عنوان پژوهشی است که “شفیع گوری حاشیران” سال ۱۳۸۲ روش پیمایش و به شکل مقایسه ای به انجام رسانده است. نتایج حاصله حاکی از این امر بود که در رادیوهای فارسی زبان خارجی اعتماد مردم بیشتر بر روی رادیو بی . بی .سی و رادیو صدای آمریکا متمرکز است و در کل در بحث اخبار رادیو مردم به رسانه هایی چون بی . بی .سی بیش از صدای جمهوری اسلامی ایران اعتماد داشتند اما در مقایسه اخبار تلویزیون و رادیو جمهوری اسلامی ایران مردم به اخبار سیما اعتماد بالاتری داشته و حتی میزان اعتمادشان بیش از رادیوهای فارسی زبان بیگانه بود. البته رابطه معنی داری هم بین هویت و جنسیت در میزان اعتماد به اخبار رسانه های داخلی و خارجی فارسی زبان مشاهده شد به صورتی که کرد ها بیش از ترک ها به رسانه های فارسی زبان بیگانه اعتماد داشتند. زنان هم به رسانه های داخلی اعتماد بیشتری داشتند.

 

 

بررسی میزان اعتماد مردم به رسانه های خبری و رابطه آن با اعتماد به نهادهای دولتی، نعیم بدیعی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها، ۱۳۸۲

پژوهشی است که توسط “بدیعی” به روش پیمایشی و حجم نمونه ای ۱۲۰۰ نفری از شهروندان ۲۰ منطقه تهران انجام شده است برخی از نتایج این تحقیق عبارتند از :
الف) تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی ایران) و اینترنت (وب سایت های خبری) در بین منابع مورد اعتماد پاسخگویان برای کسب خبرهای داخلی در مرتبه اول و دوم قرار دارند. همچنین برای کسب اخبار خارجی اینترنت جایگاه اول و تلویزیون در جای دوم قرار دارد. همچنین در این فهرست رادیو و تلویزیون های خارجی در مرتبه سوم و روزنامه های کشور در مرتبه چهار قرار دارند . در این مورد رادیو (صدای جمهوری اسلامی ایران) و دوستان و بستگان (ارتباطات میان فردی) نقش چندان مهمی ندارند.
ب) براساس یافته ها مشخص شد اینترنت در بین افراد جوان تر و با تحصیلات بیشتر از جایگاه قابل توجهی از لحاظ اعتماد به رسانه های خبری برخوردار است. این تحقیق نشان داد بیش از ۳۰ درصد از افراد با تحصیلات بالاتر از دیپلم اخبار منتشر شده در وب سایت های خبری را منبع مورد اعتماد برای دریافت اخبار داخلی و حدود ۳۴ درصد نیز آن را منبعی قابل اعتماد برای کسب رویدادهای خارجی در مقایسه با سایر رسانه های خبری معرفی کرده اند.
“دهقان” نیز در مقاله ای با عنوان روزنامه نگاری الکترونیک : فرصت ها و محدودیت ها می نویسد “تحقیقات مربوط به اعتبار مقایسه ای رسانه ها در آمریکا و ایران نشان می دهد که در آمریکا به ترتیب روزنامه، اینترنت و تلویزیون منابع معتبر برای مخاطبان هستند. در حالی که منابع معتبر (مخصوصاً در مواردی که خبرهای یک رویداد متناقص است) در ایران به ترتیب تلویزیون، اینترنت و روزنامه منابع معتبر هستند که اگر تفکیک سنی را در تحقیقاتی با محور اعتماد به رسانه های خبری وارد کنیم به این نتیجه میرسیم که جوانان اعتماد بیشتری به اخبار اینترنت دارند و ممکن است در آینده این اعتماد بیشتر هم بشود.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

بررسی عوامل اعتمادساز خبر در سیمای جمهوری اسلامی ایران از نگاه دانشجویان دانشگاه شیراز، محسن خلیفه، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۶

تحقیقی است که “خلیفه” در سال ۱۳۸۶ به روش پیمایش و نمونه ای ۴۰۱ نفری در دانشگاه شیراز انجام داده است. اگر چه این تحقیق نیز مانند اگثر تحقیقات، صرفاً عوامل موثر بر اعتماد به اخبار تلویزیونی را مورد قرار داده اما چون هم سوالاتی را در مورد اعتماد به اخبار اینترنتی وب سایت های خبری مطرح کرده است و هم جامعه آماری اش با تحقیق پیش رو مشابهت نسبی دارد، به برخی از نتایج آن اشاره می شود:
الف)علی اغم اعتماد کم پاسخگویان (حدوداً ۴۰ درصد) به اخبار تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی) اخبار مورد اطمینان آنها بیشتر از این رسانه کسب می شود.
ب)با افزایش تحصیلات در مقطع کارشناسی، میزان اعتماد پاسخگویان به اخبار تلویزیون افزایش می یابد اما با افزایش تحصیلات به مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، انتقاد نسبت به خبرهای تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی ایران) هم بیشتر شده است.
ج)در بین رسانه های خبری (رادیو، تلویزیون، مطبوعات، ماهواره و اینترنت) از لحاظ اطمینان، اعتماد، پاسخگویان تلویزیون داخلی را در مرتبه چهارم قرار دادند.
۷- ارزیابی عملکرد مدیریت خبر سیمای جمهوری اسلامی ایران با رویکرد به استراتژی های سند افق رسانه “تحکیم اعتماد به خبر و قطبی شدن خبر” با هدف ارائه الگوی اجرایی، نعمتی انارکی، ۱۳۸۷
پژوهش دیگری است که “نعمتی انارکی” در ۱۳۸۷ با بهره گیری از سه روش پیمایش، تحلیل محتوا و مصاحبه ارائه کرده است. از مهمترین نتایج پیمایش که بر پایه نظرخواهی از ۳۵۸ نفر از کارکنان صدا و سیما (به غیر از کارکنان حوزه خبر) به دست آمده و با روش شناسی و مبانی تحقیق پیش رو نیز نزدیکی دارد، این است که:
الف) تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی ایران) یکی از مهمترین منابع کسب خبر محسوب می شود اما میزان توجه به اخبار سیما به معنی بالا بودن میزان اعتماد به آن نیست چون میزان اعتماد به اخبار سیما در مقایسه با میزان توجه به آن کاهش قابل ملاحظه ای داشته است و بنابراین مولفه های دیگری در تحکیم اعتماد نقش دارند که باید شناسایی و تقویت شوند.
ب) تلویزیون (بخش های خبری سیما بدون در نظر گرفتن شبکه خبر) و اینترنت (وب سایت های خبری) از لحاظ میزان اعتماد به منبع خبر و اعتماد به درستی و صحت اطلاعات در مقایسه با سایر رسانه ها، به ترتیب در جایگاه اول و دوم و شبکه خبر و سایر مطبوعات در جایگاه سوم و چهارم قرار دارند.
ج) وب سایت های خبری از نظر تنوع موضوعات خبری، در مقایسه با سایر رسانه ها در مرتبه اول قرار دارد.
۸- بررسی مقایسه ای میزان اعتماد به اخبار سیمای جمهوری ایران و اخبار وب سایت های خبری و عوامل موثر بر آن؛ از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم شهر تهران:
پژوهشی است توسط” حسین بصیریان جهرمی”، دانشجوی علوم ارتباطات دانشکده صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به راهنمایی محمد قلی میناوند و مشاوره محمدعلی هرمزی زاده در سال ۱۳۸۷ انجام شد.
نتایج این پژوهش که با نمونه ای خوشه ای از دانشجویان، ازطریق نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انجام شد نشان می دهد که سیمای جمهوری اسلامی ایران با وجود دارا بودن ظرفیت های فراوان در جهت جلب اعتماد رسانه ای ؛ این مهم را به صورت کافی و وافی انجام نداده است، به طوری که نتایج حاصل از پیمایش، مبنی بر میزان کم اعتماد به اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران می باشد و این امر با میزان سانسور و سوگیری اخبار نسبت معکوس، و با صحت و جامعیت آن، نسبت مستقیم دارد.
پیشینۀ خارجی پژوهش:
تاکنون تحقیقان زیادی در رابطه با وسایل ارتباط جمعی در دنیـا صـورت گرفتـه اسـت کـه پـاره ای از ایـن تحقیقـات “مخاطبین” این وسایل را مورد مطالعه قرار داده اند. اولین مطالعه در زمینـۀ “بهـره منـدی از وسـایل ارتبـاط جمعـی” توسط دیوید سـاچمن آمریکـایی در سـال ۱۹۴۲ صـورت گرفـت. پـس از آن لازارسـفلد در سـال ۱۹۴۵، برلسـون در سال۱۹۴۹، بوگارت و عده‌ای دیگر از افراد مؤسسات خصوصی یا دولتی در این زمینه تحقیقاتی به عمل آوردند. یکـی از نخستین پژوهشگران و در عین حال روزنامه نگارانی که در این زمینه نظریات قابـل تـوجهی ارائـه کـرده اسـت، والتـر لیپمن[۳۳] است. در رابطه با اعتماد و اعتبار منبع میتوان به پژوهش‌های میشل چارنلی بر روی “صحت گزارشگری روزنامه‌ها” و گروه تحقیق دانشگاه ییل بر “اعتماد به منبع خبری” اشاره نمود که از مطالعات اولیه در ایـن رابطـه مـی باشـند. سازمان نظرسنجی روپر از جمله مؤسساتی است که از سال ۱۹۵۹ نظرسنجی در مورد اعتبار رسانه را مورد بررسی قرار داده است. همچنین سی سیلی گازیانو[۳۴] و کریستین مک گراث[۳۵] در مقدمۀ گزارش تحقیقی که در سال ۱۹۸۵ مـیلادی در ایالات متحده آمریکا انجـام شـد، اشـاره کـرده انـد کـه تحقیـق دربـاره اعتبـار، منبـع و پیشـینه دارد. در کشورهایی مانند نروژ، سوئد، دانمارک و هلند در حدود ۶۰ درصد مردم معتقدند که بیشتر افـراد می‌توانند قابل اعتماد باشند؛ در حالی که در برزیل، فیلیپین و ترکیـه درحـدود ۱۰ درصـد مـردم بـه دیگـران اعتمـاد دارند. (پیمایش ارزشهای جهانی) فصلنامۀ تحقیقاتی سیاستهای آمریکا مقاله‌ای تحت عنوان “بی اعتمادی بنیـادی در رابطۀ بین دموکراسی و اعتماد به حکومت” توسط دیک[۳۶] (۲۰۰۹) به چاپ رسانده است. در این مقالۀ تحقیقـاتی بـراین نکته تأکید می‌شود که نهادهای دموکراتیک با اجرای انتخابات، محیطی را برای افزایش آگاهی ها، توانمندی، مشارکت سیاسی و حتّی افزایش سطح روحیۀ عمومی و شادابی در بین شهروندان و سوق دادن آنان بـه شـهروندی دموکراتیـک فراهم می‌کند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد حکومتها با برگزاری انتخابات آزاد، می‌توانند قابلیت اعتماد خـود را بـه اثبات رسانند. در عین حال نظر سنجی‌ها و رأی گیری به صورت مخفی می‌تواند میزان اعتماد و یا بی اعتمادی مردم به حکومت را نشان دهد.
فصل سوم
روش شناسی پژوهش
مقدمه
در هر تحقیق و پژوهش علمی، مشخص کردن هدف یا اهداف تحقیق قدم اول محقق در آغاز راه است. هدف‌های تحقیق هر چه روشن‌تر باشد کار در مراحل بعدی یعنی انتخاب روش تحقیق، ابزار گردآوری اطلاعات و… راحت‌تر به پیش می‌رود.
در این فصل به بیان روش پژوهش، تکنیک یا ابزار پژوهش، جامعه آماری، روش نمونه‌گیری، تعیین حجم نمونه و روش سنجش پایایی و در نهایت به روش تجزیه و تحلیل داده‌ها خواهیم پرداخت.
۳-۱ روش تحقیق:
هر پژوهشی مستلزم داشتن روش، استفاده از اندیشه و سرانجام حرکت و جستجو می‌باشد. در یک پژوهش درست پژوهشگر بهتر است موضوع، روش، مخاطب و شرایط و ابزار پژوهش خود را معین نماید. روش پژوهش بستگی به موضوع، اهداف پژوهش، فرضیات و امکانات اجرایی در دسترس آن پژوهش دارد. روش پژوهش در این پژوهش پیمایشی است. تحقیق پیمایشی یکی از روش‌های جمع آوری اطلاعات است که از تعداد محدود افراد و به کمک پرسشنامه به دست می‌آید و می توان آن را به کل جامعه تعلیم داد. پیمایش باید محدود به مطالعه پرسش‌هایی باشد که فی‌الواقع مردم قادرند به آنها پاسخ دهند. از این رو این مطالعات بر نگرش‌ها، عقاید، پاره‌ای اطلاعات درباره شرایط زندگی و مقولاتی که افراد را معین و متمایز می‌گرداند متمرکزند (بیکر، ۱۳۸۶، ۲۴) روش تحقیق این پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی است که در آن محقق به بررسی و شناسایی عوامل پرداخته است.
۳-۲ جامعه آماری:
جامعه آماری به مجموعه‌ای از اشخاص، اشیاء و … اطلاق می‌شود که در یک صفت یا ویژگی مشترک باشند. (بیکر، ۱۳۸۶، ۱۷۰). جامعه آماری این تحقیق را شهروندان شهر تهران تشکیل می‌دهند که تعداد آنها ۸،۴۲۹،۸۰۷ نفر است (www.Amar.org.ir).
۳-۳ حجم نمونه و روش نمونه‌گیری:
گاهی مطالعه‌ی جامعه آماری یا امکان پذیر نیست و یا از نظر مالی، زمانی و انرژی مقرون به صرفه نمی‌باشد و یا وضعیت به صورتی است که مطالعه جامعه مذکور در کوتاه مدت امکان پذیر نیست و در بلند مدت نیز نتایج مطالعه به کار نمی‌آید. در چنین مواردی، به جای مطالعه کل جامعه، می‌توان نمونه‌ای از آن جامعه را انتخاب و مورد مطالعه قرار داد. نمونه گروهی از افراد یا اعضای جامعه پژوهش است که معرف آن جامعه بوده و کم و بیش ویژگی‌های کل جامعه را دارا است. (بیکر، ۱۳۸۶، ۱۷۱) در این پژوهش از روش نمونه گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای استفاده شده است. روش کار به این صورت بوده که ابتدا تهران را به پنج منطقه جغرافیایی از نواحی شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز تقسیم می کنیم. آن گاه از هر منطقه یک ناحیه و از هر ناحیه یک محله و از هر محله چند بلوک را بصورت تصادفی انتخاب می کنیم. در این تحقیق، حجم نمونه براساس فرمول کوکران ۳۸۴ نفر محاسبه گردید.

۳-۴ ابزارگردآوری اطلاعات و داده‌ها:
همان گونه که مطرح شد این پژوهش به کمک روش پیمایشی انجام گرفته، بنابراین ابزار اندازه گیری، پرسشنامه می باشد. پرسشنامه روشی است که محقق بوسیله آن اطلاعات مورد نیاز را با طرح سؤال به صورت کتبی از پاسخ گو دریافت می نماید. این روش یکی از رایج ترین شیوه های جمع آوری اطلاعات می باشد، بخصوص اگر امکان تماس مستقیم و رویارویی با پاسخ گو موجود نباشد یا به دلیل وقت گیر بودن و هزینه زیاد مصاحبه مقرون به صرفه نباشد، روش پرسشنامه در زمینه هایی چون اطلاع از عقاید، عواطف، حالات روانی، اطلاعات شخصی، دینی، سیاسی، فرهنگی و خانوادگی کاربرد فراوان دارد. (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۸۲، ۱۹۰)
این پرسشنامه یک پرسشنامه محقق ساخته است که با مطالعه جانبی و استفاده از نظرات صاحبنظران طراحی شده، دارای ۲۴ سوال می‌باشد. که در دو بخش مشخصات فردی و سوالات مربوط به عنوان اصلی تحقیق تنظیم شده است. نمونه ای از پرسشنامه مذکور در بخش ضمائم ارائه شده است.
۳-۵ روایی پرسشنامه:
روایی اندازه گیری عبارت است از، میزانی که ابزار مورد نظر، آنچه را برای اندازه گیری آن تخصیص یافته اندازه می گیرد. به بیان ساده تر روایی با این سؤال سرو کار دارد که “آیا ابزار، ویژگی، صفت یا هر چیزی را که برای آن ساخته شده است می سنجد؟” (خوی نژاد، ۱۳۸۰، ۶۳)
پژوهشگر به منظور بررسی روایی پرسشنامه، این که آیا سوالات مطرح شده اهداف مورد نظر را پوشش می‌دهد و مانعی از نگارش و ابهامات در جملات ندارد، آن را در اختیار اساتید راهنما، مشاور و اساتید صاحب نظر دیگر قرار داد. آن ها پس از بررسی، شایستگی سنجش ویژگی مورد نظر را تأیید نمودند. همچنین پرسشنامه به صورت تصادفی به ۳۰ نفر داده شد تا شیوه نگارش و ابهامات ممکن در جملات و گزاره ها مورد بررسی قرار گیرد. نتایج بدست آمده از اجرای آزمایشی نیز نشان دهنده این بود که مشکل خاصی در کلمات و عبارات پرسشنامه نبوده است.
۳-۶ پایایی پرسشنامه:
به طور خلاصه اعتبار به معنای همسانی است. یعنی همسانی اندازه گیری در آن چه اندازه می‌گیرد. پایایی درجه ای است که بر اساس آن ابزار اندازه گیری در افراد مشابه در زمانی دیگر نتایج مشابهی را بدست می دهد.
زمانی که مقیاسی از نوع لیکرت وجود داشته باشد و محقق بخواهد از طریق گویه های مختلف یک مفهوم پیچیده را اندازه گیری نماید، برای سنجش انسجام درونی مقیاس می تواند از “آلفای کرونباخ” استفاده کند. (کلانتری، ۱۳۸۲، ۷۴)
از آنجا که پرسشنامه این تحقیق بر اساس رتبه بندی مقیاس لیکرت طراحی شده، برای بررسی اعتبار و همسانی درونی آن پس از اجرای آزمایشی برای حجم نمونه ای معادل ۳۰ نفر از “ضریب آلفای کرونباخ” استفاده شد که اعتباریابی پرسشنامه تحقیق حاضر معادل ۸۲۶/۰ محاسبه شد که نشانگر پایایی بالای پرسشنامه است.
۳-۷ روش تجزیه و تحلیل داده ها:
روش تجزیه و تحلیل در این پژوهش به وسیله نرم افزار spss در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مجموع داده های جمع آوری شده نخست از پرسشنامه به فایل های ویرایش داده های آماری انتقال داده شد، سپس بر اساس کدهای مورد نظر جداول توزیع فراوانی هر یک از متغیرها به ترتیب سؤالات پرسشنامه در دو مقوله:
الف) جداول توزیع فراوانی، درصد و استخراج نمودارهای صوری داده ها و مقایسه های توصیفی تنظیم گردید.
ب) در سطح استنباطی جهت بررسی رابطه بین متغیرها و بررسی فرضیه ها از آزمون T و جداول دوبعدی استفاده شد.
۳-۸ متغیرها:
متغیر به ویژگی هایی اطلاق می شود که می‌توان آنها را مشاهده یا اندازه‌گیری کرد و دو یا چند ارزش را جایگزین آن قرار داد.( دلاور، ۱۳۷۴: ۷) به تعبیر دیگر؛ سازه‌ها و ویژگی‌هایی را که مورد مطالعه قرار می‌دهند متغیر می‌نامند. (کرلینجر، ۱۳۸۲: ۶۲).
جدول ۱-۳ متغیرهای اصلی پژوهش، نوع آن و سوالات مربوط به آن در پرسشنامه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

حق انحصاری © 2021 مطالب علمی گلچین شده. کلیه حقوق محفو

 

بنابر تعریف خود قرآن، این کتاب برای هدایت نازل شده و مضمون آن نیز شامل مفاهیم الهیاتی، داستانی، جدال با مخالفان، انذار و تبشیر و … می باشد.

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

۶-۲- کتاب مقدس:

«کتاب مقدس» مجموعه اسناد و مدارکی است که مسیحیان آنها را مبین کلام خدا می­دانند و در نتیجه مقدس می­شمارند. در بیشتر زبان­های اروپایی برای نام­گذاری کتاب مقدس از واژه یونانی Biblia به معنای «کتاب­ها» استفاده می­ شود. کتاب مقدس به دو بخش تقسیم می­ شود: «عهد عتیق» و «عهد جدید».
عهد عتیق را می­توان کتاب مقدس یهودیان نیز محسوب کرد که دارای ۴۶ کتاب است (در نسخه­های یهودی و پروتستانی تنها ۳۹ کتاب یافت می­ شود). عهد جدید به مسیحیان اختصاص دارد و دارای ۲۷ (یا به عبارتی ۲۹) کتاب است. با این حساب کتاب مقدس مجموعه این کتاب­هاست که به زبان­های گوناگون (عبری، آرامی و یونانی) و در طول ۱۵۰۰ سال تالیف و گردآوری شده است. اختلاف در تعداد کتاب­های عهد عتیق نزد یهودیان اولیه که در میان مسیحیان هم واقع شد، موجب شد تا نوشته­های مقدس و صحیح عهد عتیق (۳۹ سِفر) را «کتاب­های قانونی» (رسمی) و مابقی را «اپوکریفا» (یعنی «پنهان» و در اصطلاح «جعلی») بنامند. کتاب­های اپوکریفا در کتاب مقدس کاتولیک و ارتدوکس وجود دارد، ولی یهودیان و بیشتر فرقه های پروتستان آنها را قبول ندارند. در بسیاری از ترجمه­های پروتستانی و ترجمه­های جهانی مسیحیت، کتاب­های اپوکریفا یکجا در بخشی خاص در پایان عهد عتیق چاپ می­ شود. این در حالی است که قریب به اتفاق مسیحیان بر صحت ۲۷ کتاب عهد جدید اتفاق دارند. با توجه به اینکه دیدگاه ­ها راجع به کتاب مقدس در جهان یهودیت و مسیحیت بسیار متنوع است در ادامه برای مشخص و محدود شدن بحث به اختصار راجع به کتاب مقدس توضیحاتی ارائه می­ شود.
عنوان این مجموعه در زبان انگلیسی “بایبل” است که از کلمه یونانی “Biblia” به معنی “نوشته­ها” (و یا کتابها[۲]) گرفته شده است.[۳] دیدگاه رایج مسیحی آن است که خداوند، کتابهای مقدس را به وسیله­ مؤلفانی بشری نوشته است.بر این اساس، کتابهای مقدس، یک مؤلف الهی و یک مؤلف بشری دارند.[۴]
به همین دلیل است که می­بینیم بخشهای مختلف کتاب مقدس از لحاظ سبک و نوع نگارش کاملا با یکدیگر متفاوت هستند.بنابر این انسانها از آن جهت که بشر هستند دارای ذوقها و سلایق و ویژگیهای متفاوت هستند و این مسأله در نگارش کتابها نیز تأثیرگذار است زیرا نگارش کتاب مقدس تحت حمایت الهی آنها را از عقل و درک خودشان جدا نمی­ کند.[۵]

 

۶-۳- تفسیر:

تفسیر بنا به گفته علامه طبابایی روشن کردن مفاهیم آیات قرآن و پرده برداشتن از مراد و مقصود آنهاست. معنای لغوی تفسیر بنا به قول لسان العرب “بیان” و “ابانه” یعنی روشنگری و روشنی است که این کلمه از ماده “فسر” به معنی برداشتن پوشش و یافتن مقصود از کلام پیچیده است و در اصطلاح عبارت است از توضیح و رفع اجمال و ابهام و گشودن گره­ها و پیچ­های لفظی و معنای قرآن کریم.
سنت:
بنابر تعریف دائره­المعارف کاتولیک سنت عبارت است از ارتباط و اتصال با حقیقت مسیحیت که کلیسای زنده است و تبیین مکتوب یا شفاهی آن حقیقت.[۶] بنابر این تفسیر کتاب مقدس در چهارچوب­های استاندارد و پذیرفته شده نیز می ­تواند قسمتی از سنت باشد.
اما در اسلام شیعی سنت به معنای گفتار و کردار و تقریر معصوم (پیامبر و امامان) است. در لغت نیز سنت به معنای روش، سیرت، طریقت، شریعت و … است.
کتاب مقدس توسط یک فرد خاص و در یک زمان مشخص نوشته نشده است بلکه طی قرنها و به دست نویسندگان مختلف نگاشته شده است. تاریخ دقیقی از زمان نگارش این کتابها در دست نیست اما طبق دیدگاه سنتی آغاز نگارش این کتابها به حدود قرن ۱۵ قبل از میلاد یعنی زمان حضرت موسی و پایان نگارش آن به اواخر قرن اول میلادی باز می­گردد.

 

زبان نگارشی

کتاب مقدس، به زبانهای مختلفی نگاشته شده است.اکثر بخشهای عهد عتیق به زبان عبری و برخی از آنها به زبان کلدانی نگاشته شده است. عهد جدید نیز تماما به زبان یونانی نگاشته شده است، گرچه برخی شواهد، نشان از آن دارد که انجیل متی، در اصل به زبان آرامی نگاشته شده است.[۷]

 

اعتبار کتاب مقدس

 

۸-۱- قانونی­شدن عهد قدیم و عهد جدید

قانونی­شدن کتابهای عهد عتیق، به مرور زمان توسط عالمان یهودی صورت پذیرفت و ۳۹کتاب این مجموعه، طی قرنهای متمادی و پس از بحث و جدلهای فراوان که در مورد اعتبار بسیاری از کتابها وجود داشت نهایتا به عنوان کتابهای معتبر و الهی پذیرفته شدند.البته قانونی­شدن نهایی عهد عتیق در شورای جامنیا در سال ۹۰ میلادی صورت پذیرفت.[۸] با این حال، برخی دانشمندان بر آنند که همه کتابهای عهد عتیق به وسیله عزرا در قرن پنجم قبل از میلاد، جمع­آوری و به رسمیت شناخته شده است.[۹]
قانونی­شدن کتابهای عهد جدید نیز طی فرایند نسبتا طولانی­ای محقق گردید و اتفاق نظر در مورد تمام کتابهای عهد جدید را می توان به قرن چهارم میلادی باز گرداند.البته بسیاری از کتابهای عهد جدید، در همان قرنهای اول و دوم تقریبا مورد قبول همگان بودند اما با این وجود در مورد اعتبار برخی از کتابها تا قرن چهارم میلادی نیز همچنان اختلاف نظر وجود داشت و در این قرن بود که اجماع مسیحیان در مورد کتابهای عهد جدید، تحقق یافت.
باید توجه داشت که در مورد الهامی­بودن کتاب مقدس، دیدگاه های مختلفی وجود دارد. در این میان، می­توان به سه نظریه مهم اشاره نمود.
دیدگاه مسیحیت سنتی: تقریبا تمام فرقه­های مهم مسیحیت سنت­گرا، در مورد الهامی­بودن و معتبر­بودن کتاب مقدس اتفاق نظر دارند.از نگاه این فرقه­ها، سخن اصلی تنها در مورد چگونگی اثبات حجیت و مرجعیت کتاب مقدس است.هر یک از شاخه­های سه­گانه مسیحی، با توجه به مبانی الهیاتی خویش، دیدگاهی را ارائه نموده ­اند.
مذهب پروتستان محافظه کار، بر آن است که کتاب مقدس، تنها قاعده­ی ایمان است و نه اولین قاعده­ی ایمان.بر همین مبنا، حقانیت کتاب مقدس را باید در خود این کتاب جست و نه از سوی منبعی دیگر.[۱۰] به عنوان مثال جان کالون در همین راستا اظهار می­دارد که روح­القدس از طریق کتاب مقدس، عمل نمود و در نتیجه اعتبار کتاب مقدس، از طریق روح­القدس است و نیاز به هیچ حمایت بیرونی مانند کلیسا ندارد.[۱۱] از نگاه پروتستانها، علت اعتبار و حجیت کتاب مقدس آن است که این کتاب، ثبت مکاشفه­ی الهی است و به دلایل مختلفی می­توان این مسأله را اثبات نمود:
۱٫ انسانها همگی گناهکار و محکوم به مرگ ابدی هستند و از مقاصد و اهداف الهی بی­خبرند. بنابر این محبت خداوند اقتضا می­ کند که دست انسان را بگیرد و خود را بر انسان مکشوف سازد که این انکشاف، از طریق کتاب مقدس صورت می­پذیرد.
۲٫ می­دانیم که انسانها، عقاید خود را به طرق مختلفی بروز می­دهند.بنابر این می­توان به این نتیجه رسید که خداوند هم می ­تواند خود را از طریق کتاب مقدس مکشوف سازد.همچنین با تأمل در طبیعت در می­یابیم که خداوند، خدایی است مهربان چرا که مسائلی از قبیل شفای انسانها و بهبود امراض را در طبیعت می­بینیم.این دلیل نیز به ما کمک می کند تا دریابیم که خداوند حتما به مخلوقات خویش کمک خواهد نمود.(البته این دو دلیل نمی ­تواند ثابت کند که این کمکها حتما از طریق اعطاء کتاب مقدس خواهد بود اما اصل مهرورزی خداوند را ثابت می­ کند)
۳٫ غالب کتابها مدتی کوتاه پس از انتشار خود، به دست فراموشی سپرده می­شوند. این در حالی است که کتاب مقدس با وجود جفاهای فراوانی که از سوی سلاطین نسبت به آن صورت گرفته همچنان دوام یافته و این فناناپذیری کتاب مقدس خود نشانه­ای از آن است که این کتاب، ثبت مکاشفه­ی الهی است.
۴٫ با وجود آنکه این کتاب در طول نزدیک به هزار و ششصد سال و توسط نزدیک به چهل نفر نگاشته شده است اما با این حال، دارای اتحاد عجیبی در تعالیم خود می­باشد.افزون بر این، ملاحظه می­کنیم که تعالیم آن همواره در مورد خداوند، تثلیث، قدوسیت و محبت خداست. بنابر این با توجه به محتوای کتاب مقدس از یک سو و اتحاد آن از دیگر سو، می­توانیم دریابیم که این کتاب، ثبت مکاشفه الهی است و هیچ انسانی نمی ­تواند چنین جهان بینی بی­نظیری را به وجود آورد.
۵٫ تأثیرات شگرف کتاب مقدس در جوامع، از گذشته تا به امروز نشانگر آن است که این کتاب، کتابی الهی است.این در حالی است که با ملاحظه­ی کتابهای سایر ادیان در می­یابیم که آنها هرگز نتوانسته ­اند چنین تأثیرات عظیمی را در پی داشته باشند.
۶٫در کتاب مقدس، پیشگوییهای فراوانی وجود دارد که به تحقق پیوسته­اند.پیشگوییهای مربوط به قوم یهودی از یک سو و پیشگوییهای مربوط به سایر اقوام و ملل از سوی دیگر از جمله این پیشگوییها به شمار می­آیند.پیشگوییهای از قبیل آنچه در مورد بابل، صور، مصر، موآب، ادوم و فلسطین ذکر شده است از این دسته­اند. از آنجا که تنها خداوند می ­تواند آینده را مکشوف سازد، این نتیجه­ منطقی به دست می ­آید که این کتاب الهام الهی است و نمی ­تواند حاصل اندیشه­ی آدمی باشد.
۷٫ افزون بر آنچه ذکر شد، ادعاهای خود کتاب مقدس نیز حاکی از آن است که این کتاب، الهی و مرجعی معتبر برای ایمان است. کتاب مقدس پر است از نوشته­هایی از این قبیل: خداوند موسی را خطاب کرده گفت…[۱۲]، آنگاه خداوند به اشعیا گفت…[۱۳]، خداوند چنین می گوید…[۱۴] و.. .همچنانکه پولس ادعا می­ کند موضوعاتی را که نوشته احکام الهی می­باشد[۱۵]، از مردم می­خواهد که موعظه­های او را به عنوان کلام خدا بپذیرند و یوحنا اعلام می­دارد که شهادت او شهادتی الهی است.[۱۶]
از نگاه مسیحیان پروتستان، هر یک از این دلایل شاید به تنهایی نتواند ادعای اعتبار کتاب مقدس را ثابت سازد اما مجموع این دلایل در کنار یکدیگر بسیار قوی است و مرجعیت و حجیت کتاب مقدس را اثبات می­نماید.[۱۷]
کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس، کتاب مقدس را اولین قاعده­ی ایمان می­دانند.بنابر این حجیت کتاب مقدس را هم از درون این کتاب (چنانکه مسیحیان پروتستان اثبات می­نمایند) و هم از طریق سایر منابع معتبر می­توان اثبات نمود. از نگاه آنان، اساس مرجعیت کتاب مقدس، پذیرش آن از سوی کلیسا به عنوان یک مرجع معتبر و مقتدر است.[۱۸]
در کتکیزم کاتولیک (۱۹۹۴٫م) آمده است:
«خدا نویسنده­ی کتاب مقدس است. واقعیات وحیانی و الوهی که در متن کتاب مقدس مندرج و ارائه شده، با الهام روح­القدس نوشته شده ­اند؛ زیرا کلیسای مادر مقدس، با ابتنا بر ایمان عصر رسولان، کتابهای عهد عتیق و عهد جدید را کلا و تماما و با همه­ی اجزایشان، کتابهایی مقدس و قانونی می­داند».

 

الف: دیدگاه مسیحیت آزاداندیش

در نگاه پیروان این مکتب، کتاب مقدس فاقد حجیت است و نمی­توان آن را کتابی الهامی تلقی نمود.از این منظر، کتاب مقدس کتابی انسانی و حاصل تجربه­ی مذهبی بشر است و نه مکاشفه­ی الهی.[۱۹]

 

ب: دیدگاه مسیحیان نئو ارتدوکس

نئو ارتدوکسها نیز کتاب مقدس را کتابی انسانی می­دانند. از نگاه آنان، خداوند مقدر فرموده تا خود را بر بشر مکشوف نماید و این کار را از طریق تاریخ مکشوف ساخته است و کتاب مقدس تنها شهادتی انسانی است بر این رویدادها. به همین جهت کتاب مقدس، اصالتا دارای اعتبار نیست اما مجموعه­ی کتاب مقدس چون گزارشی از مکاشفه­ی خداوند در تاریخ است، می ­تواند مشتمل بر حقیقت باشد.

 

۸-۲- اشکالاتی در مورد اعتبار کتاب مقدس

آیا براستی می­توان حجیت و اعتبار کتاب مقدس را ثابت نمود؟ این سؤالی است که غالبا از سوی اندیشمندان اسلامی و متفکران آزاد اندیش مسیحی مطرح می­ شود.
از نظر آنان، اثبات حجیت کتاب مقدس از طریق سنت کلیسایی، غیر قابل قبول است چرا که اعتبار سنت کلیسایی، خود ریشه در کتاب مقدس دارد و به روشنی نمی­توان از کتاب مقدس برای اثبات خودش استفاده نمود.
استدلال کلیسای پروتستان نیز فاقد معیاری روشن برای تشخیص کتابهای مقدس است.چگونه و از چه راهی می توان دریافت که چه کتابهایی با الهام روح القدس نگاشته شده ­اند ؟
این اشکالات زمانی پر رنگ­تر می شود که با مراجعه به تاریخ در می­یابیم تا مدتهای مدید، در مورد اعتبار بخشهای مختلف کتاب مقدس، اختلافات زیادی وجود داشته است؛ مثلا کلیسای غرب تا مدتها در مورد اعتبار رساله­ی به عبرانیان مردد بود.کلیسای شرق نیز در مورد کتاب مکاشفه اظهار تردید می­نمود. همچنین رساله­ی دوم پطرس، رساله­ی دوم و سوم یوحنا و رساله­ی یهودا از عهد جدید حذف شده بود.[۲۰]
دیگر مسأله مهم و اساسی در مورد کتاب مقدس، خطاپذیری یا خطاناپذیری آن است. برخی مسیحیان طرفدار خطاناپذیری کتاب مقدس می­باشند.آنان معتقد به عصمت لفظی این کتاب هستند و آن را از هر گونه خطا و اشتباه (حتی در الفاظ) مبرا می­شمارند. برخی هم معتقدند که کتاب مقدس تنها از لحاظ محتوایی خطاناپذیر است.از نگاه آنان، کتاب مقدس چون به دست انسانها نگاشته شده است مشتمل بر خطایای انسانی نیز هست اما محتوای آن همواره از خطا مصون است زیرا محتوای این کتاب از جانب خداست.[۲۱]
مسیحیان نئو­ارتودوکس و لیبرال به شدت منکر قصور ناپذیری کتاب مقدس هستند.کتاب مقدس در نظر آنان یک مجموعه­ی منسجم نیست بلکه مجموعه ­ای است متناقض از نظامهای الهیاتی و عبارات اخلاقی.در این نظام الهیاتی، مصون­بودن کتاب مقدس از خطا نیز انکار می­ شود.به اعتقاد الهی­دانان این مکتب، کتاب مقدس در زمینه ­های علمی، انسان­شناختی، تاریخی و زمین­شناختی با دانش مدرن منافات دارد. در زمینه­ تناقضات و اشتباهات کتاب مقدس، تا کنون آثار زیادی از سوی دانشمندان مسیحی منتشر شده است.به عنوان مثال “مارکوس دادز”به شش مورد تناقض در اناجیل به عنوان دلیلی بر خطاپذیری آنها اشاره می‎کند.”فردریک کنیون” نیز فهرست دیگری از این تناقضات ارائه می­ کند و از این راه ثابت می­نماید که کتاب مقدس خطاپذیر است.[۲۲]

 

فرضیه اصلی

پیش از پرداختن به فرضیه این تحقیق باید افزود که در پژوهش­های کیفی فرضیه وجود ندارد، با این حال بنا به آنچه مرسوم است برای این پژوهش می­توان فرضیه ­های زیر را متصور شد:
ارجاعاتی که در قرآن راجع به کتب مقدس مسیحیان و یهودیان بکار رفته اولا این کتب را فی الجمله تصدیق می­ کند و نه بالجمله؛ معنای این سخن آن است که قرآن کتاب مقدس یهودی و مسیحی را به شکل فعلی معتبر ندانسته و آن را منبع مشروعیت بخشی تلقی نمی­ کند. دوما ارجاع به معنای استفاده از برخی آموزه­ها و یا حکایات عهدین و شخصیت­های آن است که در موارد گوناگون بمناسبت­های مختلف بکار رفته­اند.

 

فرضیه ­های فرعی

قرآن کریم در مسیر هدایت بخشی خویش گاهی به عهد قدیم و شخصیت­های آن رجوع نموده و گاهی نیر به عهد جدید و شخصیت‌های آن اشاره کرده است و به عنوان مثال از ۱۳۶ بار از حضرت موسی علیه السلام نام برده و یا به حضرت مسیح علیه اسلام با نام عیسی ۲۵ بار و با نام مسیح ۱۱ بار اشاره کرده است. این در حالی است که به مادر عیسی یعنی حضرت مریم نیز در قرآن ۳۴ بار اشاره شده است. این مساله بیانگر توجه ویژه قرآن به تعلیمات و آموزه­های این دو پیامبر الولعظم پیش از پیامبر اسلام است.

 

پیشینه

در ارجاعات قرآن به عهدین باید به این نکته توجه داشت که هم قرآن و هم کتاب مقدس بزرگانی چون حضرت موسی ع و حضرت عیسی ع و حوادث پیرامونشان را به عنوان یکی از محوری­ترین شخصیت­های روایاتشان برگزیده­اند و پر واضح است که در این میان کتاب مقدس در این زمینه گوی سبقت را از قرآن ربوده ­اند. آنچه در این میان از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است توصیفات مشترکی است که از این پیامبران آسمانی دیده می­ شود. این اشتراکات که گاه در نام و نشانی­اند و گاه در معجزات و افعال، همواره دستمایه تحقیق قرآن پژوهان گشته است، چنانکه به عنوان مثال مرحوم علامه محمدهادی معرفت در کتابش، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، به ذکر چندین مورد از این موارد مشرک پرداخته و به موارد اختلافی به نفع اسلام پاسخ گفته است.[۲۳]
یکی از این موارد اشتراکی که نه در افعال و گفتار که در ارتباط میان این دو کتاب بوده، مساله ارجاع قرآن به سنن و کتب پیشین و بطور خاص عهدین است. این مساله سبب انتقاداتی به مسلمین بویژه از سوی مستشرقان و مبشران مسیحی گشته است. یکی از نمونه‌های شاخص این مسالهوسف دره حداد کشیش مسیحی لبنانی است که در یکی از کتاب­هایی که در رد اسلام و وحیانی بودن قرآن نوشته است برای نمونه از توصیف عیسی در قرآن به «کلمه­الله» به عنوان استدلالی استفاده کرده و قرآن را همان بازگشت به کتاب مقدس می­داند.[۲۴]
در هر صورت و با وجود ایراداتی از این دست و برای بررسی تطبیقی و نیز برای روشن شدن اصل مساله و کنکاش در معنا و مصداق این ارجاعات، ضرورت این تحقیق بیش از پیش احساس شد و نویسنده را بر آن داشت تا دست به انجام این پژوهش بزند. بنابر این در این تحقیق به «ارجاعات قرآن به عهدین» می­ شود.

 

۱۱-۱- تحقیقات انجام شده در زمینه ارجاعات قرآن به عهدین

همانگونه که در مقدمه بدان اشاره رفت، تحقیقاتی که پاسخگوی موضوعی اینچنین باشد تاکنون سابقه نداشته است. البته در پژوهش‌هایی که تاکنون صورت گرفته اعم از فارسی زبان، عربی و یا انگلیسی زبان، اصل برخی از مصادیقِ این ارجاعات بارها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. بررسی رابطه قرآن و کتاب مقدس با رویکردی یکسویه و یا به صورت تطبیقی در هر دو سنت تا کنون چندین بار پژوهش شده است. در کنار این موارد، اصل دو کتاب قرآن و کتاب مقدس نیز به عنوان موضوع پایان نامه مورد تحقیق واقع شده است. در موارد زیادی نیز محققین به حجیت این دو کتاب پرداخته­اند.
اما اینکه این ارجاعات با رویکرد معناشناختی و گونه شناسانه در قرآن موضوع پژوهش بوده باشد، تا کنون سابقه نداشته است. در ادامه به برخی از پژوهش­هایی که چه به عنوان کتاب و چه با عنوان پایان نامه به پژوهش راجع به ارجاعات خاص قرآنی یا کتاب مقدسی به عنوان مثال حضرتِ عیسی مربوط می­ شود اشاره مختصری خواهد شد.

 

۱۱-۲- تحقیقات انجام شده راجع به عیسی در کتاب مقدس

در زبان فارسی تاکنون چند ترجمه راجع به «عیسی در کتاب مقدس» انجام شده است. در این زمینه کتاب­هایی ترجمه شده که از نامدارترینشان می­توان به ترجمه درآمدی بر عیسی که کمبریج آن را نشر داده است اشاره نمود. در فضای انگلیسی زبان نیز تاکنون کارهای بسیاری درباره عیسی در کتاب مقدس انجام شده که به چند مورد از آنها اشاره می­گردد. البته تقریبا قریب به اتفاق این پژوهش­ها در زبان انگلیسی نیز به تحقیقی یک سویه دست زده­اند و حضرت عیسی با اوصاف مشهورش در مسیحیت را در کتاب مقدس بررسی کرده ­اند. برخی از آنها نیز که عیسی را به صورت تطبیقی بررسی کرده ­اند، درصدد کاری تبشیری بوده ­اند.
از مهمترین تحقیقات راجع به حضرت عیسی علیه السلام در کتاب مقدس می­توان به Jesus the word made flesh نوشته Stephen J.Binz که توسط موسسه Threshold Bible Study نشر یافته اشاره کرد. “بینز” در این کتاب به تفسیر و واکاوی مقدمه انجیل یوحنا پرداخته و در مورد عیسی توضیحاتی ارائه کرده است. او در این اثرهمانند بسیاری از مفسران عهد جدید عیسی را خدا معرفی کرده که خلقت آسمان و زمین بواسطه او صورت گرفته و همه چیز بواسطه او هستی یافته است. در این کتاب اشاره­ای به حضرت عیسی ع در قرآن نشده است.
تحقیق دیگر یعنی Jesus the Word اثر Mark Francisco Bozzuti-Jones است که نویسنده و الهی­دانی است که به کلیسای لوتری تعلق دارد. او در این اثر سعی بر آن داشته تا بر مبنای آراء کلیسای لوتری عیسی را به عنوان خدا و کلمه خدا شرح داده و تبیین نماید.
پژوهش­های دیگری نیز با نام و نشانی شبیه به این دو تحقیق وجود دارد که به بررسی ارجاعات قرآن به عهدین نپرداخته و صرفا عیسی را در عهد جدید و کتاب مقدس پژوهیده است.

 

۱۱-۳- تحقیقات انجام شده راجع به عیسی ع در قرآن

در مورد عیسی در قرآن تا کنون پژوهش­های فراوانی انجام شده که از مشهورترین این آثار می­توان به عیسی در روایات شیعه تالیف دکتر لگنهاوسن اشاره کرد. البته این اثر مانند اکثر آثار موجود درباره عیسی در قرآن و سنت اسلامی و شیعی، در آنچه هدف این پژوهش است ناکام و عقیم است. در این آثار به جنبه­ های مختلف شخصیت عیسی اشاره شده و او را از منظر سنت شیعی و اسلامی بررسی کرده ­اند.
چنان که روشن شد تحقیقات انجام شده ناظر به هدف این پژوهش نبوده است و غالب کارهایی که در نزدیکی این پژوهش قرار دارند توسط مستشرقان و با هدف تضعیف قرآن بوده است. کارهایی مانند قرآن کتاب مقدس و علم نوشته دکتر موریس بوکای نیز چنان که از اسمش پیداست به حقانیت این کتب بر اساس میزان علم پرداخته و از هدف ما به کلی فاصله دارد.

 

ادبیات موضوع

در ادبیات پژوهش هدف این است که با نگاهی به چارچوب و مبانی نظری، به روند پژوهش و نیز تعریف و تبیین متغیرهای مورد نیاز در این پژوهش پرداخته شود. در حقیقت پیش از ورود به پژوهش درباره موضوع باید مبانی و اصولی که پژوهش برپایه آن­ها شکل می­گیرد روشن شوند، این قسمت عهده­دار همین مهم است.

 

۱۲-۱- ادبیات قرآن پژوهی

قرآن­پژوهی[۲۵] علمی است که با بکارگیری مجموعه ­ای از علوم که در فهم معنای ظاهری و باطنی قرآن نقش اساسی دارند، شامل مجموعه گسترده­ای از علوم پایه است و برای فهم معانی ظاهری و باطن الفاظ قرآن تلاش می­ کند. این علم بویژه پس از توجه مستشرقانی همچون نولدکه و گلدزیهر با ابعاد و رویکردهای نوینی مورد توجه قرار گرفته است. مثلا پس از انتشار کتاب­هایی مانند کتاب “قرآن و واژگان بیگانه” The Foreign Vocabulary of the Quran اثر “آرتور جفری” در سال ۱۹۳۸ در گجرات هند، بسیاری از محققان علوم قرآن مطالعات زبان شناختی را نیز وارد علوم پایه قرآن پژوهی کردند.[۲۶] تحقیقات جدید نیز مانند آنچه پرفسور میشاییل مارکس در “طرح مستندسازی قرآن و چاپ انتقادی آن”[۲۷] انجام داده است، مطالعات انتقادی، ریشه شناختی و زبان شناختی آن را نیز مورد توجهی بیش از پیش قرار داده است. علاوه بر این علومی چون مخاطب شناسی، معنا شناسی، ریشه شناسی، بیان و بدیع و … از دیرباز مورد توجه قرآن پژوهان بوده است.[۲۸]
برای بررسی “ارجاعات قرآن به عهدین” نیز در راستای ادبیات قرآن پژوهی و با بهره گرفتن از ریشه یابی این ارجاعات و مصادیق آن و نیز استفاده از نظریات مفسران اسلامی، چگونگی این ارجاعات در قرآن را واکاوی خواهیم کرد.

 

۱۲-۲- ادبیات قرآن­پژوهی مقایسه­ ای

در قرآن پژوهی مقایسه­ ای، علاوه بر مولفه­هایی که در شکل­ گیری صحیح قرآن پژوهی نقش موثر داشتند، باید به آیتم­های دیگری نیز توجه شود. در قرآن­پژوهی مقایسه­ ای باید هر مفهومی در بستر تطبیقی­اش بررسی شود. برای مثال هنگامی که به بررسی طوفان نوح در قرآن می­پردازیم، به متن قرآن، تفاسیر موجود، شان نزول، روایات موجود و نیز داده های­تاریخی همسو با روایت قرآن مراجعه می­ شود، اما در قرآن پژوهی مقایسه­ ای علاوه بر این امور باید به متن مقدس دیگر نیز توجه داشت. علاوه بر این داده ­های تاریخی مخالف قرآن نیز در اینجا اهمیت بسزایی دارند، بخصوص هنگامی که متن مقدس مورد مقایسه موید قرآن نباشد.
از همه مهمتر اینکه در این نوع پژوهش ادبیات قرآن نسبت به داده ­های فرا اسلامی و نیز غیر اسلامی باید با توجه به تفاسیر و داده های غیر اسلامی نیز دیده شود. برای نمونه در رویارویی با مثال پیشین در قرآن پژوهی مقایسه­ ای باید به گزارش کتاب مقدس توجه شود که در گزارش طوفان چه رویکردی را برگزیده است.

 

تاکنون هیچ تحقیقی مبنی بر تولید ایمنوگلوبین Y بر علیه زیر واحد CagA هلیکوباکتر پیلوری در ایران انجام نشده است با این حال در سال ۱۳۹۱ دانشمندان وجود خاصیت آنتی ژنیسیته پروتئین CagA را اثبات کردند (حمید ابطحی و همکاران،۱۳۹۱).
هلیکو باکتر پیلوری یک باکتری میکروآئروفیل گرم منفی موجود در معده است که در سال ۱۹۸۲ برای اولین بار توسط دانشمندان استرالیائی بری مارشال و رابین وارن شناسائی و از بافت پوششی آنترال (Antral Epithelium) معده انسان جدا شد. آنها دریافتند که این باکتری در بیماران مبتلا به گاستریت مزمن و زخم معده وجود دارد در حالی که با توجه به اینکه معده انسان مقادیر گسترده ای از اسید را تولید میکند که بسیار شبیه به اسید موجود در باتری ماشین‌هاست تا قبل از آن زمان تصور نمی شد که این بیماری‌ها علت میکروبی داشته باشند (مارشال و وارن،۱۹۸۴).
قبل از تحقیقات مارشال و وارن،در سال ۱۸۷۵ دانشمندان آلمانی باکتری‌های مارپیچی شکلی را در لایه‌های داخلی معده انسان یافتند اما موفق نشدند آن را کشت دهند و در نهایت نتایج بدست آمده توسط آنها فراموش شد (بلاسر،۲۰۰۵).
در سال ۱۸۹۳ دانشمند ایتالیائی گییولیو بیزوزرو باکتری مشابهی که در محیط اسیدی معده سگ زندگی میکرد را معرفی کرد (بیزوزرو،۱۸۹۳).
پروفسور والری جاورسکی از دانشگاه جیگیلیونین در کاراکو نمونه‌های محلول شسته شده معده انسان را در سال ۱۸۹۹ بررسی کرد. او باکتری‌های مارپیچی شکلی را یافت و برای اولین بار این فرضیه را که ممکن است این ارگانیسم‌ها در بیماری‌های معده نقش بیماری زائی داشته باشند را مطرح کرد (کونتورکه،۲۰۰۳).
در اوایل قرن بیستم مطالعات زیادی در رابطه با حضور این ارگانیسم‌ها در معده تعداد زیادی از بیماران مبتلا به زخم‌های گوارشی و سرطان معده انجام شد (اگان و مورین؛۲۰۰۷).
در سال ۱۹۴۵ یک مطالعه آمریکائی منتشر شد که موفق به نشان دادن باکتری در ۱۱۸۰ نمونه بیوپسی معده نشد این مقاله و نتایج آن میزان علاقه به این باکتری را کاهش داد (پالمر،۱۹۵۴).
علاقه به دانستن نقش باکتری‌ها در بیماری‌های معده در سال ۱۹۷۰ و به دنبال یافتن باکتری در معده بیماران مبتلا به زخم‌های گوارشی اوج گرفت (استیر،۱۹۷۵).
این باکتری در سال ۱۹۷۹ به وسیله آسیب شناس استرالیائی رابین وارن مشاهده شد کسی که بعد‌ها تحقیق روی این باکتری را با پزشک استرالیائی بری مارشال در سال ۱۹۸۱ شروع کرد. . پس از تلاش‌های متعدد ناموفق برای کشت باکتری از معده،در نهایت در سال ۱۹۸۲ زمانی که آنها ناخواسته پتری دیش‌های خود را به مدت ۵ روز در آخر هفته عید پاک انکوبه کردند موفق به ایجاد کلونی‌ها شدند. وارن و مارشال در مقاله اصلی خود ادعا کردند که بیشتر زخم‌ها و التهاب‌های معده در نتیجه عفونتهای ایجاد شده توسط این باکتری ایجاد میشوند و نه در اثر استرس یا غذا‌های تند که قبلا در نظر گرفته می شدند (مارشال و وارن،۱۹۸۴).
اگرچه در ابتدا شک و تردید‌هائی وجود داشت اما در طول چندین سال پژوهش‌های متعدد ارتباط هلیکوباکتر پیلوری را با التهاب معده و کاهش میزان زخم‌های معده تایید کردند. (آتوود،۲۰۰۴).
برای نشان دادن اینکه هلیکوباکتر پیلوری مسبب ایجاد گاستریت یا التهاب معده است و صرفا از طریق اطرافیان منتقل نمی شود،مارشال یک بشر حاویH. پیلوری کشت داده شده را نوشید. او چند روز بعد مبتلا به تهوع و استفراغ شد. ۱۰ روز پس از تلقیح آندسکوپی نشانه‌های ورم معده و وجود H. پیلوری را نشان داد و H. پیلوری عامل ایجاد التهاب شناخته شد. مارشال و وارن در ادامه نشان دادند که آنتی بیوتیک‌ها در درمان بسیاری از موارد التهاب یا ورم معده موثرند (مارشال و وارن،۱۹۸۴).
بررسی‌های اپیدمیولوژی و آماری عفونت مزمن H. پیلوری را با سرطان بدخیم معده مرتبط دانسته اند و این امر موجب شد که آژانس پژوهش سرطان سازمان بهداشت جهانی (World Health Organization: WHO)این باکتری را در زمره ی عوامل سرطان زای کلاس I قرار دهد (سوارز و همکاران،۲۰۰۶).
دانشمندان اعلام کردند که بین شیوع این عفونت در کشورهای غربی و کشورهای آسیایی در حال توسعه تفاوت معنی داری وجود دارد و میزان عفونت این باکتری در جهان بطور میانگین ۵۰% است (مالاتی و نیرن،۲۰۰۶).
در سال ۲۰۱۳ انجمن میکروب شناسی آمریکا هلیکوباکتر پیلوری را شایع ترین موجود ذره بینی دنیا معرفی کرد که بیش از نیمی از جمعیت جهان را آلوده کرده است.
دانشمندان دریافتند که شواهدی مبنی بر وجود گونه‌های مختلف H. پیلوری با درجات مختلفی از حدت وجود دارد (آترتون و همکاران،۱۹۹۵) (بلاسر و همکاران،۱۹۹۵) (کوئیروز و همکاران،۲۰۰۰). ژن CagA اولین ژن یافت شده در هلیکوباکتر پیلوری بود که به شیوه ای متفاوت در باکتری حضور داشت و به عنوان یک شاخص برای وجود جزیره بیماری زائی Cag در نظر گرفته می شود (سنسینی و همکاران،۱۹۹۶). علاوه بر سایر ویژگی‌های بیماری زائی فرضی که توسط جزیره بیماری زائی Cag کد می شوند،ژنهای زیادی از این جزیره پروتئین‌ها را کد میکنند مانند اینترکولین-۸ که باعث افزایش پاسخ التهابی معده به عفونت می شود.
محققان دریافتند که وضعیت CagA- مثبت بیمار با نتایج بالینی شدیدی در برخی از کشور‌های غربی همراه بوده است (بلاسرو همکاران،۱۹۹۵) (پارسونت و همکاران،۱۹۹۷).
دانشمندان اعلام کردند که با توجه به اینکه اغلب افراد آلوده به هلیوباکتر پیلوری در کشور‌های آسیائی حامل گونه‌های CagA- مثبت هستند،پیوستگی وضعیت CagA و بیماری‌ها درآسیا مشاهده نشده است (مائدا و همکاران،۱۹۹۸) (یامائوکا و همکاران،۲۰۰۲).
درسال ۲۰۰۱ دانشمندان اعلام کردند که سویه‌هائی از هلیکوباکتر پیلوری که دارای ژن CagA هستند توانائی ایجاد زخم‌های طولانی را دارند. (بروتت و همکاران،۲۰۰۱).
در سال ۲۰۰۵ محققان دریافتند که ژن CagA در ایجاد و گسترش سرطان نقش دارد (لکس،۲۰۰۵).
در سال ۲۰۱۰ کلیموویچ و همکاران به دنبال بررسی معرف‌های ایمنی برای تشخیص cagA هلیکوباکتر پیلوری اولین مجموعه از آنتی بادی‌های منوکلونال بر علیه cagA را تولید و مشخص کردند. آنها همچنین بیان داشتند که استفاده از فن آوری پروتئین نوترکیب امکان بدست آوردن آنتی ژن خالص cagA را ایجاد کرده است (کلیموویچ و همکاران،۲۰۱۰).
دانشمندان در سال ۲۰۱۲ ضمن اعلام این مطلب که عفونت مزمن با باکتری‌های گرم منفی هلیکوباکتر پیلوری یک عامل خطر عمده برای توسعه سرطان معده است بیان کردند که شواهد موجود نشان می دهد که ژن CagA (سیتوتوکسین مرتبط با ژن A) دارای یک نقش کلیدی آنکوژنیک در بیماری زائی هلیکو باکتر پیلوری است. آنها اعلام کردند که برخی از فعالیت‌های بیولوژیکی CagA نیاز به فسفوریلاسیون تیروزین آن به وسیله کیناز‌های سلول میزبان دارند.
دانشمندان انواع ژنوتیپ‌های بیشتر بیماری زای هلیکوباکتر پیلوری را که با بیماران سرطان معده و بیماران بدون سابقه فامیلی سرطان معده در ارتباط اند را بررسی کردند. آنها شیوع عفونت ایجاد شده به وسیله گونه‌های خطرناک تر هلیکوباکتر پیلوری را در ۶۰ نفر از بستگان بیماران مبتلا به سرطان معده را بررسی کردند و مقایسه نتایج نشان داد که ۴۹ بیماردر بین خویشاوندان خود سابقه ابتلا به سرطان معده را نداشتند. در این مطالعه وضعیت هلیکو باکتر پیلوری توسط تست اوره آز بافت شناسی و وجود اوره تعیین شد. ژن CagA، cagA-EPIYA وVacA توسط PCR شناسائی و به وسیله توالی یابی تایید شدند. آنها نشان دادند که در بستگان بیماران مبتلا به سرطان معده ژنوتایپ‌های CagA و VacA هلیکو باکتر پیلوری بیماری زا بسیار بیشتر کلونیزه شده است که ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد (دولسین و همکاران،۲۰۱۲).
در سال ۲۰۱۳ دانشمندان نشان دادند که CagA باعث تکثیر اپیتلوم روده زبرافیش از طریق فعال کردن مسیر سیگنالدهی متعارف Wnt می شوند. بعلاوه آنها برای اولین بار شواهدی را مبنی بر همکاری ژن CagA و سرکوب کننده تومور p53 در آنکوژنسیس ارائه کردند. آنها در این مطالعه بر روی پتانسیل سیستم زبرافیش برای بررسی فعل و انفعالات ژنتیکی بین اثرات بیماریزائی پاتوژن و پروتئین‌های سیگنال دهنده سلول میزبان متمرکز بود (جیمز و همکاران،۲۰۱۳).
در سال ۲۰۱۳ محققان دریافتند که پروتئین CagA هلیکوباکتر پیلوری باعث افزایش خطر سرطان معده می شود. CagA در سلول میزبان به وسیله سیستم ترشحی نوع IV هلیکوباکتر پیلوری جابجا می شود که بسیار کم شناخته شده است. واکنش‌های جابجائی CagA با تعدادی از فاکتور‌های میزبان، مسیر‌های سیگنال دهی میزبان را تغییر میدهد. ساختار کریستالی که به تازگی از انتهای کوتاه شده کربوکسیل ژن CagA بدست آمده است وجود دو دامنه را که شامل دامنه انعطاف پذیر N-ترمینال کوچکتر و یک دامنه بزرگ تر متوسط است را نشان داد و دانشمندان اعلام کردند که مولتیمریزیشن (multimerisation) مشاهده شده در ژن CagA تنها به واسطه این ژن نیست بلکه احتمالا به علت تعامل این ژن با ژنهای دیگراست (آماندا و همکاران،۲۰۱۳).
در سال ۲۰۱۴ دانشمندان ۳۶۰ بیمار مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری که۹۵ تن از آنها مبتلا به گاستریت،۹۲ تن مبتلا به زخم معده،۱۰۸ تن مبتلا به زخم دوازدهه و ۶۵ تن از آنها مبتلا به سرطان معده بودند را بررسی کردند. و با بهره گرفتن از گروه معده به عنوان یک گروه مرجع اعلام کردند که خطر نسبی برای ژن CagA1. 81 درصد و۹۵ درصد CI 1. 44-2. 29 است.
اپی توپ‌ها مناطقی از آنتی ژنها هستند که به وسیله گیرنده‌های غشائی خاص آنتی ژن روی لمفوسیت‌ها باند می شوند و یا باعث ترشح آنتی بادی‌ها می شوند
دانشمندان اپی توپ‌های ماکرومولکول‌ها مخصوصا پروتئین‌ها را به دو دسته تقسیم کردند،دسته اول اپی توپ‌های خطی نامیده شدند که بخش‌هائی از رشته‌های پیوسته باقی مانده از زنجیره‌های پلیمری است و دسته دوم اپی توپ‌های فضائی هستند که به وسیله چندین بخش متوالی نا پیوسته که از طریق تا شدن بر روی هم در ساختار اولیه خود در کنار هم باقی مانده اند تشکیل می شود (بارلو و همکاران،۱۹۸۶).
در سال ۱۹۹۱ دانشمندان دریافتند که اپی توپ‌های فضائی دارای مزایای بسیار بیشتری نسبت به اپی تو پ‌های خطی هستند. به عنوان مثال آنتی بادی‌های انسان هدایت کننده اپی توپ‌های فضائی هستند که طیف گسترده ای از ویروس‌های نقص ایمنی انسانی را خنثی میکنند (استیمر و همکاران،۱۹۹۱).
در سال ۲۰۰۲ دانشمندان دریافتند که سلول‌های ایمنی اپی توپ‌ها را بجای کل آنتی ژن‌ها تشخیص میدهند. (گولدسبای و همکاران،۲۰۰۲).
آنها دریافتند که سلول‌های T،اپی توپ‌های سلول T را شناسائی میکنند که معمولا پپتید‌های خطی هستند که از آنتی ژن‌های پروتئین مشتق می شوند و توسط مولکول‌های MHC تولید میشوند. سلول‌های B و آنتی بادی‌ها، اپی توپ‌های سلول B را که میتوانند به صورت کامل، ترکیبات شیمیائی کوچک و یا اجزاء مولکول‌های بزرگ تر مثل نوکلئوتید‌ها،لیپید‌ها،گلیکان‌ها و پروتئین‌ها باشند را شناسائی میکنند. (گولدسبای و همکاران،۲۰۰۲)
مشخص شده است که اپی توپ بخش پروتئینی یک مولکول است که به آنتی بادی متصل می شود. اپی توپ میتواند مرکب از قند‌ها،لیپید‌ها و اسید‌های آمینه باشد در اغلب مواقع اپی توپ‌ها از اسید‌های آمینه ساخته شده اند. گر بخواهید پروتئین خاصی را دنبال کنید اما آنتی بادی که با پروتئین مد نظر شما باند شود وجود نداشته باشد باید یک تگ اپی توپ (اپی توپ نشانه دار شده) را به پروتئین خود اضافه کنید. تگ اپی توپ‌ها در محدوده طولی ۱۵-۱۰ اسید آمینه قرار دارند و برای ایجاد یک دستگیره مولوکولی برای پروتئین شما طراحی شده اند. تگ اپی توپ‌ها میتوانند در جائی در داخل پروتئین قرار بگیرند اما معمولا در دو انتهای آمینو و کربوکسیل قرار میگرند تا هر گونه اختلال بالاقوه در ساختار سوم پروتئین و در نتیجه در عملکرد پروتئین به حداقل برسد (دیویدسون،۲۰۰۲).
محققان معتقدند که بر اساس شناسائی ایمنی و پاسخ ایمنی، هر دو نوع اپی توپ اطلاعات ارزشمندی را برای جلوگیری از بیماری‌ها (ساکسنا و همکاران،۲۰۰۵) تشخیص (ماتسو و همکاران،۲۰۰۵) (تگونی و همکاران،۱۹۹۹) و درمان (لی و همکاران،۲۰۰۵) (ریمر و همکاران،۲۰۰۵) ارائه میدهند که بسیار سودمند است.
مشخص شده است که ۹۰ درصد اپی توپ‌های سلول B که از پروتئین‌های مادری مشتق می شوند بجای ساختار خطی ساختار فضائی دارند (هورسفال و همکاران،۱۹۹۱)در سال ۲۰۰۱دانشمندان گزارشی را منتشر کردند که در آن ۱۰ آنتی بادی منوکلونال بر ضد سیتوتوکسین واکوئوله کننده (VacA) هلیکوباکتر پیلوری تولید شده و مشخص شد که همه آنها با اپی توپ‌های فضائی واکنش نشان میدهند (وینیون و همکاران،۲۰۰۱).
با توجه به اینکه اپی توپ‌های آنتی ژن اطلاعات ارزشمندی را برای پیشگیری از بیماری‌ها، تشخیص و درمان ارائه میکنند و اپی توپ‌های فضائی شکل مهمی از اپی توپ‌ها هستند که اطلاعات ساختاری آنها، آنها را برای تحقیقات نظری و کاربردی زیست پزشکی جذاب میکند. در سال ۲۰۰۶ دانشمندان CED را به عنوان یک پایگاه داده برای اپی توپ‌های فضائی معرفی کردند،CED مجموعه ای ازاپی توپ‌های فضائی و اطلاعات مربوط به آنها را فراهم میکند (هیوآنگ و هوندا،۲۰۰۶).
شناخت بهتر اپی توپ‌های فضائی به تنهائی نمیتواند برای طراحی واکسن‌های جدید و توسعه معرف‌های تشخیصی تازه اطلاعات مفیدی را در اختیار ما قرار دهد (ساکسنا و همکاران،۲۰۰۵) (تگونی و همکاران،۱۹۹۱) اما در درمان بیماری‌ها ویروسی و سرطان از ارزش بالائی برخوردار است (لی و همکاران،۲۰۰۵) (ریمر و همکاران،۲۰۰۵).
همچنین اپی توپ‌های فضائی بطور ضمنی اطلاعات مربوط به آنتی ژن خودشان و حالت متصل شدنشان را دارند که انها را برای تحقیقات نظری زیست شناسی جذاب میکند. البته اینکار نیازمند پول و کار آزمایشگاهی فشرده برای شناسائی جزئیات تجربی اپی توپ سلول B است. پیش بینی دقیق اپی توپ‌های سلول B بر اساس ترتیپ پروفایلینگ نیازمند یک هدف بلند مدت و گروه‌های زیادی است. با این حال گزارش بلنت و همکارانش نشان داد که حتی بهترین مجموعه از مقیاس‌ها و پارامتر‌ها تنها اندکی بهتر از حالت تصادفی اجرا می شوند (بلنت و همکارارن،۲۰۰۵).
این نشان می دهد که رویکرد‌های ساختاری و پیش بینی اپی توپ‌های فضائی حیاتی است. سرور پیش بینی اپی توپ‌های فضائی از سال ۲۰۰۵ در دسترس است که برای یافتن اپی توپ‌های فضائی مفید است (کولکارنی و همکاران،۲۰۰۵). البته پیش بینی دقیق اپی توپ‌های فضائی هنوز هم کار بسیار دشواری است.
در سال ۱۳۸۴ دکتر مهدی پور رامیر و همکاران موفق شدند ایمنوگلوبین زرده تخم مرغ (IgY) را بر ضد استرپتوکوکوک موتان که عامل باکتریائی اصلی در پوسیدگی دندان انسان است تولید کنند. (پور امیر و همکاران،۱۳۸۴).
ایمنوگلوبین زرده تخم مرغ در اوواخر سده ۱۸۰۰ کشف شد. در ۱۸۹۳ کلمپر دیدگاه خود را مبنی بر اینکه پروتئین‌های خوراکی زرده تخم مرغ مرغ‌های ایمن شده خاصیت ایمنوگلوبینی دارند را منتشر کرد. و از آن زمان تا کنون دانشمندان تحقیقات گسترده ای را در زمینه‌های پزشکی و تحقیقاتی برای تولید IgY اختصاصی در زرده تخم مرغ انجام دادند. در حال حاضر سودمندی ایمنوگلوبین Y برای درمان بیماری‌های انسان و حیوان به اثبات رسیده است (PMD:22136128).
در سال دانشمندان ۱۹۶۹ خصوصیات فیلوؤنی ساختاری و عملکردی ایمنوگلوبین طیور را کردند این دانشمندان با بهره گرفتن از روش کروماتوگرافی ایمنوگلوبین را از سرم طیور جدا کرده و مشاهده کرند که ایمنوگلوبین دارای دو زنجیره سبک (L) و زنجیره سنگین (H) است که زنجیره سنگین ۷۵ درصد و زنجیره سبک ۲۵ درصد از وزن مولکولی را شامل می شود. آنها اعلام کردند که بر پایه ویژگی‌های فیزیکی شیمیائی و آنتی ژنیک ایمنوگلوبین ۱۶٫ ۷S بیشترین شباهت را به IgM PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران دارد و ایمنوگلوبین ۷٫ ۱S قطها متعلق به کلاس متفاوتی است و به خودی خود با هیچ یک از ایمنوگلوبین‌های PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران مطابقت ندارد. آنها پیشنهاد کردند که این مولکول به عنوان IgY تعیین شود و اضافه کردند که این نامگذاری میتواند برای ایمنوگلوبین‌های سایر گونه‌ها که با هر یک از ایمنوگلوبین‌های انسانی ارتباط کافی دارند مفید باشد (لسلی و کلم،۱۹۶۹).
جداسازی ویروسی آی جی وای آنتی بادی از زرده مرغ واکسینه دا سال ۱۹۸۰ توسط دانشمندان انجام شد. در آن زمان آنتی بادی از زرده تخم مرغ‌هائی که با انواع ویروس‌های گیاهی واکسینه شده بودند با بهره گرفتن از روش پلی اتیلن گلایکول و با غلظت۱۲ درصد PEG جداسازی شد. به نظر می رسد که تیتر آنتی بادی پس از قطع دوره ایمن سازی در سطح بالائی باقی میماند بعلاوه تیتر آنتی بادی‌های بدست آمده از زرده تخم مرغ مشابه آنتی بادی‌های یافت شده در سرم خون خرگوش‌هائی بود که همزمان واکسینه شده بودند (پولسون و همکاران،۱۹۸۰).
محققان ایمنوگلوبین Y را از تخم مرغ‌های ایمن شده بر علیه چندین پروتئین و مخلوط طبیعی پروتئین‌ها استخراج کردند. آنها دریافتند که وزن مولکولی آنتی ژن تزریق شده به مرغ بر میزان تولید IgY تاثیر مستقیم میگذارد (پولسون و همکاران،۱۹۸۰).
در سال ۱۹۹۰ آنتی بادی زرده تخم مرغ بر علیه یک پروتئین حفاظت شده PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران تولید شد. پزوهشگران دریافتد که زرده تخم مرغ مرغ‌های ایمن شده یک منبع غنی و ارزان قیمت از آنتی بادی‌های پلی کلونال اختصاصی بوده و ۳۰-۲۰ میکروگرم از پروتئین بسیار حفاظت شده PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران برای ایجاد پاسخ ایمنی کافی است. آنها موفق شدند ۴ گرم ایمنوگلوبین از ۶۲ تخم یک مرغ واکسینه شده استخراج کردند و تجزیه و تحلیل‌ها نشان داد که آنتی بادی‌های خاص ۲۰ روز بعد از ایمن سازی ظاهر شدند،پلت‌ها بعد از ۳۰ روز رسیدند و حداقل تا روز ۸۱ باقی می مانند (گاسمان و همکاران،۱۹۹۰).
با وجود اینکه استفاده از مرغ به عنوان میزبان ایمن سازی مزایای زیادی را برای تولید آنتی بادی‌های پلی کلونال به ارمغان می آورد، تولید ایمنوگلوبین‌های زرده تخم مرغ به ندرت مد نظر قرار میگرفت. بنابراین دانشمندان تولید و کاردبرد آنتی بادی‌های زرده تخم مرغ را بررسی و اعلام کردند که تولید آنتی بادی مرغ با توجه به برداشت غیر تهاجمی آنتی بادی از طریق جمع آوری تخم مرغ از نظر رفاه حیوانات واکسینه شده بسیار سودمند است بعلاوه اینکه جداسازی IgY از زرده تخم مرغ بسیار سریع و ساده است. بنابر این تکنولوژی IgY پیشرفت بسیار بزرگی است و باید به عنوان یک جایگزین مناسب برای تولید آنتی بادی‌های پلی کلونال در PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران در نظر گرفته شود (تینی و همکاران،۲۰۰۲).
در سال ۲۰۰۲ شاین و همکارانش از IgY تولید شده در زرده تخم مرغ برای کنترل عفونت هلیکوباکتر پیلوری در انسان استفاده کردند. آنها اعلام کردند که ایمنوگلوبین تولید شده در زرده تخم مرغ مرغ‌های ایمن شده میتواند میزان عفونت را کاهش داده و راهکاری برای درمان بیماری‌های ناشی از این باکتری باشد.
در سال ۲۰۰۲ دانشمندان موفق به جداسازی IgY زرده تخم مرغ با بهره گرفتن از روش‌های فیزیکی و شیمیائی جداسازی شدند (گولدرینگ و ترساف۲۰۰۲).
در سال ۲۰۱۱ دیانا پولی و همکاران IgY موجود در زرده تخم مرغ را بااستفاده از پلی اتیلن گلایکول استخراج کردند (پولی و همکاران،۲۰۱۱).
در سال ۲۰۱۲ دانشمندان اعلام کردند که آنتی بادی‌های زرده تخم مرغ (IgY) جایگزین مناسبی برای آنتی بادی‌های PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران است چرا که مقادیر زیادی از IgY تولید شده در خون طیور به زرده تخم مرغ منتقل می شود. IgY مشابه IgG PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران در نظر گرفته شده و تحقیقات گسترده ای پیرامون خصوصیات، تولید و خالص سازی آن انجام شد. زرده تخم مرغ‌های واکسینه شده به عنوان یک منبع بسیار مطلوب از آنتی بادی‌های پلی کلونال برای بیش از یک دهه به رسمیت شناخته شده و این روش غیر تهاجمی و ساده یک روش جذاب برای تولید آنتی بادی‌هاست. آنها استفاده از ایمنوگلوبین زرده تخم مرغ را به عنوان جایگزینی برای آنتی بیوتیک‌ها و به عنوان یک ابزار مفید و دقیق در تحقیق و تشخیص را توصیه کردند (مایکل و همکاران،۲۰۱۲).
در سال ۲۰۱۴ دانشمندان طی مطالعه ای بر روی ویژگی‌ها و برنامه‌های کاربردی، IgY مزایای استفاده از آنتی بادی مرغ را بیان کرده و اظهار کردند که با توجه به فاصله فیلوژنی IgY و تنوع و گوناگونی ایمنی و حضور آن در زرده تخم مرغ،IgY در مقایسه با IgG PESTAN(به خاطر محدودیت سایت در درج بعضی کلمات ، این کلمه به صورت فینگیلیش درج شده ولی در فایل اصلی پایان نامه کلمه به صورت فارسی نوشته شده است)داران دارای مزایای بسیار زیادی است. علاوه بر این تولید IgY کمک قابل ملاحظه ای به نفع رفاه حیوانات در راستای تلاش‌های بین المللی برای کاهش،بهبود و در صورت امکان جایگزینی حیوانات در آزمایشات است (مانهوز و همکاران،۲۰۱۴).

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.

۲-۷ ابزار‌های مورد استفاده

 

۲-۷-۱ دات بلاتینگ

به طور کلی در ژنتیک مولکولی به عمل انتقال مولکولهای تفکیک شده در الکتروفورز از ژل به روی یک غشاء ویژه، بلاتینگ یا بلات کردن گفته می‌شود. معنای واژه انگلیسی بلاتینگ، لکه‌گذاری است. برای انجام اعمالی مانند هیبریداسیون اسیدهای نوکلئیک و شناسایی پروتئینها با پادتن‌ها، ژل محیط مناسبی نیست. علت اصلی این مسئله نفوذپذیری کم ژل و خروج شناساگرها از ژل می‌باشد. از اینرو در صورت انجام عمل آشکارسازی به کندی و با مشکل صورت می‌گیرد. اما غشاء، محیط مناسبی برای اعمال فوق فراهم می‌کند. دات بلات روشی سریعی است که با بهره گرفتن از آن می توان کیفیت و مقدار پروتئین بیان شده را تعیین کرد (نصیری، ۱۳۹۰).

 

۲-۷- ۲ نرم افزار CLC Work Bench5

یکی از ابزارهای بسیار قدرتمند بیوانفورماتیک جهت کلونینگ و بیان مجازی ژن نرم افزار CLC Work Bench5 میباشد. تمامی مراحل انجام این پروژه در این نرم افزار بررسی شده وسپس کار آزمایشگاهی صورت گرفته است. از امکانات این نرم افزار آنلاین می توان به، همردیف کردن‌های DNA و پروتئین و رسم درخت فلیوژنتیکی، ماتریس‌های تفاوت و شباهت، جستجوی جهش، آنالیزهای نوکلوتیدی از قبیل، کشف ORF، ترجمه نوکلوتیدها به RNA و پروتئین، هضم، لیگاسیون، توپوکلونینگ، انجام آنالیزهای پروتئینی از قبیل پیشگویی ساختار دوم پروتئینی، تهیه پلات های هیدروفوبیک و آنتی جنسیتی و کاربردهای بسیار دیگر نام برد.

 

۲-۷-۳ نرم افزار Mega5

یکی از برنامه‌های همردیف کردن توالی‌های DNA و پروتئین و بررسی همولوژی این توالی‌ها با یکدیگر نرم
افزار قدرتمند Mega5 می باشد. این برنامه علاوه بر همردیف کردن توالی‌ها اطلاعاتی مثل ترکیب توالی‌های
مورد بررسی، ماتریس‌های تفاوت و شباهت را تعیین می کند.

 

۲-۷-۴ ابزار BLAST

ابزاری است که به طور وسیع برای بررسی شباهت میان توالی‌ها استفاده می شود. در این روش شباهت یک توالی به عنوان پایه با سایر توالی‌ها بررسی می شود. سپس معنی داری آماری شباهت‌های به دست آمده ارزیابی می شود. ابزار BLAST از طریق صفحات وب و در پایگاه NCBI هم در دسترس می باشد که شباهت توالی مورد نظر را با سایر توالی‌های موجود در NCBI، بررسی می کند. قسمت‌های مختلفی از BLAST مانند blastp، blastn، blastx، tblastn و tblastx در این پایگاه وجود دارد. (http: // www. ncbi. nlm. nih. gov. / BLAST/).
فصل سوم

 

۳ مواد و روش‌ها

 

۳-۱ تعیین نواحی آنتی ژنیک ژن CagA

توالی‌های ژن CagA مربوط به باکتری هلیکوباکترپیلوری از بانک اطلاعاتی NCBI (National Center for Biotechnology Information) جمع آوری شده و با بهره گرفتن از روش‌های بیوانفورماتیکی و نرم افزار‌های آنلاین موجود نواحی آنتی ژنیک (اپی‌توپی) این ژن جهت همسانه سازی و بیان تعیین شدند. نرم افزار‌های مورد استفاده عبارت بودند از

 

 

p://www. imtech. res. in/cgibin/bcepred/bcepred. pl

http://imed. med. ucm. es/Tools/antigenic. pl

http://tools. immuneepitope. org/tools/bcell/iedb_input

http://pepito. proteomics. ics. uci. edu

http://ailab. cs. iastate. edu/bcpreds/predict. html

http://www. cbs. dtu. dk/services/DiscoTope

۳-۲ تهیه باکتری هلیکو باکتر پیلوری

برای تهیه باکتری هلیکوباکتر پیلوری ازمعده ۳۰ بیمار تحت درمان در بیمارستان قائم شهر مشهد که مشکوک به آلوده بودن به هلیکوباکتر پیلوری بودند نمونه‌های بیوپسی گرفته شد و آلودگی این افراد به وسیله تست اوره آز مورد تایید قرار گرفت (اوره آز موجود در هلیکوباکتر پیلوری اوره را تجزیه می‌کند) سپس این نمونه‌های بیوپسی به آزمایشگاه منتقل شده و در آنجا نمونه‌ها روی کاغذ صافی ریخته شده و با آب مقطر شستشو داده شدند و پس از جمع آوری در میکروتیوپ ۵/۱ میلی لیتری ریخته شدند و در دمای ۸۰ درجه هضم گردیدند و به منظور استخراج باکتری DNA در فریزر ۲۰- درجه نگه داری شدند.

 

۳-۳ استخراج DNA و تعیین کمیت و کیفیت DNA استخراج شده

استخراج DNA از بافت های های آلوذه به هلیکوباکترپیلوری توسط کیت استخراج DNA شرکتQiagen طبق دستور العمل مربوطه استفاده شد DNA استخراج شده تا زمان استفاده در دمای ˚C20- نگهداری شد.

 

 

۳٫ داشتن دانش بومی ­و مبتنی بر مبانی بینشی و ارزشی و فناوریهای بومی­شده همراه با نیروی انسانی متخصص
۴٫ الهام‌بخش بودن و نه منفعل بودن در برابر پیشرفتهای دیگران.

 

۲-۱۱ پیشینۀ پژوهش

در‌ رابطه با الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت نیز از زمان مطرح شدن آن تا کنون، پژوهش‌های فراوانی صورت گرفته است. نتایج این پژوهش هارا می توان در تعداد محدودی پایان‌نامه، مقالات منتشر شده در نشریات و به صورت جامع‌تر در دو کنفرانس برپاشده با موضوع الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، جستجو کرد.
همان‌طور که اشاره شد، در زمینه الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، تعداد محدودی پایان‌نامه ارائه شده است. با جستجو در پایان‌نامه های پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایران داک)، عناوین تعدادی از آن ها به شرح زیر می باشد:
نتیجه تصویری درباره فناوری اطلاعات
-الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، در اندیشه امام خمینی (ره): در این پژوهش که توسط مهدی افخمی اردکانی در سال ۱۳۹۰ انجام شده است، محقق به‌دنبال پاسخ به این سؤال بوده است که (آیا اندیشه و سیره نظری و عملی امام خمینی (ره) به عنوان اندیشمند مدهبی نوگرای اعتدالی می تواند الهام‌بخش تدوین الگوی مذکور باشد یا خیر؟) درنهایت محقق ایده های بنیادی امام را در خصوص تشکیل نظام سیاسی اسلامی و استقلال و عدالت اجتماعی و احیای هویت اسلامی ـ ایرانی را به عنوان شاخص های اصلی پیشرفت از نگاه ایشان معرفی می کند.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
-در پژوهش دیگری به نام ابعاد سیاسی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت با تأکید بر اندیشه های رهبر معظم انقلاب که در سال ۱۳۹۱ توسط سید مجتبی هاشمی انجام شده است، سعی شده است تا با با بهره‌گیری از روش تحلیل‌گفتمان لاکلا و موفه به بررسی ابعاد سیاسی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت از منظر رهبر انقلاب پرداخته و شاخصه های این گفتمان را در سه ساحت مبانی، نظام‌سازی و رفتار سیاسی مورد کنکاش قرار دهد.
– «مولفه های اصلی تمدن سازی اسلامی ـ ایرانی» نام پایان‌نامه دیگری است که محمد اسفندیار در سال ۱۳۹۱ انجام داده است. در این پژوهش به بررسی شاخصه های اصلی تمدن‌سازی اسلامی ـ ایرانی با تکیه بر نظام اندیشگی رهبری جمهوری اسلامی ایران (امام خمینی و مقام معظم رهبری) پرداخته شده است. محقق بیان می دارد، امام خمینی به عنوان بنیانگذار یک نطام سیاسی جدید در ایران و نیز یک فقیه برجسته شیعی، نگاه جدیدی به فرهنگ غرب دارد و بر لزوم حفظ استقلال هویت جامعه ی اسلامی و جلوگیری از خود‌باختگی در قبال فرهنگ تهاجمی غرب تأکید فراوان نموده‌اند. همچنین مقام معظم رهبری تأکید دارند که تمدن مادیِ غرب درعلم و تکنولوژی پیشرفت کرد و در روش های پیچیده مادی، توفیقات بزرگی به دست آورد؛ اما در کفه معنوی روز به روز بیشتر خسارت کرد. نتیجه این شد که علم و پیشرفت تمدن مادیِ غرب، به ضرر بشریت تمام شد. با بررسی اندیشه های ایشان با گسترش شاخص های عقلانیت، معنویت و علم‌گرایی و گسترش آن در سطح جامعه می توان به الگو‌سازی در جامعه بین‌الملل پرداخت. روش کار در این تحقیق روش ترکیبی و توصیفی است که با بهره‌گیری از منابع و مآخذ موجود فراهم آمده است
– در پایان‌نامه دیگری با عنوان «ویژگی های سیاست‌گذاری علم و فناوری از دیدگاه مقام معظم رهبری» که زکیه مومن در سال ۱۳۹۱ انجام داده است به بررسی بیانات مقام معظم رهبری در مورد سیاست‌گذاری علم و فناوری پرداخته شده است. محقق بیان می دارد که بررسی بیانات ایشان در مورد الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، لزوم اسلامی بودن مبانی، اهداف، روش های الگو و برشمردن علم و فناوری به عنوان ارکان اساسی الگو، حاکی از نقش ویژه علم و فناوری ظهور دارد. بر این اساس الگوی سیاست‌گذاری علم و فناوری بر اساس نقشه‌راه تمدنی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به دست آمد. این الگو نقشه ی حرکت از ارزش های نظام اسلامی به سمت اهداف را ارائه و سیاست های راهبردی‌ را که مقام معظم رهبری در مورد علم و فناوری مطرح و پی‌گیری نموده‌اند را براساس نقشه‌راه تمدنی نشان می دهد.
همان‌طور که اشاره شد، دوکنفرانس در زمینه الگوی اسلامی–ایرانی پیشرفت، برپاشده است.
مجموعه مقالات ارائه شده در این کنفرانس ها به صورت کتاب هایی با عناوین زیر منتشر شده است:
۱٫ نقشه‌راه تدوین و طراحی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت که در دو جلد در تیرماه ۱۳۹۱ منتشر شده است و تمامی مقالات و متن سخنرانی های ارائه شده در اولین کنفرانس الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت را در بردارد.
۲٫ الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت؛ مفاهیم، مبانی و ارکان پیشرفت که در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۲ منتشر شده است و مانند عنوان قبلی، حاوی آرای صاحبنظران درباره این الگو می باشد.
مقالات مرتبط با موضوع این پژوهش موارد زیر می باشند:

 

 

«سیاست‌گذاری علم و فناوری در الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت»: این پژوهش که توسط زکیه مؤمن انجام شده است، پس از ارائه ادبیات سیاست‌گذاری علم و فناوری، به نقش سیاست‌گذاری علم و فناوری در الگوی پیشرفت می پردازد. در ادامه به استخراج مؤلفه های سیاست‌گذاری علم و فناوری از دیدگاه رهبری انقلاب پرداخته و نتیجه‌گیری می کند که الگوی سیاست‌گذاری علم و فناوری، می بایستی بر اساس مکتب فلسفی اسلام و فرهنگ اسلامی تدوین شده و روش اجرا و نتایج آن نیز در راستای توحید و گسترش معنویت باشد.

«تبیین مفهوم پیشرفت در الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت» نیز عنوان مقاله دیگری است که در نخستین کنفرانس الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت مطرح شده است. در این پژوهش، ابراهیم نوروزی به دنبال یافتن پاسخ به این پرسش بوده است که در جهان‌بینی اسلامی، تفاوت تعالی مورد نظر اسلام، با توسعه در فرهنگ غربی چیست و این دو چه ارتباطی باهم دارند؟ همچنین این دو در جهان‌بینی اسلامی چه جایگاهی باهم باید داشته باشند تا دنیا و آخرت انسان ها را تأمین کنند. این محقق عنوان کردن کاستی های نظام غرب، در خصوص توسعه، مفهوم «رشد» را از مفاهیم فرآن می شمارد و با محور قرار دادن این مفهوم، به‌دنبال تعریف صحیحی از «پیشرفت» در الگوی اسلامی -ایرانی پیشرفت می‌باشد.

فصل سوم

 

روش‌شناسی تحقیق

 

۳-۱ مقدمه

پژوهش حاضر با هدف تحلیل لایحۀ الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت با توجه به اقتضائات اسلامی پیشرفت در حوزۀ علم و فناوری صورت می‌گیرد. با توجه به هدف مذکور، روش اصلی این پژوهش، تحلیل‌محتوا­ می‌باشد. از جهت شیوۀ تجزیه و تحلیل داده‌ها، این پژوهش توصیفی-تحلیلی می‌باشد؛ چراکه تحلیل‌محتوا­ نوعی تکنیک پژوهش است که برای توصیف عینی، منظم و تا آنجا که ممکن است کمی از محتوای ارتباطات با هدف نهایی تفسیر داده‌ها به کار می‌رود. از جهت شیوۀ گردآوری اطلاعات، ازنوع کتابخانه‌ای و پیمایشی است و از پرسشنامه استفاده شده است و در نهایت از جهت هدف، کاربردی محسوب می‌شود.

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

۳-۲ نوع تحقیق

پژوهش حاضر با روش تحلیل‌محتوا[۱۱] انجام ‌شد. به عقیده برلسون تحلیل‌محتوا­ نوعی تکنیک پژوهش است که برای توصیف عینی، منظم و تا آنجا که ممکن است کمی از محتوای ارتباطات با هدف نهایی تفسیر داده‌ها به کار می‌رود. معتمد‌ نژاد نیز این تعریف را ارائه کرده‌است: «تجزیه و تحلیل‌محتوا، یک تکنیک تحقیق است که برای تشریح عینی، منظم و مقداری محتوای آشکار ارتباطات به کار می‌رود» (ساروخانی، ۱۳۷۷).
تحلیل‌محتوا­ روش مطالعه وتجزیه و تحلیل ارتباطات به شیوه نظام‌مند عینی و کمی برای اندازه‌گیری متغیر‌هاست. در گذشته از روش تحلیل‌محتوا­ی متغیرها، کمتر استفاده می‌شد؛ اما کاربرد فزاینده آن در پژوهش‌های رفتاری به اندازه‌گیری متغیرهایی معطوف بوده‌است که بدون این روش اندازه‌گیری آن‌ ها امکان‌پذیر نبوده‌است (کرلینجر، ۱۳۸۲).
تحلیل‌محتوا به لحاظ سابقه و تاریخچه، همزاد تکامل اجتماعی انسان با سایر انسان‌ها است و بنابراین از سابقه طولانی برخوردار است. تحلیل‌محتوا­ به مرور زمان از نوعی تفسیر ابتدایی و آزاد، از حرکات و سخنان دیگران، به شیوه‌ای علمی برای بررسی و ارزیابی متون، اسناد و مدارک مهم اجتماعی و سیاسی تبدیل شده‌است و از دیرباز در تفسیر متون مذهبی نیز مورد استفاده بوده است. امروز از این روش در علوم مختلف اجتماعی، سیاسی، سبک‌شناسی، ارتباطات، شاخه‌های روان‌شناسی و روان‌کاوی استفاده‌های فراوان می‌شود (رسولی و امیرآتشانی، (۱۳۹۰) ص ۲۳).
پیشرفت‌های جدید روش‌های تحلیل‌محتوا مرهون پیشرفت‌های زبان‌شناسی، علوم ارتباطات و انفورماتیک است. پیشرفت‌های این روش در تحقیق اجتماعی، به خصوص وامدار ((رولان بارت))، ((لود لوی اشترواس)) و ((الگیردا ژولین گریما)) است (کیوی و کامپنهود، ۱۳۷۰).
تحلیل‌محتوا به طور خاص دارای مزیت‌های زیر است که پژوهشگر را مجاب به استفاده از این روش می کند:

 

 

پژوهشگر از طریق ارتباط مستقیم با متن، با جنبه‌های مختلف متن تعامل خواهد‌داشت.

می‌تواند مراحل اجرای پژوهش کمی و کیفی را با هم انجام دهد.

از طریق تجزیه و تحلیل متون، ارزش تاریخی یا بینش فرهنگی دوره‌های زمانی مختلف را بیابد.

آنقدر به متن نزدیک می‌شود که می‌تواند جایگزین‌هایی برای مقوله‌های خاص و روابط بین ان‌ها بیابد.

همچنین متن را با کدگذاری تجزیه و تحلیل آماری کند.

با هدف گسترش و تحلیل متن می‌تواند به تفسیر موضوعات متن بپردازد.

پژوهشگر می‌تواند بینش خود را که مدل پیچیده‌ای از فکر بشر می‌باشد توسعه بخشد (رسولی و امیرآتشانی، ۱۳۹۰).

۳-۳ جامعۀ آماری

جامعۀ آماری این پژوهش، اساتید و صاحب‌نظران رشته‌های مرتبط با فلسفۀ علم و فناوری، سیاست‌گذاری علم و فناوری، فلسفۀ اسلامی و همچنین دین‌پژوهی می‌باشند که آشنایی کافی با الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت و مبانی آن داشته باشند.

 

۳-۴ نمونۀ پژوهش و روش نمونه‌گیری

نمونۀ این پژوهش، ۳۰ نفر از صاحب‌نظران و متخصصان در حوزه‌های فلسفۀ علم و فناوری، سیاست‌گذاری علم و فناوری، فلسفۀ اسلامی و دین‌پژوهی می‌باشد. منظور از متخصص در این قسمت، اشخاصی هستند که دارای مدرک دکتری بوده و یا دانشجوی دکتری باشند؛ تذکر این نکته ضروری است که ۱۳٫۳% افراد دانشجوی دکتری و ۷۶٫۷% دارای مدرک دکتری هستند. روش نمونه‌گیری، نمونه‌گیری هدفمند-دردسترس می‌باشد.

 

۳-۴ روش گرد‌آوری اطلاعات و داده‌ها

روش اصلی گرد‌آوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه‌ای وپیمایشی می‌باشد؛ بدین‌صورت که در مرحله اول با مطالعه کتابخانه‌ای و اسنادی، اطلاعات مورد نیاز در رابطه با پژوهش جمع‌ آوری شد. محتوای جمع‌ آوری شده هم به عنوان مبانی نظری و پیشینه تحقیق، مورد استفاده قرار گرفت و هم با جمع‌ آوری این اطلاعات و تحلیل آن‌ هامقوله‌های اصلی تحلیل‌محتوا ساخته ‌شد. این مقوله‌ها دارای دوبخش اصلی هستند. بخش اول که همان اقتضائات نظری پیشرفت در حوزۀ علم و فناوری از دیدگاه اسلام می‌باشد، دارای مستندات قرآنی و روایی است و در نتیجه نیاز به اعتبار‌سنجی یا راستی ‌آزمایی ندارند. ولی بخش دوم که اقتضائات عملی پیشرفت در حوزۀ علم و فناوری با جهان‌بینی اسلامی یا به عبارتی راهبردهای عملیاتی حرکت به سوی الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت در حوزۀ علم و فناوری می‌باشد، از طریق پرسشنامه با نخبگان و متخصصان در حوزه‌های مرتبط اعتبارسنجی شد.

 

۳-۵ ابزار پژوهش

 

۳-۵-۱ پرسشنامه

در این پژوهش به منظور اعتبارسنجی مقوله‌های تحلیل‌محتوا، از پرسشنامۀ محقق ساخته شامل ۲۷ سؤال بسته‌پاسخ استفاده شد که این سؤالات شامل ۴ مقولۀ اصلی و ۲۳ مقولۀ فرعی می‌باشد. جهت ارزش‌گذاری از طیف ۵ مرحله‌ای لیکرت استفاده شده است که به صورت زیر می‌باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۵ ۴ ۳ ۲ ۱
کاملاً موافق موافق متوسط مخالف کاملاً مخالف

روایی و پایایی پرسش‌نامه
به جهت روایی پرسشنامه، مقولات یا به عبارتی سؤالات پرسشنامه در اختیار اساتید متخصص قرار گرفت، به علاوه خود مقولات با الهام از مصاحبه با نخبگان تدوین شده بود.
پایایی پرسشنامه نیز براساس ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد و عدد ۹۲% بدست آمد که نشان دهندۀ ضریب پایایی قابل قبولی است.

 

۳-۵-۲ چک‌لیست تحلیل‌محتوا

ابزار دیگر این پژوهش، چک‌لیست تحلیل‌محتوا می باشد. در این چک‌لیست، مقوله‌های تحلیل‌محتوا به صورت کد آورده شده و سپس بوسیلۀ آن به تحلیل‌محتوا­ی لایحۀ الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت پرداخته شد.
اصل عینیت در تحلیل‌محتوا
از آن‌جا که اصل عینیت یکی از اصولی است که در تحقیقات علمی باید رعایت شود، در این پژوهش که با روش تحلیل‌محتوا صورت می‌گیرد، به منظور دستیابی به این اصل، چک‌لیست تحلیل‌محتوا پس از کدگذاری به شخص دیگری برای کدگذاری مجدد داده شد و با بهره گرفتن از فرمولی که ویلیام اسکات ارائه داده است، ضریب قابلیت اطمینان بدست آمد.

 

۳-۶ روش تجزیه و تحلیل داده‌ها

برای تحلیل داده‌های مربوط به تحلیل‌محتوا تلاش‌هایی صورت گرفته است و برنامه‌های کامپیوتری ایجاد شده‌است ولی به طور کلی می‌توان موانعی را در مورد بعضی از روش‌ها دید. می‌توان گفت آن‌دسته از از اصول آماری که در سایر رشته‌‌‌های علوم‌انسانی کاربرد دارند، در تحلیل‌محتوا نیز به کار می‌روند. با این‌حال در استفاده از روش‌های آماری اختلاف نظرهایی وجود دارد (رسولی و امیرآتشانی، (۱۳۹۰) ص ۱۵۷).
آزمون‌های آماری به ندرت در تحلیل‌محتوا به کار برده می‌شوند. دلیل عدم استفاده از این آزمون‌ها در تحلیل‌محتوا عبارت است از:
الف- در تحلیل‌محتوا در اغلب موارد نمونه مبنای مطالعه قرار نمی‌گیرد بلکه محقق مجبور است خود جامعه را مورد بررسی قرار دهد.

 

می توان گفت که همه اعتقادهای غیر منطقی افراد، به نحوی با یک دو یا سه اعتقاد غیر منطقی فوق مرتبط است(ساعتچی۱۳۷۴، ص ۱۳۵۳).
۲-۲-۱۱)ماهیت سلامتی و آشفتگی روان شناختی:
نظریه عقلانی-هیجانی-رفتاری بر این اعتقاد است که محور تمامی آشفتگی‌های روان شناختی در تمایل انسانها به ارزیابی­های مطلق گرایانه از حوادث ادراک شده در زندگی شان می‌باشد. اینگونه ارزیابی­ها در شکل جرم گرایانه خود، به صورت باید‌ها، الزام‌ها، اجبارها وظیفه اظهار می‌شود. الیس(۱۹۸۳)بر این باور است که بایدهای مطلق گرایانه همیشه منجر به آشفتگی‌های روان شناختی نخواهد شد زیرا برعکس برای شخصی که معتقد است باید به انجام مطرح‌های مهمی اقدام کند ممکن است اطمینانی را نیز به همراه داشته باشد و این اطمینان خاطر مشوق او برای موفقیت­های بعدی بوده و واقعاً نسبت به انجام آن طرحها اقدام کرده و آشفتگی روان شناختی را نیز تجربه نکند(الیس، ۱۹۸۸).
الیس متذکر می­ شود که انسانها زمانی آشفته می‌شوند که انواع بی شماری از فرضهای غیر منطقی را برای خود به وجود آورند و در واقع تحریفات شناختی ویژگی و مشخصه آشفتگی روان شناختی است که پاره‌ای از آنها عبارتند از:

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

تفکر همه یا هیچ[۱۱۱]

برگشت به نتایج و قضایای منفی گذشته

فال نگری[۱۱۲]

تمرکز بر منفی‌ها

حذف مثبت‌ها

اندک شماری موفقیت‌ها و شانسی دانستن آنها

استدلال هیجانی

برچسب زنی و تعمیم دهی افراطی[۱۱۳]

شخصی‌سازی امور [۱۱۴]

وانمود سازی[۱۱۵]

۲-۲-۱۲)پژوهش‌ها و برآیندها:
از دیدگاه منطقی عقلانی الیس اکثر مسایل رفتاری و تعارضات بین فردی با باورهای غیر منطقی فرد مرتبط است(فرح بخش، ۱۳۸۴؛به نقل از سیف، ۱۳۸۷). برای درمان تعارضات، بهترین راه کار، کارکردن روی باورهای غیر منطقی و تغییر دادن آنهاست (لازاروس، ۲۰۰۴؛ به نقل از سیف، ۱۳۸۷).
در بررسی گالن و کیبون که با هدف تعیین ارتباط میان باورهای غیر منطقی و تحریف شناختی با تهاجم جنسی در نوجوانان انجام دادند نتایج حاکی از رابطه معنی دار بین متغییرها بود (نقل از سلیمی و همکاران، ۱۳۸۸).
پژوهش طالبان (۱۳۷۵)، که به منظور بررسی ارتباط تفکرات غیر منطقی، شرایط ارزشمندی و عزت نفس انجام گرفت نشان داد که بین عزت نفس، تفکرات غیر منطقی و شرایط ارزشمندی رابطه معنی دار وجود دارد.
مینا کاری و حیدری(۱۳۸۴)، در تحقیقی به بررسی رابطه سلامت روان با تفکرات غیر منطقی در دانشجویان پرداختند، نتایج نشان داد که سطح سلامت روان آزمودنی‌ها با میزان تفکرات غیر منطقی آنها به طور کلی و با انواع توقع از تائید و دلواپسی اضطرابی، اجتناب از مشکل و درماندگی برای تغییر رابطه معکوس و با کمال گرایی رابطه مستقیم معنی داری دارد.
مومن زاده در تحقیق دیگری به بررسی ارتباط تفکرات غیر منطقی و الگوهای دلبستگی با سازگاری زناشویی پرداخت و نتایج پژوهش رابطه منفی معنی داری را بین متغیرها نشان داد.
نتایج پژوهش نورعلی و همکاران (۱۳۸۹)، تحت عنوان مقایسه متغیرهای هوش هیجانی، راهبردهای مقابله‌ای در موفقیت و عدم موفقیت در آزمون سراسری نشان داد افراد موفق افرادی شکوفاتر و خویشتن‌دارتر هستند و تکاندهای خود را بهتر کنترل می‌کنند و میزان سازگاری آنها در حد بالاتری است.
تصویر توضیحی برای هوش هیجانی
تحقیقی با عنوان «بررسی و مقایسه شیوه‌های مقابله‌ای با فشار روانی در دانش آموزان عادی و تیز هوش پسر ۱۵تا ۱۷ سال دبیرستان‌های مشهد در سال تحصیلی۸۲-۱۳۸۱»توسط علی کشاورز انجام گرفت.
نتایج به دست آمده حاکی از این است که اولا بین شیوه‌های مقابله‌ای دانش آموزان تیزهوش و عادی پسر تفاوت معنی دار وجود دارد.
نتیجه تصویری برای موضوع هوش
نوری قاسم آبادی(۱۳۷۳)پژوهشی روی دانش آموزان انجام داد. در این پژوهش ۶۴ دانشجوی دوره لیسانس شرکت داشتند که به دو گروه ۳۰ نفره موفق در امتحانات (عدم استرس) و ۳۴ نفره پرسشنامه سبک اسناد، پرسشنامه شیوه‌های مقابله، پرسشنامه چند وجهی صفات عاطفی را تکمیل کردند یافته‌های این پژوهش نشان داد که افراد ناموفق به دنبال استرس ناشی از شکست تحصیلی روش مقابله هیجان محور را بکار برده و افسردگی بیشتری را تجربه می‌کردند.
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
بررسی شیوه‌های رویارویی تنیدگی (راهبردهای مقابله ای) ارتباط آن با سلامت درونی در نوجوانان مدارس خاص و عادی شهر تهران به عنوان رساله دکتری توسط موسی کافی در سال ۱۳۷۵ انجام گرفته است. در این تحقیق از پرسشنامه موس_بیاینگز برای بررسی شیوه ­های مقابله (هیجان محور-مساله محور)، پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ(۱۹۷۲) به منظور شناسایی اختلال‌های روانی غیر روان­گستر برای تشخیص اختلال‌های خفیف روانی و همچنین از پرسشنامه رویدادهای زندگی نوجوانان استفاده شده است که ارتباطات مثبت معنی دار میان متغیرها ثابت شده است.
بشارت و همکاران (۱۳۸۴)رابطه هوش هیجانی با بهزیستی روانشناختی، درماندگی شناختی، راهبردهای مقابله‌ای و موفقیت تحصیلی دانشجویان، را در یک نمونه ۲۲۰ نفری از دانشجویان رشته‌های مختلف دانشگاه تهران(۱۳۰ نفر دختر و ۹۰ پسر) بررسی کردند. از آزمودنی‌ها خواسته شد مقیاس هوش هیجانی و مقیاس سلامت روانی را تکمیل کنند. موفقیت تحصیلی دانشجویان بر اساس میانگین نمره دوم ترم اول محاسبه شد. نتایج پژوهش نشان داد که بین هوش هیجانی و درماندگی روانشناختی همبستگی منفی اما غیر معنی‌دار وجود دارد.
نتیجه تصویری برای موضوع هوش
هوش هیجانی از طریق خصیصه­های ادراک هیجانی، آسان سازی هیجانی، شناخت هیجانی و مدیریت هیجان‌ها و با مکانیسم‌های پیش بینی، پیش گیری، افزایش قدرت کنترل و تقویت راهبردهای مقابله کارامد به افزایش سلامت روانی و موفقیت تحصیلی کمک می‌کند.
وحید، رضایی، عاطف و ویسی (۱۳۷۹) در پژوهشی تحت عنوان تاثیر فشار روانی شغلی و سلامت روان (اثر تعدیل کننده سرسختی و حمایت اجتماعی)روی گروهی از کارکنان دانشگاه های علوم پزشکی ایران، تهران و شهید بهشتی پرداختند. این بررسی نشان داد که در شرایط پرفشار روانی، افراد دارای سرسختی بالا، بیشتر از افراد دارای سرسختی پائین، از رضایت کاری و سلامت روان برخوردارند، اما از نظر سلامت روانی تفاوتی میان آنها دیده نشد. این پژوهش نشان داد که حمایت اجتماعی و سرسختی با هم تعامل مثبت و معنی دار دارند و مردان بیش از زنان از خود سرسختی نشان می‌دهند.
قمری(۱۳۷۸) تحقیقی تحت عنوان «مقایسه روش‌های مقابله با فشار روانی در معلمان کودکان عقب مانده ذهنی آموزش‌پذیر و عادی» انجام داد. یافته‌های پژوهش نشان داد که تفاوت معنی­داری میان شیوه‌های مقابله تاخیراندازی در مواجهه با مشکل در بین معلمان کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر و عادی وجود دارد. در دیگر محورهای مربوط به شیوه‌های مقابله تفاوت معنی داری به دست نیامد.
۲-۳)توان مقابله با استرس:
۲-۳-۱)تعاریف مقابله
دیو(۱۹۸۷) مقابله را «تلاش‌های فعال و منفعلانه برای پاسخ دادن به یک موقعیت تهدید آمیز به منظور دور کردن تهدید یا کاهش ناراحتی» تعریف می‌کند(داوستان۱۳۷۷).
بیلینگ[۱۱۶] و موس(۱۹۸۲)مقابله را «واکنش‌های شناختی و رفتاری، که افراد در پاسخ به موقعیت‌ها و حوادث فشار­زای زندگی از خود نشان می‌دهند »تعریف می­ کنند.
فرهنگ جامعه روانشناسان و روان پزشکی مقابله را از «لحاظ لغوی به معنای مدارا کردن، کنار آمدن و برخورد موفقیت‌آمیز» تعریف کرده است. در این تعریف «مکانیزم مقابله» شامل داده‌های خودآگاه و ناخودآگاه شخص برای سازگاری با خواست­های محیطی برون تغییر دادن اهداف می‌باشد. و راهبردهای مقابله­ای عبارتند از شیوه‌های آگاهانه و منطقی و مدارا با اضطراب‌های زندگی (پورافکاری، ۱۳۷۳). و به مجموعه‌ای از تلاش‌های شناختی و رفتاری فرد گفته می‌شود که در جهت تعبیر و تفسیر و اصلاح یک وضعیت تنش زا به کار می‌رود تا منجر به کاهش رنج ناشی از آن شود (غضنفری و قدم پور، ۱۳۸۷).
پیرلین[۱۱۷] و اسکولر(۱۹۷۸) در تعریف مقابله می‌گویند:مقابله بر اساس رفتارهای آشکار و نهان توصیف می‌شود که هدف آن جلوگیری از در هم شکستن فرد، از طریق شناخت خواسته‌ها و تقاضاهای موقعیت تنیدگی زا می‌باشد.
لازاروس و فلکمن(۱۹۸۹) مقابله را کوشش‌های شناختی- رفتاری می‌داند که به منظور مهار نیازهای درونی و بیرونی و تعارض هایی که بر منابع فردی فشار وارد می‌کنند، صورت می­گیرد.
واتر و کوپر[۱۱۸] (۱۹۹۴) انواع مختلف مقابله سازش نایافته را به این نحو طبقه‌بندی کرده‌اند:

 

 

انکار: شامل گریز(از واقعیت)، خیالبافی(فرار ذهنی) و اجتناب.

راهکارهای انحرافی: شامل هراس‌ها، دلیل تراشی، فرافکنی، جابجایی، خودبیمارپنداری.

چرخه معیوب:شامل رقابت جویی، کمال طلبی و رفتار وسواسی-بی اختیاری.

بن بست افکار: شامل حسرت خوردن، واپس روی، احساس قربانی شدن، سرکوبی، رفتار خود تخریب گرایانه، اعتیاد به کار، سیگار کشیدن، مصرف الکل، وابستگی به دارو.

مقابله تحت شرایط استرس روانشناختی رخ می‌دهد و شامل اقدامات عمومی برا حل مساله از طریق جستجوی اطلاعات در مورد آن و یا دور شدن از مساله به منظور کاهش تنش می­باشد. مقابله روش مواجهه با دشواری‌ها و تلاش جهت غلبه بر آنها است. مهارتهای مقابله، شیوه‌های منحصر به فرد برخورد با موقعیت‌ها است (ترجمه نجاریان، اصغری، دهقانی، ۱۳۷۵).
به طور کلی مکانیسم‌های مقابله به رفتارهایی اشاره دارند که: واکنش‌های اعضای بدن در مقابل آنها، نوعی پاسخ تطبیقی است و بعنوان اشکال فائق آمدن شناخته می­ شود (ترجمه، بلورچی، ۱۳۷۰).
بررسی تعاریف مختلف مقابله با این عقیده هم سویی دارد که مقابله قسمتی از تعامل شخص با محیط است و در موقعیتی رخ می‌دهد که فرد آن را فشارزا تلقی می‌ کند. موقعیت پرفشار می‌تواند نوعی ضربه، تهدید یا چالش باشد.
تعریفی که جامعیت بیشتری داشته و بیشتر مورد استناد است تعریف لازاروس و فلکمن(۱۹۸۶) می‌باشد و چنانکه آمد این تعریف سه تفاوت کلیدی با سایر تعاریف دارد:

 

 

مقابله را به عنوان مجموعه‌ای از رفتارها و فرایندها به عنوان یک صفت شخصیتی می­داند.

مقابله را از مقابله موثر جدا می‌کند.

کاربرد مقابله را در موقعیت‌های چالش، همانند ضربه و تهدید می‌داند.

مقابله اشاره دارد به غلبه به موقعیت آسیب، ترس یا رقابت، زمانی که یک عکس‌العمل خودکار وجود نداشته باشد(لازاروس و فلکمن، ۱۹۸۴)می گویند: مقابله نشانگر غلبه بر موقعیت فشار زای روانی نیست بلکه تنها یک تلاش است.مقابله حد وسط بین فشار روانی و سازش است و می‌تواند در سطح فردی، گروهی یا فردی-گروهی سازماندهی شود.
۲-۳-۲)راهبردهای مقابله:
فلکمن و لازاروس(۱۹۸۶)، فنون مختلف رویارویی و یا همان راهبرد‌های مقابله‌ای را به دو دسته کلی تقسیم کرده اند:

 

 

مقوله مساله محور[۱۱۹]

مقوله هیجان محور[۱۲۰]

در رویارویی متمرکز بر مساله فرد به طور مستقیم بر رویداد تنش­زا تمرکز می­ کند تا آن را تغییر داده یا کنترل نماید. ولی در روش متمرکز بر هیجان فرد سعی می­ کند. هیجان‌های ناشی از تنیدگی را کنترل کند که بر مبنای پژوهش­های مختلف و بررسی‌های مختلف و نیز بررسی خودشان، فلکمن و لازارویس نتیجه گرفتند که در سازگاری با موقعیت تنیدگی‌زا روش متمرکز بر مساله محوری موثر تر از روش هیجان محوری است.
راهبردهای مقابله آن دسته از فعالیت‌ها ی شناختی و رفتاری هستند که به منظور کاهش اثرات استرس به کار گرفته می‌شوند. وقتی افراد توانایی مقابله با موقعیت‌های مشخصی را نداشته باشند. آن موقعیت برایشان فشارزا تلقی می‌گردد. بدین ترتیب ارزیابی اشخاص از توانایی خویش برای مقابله با موقعیت استرس زا در ادراک استرس حائز اهمیت است (شاملو، ۱۳۷۸).
لازاروس در ۱۹۹۳ این ارزیابی را برای مهار یک موقعیت تهدید کننده به دو مرحله تقسیم نموده است.
الف) ارزیابی اولیه: شخص بررسی می‌کند که آیا موقعیت تهدیدکننده است یا مطلوب و این که چه نوع از نیازها و خواسته‌های وی را تحت تاثیر قرار می­دهد.