بررسی تدابیر پیشگیری وضعی از وقوع قتل عمد(مطالعه موردی شهرستان کرمانشاه۱۳۸۶-۱۳۹۰)- قسمت ۱۲ | ... | |
اجرای سیاست های پیشگیری در ایران می تواند با چالش های متعددی روبرو شود، عدم تامین منابع مالی مناسب، نبود امار قابل اطمینان و عدم آگاهی از سیمای جنایی کشور و شهرها، وجود تفکرات سنتی در سازمان ها و نهادها در مورد پیشگیری از جرم و عدم پذیرش پیشگیری از جرم در فرهنگ سازمانی نهادها، اختلاف نظر میان سازمان ها در نهایت ارزیابی نتایج برنامه ها می تواند از جمله ی این چالش ها باشد.
۲-۲-۲-مفهوم پیشگیری همچنان که اشاره شد معنای تازه برای پیشگیری از جرم با تاکید بر عوامل فردی و اجتماعی مختلف که به وقوع جرم موثرند، راهکارهایی را پیش رو نهاده است.دکتر اردبیلی(عضور هیئت علمی دنشگاه شهید بهشتی)پیشگیری را هر اقدام سیاست جنایی بدون تاکید بر تهدید کیفر یا اجرای آن می داند که با هدف تجدید امکان پیشامد جنایی از راه های گوناگون انجام شود. پایان نامه وجه مشترک این تعارف، کنشی بودن این تدابیر است. اعمال پیشگیرانه بالمعنی الاخص، هرگز
جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.
۲-۲-۳- تعریف لغوی پیشگیری: واژه پیشگیری را از نظر لغوی جلوگیری کردن،مانع شدن، جلو بستن،پیش بینی کردن و مانع سرایت شدن (معین ۳۶۷،۱۳۸۷)پیشگیری هر واژه شناسی به معنای «جلوگیری و دفع» آمده است و پیشگیری کردن یعنی خم مانع شدن» (همان،۱۳۸۱ ، جلد نسخت،۹۳۳).
تعریف پیشگیری: گسن(استاد دانشگاه آکس مارسی فرانسه) نیز معتقد است در پیشگیری مجموع اقدام هایی است که به جز اقدامات کیفری، هدف نهایی آن منحصراً یا به صورت جزیی محدود کردن دامنه ارتکاب جرم،غیر ممکن کردن، مشکل کردن و کم کردن احتمال وقوع جرم است» بنابرین تعریف گسن پیشگیری را خارج از نظام کیفری می داند(رجبی پور،۱۳۸۲ ،۱۶).
مفهوم اصطلاحی پیشگیری: در استنباط مفهوم پیشگیری و مصداق های آن دو جهت گیری کلی می توان بیان نمود. برخی از جرم شناسان مفهومی برای تدابیر پیشگیری قاتل شده و گروهی دیگر پیشگیری را در مفهومی به کار
۱)مفهوم موسع مطابق این مفهوم انجام دادن هر اقدامی که علیه جرم بوده و آن را کاهش دهد. پیشگیری محسوب
۲)مفهوم مضیق در جرم شناسی پیشگیرانه ، پیشگیری مفهومی مضیق پیدا کرده است. در این مفهوم پیشگیری به مجموع وسایل و ابزارهای اطلاق می شود که دولت برای مهار بهتر بزهکاری از طریق حذف یا محدود کردن عوامل یا از طریق اعمال مدیریت مناسب نسبت به عوامل محیط فیزیکی و محیط اجتماعی موجد فرصت های جرم مورد استفاده قرار می دهد(نجفی ایرندآبادی۱۳۸۳ ،۷۴۰).
۲-۲-۴- پیشگیری از دیدگاه حقوق جزا: به منظور ایجاد امنیت ، حفظ آرامش جامعه، پیشگیری از وقوع جرم تنها راه حل را برخورد کیفری و اعمال مجازات می داند (تعریف سنتی) ۲- هم اکنون حقوق جزا از هر دو راه بهرهمی جوید. یعنی هم از راه های قهر آمیز و تدابیری را در راستای جلوگیری از تکرار جرممی اندیشد همانند تعلیق مجازات اقدامات تامینی و تامینی و در کل برای تهذیب اخلاق و اصلاح بزهکار ، اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمان، از اصول سیاست کیفری قانون اساسی است که در بند ۱۵ اصل ۱۵۶ قانون اساسی پیش بینی شده است بدیهی است کشورهای تعزیزی با تنوع ضمانت اجراهای کیفری و اقدمات تامینی و تربیتی نقش وسیعی در پیشگیری از وقوع جرایم و اصلاح بزهکاری دارد(همان،۱۴۲)
۲-۲-۵- مفهوم پیشگیری در سیاست جنایی: سیاست جنایی به منزله یک رشته مطالعاتی مستقل و میان رشته ای در علوم جنایی هم از ابزارهای حقوق کیفری اعم از یافته های جرم شناسی برای پاسخ به پدیده مجرمانه بهرهمی برد و این پاسخها در سیاست جنایی مفهومی به نام « پاسخ پیشگیرانه » است که به دلیل تنوع به « پاسخهای واکنشی و کنشی » پخش می شوند. «پاسخهای پیشگیرانه کیفری» یکی از مولفه های «مفهوم مضیق» سیاست
۲-۲-۶- تعریف علمی پیشگیری: با توجه به نگرشهای گوناگون که در میان جرم شناسان وجود دارد، پیشگیری از بزهکاری را می توان به دو صورت عام و خاص تعریف کرد.
۲-۲-۷-انواع پیشگیری: در جرم شناسی و بر حسب تاریخ ظهور آنها، ۶ نوع پیشگیری قابل تفکیک از هم است که این پیشگیری ها، هر یک مبتنی بر مکتب و نظریه خاصی در جرم شناسی است:
۲-۲-۷-۱-پیشگیری متداول:
۲-۲-۷-۱-۱-پیشگیری از بزهکاری اطفال: قدیمی ترین نوع پیشگیری از بزهکاری اطفال و پیشگیری از بزهکاری است.طبق این تفکیک، در مورد اطفال و نوجوانان بزهکار شخصیت آنها در حال شکل گیری و قوام یافتن است. باید از دابیر پرورشی وبازپروری استفاده کرد.
۲-۲-۷-۱-۲-پیشگیری عمومی و پیشگیری اختصاصی: نوع دیگر پیشگیری از بزهکار است.در پیشگیری عمومی اقدام علیه عوامل بزهکاری بزهکار عمومی مورد توجه است در حالی که در پیشگیر ی اختصاصی، عوامل اختصاصی تر جرایم و خنثی کردن آنها مورد توجه قرار می گیرد(همان، ص :۱۳۷) .
۲-۲-۷-۱-۳-پیشگیری انفعالی: این نوع از پشگیری که یکی از متداول ترین روش های پیشگیری از جرایم است،مورد توجه صاحبنظران حوزه جرم شناسی قرار دارد. در پیشگری انفعالی، برخی از اقدامات معمول و رایج پیشگیرانه و رایج پیشگیرنده (از جرم و بزه) از نوع هشداری و بازدارنده مثل «هشداری های انتظامی» صورت می گیرد بلکه در یک انتظار انفعالی برای تاثیر این اقدامات باقیمی ماند. به گونه ای که در این نوع از پیشگیری، عوامل اجتماعی (پیشگیری اجتماعی) هیچ گونه تاثیری ندارد و در این بین کوچکترین نقش از خود ایفا نمی کند. نقش نهادهای بازدارنده از جرایم (پلیس،مراجع قضایی و…) در این میان بسیار کم رنگ است(بیات، ۱۳۸۷ ،۲۹).
۲-۲-۷-۱-۴-پیشگیری فعال: در پیشگیری از نوع فعال، پلیس محور اصلی پیشگیری است که برای اجتناب و دوری از جرایم وارد عمل می شود و در سطح اجتماعی نیز فعال است. به عنوان مثل برنامه ریزی و هدایت فراغت گروهی از جوانان را به عهده می گیرد که در معرض جرم یا انحراف در زمان و مکان خاص قرار دارند. در این میان نقش نهادهای بازدارنده از جرم و بزهکاری نیز بسیار مشهود است . در این نوع از پیشگیری، برنامه ریزی های کلان و بلند مدت برای جلوگیری از بزهکاری و کاهش آن مدنظر قرار دارد. مسئولین دولتی نیز هر یک به فراخور وظیفه اجتماعی خود، نقش عمده ای دارند و اقدامات مستقلی را صورت می دهند(همان، ۲۹).
۲-۲-۷-۱-۵-مراحل پیشگیری:پیشگیری اولیه۱ ،ثانویه ۲،ثالث این نوع پیشگیری با الهام از مدل معمولی در پزشکی ایجاد و از هم تفکیک شده است.
۲-۲-۷-۱-۵-۱-پیشگیری اولیه(نخستین): این مرحله مجموعه اقدامات ، سیاست ها و برنامه هایی است که سعی در تغییر و کنترل شرایط جرم زای محیط فیزیک، اجتماعی دارد تا با بهبود بخشیدن به شرایط اجتماعی از ارتکاب هر نوع جرمی توسط احاد جامعه پیشگیری نماید. در این مرحله از پیشگیری تلاش بر این است که افراد جامعه به سوی ارتکاب جرم گرایش پیدا نکند. هدف در این سطح پشگیری، بهبود شرایط زندگی به منظور عدم محرومیت افراد است(رجبی پور،۱۳۸۳، ۳۰) این سطح از پیشگیری مستلزم کاهش فرصت های جنایی بدون اشاره به مجرمان است در پیشگیری اولیه از جرم توجه بیشتر به رویداد جرم معطوف است تا مجرم تحریک شده این رویکرد نیز به تئوری سبک زندگی «هیندلانگ» ارتباط داده شده که در آن به رواج قربانی شدن شخص و فعالیت های روزمره قربانیان بالقوه و بالفعل جرم تاکید می شود(هیوز، ۱۳۸۰ ،۳۱).
۲-۲-۷-۱-۵-۲-پیشگیری ثانویه(دومین): این پیشگیری شامل اقدام هایی است که در مورد یک گروه خاص یا با یک گروه در معرض خطر یعنی گروهی که احتمال بروز خطر در آن ها بسیار زیاد است. انجام می شود.به عبارت دیگر، پیشگیری ثانویه مداخلات در زمینه ای زودرس را در بر می گیرد و هدفش جلوگیری از وخیم یا مزمن شدن یک اختلال در حال پیشگیری است بنابراین، جمعیت هدف در این نوع پیشگیری بسیار محدودتر از پیشگیری اولیه است، برای مثال،تدارک برنامه های پیش دبستانی برای کودکان غیر مرفه را می توان نمونه ای از پیشگیری ثانویه به حساب آورد.(چاله چاله،۱۳۸۷ ،ص:۴۸)
۲-۲-۷-۱-۵-۳-پیشگیری ثالث(سومین): نوع پیشگیر ثالثیه از جرم که بر خدشه دار کردن مقام و حرفه مجرمین و یا کاهش شدت و اهمیت بزه متمرکز است. برای مثال از طریق درمان مجرمان شناخته شده هم دومین و هم سومین نوع پیشگیری از جرم بر مجرمیت متمرکز هستند(هیوز، ۱۳۸۰ ،۳۱).
۲-۷-۲-پیشگیری جدید(انواع پیشگیری غیر کیفری) پیشگیری وضعی و اجتماعی
۲-۷-۲-۱-پیشگیری وضعی(Hindelang) : پیشگیری اجتماعی از بزهکاری شامل مجموعه اقدامات پیشگیرانه است که به دنبال حذف یا خنثی کردن آن دسته از عواملی هستند که در تکوین جرم موثر بوده اند(نجفی ایرندآبادی،۱۳۷۸ ،ص:۱۳۷) یکی از مهمترین مسائلی که در شرع مقدس اسلام بر آن تاکید شده و متفکران علوم انسانی و محققان علوم روان شناسی ، جامعه شناسی و علوم اجتماعی توجه خاصی بدان معطوف داشته اند مسئله پیشگیری از وقوع جرم از طریق مقاله در احوال و شخصیت مجرمان و اصلاح جامعه است. بنابراین یکی از روش های پیشگیری ،پیشگیری اجتماعی است.
۲-۷-۲-۲-پیشگیری وضعی: پیشگیری وضعی شامل مجموعه اقدامات و تدابیری است که به سمت تسلط بر محیط و شرایط پیرامونی جرم « وضعیت مشرف بر جرم » و مهار آن متمایل است این امر از یک سو از طریق کاهش وضعیت های ما قبل بزهکاری، یعنی وضعیت های پیش جنایی که وقوع جرم را مساعد و تسهیل
۲-۷-۲-۲-۱-مفهوم پیشگیری وضعی: کلارک ، جرم شناس معروف انگلیسی، پیشگیری وضعی از جرم را به عنوان اقدامات قابل سنجش و ارزیابی مقابله با جرم می داند. این اقدامات معطوف به اشکال خاص از جرائم بوده و از طریق مدیریت یا مداخله در محیط بلاواسطه به شیوه ای پایدار و سیستماتیک منجر به کاهش فرصت های جرم یا افزایش خطرات جرم که همواره مدنظر تعداد بسیاری از مجرمان بوده است. میشود(رزنیام و سایرین،۱۳۸۲) . پیشگیری وضعی از جرم قابل مقایسه با مفهوم عامل روان شناسان،یعنی کنترل محرک است. آنها معتقدند احتمال وقوع جرم بر اساس کیفیت قرار گرفتن محرک در محیط،یا تضعیف می شود یا می توان محرک را از طریق اعمال مدیریت ، طراحی یا مداخله در محیط ، توسط طراحان پیشگیری از جرم تغییر داد. همچنین پیشگیری وضعی از جرم ، بر این نظریه استوار است که موقعیت قابل پیش بینی از افراد هستند. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که درصد زیادی از حوادث و وقایع مجرمانه در محل های خاصی متمرکز شده اند که جرم شناسان از آنها به عنوان نقاط جرم نیز یاد می کنند. بنابرین اقدمات پیشگیری از جرم برای کاهش فرصت های جرم جزایی که در محیط پدید می آیند به کار برده می شود(همان،۱۳۸۲).
[چهارشنبه 1400-01-25] [ 07:23:00 ق.ظ ]
لینک ثابت
|