آیا خدا عالم است یا خیر؟ خداوند قدیم وقایم به خود است، خداوند عالم است و خلق به او نیازمند محدث خداوند است. غیر ممکن است که حادث با قدیم یکی باشد، یا حلول داشته باشد، و محدث به مکان و زمان باشد. فصل و وصل فقط در مورد محدث امکان دارد نه قدیم بالذات. (ر.ک، کشف المحجوب، ۱۳۸۹: ۳۸۶)، می بینیم که عارف شهیرلک چگونه نسبت به علوم زمان خود واقف بوده، وچه زیبا همردیف عارف قرن هفتم ازاصطلاحات فلسفی استفاده کرده است، وقتی که عارفان خداوند را علت تامه تمام موجودات می دانند، پس فاصله زمانی بین معلول باعلت تامه معقول نیست و به نظرعرفا نفی حادث زمانی ازعالم بیان گرقدیم بودن ونیازمند علت تامه می باشد. پس به هرحال عالم چون مسبوق به عدم ومرهون به زوال است، ونابودی حادث است ونمی تواند قدیم باشد، چون قدیم نیازمندعلت نیست امّا حادث نیازمند است ومعلول است.

 

 

 

 

 

 

 

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق محفو

 

۲-۱-۴-۲) دیدگاه ­های موجود در مدیریت روابط تأمین­کنندگان
در ادبیات، رویکردهای متفاوتی در برخورد با تأمین­کنندگان مطرح شده­است. شناخت این رویکردها و استراتژی­ های کلی مارا به فرجام بحث رهنمون می­سازد. انتخاب هرکدام از این رویکردها و پیش زمینه ­های مدیریتی، بر تمامی فرایندها و تصمیمات مدیریت روابط با تأمین­کنندگان تأثیر گذاشته و آن را به سمت و سوی خاصی هدایت می­ کند. در نگرش محلی[۷۶] تمام تصمیمات با توجه به نیازها و خواست­ها و اهداف سازمان مطبوع و در جهت رفع نیازهای آن اتخاذ می­ شود. هرچند که ممکن است با دید برد- برد به تعاملات نگریسته شود، اما هدف اصلی در درون سازمان و برای سازمان خود است و ارتقای زنجیره­ی تأمین خارج سازمان، هدف نیست. در نگرش جهانی[۷۷] که نیازمند دیدگاه های بلند مدت­تری است، با توجه به عرضه و تقاضا و تمامی عوامل تأثیرگذار در چرخه و زنجیره­ی تأمین، سود نهایی زنجیره­ی تأمین مدنظر است و برای افزایش آن تلاش می شود. این نگرش فرضیه ­های خود و نتایج و تبعات خاص خود را داراست. نوع روابط با تأمین­کنندگان و مشتریان عوض می­ شود. هماهنگی و یکپارچگی میان اعضای زنجیره­ی تأمین بیشتر می­ شود، نقل و انتقال و جریان مبادله­ کالا، اطلاعات و سرمایه تغییر می­ کند و بر نوع قراردادهای فیمابین تأثیر می­گذارد. تفاوت اصلی در این دو دیدگاه به تفاوت در نگرش به سود طرفین باز می­گردد. در دیدگاه محلی هر طرف چه خریدار و چه تأمین­کننده تصمیمات خود را بر مبنای سود و نفع بیشتر برای خود می­گیرد. در این دیدگاه اینگونه فرض می­ شود که در روابط تجاری مقدار معینی سود وفایده وجود دارد و هر طرف بایستی تا آنجا که می ­تواند سود بیشتری طلب کند. اما در دیدگاه جهانی ، هدف اصلی بیشینه کردن ارزش و سود در کل زنجیره­ی تأمین است. فرض اصلی در این دیدگاه این است که با تلاش برای افزایش سود در کل زنجیره­ی تأمین، سود بیشتری به همه­ی اجزای آن تعلق می­گیرد.
در دیدگاه محلی، تمامی اجزای فرایند مدیریت روابط تأمین کنندگان، از مرحله­ منبع یابی تا به انتها، فقط به جهت برآورده شدن نیازهای فعلی سازمان صورت می­گیرد و هر تأمین کننده که بتواند نیازها را در زمان اکنون برطرف کند، طرف روابط قرار می­گیرد.
رقابت های شدید اقتصادی سازمان­ها را مجبور خواهند کرد که برای بقا در عرصه­ بازار به فعالیت­هایی برای کاهش هزینه­ها و افزایش ارزش­ها دست بزنند. نگرش جهانی به روابط و مدیریت زنجیره­ی تأمین، سرنوشتی است که مدیریت زنجیره­ی تأمین به آن سمت حرکت می­ کند. چرا که ارزش نهایی زنجیره بیشتر از تک تک آنهاست (حسین پور،۱۳۸۹، ص ۳۸).
عکس مرتبط با اقتصاد
۲-۱-۴-۳) پنج عملکرد برای مدیریت در برابر چالش­های زنجیره­ی تأمین
بسیاری از تکنولوژی­ها و ابزار­ها در بهبود راهکارهای زنجیره­ی تأمین مورد استفاده قرار می­گیرد. دامنه­ پیاده سازی تکنولوژی، راه­های جدیدی را برای تغییر ساختار سازمانی از تکنولوژی سخت افزار به تکنولوژی نرم افزار و اطلاعات برای سازماندهی می­گذارد. برای رسیدن به کارایی و اثربخشی در مدیریت زنجیره­ی تأمین، پنج عملکرد را برای مدیریت تفکیک کرده­ایم که این پنج وظیفه تا اندازه­ای عاملی برای سازماندهی است.
مهارت و اثربخشی زنجیره­ی تأمین به صلاحیت و درستی این پنج عملکرد وابسته خواهد بود.
عملکرد۱: ساختار شرکای زنجیره­ی تأمین:
طراحی زنجیره­ی تأمین بر اساس کارایی که بر روی عوامل استراتژیک و با توجه به نیازمندی­های مشتری برای طراحی زنجیره­ی تأمین است، پایه ریزی شده است، بطوری که محدوده­ محصولات موجود، سرویس­ها، محصولات جدید یا بخش مشتریان را پوشش می­دهد و بر پایه­ آگاهی از محصول نهایی در زنجیره­ی تأمین پایه ریزی می­ شود. این به این مفهوم است که در دوره­ طولانی، کیفیت محصولات برای ادامه­ رقابت باید توسعه و بهبود بیابد. همچنین یکپارچگی زنجیره­ی تأمین، میزان رقابت­پذیری سازمان را تعیین خواهد کرد.
عملکرد ۲: پیاده سازی ارتباطات مشارکتی:
این بخش به انواع مشارکت­های ضروری برای شرکت اشاره می­ کند. این عملکرد ارتباطات زنجیره­ی تأمین را به مشارکت با عوامل خارج از شرکت گسترش می­دهد. هر تغییری در زنجیره­ی تأمین باید به اطلاع شرکا برسد و در کل زنجیره پیاده شود.
در این قسمت عملیات پشتیبانی فرایندهای زنجیره­ی تأمین بیان می­ شود.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید.

 

 

سازماندهی تغییرات و نقش عملکردها در تغییرات زنجیره­ی تأمین

فرایندهای مشارکتی برای طراحی مجدد زنجیره­ی تأمین

اجرای ارزیابی­ها و نقش آنها

جایگاه عملکرد مدیریت زنجیره­ی تأمین درون شرکت.

عملکرد ۳: طراحی زنجیره­ی تأمین برای سوددهی استراتژیک:
مدیریت زنجیره­ی تأمین، مشارکت موثر عوامل خارج از شرکت را ایجاب می­ کند. اما ارتباط هر شرکت با شرکت­های خارج از آن بسیار مشکل زاست. در مورد شرکا دقت به موارد زیر ضروری است:

 

 

مرکز رقابت: هدف مدیریت زنجیره­ی تأمین و انتخاب شرکا چه تأثیری بر اهداف رقابتی دارد؟

انگیزه­ شرکا

ساختار شرکا

عملکرد ۴: اطلاعات مدیریت زنجیره­ی تأمین:
نقش سیستم­های اطلاعاتی را در اصلاح زنجیره­ی تأمین نباید نادیده گرفت. این بخش نقش تکنولوژی را در اصلاح زنجیره­ی تأمین نشان می­دهد. تغییرات سیستمی باید تغییرات (اصلاح) فرایندها و استراتژی شرکت را تحت الشعاع قرار دهد.

 

 

عناصر سیستم زنجیره­ی تأمین

نوآوری تکنولوژی

استفاده از وابسته­های نرم افزاری

مشکلات موجود در مراحل پیاده­سازی

عملکرد ۵: کاهش هزینه­ زنجیره­ی تأمین
شاخص اصلی بهبودی زنجیره­ی تأمین، کاهش هزینه است. این کوشش­ها برای استراتژی­ها و سیاست­های کارایی انجام می­ شود. چهار دلیل اصلی هزینه­زایی عبارتند از:

 

 

عدم وضوح فرایند زنجیره­ی تأمین

تغییرات رویه­ های داخل و خارجی شرکت

ضعف موجود در طراحی تولید

وجود اطلاعات ناقص برای تصمیم­گیری(وجدی وحید، ۱۳۸۳، ص ۲۹).

۲-۱-۴-۴) فرایندهای مدیریت زنجیره­ی تأمین
مدیریت زنجیره­ی تأمین دارای سه فرایند عمده است که عبارتند از:

 

 

مدیریت اطلاعات

مدیریت لجستیک

مدیریت روابط

مدیریت اطلاعات: امروزه، نقش، اهمیت و جایگاه اطلاعات برای همگان بدیهی است. گردش مناسب و انتقال صحیح اطلاعات باعث می­ شود تا فرایند، موثرتر و کاراتر گشته و مدیریت آنها آسان­تر گردد. در بحث زنجیره­ی تأمین – همان­گونه که گفته شد- اهمیت موضوع هماهنگی در فعالیت­ها بسیار حائز اهمیت است. این نکته در بحث مدیریت اطلاعات در زنجیره­ی مدیریت سیستم­های اطلاعاتی و انتقال اطلاعات نیز صحت دارد. مدیریت اطلاعات هماهنگ و مناسب میان شرکا باعث خواهد شد تا تأثیرات فزاینده­ای در سرعت، دقت، کیفیت و جنبه­ های دیگر وجود داشته باشد. مدیریت صحیح اطلاعات موجب هماهنگی بیشتر در زنجیره خواهد شد. به­ طور کلی در زنجیره­ی تأمین، مدیریت اطلاعات در بخش­های مختلف تأثیرگذار خواهد بود که برخی از آنها عبارتند از: مدیر لجستیک (انتقال، جابجایی، پردازش و دسترسی به اطلاعات لجستیکی برای یکپارچه سازی فرایندهای حمل و نقل، سفارش­دهی و ساخت، تغییرات سفارش، زمانبندی تولید، برنامه ­های لجستیک و عملیات انبارداری)؛ تبادل و پردازش داده ­ها میان شرکا (مانند تبادل و پردازش اطلاعات فنی، سفارشات و …)؛ جمع­آوری و پردازش اطلاعات برای تحلیل فرایند منبع­یابی و ارزیابی، انتخاب و توسعه­ تأمین­­کنندگان؛ جمع­آوری و پردازش اطلاعات عرضه در تقاضا و…برای پیش ­بینی روند بازار و شرایط آینده­ی عرضه و تقاضا؛ ایجاد و بهبود روابط بین شرکا.
چنانچه پیداست، مدیریت اطلاعات و مجموعه­ی سیستم­های اطلاعاتی زنجیره­ی تأمین می ­تواند برروی بسیاری از تصمیم­ گیری­ های داخلی بخش­های مختلف زنجیره­ی تأمین موثر باشد که این موضوع حاکی از اهمیت بالای این مؤلفه در مدیریت زنجیره­ی تأمین است.
مدیریت لجستیک: در تحلیل سیستم­های تولیدی (مانند صنعت خودرو)، موضوع لجستیک بخش فیزیکی زنجیره­ی تأمین را در برمی­گیرد. این بخش که کلیه­ فعالیت­های فیزیکی از مرحله­ تهیه­ ماده­ی خام تا محصول نهایی شامل فعالیت­های حمل و نقل، انبارداری، زمانبندی تولید و… راشامل می­ شود، بخش نسبتاً بزرگی از فعالیت­های زنجیره­ی تأمین را به خود اختصاص می­دهد. در واقع محدوده­ لجستیک تنها جریان مواد و کالا نبوده بلکه محور فعالیت­های زنجیره­ی تأمین است که روابط و اطلاعات، ابزارهای پشتیبان آن برای بهبود در فعالیت­ها هستند.
مدیریت روابط: فاکتوری که ما را به سمت فرجام بحث راهنمایی می­ کند و شاید مهم­ترین بخش مدیریت زنجیره­ی تأمین به خاطر ساخت و فرم آن باشد، مدیریت روابط در زنجیره­ی تأمین است. مدیریت روابط تأثیر شگرفی بر همه­ی زمینه ­های زنجیره­ی تأمین و همچنین سطح عملکرد آن دارد. در بسیاری از موارد، سیستم­های اطلاعاتی و تکنولوژی موردنیاز برای فعالیت­های مدیریت زنجیره­ی تأمین به سهولت در دسترس بوده و می­توانند در یک دوره­ زمانی نسبتاً کوتاه تکمیل و بکار گمارده شوند، اما بسیاری از شکست­های آغازین در زنجیره­ی تأمین، معلول انتقال ضعیف انتظارات و توقعات و نتیجه­ رفتارهایی است که بین طرفین درگیر در زنجیره­ی به وقوع می­پیوندد. علاوه بر این، مهم­ترین فاکتور برای مدیریت موفق زنجیره­ی تأمین، ارتباط مطمئن میان شرکا در زنجیره است، به گونه­ ای که شرکا اعتماد متقابل به فعالیت­ها و عملیات یکدیگر داشته باشند. کوتاه سخن اینکه در توسعه­ هر زنجیره­ی تأمین یکپارچه، توسعه­ اطمینان و اعتماد در میان شرکا و طرح قابلیت اطمینان برای آنها از عناصر بحرانی و مهم برای نیل به موفقیت است (عظیمی، ۱۳۸۹، ص۳۷).
۲-۱-۵) فرایندهای داخلی
۲-۱-۵-۱) مفهوم فرایند
فرایند را می­توان به عنوان مجموعه ­ای از فعالیت­های مرتبط با برقراری ارتباط در تبدیل ورودی به خروجی توصیف کرد. این فعالیت­ها نیازمند تخصیص منابعی مانند نیروی انسانی و مواد هستند. مزیت عمده­ی رویکرد فرایند در مقایسه با دیگر فرایندها در مدیریت و کنترل تعامل بین این فرایندها و روابط بین سلسله مراتب عملکردی سازمان است. یک مکتب فرایندی، روشی قدرتمند برای سازماندهی و مدیریت فعالیت­ها برای ایجاد ارزش برای مشتری و سایر طرف­های ذینفع است (ایزو۹۰۰۰:۲۰۰۸).
سازمان­هایی که کیفیت و کارآیی فرایندهای خود را اندازه ­گیری می­ کنند، خواهند توانست محصولاتی با کیفیت بالا و هزینه­ پایین تولید نمایند. اندازه ­گیری فرایندها توسط سنجه­هایی که بر پایه­ های اقتصادی سازمان متصل می­باشد، تنها راه بهبود کیفیت و افزایش رضایتمندی مشتریان می­باشد (سلیمان زاده و مالک، ۱۳۸۸، ص ۱۴۲).
عملکرد اثربخش سازمان، منوط به تعیین و مدیریت شماری از فعالیت­های مرتبط با یکدیگر است. هر فعالیت، مجموعه ­ای از فعالیت­هاست که منابعی را در جهت تبدیل ورودی به خروجی را استفاده و مدیریت کند، می تواند یک فرایند در نظر گرفته شود. اغلب، خروجی یک فرایند، بطور مستقیم، ورودی فرایند بعدی را شکل می دهد.
بکارگیری نظام­مند از فرایندها در یک سازمان، همراه با شناسایی و تعیین تعامل این فرایندها و مدیریت آنها به منظور تولید خروجی مطلوب، “رویکرد فرایندی” نامیده می­ شود.
از جمله مزایای رویکرد فرایندی، کنترل مداومی است که برروی ارتباط بین تک تک فرایندها در درون نظام فرایندها و همچنین ترکیب و تعامل بین آنها صورت می­گیرد.
رویکرد فرایندی، هنگامی که در یک نظام مدیریت کیفیت بکار رود، بر اهمیت موارد ذیل تأکید دارد:
الف) درک و برآورده ساختن الزامات.
ب) نیاز به در نظر گرفتن ارزش فرایندها بر حسب ارزش افزوده.
پ) دستیابی به نتایج عملکرد و اثربخشی فرایند و
ت) بهبود مستمر فرایندها بر پایه­ اندازه ­گیری­های مبتنی بر عینیت.
الگوی یک نظام مدیریت مبتنی بر فرایند در شکل زیر نشان داده شده است. این شکل نشان می­دهد که مشتریان نقشی مهم در تعریف الزامات، به عنوان ورودی­ ها، ایفا می­ کنند. پایش رضایت مشتری مستلزم ارزیابی اطلاعات مربوط به تعبیر مشتری از این جهت مهم است که آیا سازمان توانسته است الزامات وی را برآورده سازد یا خیر. الگوی نمایش داده شده تمامی الزامات این استاندارد را در بر می­گیرد؛ اما به جزییات فرایندها نمی ­پردازد.
بهبود مستمر نظام مدیریت

 

در مطالعه ای دیگر توسط موریس و همکاران (۲۰۰۵) بر روی دانشجویان انجام شد و به این نتیجه رسیدند که روان نژندگرایی و نشخوارگری با اضطراب و افسردگی رابطه مثبت دارد و همچنین روان نژندگرایی با میانجی گری نشخوارگری با اضطراب و افسردگی مرتبط است.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
از طرفی مایر[۱۷۲] ( ۲۰۰۲) در مطالعه ای به منظور اعتباریابی مقیاس شخصیتی هیپومانیا و پنج عامل شخصیت و ارتباط آن ها با اضطراب و افسردگی به این نتیجه رسید که روان نژندگرایی با نشانه های افسردگی مرتبط است.
از سویی شرما[۱۷۳] (۲۰۰۳) در مطالعه ای که روی اختلال اضطراب منتشر و صفات شخصیتی انجام داد به این نتیجه رسید که روان نژندگرایی به طور معنادار با اختلال اضطراب منتشر مرتبط است.
همچنین دینس[۱۷۴] (۲۰۱۰) در مطالعه ای به این نتیجه رسید که افراد با روان نژندگرایی بالا به طور معنادار تنظیم هیجان ناموفق تری دارند و بیشتر به راهبردهای تنظیم هیجانی ناسازگارانه تر نسبت به افراد با روان نژندگرایی کمتر گرایش دارند.
از سویی میدل دورپ[۱۷۵]و همکاران (۲۰۰۶)، دو مطالعه انجام دادند که مطالعه اول با پرسشنامه خودگزارشی بر روی دوقلوها اجرا شد و در مطالعه دوم مصاحبه تشخیصی روانپزشکی روی دوقلوها انجام شد، در مطالعه دوم برونگرایی پایین به تنهایی با پانیک/ آگورافوبیا مرتبط بود ولی با دیگر اختلالات مرتبط نبود در حالی که در مطالعه اول برونگرایی با پانیک/ آگورافوبیا مرتبط نبود.
همچنین در مطالعه ای دیگر براون و همکاران (۱۹۹۸) دریافتند که بین برونگرایی پایین با اختلال افسردگی اساسی ارتباط وجود دارد ولی با اختلال پانیک و اضطراب منتشر و آگورافوبیا رابطه ای وجود ندارد.
در مطالعه ای که آلیازک[۱۷۶]و همکاران (۲۰۱۰)، بر روی ۶۰۳ نفر از یزرگسالان به منظور بررسی نقش روان نژندگرایی و برونگرایی درارتباط با اضطراب و افسردگی انجام دادند به این نتیجه رسیدند که افسردگی و اضطراب اجتماعی با درونگرایی– استرس مزمن زندگی و روان نژندگرایی ارتباط دارد. افسردگی فقط در زنان مرتبط با برونگرایی– استرس مزمن زندگی است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
آکیل خان[۱۷۷] و همکاران (۲۰۱۱) در مطالعه ای بر روی ۲۰۰ دانشجوی دانشگاه های فدرال به منظور بررسی نقش راهبردهای مثبت مقابله ای و ویژگی های شخصیتی به این نتیجه دست یافتند که برونگرایی، گشودگی به تجربه، توافق و باوجدان بودن به طور معنادار و مثبت با مقابله های فعال مانند پذیرش و برنامه ریزی مرتبط هستند. افرادی که در برونگرایی نمره بالا به دست آوردند بیشتر از این راهبردها استفاده می کردند. همچنین روان نژندگرایی به طور مثبت و معنادار با استفاده افراد از حمایت هیجانی، ملامت خود مرتبط بود. افرادی که نمره بالایی در روان نژندگرایی بدست آوردند به آسیب های روانی مستعدتر بودند. همچنین مستعد افکار غیرمنطقی و توانایی کمتری به کنترل تکانه هایشان داشتند (به نقل از کوستا و مک کری،۱۹۹۲).
۱۳-۲ خلاصه فصل دوم
در جوامع امروزی افسردگی و اضطراب پدیده ای است ناتوان کننده که شیوع فراوان دارد و موجب درد و رنج بسیار می شود . دو نشانه اصلی افسردگی عبارتند از احساسات مستمر غم و از دست دادن علاقه یا لذت نبردن از چیزهایی که قبلا از آن ها لذت می بردند . علاوه بر اینها علایمی مانند اختلال خواب ، اختلال اشتها ، خستگی مفرط ، کاهش میل جنسی، عدم تمایل به انجام فعالیت های عادی، کند شدن تفکر و حرکت و بروز احساساتی مانند خجالت، گناه و بیزاری از خود و افکاری درباره خودکشی در افراد افسرده دیده می شود. شیوع افسردگی در طول عمر ۱۷ درصد است و احتمال مبتلا شدن زنان به افسردگی دو برابر مردان است. اختلال افسردگی در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد.
علاوه بر این اضطراب نوعی ترس و ناراحتی بی دلیل است که دارای سه مولفه جسمانی، شناختی و رفتاری است که با یکدیگر در تعامل هستند. شش طبقه عمده اضطراب عبارتند از: فوبی، پانیک، اضطراب منتشر، وسواس فکری-عملی، اختلال فشار روانی پس آسیبی و اختلال فشار روانی حاد. میزان شیوع یکساله اختلال اضطراب ۷/۱۷ درصد است و زنان بیشتر ممکن است دچار اختلال اضطرابی شوند.
اختلال اضطراب منتشر با نگرانی مفرط و غیرقابل کنترل همراه با برخی علایم اضطراب مشخص می شود. میزان شیوع این اختلال ۸ درصد در طول عمر گزارش شده است. در اختلال وسواس فکری-عملی هم ویژگی اصلی این اختلال، وقوع وسواس ها و اعمال اجباری است. وسواس ها افکار و تصاویر و تکانه های مزاحم هستند که بدون میل و ارده بیمار رخ می دهند. افکار وسواسی اغلب محتوای خصمانه، جنسی یا مذهبی دارند یا به صورت تردیدها و نشخوار فکری مربوط به آلودگی تجربه می شوند. اعمال اجباری، رفتارهای تکراری آشکار و ناآشکاری هستند که در پاسخ به وسواس ها انجام می شوند مانند شستن، مرتب کردن، وارسی کردن و تکرار اعمال به دفعات طبق آیین مندی و نظم خاص. شیوع وسواس فکری-عملی ۲ تا ۳ درصد است و در مردها مختصری زودتر از زن ها شروع می شود.
همچنین اختلال پانیک، حملات و دوره های مجزای ترس شدید هستند که عناصر هیجانی و جسمانی در آن برجسته اند. از نظر هیجانی فرد غرق در بیم شدید و وحشت می شود. از نظر جسمانی دچار کمبود نفس، سرگیجه، تپش قلب و لرزش، سردی و درد قفسه سینه می شود. از نظر شناختی فرد فکر می کند که ممکن است دچار حمله قلبی شده و بمیرد یا دیوانه شود و یا کنترل خود را از دست بدهد . این حملات صرف ده دقیقه به اوج خود می رسد. شیوع مادام العمر این اختلال را ۱ تا ۴ درصد گزارش کرده اند. زنان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مردان ممکن است مبتلا شوند.
یکی از عوامل موثر در اختلالات هیجانی اختلال در تنظیم هیجانی ذکر شده است که عامل کلیدی و مهم در پیدایش افسردگی و اضطراب است. تنظیم هیجانی، فرایندها و راهبردهای تنظیمی بی شماری را دربر می گیرد که شامل ابعاد شناختی، جسمی، اجتماعی و رفتاری می شود. هیجان نقش مهمی در جنبه های مختلف زندگی مثل سازگاری با تغییرات و رویدادهای استرس زا ایفا می کند. هر چند هیجان ها مبنای زیستی دارند اما افراد قادرند بر شیوه هایی که این هیجان ها را ابراز می کنند اثر بگذارند. تنظیم هیجان اشاره به فرایندهای درونی و بیرونی دارد که مسئول کنترل، ارزیابی و تغییر واکنش های عاطفی فرد در مسیر تحقق یافتن اهداف را بر عهده دارد و باعث کاهش، حفظ و یا افزایش هیجانی می شود. جنبه های شناختی تنظیم هیجان با هدف مدیریت هیجان ها جهت افزایش سازگاری و تطابق به کار می برند و به نحوه تفکر افراد پس از بروز یک تجربه منفی یا واقعه آسیب زا برای آن ها اطلاق می شود. محققان ۹ راهبرد شناختی تنظیم هیجانات را معرفی کرده اند: نشخوار فکری، پذیرش، ملامت خود، ملامت دیگران، تمرکز مجدد مثبت، تمرکز مجدد بر برنامه ریزی، بازارزیابی مثبت، دیدگاه گیری. افرادی که از رهبرادهای منفی تنظیم هیجان مانند ملامت خود، ملامت دیگران، نشخوارگری، فاجعه انگاری استفاده می کنند نسبت به کسانی که از راهبردهای مثبت تنظیم شناختی مانند بازارزیابی مثبت، تمرکز مجدد مثبت، دیدگاه گیری، پذیرشاستفده می کنند بیشتر در معرض اختلالات افسردگی و اضطرابی قرار دارند.
صفات شخصیتی افراد هم تاثیر مهمی بر راهبردهای تنظیم هیجان دارند. از جمله صفات شخصیتی می توان روان نژندگرایی و برونگرایی را نام برد. راهبردهای تنظیم هیجان متداول در افراد روان نژندگرا و درون گرا مشابه هم بوده و در مقایسه با راهبردهای تنظیم شناختی هیجان افراد پایدار هیجانی و برونگرا از کفایت مناسب برخوردار نمی باشند. روان نژندگرایی و برونگرایی به عنوان متغیرهای میانجی بر روی انتخاب راهبردهای شناختی افراد تاثیر می گذارد. همچنین روان نژندگرایی و برونگرایی به طور مستقیم با اختلالات افسردگی و اضطرابی ارتباط دارند. افراد با روان نژندگرایی بالا و برونگرایی پایین بیشتر در مقابل اختلالات افسردگی و اضطرابی آسیب پذیر هستند.
فصل سوم
روش پژوهش
۱-۳ مقدمه
در این بخش، نخست نوع پژوهش، جامعه آماری و روش نمونه گیری تشریح شده و سپس روش اجرا و روایی ابزارهای مورد استفاده توضیح داده شده است و در نهایت روش های تجزیه و تحلیل آماری مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند.
۲-۳ نوع پژوهش
پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی– همبستگی بود که در آن روابط علی- ساختاری بین متغیرها مورد بررسی قرار گرفته است.

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.