٢-٢٠-١ مری داگلاس ۵١
٢-٢٠-٢بوردیو ۵٢
٢-٢١دیدگاه پساساختار گرایی درباره ی بدن ۵٢
٢-٢١-١ ایده ی محوری میشل فوکو ۵٢
٢-٢١-٢ فدرستون ۵٣
٢-٢٢ دیدگاه فمنیستی درباره ی بدن ۵٣
٢-٢٢-١ نظریه ی خودشی انگاری ۵۵
٢-٢٣ پیشینه تحقیق ۵۵
٢-٢۴ جمع بندی پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی ۶۴
٢-٢۵ اُمید به زندگی ۶۶
٢-٢۶ ابعاد اُمید ٧٢
٢-٢٧ پیشینه تحقیق ٧٣
٢-٢٨ جمع بندی پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی ٧۹
٢-٢۹ جراحی زیبایی ٨۰
٢-٣٠ پیشینه تحقیق ٨۴
فصل سوم
روش اجرای پژوهش ۹۵
۳-۱ پیش درآمد ۹۶
٣-٢ طرح پژوهش ۹۶
۳-۳ جامعه و نمونه پژوهش ۹۶
۳-۴ حجم نمونه و روش نمونه گیری ۹٧
٣-۵ ابزار پژوهش ۹٧
٣-۵-۱ سیاهه هراس اجتماعی ۹٧
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
٣-۵-۲ پرسشنامه روابط چند بُعدی خود – بدن ۹٨
٣-۵-۳ مقیاس اُمید بزرگسالان اشنایدر ١۰١
٣-۶ روش گردآوری داده ها ١٠٢
٣-٧ روش تجزیه و تحلیل داده ها
فصل چهارم
۴-١ مقدمه ١۰۴
۴-٢ یافته های مربوط به فرضیه های پژوهش ١۰۴
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری ١١٢
۵-٢ محدودیت های پژوهش ١١٣
۵-٣ پیشنهادات تحقیق ١١۴
۵-۴ پیشنهادات کاربردی ١١۴
منابع
منابع فارسی ١١٨
منابع انگلیسی ١٢۵
جداول مربوط به یافته های جانبی ١٣۵
فصل اول
مقدمه:
انسان موجودی زیبا و دوست داشتنی است و تمایل به زیبایی از دیرباز در سرشت انسان ها وجود داشته است (ولپ، ۲۰۰۲). زیبایی گرایش کاملاً طبیعی و مشترک بین تمامی انسان هاست، اما امروزه گرایش به زیبایی به مرحله ظاهر پرستی و خودنمایی رسیده است به طوریکه بسیاری از افراد جامعه با مصرف هزینه های گزاف و قبول عواقب جسمی وروانی و حتی جانی در صدد کسب سهم بیشتری از زیبایی هستند (تیگمن[۱]، ۲۰۰۱).
چهره مطلوب، تصور فرد نسبت خود را بهتر می سازد و به او اعتماد به نفس می بخشد و در نتیجه فعالیت های اجتماعی قابل قبول تری شکل می گیرد (جورابچی، ۱۳۸۹). جراحی زیبایی یکی از آخرین دستاوردهای انسانی برای خلق زیبایی است، رشد فزاینده ای داشته است (گیلمن، ۱۹۹۴؛ به نقل از میرساردو و همکاران، ۱۳۸۹).
جراحی زیبایی که جهت بهبود بخشیدن به ظاهر به کار گرفته می شود، تخصصی است که به ترمیم، نگهداری یا بهبود ظاهر فیزیکی فرد از طریق تکنیک های جراحی پزشکی می پردازد و در دهه گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته است (سوامی، ۲۰۰۹). براساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۰۳، پنج جراحی معمول و رایج زیبایی شامل: لیپوساکشن، افزایش و کاهش حجم سینه، جراحی پلک و جراحی سینه بوده است. و تزریق بوتاکس، برداشتن مو با لیزر، میکُرودرم ابریژن، پیلینگ شیمیایی و تزریق کُلاژن هم به عنوان شایع ترین مُداخلات زیبایی غیر جراحی مطرح شده است (انجمن جراحان پلاستیک آمریکا، ۲۰۰۴).
در قرن بیستم مخصوصاً در چند دهه اخیر برداشت های تازه ای از زیبایی شده است و زیبایی به عنوان مجموعه ای از مؤلفه های چون تناسب اندام، آرایش، پوشش و جذابیت و بی نقص بودن تعریف می شود. امروزه جراحی زیبایی به یکی از دغدغه های انسان تبدیل شده است. طبق گزارش انجمن جراحان پلاستیک آمریکا[۲] در سال ۲۰۱۰ بیش از ۱۳ میلیون جراحی پلاستیک در این کشور انجام گرفته است. در یک بررسی ملی در کشور نروژ[۳] مشخص شده است که ۰۳/۰ از مردان و ۰۷/۰ از زنان ۶۵-۱۸ ساله یک نوع جراحی پلاستیک انجام داده اند. در کشور ما از حدود دهه ۷۰ تقاضا برای جراحی زیبایی ۰۸۰/۰ رشد داشته و این آمار در حال حاضر رو به افزایش است .جراحی های زیبایی منحصر به طبقه مُرفه جامعه نیست و از هر طبقه اجتماعی افرادی وجود دارند که بخشی از صورت یا اندام خود را به تیغ جراحان زیبایی سپرده اند. این روند به گونه ای ادامه یافته که مردم ایران در کنار کشورهای ترکیه و برزیل در رده های نخست میزان جراحی های جهان قرار دارند.
ظاهر که برای خود شخص و دیگران دیدنی و نمایش دادنی است، می تواند به منزلۀ نشانه ای برای کنش به کار رود. در نتیجه بدن نه تنها موجودیتی ساده، بلکه وسیله ای برای کنار آمدن با اوضاع و احوال بیرونی است و حالات چهره و حرکات بدن، محتوای اساسی نشانه هایی است که ارتباطات روزمرۀ افراد مشروط به آنهاست و برای آن که بتوانند نظارتی مداوم و موفق بر چهره و بدن خود اعمال کنند، جنبه ای را نمایان می کنند که برای همگان پذیرفتنی باشد (آزادارمکی، ۱۳۸۱). نکه بتوانند نظارتی مداوم و موفق بر چهره خود اعمال کنند، آ
ظاهر فیزیکی قسمت مهمی از تصویر بدنی است زیرا اولین منبع اطلاعاتی است که دیگران برای تعاملات اجتماعی با افراد از آن استفاده می کنند. بدن قابل مشاهده ترین قسمت خود و خودآگاهی فرد است. تصویر بدنی تجسم درونی ظاهر بیرونی فرد است که این بازنمایی ابعاد جسمانی، ادراکی و نگرشی را در بر می گیرد. ابعاد اصلی این نگرش شامل مؤلفه های ارزیابی، سرمایه گذاری فرد در برخورد با طرحواره های ظاهر و عواطف است که اهمیت ظاهر درونی سازی شده را نمایان می سازد (یاکبسن، ۱۹۶۷؛ قلعه بندی، ۱۳۹۰).
دانشمندان علوم اجتماعی در یافته اند که مردم، زیبایی ظاهری با ویژگی های شخصیتی پسندیده همچون، هوش، شایستگی، دلپذیر بودن و پذیرش اجتماعی ربط می دهند. و جراحی زیبایی بیشتر برای از میان بردن ناخشنودی از ظاهر خود و گاهی افزایش عزت نفس انجام می دهند (قلعه بندی و همکاران، ۱۳۸۱). زیرا عزت نفس پائین و احساس نداشتن جذابیت فیزیکی و جنسی در افراد، احتمال گرایش افراد را به انجام جراحی فیزیکی افزایش می دهد (بشارت، ۱۳۸۶).عزت نفس پائین و تصویر بدنی منفی معمولاً استرس هایی را برای فرد به دنبال می آورد که فرد برای مقابله با آنها راهبردهای خاصی را به کار می گیرد (محمدپناه و همکاران، ۱۳۹۱).
ظاهر بخشی از هویت فرد است و در موقعیت های اجتماعی بلافاصله در برخورد با دیگران نمایان می شود، بنابراین اهمیت این سازه شخصیتی بسیار بارز است (سوامی و همکاران، ۲۰۰۹).
تلفیق زیبایی با دستاوردهای صنعتی و پزشکی باعث شده است زیبایی تنها یک مشخصه طبیعی و زیستی نباشد و ویژگی اکتسابی پیدا کند (وبستر، ۱۹۸۳). امروزه جراحی زیبایی به عنوان یکی از شایع ترین جراحی در سطح جهان مطرح است که میزان بهره گیری از آن رو به فزونی است (هوانگ، ۲۰۰۴). همانند دیگر تخصص ها در پزشکی، مداخله های جراحی زیبایی نیز باید قبل از آن که بر روی بیماران اعمال شوند، تحت کار آزمایی های بالینی دقیقی قرار بگیرند، مرز بین نوآوری در جراحی و آزمایش بر روی انسان مرز مبهمی است و همیشه با تأکید برحفاظت از سلامت و تندرستی بیماران است.
تاثیر پیشرفت های تکنولوژی های زیبایی بر بدن افراد و تلاش های افراد برای کنترل بر بدن هایشان و مالکیت داشتن نسبت به بدن خود باعث شده است در سال های اخیر افراد به ویژه زنان به یکی از مصرف کنندگان دائمی این تکنولوژی ها بدل شوند. این امر سبب شده است افراد به طور خاص درد کشیدن و به طور عام سلامت خود را از دست دهند. از اهداف اصلی این پژوهش مقایسه اضطراب اجتماعی ، تصور از بدن و امید به زندگی در افراد متقاضی جراحی زیبایی با افراد عادی است. در این مقاله از روش علی مقایسه ای و نمونه گیری هدفمند استفاده شده است.
۱-۱ بیان مسأله اساسی:
اضطراب اجتماعی اساساً ترس از مورد نظاره دیگران واقع شدن است. این ترس، ممکن است تا حدودی ذاتی بوده باشد. اما وقتی نگاه دیگران، چه به عمد (واقعی) و چه با تصور فرد (خیالی) در موقعیتهای خــاص ناراحتی فوق العاده ایجاد کند، نتیجه آن «اضطراب اجتماعی» است؛ اضطراب اجتماعی به این معنی که نگاه دقیق دیگران همیشه به نوعی وجود دارد. مورد مضحکه واقع شدن به صورت پنهان وجود دارد. پشت این ترس ، نیز «ترس از عملکرد» ، یعنی ترس از اینکه شخص قادر به ایفای نقش خود نباشد و یا کنترل خود را در مقابل نگاه دیگران از دست بدهد، وجود دارد.ترس از عملکرد غالباً موجب همان چیزی می شود که شخص، بیش از همه از وقوع آن می ترسد؛ یعنی عملکرد معیوب. مثلاً سخنران وحشتزده نمی تواند هیچ کلمه ای را بر زبان آورد. در بعضی موارد ، اضطراب اجتماعی به خاطر آن است که مبادا دیگران ، اضطراب اجتماعی او را ببینند؛ مانند سرخ شدن یا لرزش اندام (دانلد گودوین ، ۱۳۷۳) . این اضطراب اجتماعی که با ترس مداوم از تعامل یا انجام عملی در موقعیت های اجتماعی که ناشی از نگرانی از هول شدن، تحقیر شدن یا ارزیابی منفی دیگران است، مشخص می شود، اغلب یک حالت مزمن و ناتوان کننده است (اسچنیر[۴] و همکاران ، ۱۹۹۲؛به نقل از غلامی، ۱۳۸۴). یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر رفتار تصور بدنی می باشد مفهوم تصور بدنی اولین بار توسط شلدر مطرح شد وی تصور بدنی را با یک چشم انداز روانشناسانه اینگونه تعریف نموده است: (تصویری از بدنمان که در ذهنمان شکل می دهیم و شیوه ای که بدن برایمان آشکار می شود، تصور بدنی یک فرایند شناختی نیست بلکه خواسته ها، نگرش های عاطفی و کنش متقابل با دیگران را منعکس می سازد). «شلدر ۱۹۵۰» این مفهوم یک سازه پیچیده است که دارای دو بُعد اصلی سرمایه ی تصور بدنی و ارزیابی تصور بدنی است، که سرمایه ی تصور بدنی به بازتاب درجه اهمیت رفتاری و شناختی که مردم به بدن و ظاهرشان نسبت می دهند می پردازد و ارزیابی تصور بدنی به درجه رضایت و نارضایتی از بدن و ظاهرشان مربوط می شود (کش و پروژنسکی ۲۰۰۲). شکل گیری این دو بُعد، راهبردهای کنش/کنش متقابل افراد در پیوندهای اجتماعی مرتبط با بدن و یا ظاهر فیزیکی آنان را معلوم می کند.تصور بدنی تجربه ی روانشناختی از جسم فیزیکی است که افکار، عقاید، احساسی و نگرشی تغییر می کند تصور بدنی و احساسی که افراد به خود دارند رفتار آنان را تحت تأثیر قرار می دهد. با توجه به آنچه که گفته شد داشتن امید به زندگی باعث آسان شدن سختی ها وتقویت روحیه می گردد. به عبارت دیگر انسان برای هر عملی باید انگیزه و هدفی داشته باشد و داشتن امید بیشتر، احتمال موفقیت در کارها به خصوص کارهای سخت و دشوار را بیشترمی سازد. یکی از کارهایی که سبب بالا رفتن امید به زندگی در مردم می شود، برقراری روابط عاطفی و دوستانه با دیگران می باشد که زندگی انسان را از بی معنایی خارج نموده و سبب ایجادآرامش درونی وتعادل روحی می گردد(یوسفی،۱۳۸۹). از سوی دیگر امروزه جراحی زیبایی به یکی از دغدغه­های انسان تبدیل شده است. میزان جراحی پلاستیک در سال ۲۰۰۵ در ایالات متحده­ی آمریکا در حدود ۲/۱۰ میلیون بوده که در سال ۲۰۰۷ به ۷/۱۱ میلیون افزایش یافته است. افراد به طور فزاینده نیاز درونی را برای همانندسازی ظاهرشان با مدل­های زیبایی خاص به عنوان یک عُرف اجتماعی احساس می­ کنند (مولکنز و همکاران[۵]،۲۰۰۶). با این وجود، فهم حد و مرز بین آرزوی رایج برای بهبود ظاهر یک شخص و روان­رنجوری، بسیار مهم است. نارضایتی افراطی از ظاهر ممکن است حالات روانی بیمارگونه را پنهان کند و غفلت از آن ممکن است عواقب پزشکی جدی را به همراه داشته باشد . افرادی که متحمل جراحی­های زیبایی می­شوند اغلب اوقات به دلیل اضطراب بالا و فقدان تصورات مثبت از خود، بدریختی بدنی یا کسب توجه عمومی، تن به این کار می­ دهند و داشتن منبع کنترل پایین و احساس نداشتن جذابیت فیزیکی و جنسی در افراد، احتمال گرایش آن­ها را به انجام جراحی­های پلاستیک افزایش می­دهد (پین و همکاران[۶]،۲۰۰۸). تصویری بدنی و زیبایی که شخص به دنبال آن است بیانگر نگرش فرد از خود همراه با احساسات و افکاری است که می تواند تغییر دهنده رفتار و در شرایط گونگون در جهات مثبت یا منفی باشد و این زیبایی که افراد در شرایط گوناگون به دنبالش می رود می تواند تحت تأثیر عوامل متعددی باشد.
از این رو باورهای افراد در مورد توانایی هایشان بر میزان فشار روانی و افسردگی که در موقعیت های تهدیدزا یا استرس زایی تجربه می کنند اثر می گذارد. افرادی که می توانند تهدیدها یا فشارهای روانی بالقوه را کنترل کنند شناخت های آشفته ساز را به خود راه نمی دهند و به وسیله آنها آشفته نمی شوند در مقابل فقدان باورهای امید به زندگی برای کنترل تهدیدهای بالقوه به تجربه فشار و برانگیختگی اضطرابی می شود .(بندورا[۷]،۱۹۹۳ به نقل از معتمدی،۱۳۸۳). اُمید به زندگی پایین می تواند انگیزش را نابود کند آرزوها را کم کند با توانایی های شناختی تداخل نماید و تاثیر نامطلوبی بر سلامت جسمانی بگذارد از این رو می توان انتظار داشت که تصور بدنی به نوعی با احساس اُمید به زندگی ارتباط داشته باشد. به نظر می رسد حرکت کارآمد افراد به سمت هدفهای فرد علت تغییرهای مثبت در اُمید به زندگی و خوشبختی آنهاست و به طور کلی تلاش برای هدفهای درونی باعث کاهش اضطراب اجتماعی می شود (رایان و دی سی،۲۰۰۰). در این راستا محقق ضرورت انجام پژوهش با چنین طرحی را احساس نمود و بر همین مبنا در این پژوهش این سوال را مطرح می کند که آیا بین اضطراب اجتماعی ، تصور بدنی با امید به زندگی در مردان و زنان متقاضی جراحی زیبایی با افراد عادی تفاوت معنی داری وجود دارد؟
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
۱-۲ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق :
تصور بدنی یک شاخص بسیار مهم در نگرش افراد نسبت به خود است که با مقدار ارزشی که افراد به خود نسبت می دهند و فکر می کنند دیگران برای آنها قائل هستند گفته می شود تصویر بدنی از خود تا حدودی نتیجه تجربیات شخصی، شخصیت ، عوامل متنوع اجتماعی و فرهنگی از جمله تعریف زیبایی است احساس فرد نسبت به ظاهر فیزیکی وی در چشم دیگران با ایده آل های فرهنگی که در آن زندگی می کند تصویر بدنی از خودش را شکل می دهد نکته قابل تأمل آن است درک فرد از ظاهر خود می تواند از درک دیگران از ظاهر او یا از استاندردهای اجتماعی متفاوت باشد.مردم تحت فشار عوامل متعددی هستند تا ظاهر خود را با آنچه ایده آل جامعه است تطبیق دهند. با توجه به اهمیت امید به زندگی در بین افراد به عنوان نظامی که به طور مستقیم در کارکرد اعضای خانواده منعکس می شود، پی بردن به عوامل موثر در پیش بینی و بالا بردن آن، حایز اهمیت می باشد.با این حال بسیاری از جراحی­های پلاستیک به این افراد کمک می­ کند تا از شر نقایص جسمانی خود خلاص شوند و کیفیت زندگی اجتماعی­شان را بهبود ببخشند اما جراحی های زیبایی اغلب به دلیل نارضایتی افراد از نقص­های جزئی و تخیلی در ظاهرشان انجام می­گیرد و معمولا ریشه در مشکلات روان­شناختی دارد. از این رو مبتنی بر استدلالهای ذکر شده و پیشینه ی پژوهشی، دو متغیر تصور بدنی و اضطراب اجتماعی در تعیین پیش بینی کنندگی متغیر امید به زندگی نقش دارند . بنابراین پژوهش حاضر با این هدف که کدام یک از ابعاد امید به زندگی، تصور بدنی و اضطراب اجتماعی زنان و مردان متقاضی جراحی را پیش بینی می کنند طراحی شده است.
۱-۳ اهداف مشخص تحقیق:
۱-۳-۱ هدف اصلی:
هدف اصلی پژوهش حاضر: مقایسه اضطراب اجتماعی ، تصور بدنی و امید به زندگی در مردان و زنان متقاضی جراحی زیبایی با افراد عادی می باشد.
۱-۳-۲ اهداف فرعی:
۱-مقایسه اضطراب اجتماعی در مردان و زنان متقاضی جراحی زیبایی.
۲-مقایسه اضطراب اجتماعی در مردان و زنان عادی.
۳-مقایسه اُمید به زندگی در مردان و زنان متقاضی جراحی زیبایی.
۴-مقایسه اُمید به زندگی در مردان و زنان عادی.
۵-مقایسه تصور بدنی در مردان و زنان متقاضی جراحی زیبایی.
۶-مقایسه تصور بدنی در مردان و زنان عادی.
۱-۴ سؤالات تحقیق:
سوال اصلی: آیا بین اضطراب اجتماعی ، تصور بدنی و امید به زندگی در مردان و زنان متقاضی جراحی زیبایی با افراد عادی تفاوت معنادار وجود دارد؟
۱-۴-۱ سوالات فرعی
۱-آیا به لحاظ اضطراب اجتماعی بین متقاضیان جراحی زیبایی زن و متقاضیان جراحی زیبایی مرد با افراد عادی تفاوت وجود دارد؟
۲-آیا به لحاظ تصور بدنی بین متقاضیان جراحی زیبایی زن و متقاضیان جراحی زیبایی مرد با افراد عادی تفاوت وجود دارد؟
۳-آیا به لحاظ اُمید به زندگی بین متقاضیان جراحی زیبایی زن و متقاضیان جراحی زیبایی مرد با افراد عادی تفاوت وجود دارد؟
۱-۵ فرضیه ‏های تحقیق:
۱-۵-۱ فرضیه اصلی: بین اضطراب اجتماعی ، تصور بدنی و اُمید به زندگی در مردان و زنان متقاضی جراحی زیبایی با افراد عادی تفاوت معنادار وجود دارد.
۱-۵-۲ فرضیه های فرعی:
۱- به لحاظ اضطراب اجتماعی بین متقاضیان جراحی زیبایی زن و متقاضیان جراحی زیبایی مرد با افراد عادی تفاوت وجود دارد.
۲- به لحاظ تصور بدنی بین متقاضیان جراحی زیبایی زن و متقاضیان جراحی زیبایی مرد با افراد عادی تفاوت وجود دارد.