در ارتباط با حمایت از اعدام و دگر کشی، دو ایده اصلی مطرح می‌باشد. یک ایده ابزاری- عملی که بیان می‌دارد افزایش و بالا رفتن نرخ جرایم خشونت آمیز، احتمالا ً موجب افزایش حمایت از اشکال مختلف کنترل اجتماعی نظیر مجازات اعدام می‌گردد. دومین رهیافت به رابطه بین حمایت از اعدام و دگرکشی از طریق تجربیات جامعه پذیری مستقیم و غیر مستقیم توجه دارد. گلیز^[۱۰۷]و استراوس^[۱۰۸]می گویند: افرادی که در معرض سطوح بالایی از جرایم و تجاوزها قرار دارند به احتمال بیشتری نسبت به دیگران از اعدام حمایت می‌نمایند، زیرا آنها این گونه جامعه پذیر شده اند که هنجاری بودن خشونت را بپذیرند با توجه به اینکه خشونت به مثابه یک شکل مقبول و کارآمد مجازات و کنترل رسمی است. مطالعه رانکین (۱۹۷۹) در این زمینه دلالت بر وجود رابطه بین اعدام و دگرکشی دارد. یافته های پژوهش رانکین نشان داده است که میزان و سطح دگرکشی در محدوده های محلی تأثیر بیشتری بر میزان حمایت از اعدام می‌گذارد تا نرخ قتل در سطح ملی.
باومر با مطالعه و بررسی پژوهش های قبلی، به بررسی رابطه بین اندازه ساکنین مناطق با نرخ بالای قتل، فضای سیاسی محافظه کاری، گروه های اقلیت و نابرابری اقتصادی با حمایت از اعدام پرداخت. داده‌ها و اطلاعات این پژوهش از مرکز ملی آمارهای بهداشتی، GSS و سرشماری گردآوری شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها مهر تأییدی بر بیشتر فرضیات استنتاجی پژوهش می‌زند، اما در مورد روابط مطرح شده بین متغیرها در زمینه تهدید، که رابطه بین سیاه پوست و حمایت از اعدام تأیید می‌شود، نابرابری اقتصادی رابطه معناداری نشان نمی دهد. نویسندگان با جایگزین نمودن تبعیض های نژادی و قومی به جای معیار نابرابری، چنین رابطه ای را توضیح می‌دهند. در نهایت نویسندگان به نقش عوامل زمینه ای و ساختاری در کنار متغیرهای سطح فردی در تبیین میزان حمایت از اعدام در مناطق مختلف اشاره می‌نمایند.^[۱۰۹]

۳-۱-۳ نظرسنجی مؤسسه گالوپ در کشور امریکا در سال ۲۰۰۶

این تحقیق در می‌سال ۲۰۰۶ صورت گرفته است؛ نتایج تحقیق نشان می‌دهد حمایت عمومی از مجازات اعدام ۶۵ درصد می‌باشد. همچنین تحقیق مشابهی نشان داد پاسخگویان زمانیکه گزینه «زندگی بدون آزادی مشروط» را به عنوان یک محکومیت جایگزین اعدام دارند، زندگی بدون آزادی مشروط را بیشتر از مجازات اعدام انتخاب می‌کنند. در این تحقیق ۴۷ درصد مجازات اعدام را انتخاب نموده اند، ۴۷ درصد نیز زندگی بدون آزادی مشروط را انتخاب نموده اند و ۶ درصد نیز بی نظر بوده اند.^[۱۱۰]
۳-۲ راه حل ها
علل جرم و جنایت خشن، این آفت اصلی در بسیاری از جوامع، همچون راه حل‌های آن در هم تافته است. با اقداماتی همچون آموزش و تجهیز بهتر پلیس با از میان بردن فقر و بهبود امکانات آموزشی و تربیتی، کاستن از میزان جرم و جنایت امکان پذیر است. با این حال سیاستمداران اغلب از مسائل اصلی که زمینه جرم و جنایت است صرف نظر می‌کنند و به عنوان راه حل، آسان ترین راهرا بر می‌گزینند که همانا توصیه مجازات اعدام است. اعدام به این تصور دامن می‌زند که اقدامی شدید صورت گرفته است و این توهم به وجود می‌آید که گویا اوضاعی به هم ریخته، به نظم در آمده است. اما در واقع بیهوده است با گرفتن جان فردی که در زندان به سر می‌برد و دیگر تهدیدی برای جامعه نیست با جرم و جنایت مبارزه کنیم.

در جامائیکا که آخرین اعدام از طریق دار زدن در سال ۱۹۸۸ انجام شده است، دو حزب سیاسی اصلی وعده داده اند که در واکنش به شمار تأسف بار قتل در این جزیره، مجازات اعدام را از سر خواهند گرفت. میزان قتل نفس در جامائیکا به نسبت جمعیت این کشور بسیار بالاست: در حالیکه جمعیت این کشور ۶/۲ میلیون نفر است، شمار قتل نفس در سال ۲۰۰۷ به ۱۵۷۴ مورد رسید. با وجود این بحث و جدل بر سر اینکه چه کسی بیشتر اعدام می‌کند به رهبران سیاسی امکان داده که از اندیشیدن درباره علل جرم و جنایت و راه‌های مقابله با آن خودداری کنند. برخی از مسئولان بلند پایه پلیس بر بیهودگی برقراری مجدد اعدام برای حل مسئله جرم و جنایت در جامائیکا تأکید می‌ورزند. مارک شیلد، معاون شهربانی در جامائیکا، می‌گوید: « با توجه به تجربه من در جامائیکا گفتن این حرف به جوانان مسئول خشونت، که اگر مرتکب قتل شوند ممکن است توسط دولت کشته شوند، تلف کردن کامل و مطلق وقت خواهد بود، چرا که انتظار ندارند مدت زیادی زنده بمانند. آنها در انتظار آنند که به دست پلیس و یا تبهکاری دیگر به قتل برسند».
این دیدگاه با تحقیقاتی که نزد افسران بلند پایه پلیس به عمل آمده همخوانی دارد. بنا بر پژوهشی که در سال ۱۹۹۵ در ایالات متحده انجام شده، کمتر از ۱% مسئولان پلیس این کشور معتقدند که اعدام‌های بیشتر، در مبارزه با جرم و جنایت خشن اولویت دارد. در حالیکه ۵۱% برآنند که اولویت را باید به کاستن از مصرف مواد مخدر و کاهش بیکاری داد.
۳-۲-۱ پیش گیری از وقوع جرایم
پیشگیری از وقوع جرایم بهتر از کیفر دادن است. چنین است هدف هرگونه قانونگذاری صحیح که هنر رهبری انسانها به سوی بیشترین خوشبختی یا کمترین بدبختی ممکن با توجه به خیر و شر زندگی است. لیکن تدابیری که تا کنون به کار رفته اغلب بیهوده و مغایر با هدف مطلوب بوده است. ممکن نیست جنب و جوش انسان‌ها را تابع نظمی هندسی کرد که در آن از بی نظمی و در هم پاشیدگی نشانی نباشد. همانگونه که قوانین ساده و ثابت طبیعت مانع از آن نیست که سیارات در چرخش خود از اختلال در امان بمانند، به همین ترتیب، قوانین بشر ممکن نیست در کشاکش بی پایان و متضاد لذت و ألم از آشفتگی و نابسامانی جلوگیری کند. ممنوع کردن بسیاری از اعمال مباح، پیشگیری از جرایمی که از این اعمال ریشه می‌گیرد نیست، بلکه پدید آوردن جرایم جدیدی است و به رأی خود مفاهیم فضیلت و رزیلت را با وجودی که ازلی و ثابت می‌دانیم، تعریف کردن است وانگهی اگر هر عملی را که احتمالاً به ارتکاب جرم می‌ انجامد منع کنیم به کجا خواهیم رسید؟ ناگزیر باید انسان را از به کار بردن حواس خود نیز محروم داریم. در برابر یک انگیزه که انسان‌ها را به ارتکاب یک جرم واقعی وا می‌دارد، هزار انگیزه دیگر آنان را به ارتکاب عمل مباح ترغیب می‌کند که فقط قوانین فاسد این اعمال را جرم به شمار می‌آورد و اگر تعداد تقریبی جرایم با تعداد انگیزه‌ها تناسب داشته باشد، هر چه بر دایره اعمال مجرمانه افزوده شود، احتمال وقوع جرایم بیشتر می‌شود.
برای جلوگیری از وقوع جرم، باید کوشید تا قوانین، روشن و ساده باشد وتمام قدرت ملت برای دفاع از آن بسیج شود و هیچ قدرتی برای نابودی آن به کار گرفته نشود. باید کوشید تا قوانین کمتر به سود طبقات مردم اجرا شود تا خود مردم. کوشید تا مردمان از قانون و تنها از قانون بهراسند. هراس از قوانین رهایی بخش است ولی هراس انسان از انسان مرگبار و سرشار از گناه است.
مردمان برده همواره از مردمان آزاد شهوتران تر، هرزه تر و خونخوار ترند. مردمان آزاد به معارف روی می‌آورند، درباره مصالح ملت اندیشه می‌کنند و با مشاهده الگو‌های کمال به تقلید از آن می‌پردازند ولی بردگان به لذات آنی دل خوشند و برآنند در غوغای هرزه درایی، غرقاب نیستی را که خود شاهد فرو رفتن در آنند فراموش کنند. اینان به اینکه هر چیز سر انجام نا معلوم داشته باشد خو کرده اند و به فرجام خود به دیده تردید می‌نگرند و همین تردید نیروی بر انگیزنده شهوات را در آنان تقویت می‌کند. اگر قوانین حاکم بر ملتی که شرایط اقلیمی او را بی هم و غم بار می‌آورد، مبهم باشد، همین ابهام کودنی و نفهمی را در او تقویت و تشدید می‌کند. اگر ملتی شهوتران ولی پر تحرک باشد، این ابهام به اتلاف فعالیت می‌ انجامد و به صورت زمینه چینی‌ها و توطئه‌های کوچک فراوان که بذر بد گمانی را در دلها می‌افشاند و حزم و دوراندیشی را بر پایه خیانت و دو رویی استوار می‌کند، آشکار می‌شود. چنانچه ملتی دلیر و توانا باشد،
این ابهام پس از آنکه افت و خیزهای فراوانی را از آزادی به بردگی و از بردگی به آزادی بر انگیخت، سر انجام از میان برداشته می‌شود.
برای جلوگیری از وقوع جرم باید کوشید تا معارف با آزادی همراه باشد، هر چه علوم رواج بیشتری پیدا کند زیان آن کمتر و سود آن بیشتر خواهد بود. یک ملت نادان به ستایش نیرنگ بازی جسور که همواره انسانی است استثنایی بر می‌خیزد، حال آنکه یک ملت دانا او را ریشخند می‌کند. علوم که مقایسه و سنجش را آسان می‌کند و دیدگاه‌ها را تعدد می‌بخشد، موجب تقابل احساسات عدیده ای در افراد می‌شود که هر چه احساس تمایل و تنفر همانند در سلوک یکدیگر بیابند آسان تر تغییر می‌پذیرد. در برابر نور معرفت که ملتی را روشنی بخشیده، آتش بهتان نادانان خاموش میشود وقدرتی که به سلاح عقل مجهز نیست بر خود می‌لرزد، در حالی که نیروی توانمند قانون، استوار بر جای می‌ماند، چون انسان آگاهی را نمی توان یافت که اگر اندک آزادی زائدی را که از آن چشم می‌پوشد با تمام آزادی هایی که دیگر مردمان در طبق اخلاص گذارده اند بسنجد، به پیمان‌های عمومی، صریح و سودمند و ضامن امنیت مشترک دل نبندد، به ویژه اگر قانون نبود همین مردمان می‌توانستند علیه او هم داستان شوند. هر موجودی برخوردار از روحی حساس اگر نگاهی به قوانین سودمند بیافکند و دریابد تنها آزادی شوم زیان رساندن به دیگری را از دست داده است نمی تواند برای تخت سلطنت و کسی که بر آن جلوس کرده، دعای خیر طلب نکند.
این طور نیست که علوم همیشه برای بشر مضر باشد و اگر علوم گاهی زیانبار بوده، از اینروست که از شر گریزی نبوده است. با افزایش آدمیزادگان بر روی زمین، جنگ، فنون خشن و نخستین قوانین یعنی پیمان هایی نا پایدار که ضرورت، منشأ حیات و زوال آنها بود، پدید آمد. در این زمان فلسفه که اصولی اندک ولی درست داشت شکل گرفت. چون بی دردی و ضعف باریک بینی، انسان‌ها را از اشتباه باز می‌داشت ولی با تعدد انسان‌ها نیازها افزایش یافت لذا برای ممانعت از بازگشت آنان به حالت طبیعی نخستین که بیش از بیش فلاکت بارمی شد، تأثیری شدیدتر و پایدارتر لازم بود. بنا براین نخستین اشتباهاتی که عالم را از خدایان مجعول پر کرد و به عالمی نا پیدا، قدرت اداره عالم خاکی را نسبت داد، بزرگترین خدمت را در حق بشر معمول داشت.
« برای آنکه کیفر، تعدی یک تن یا چند تن علیه شهروند خاصی تلقی نشود، باید پیش از همه علنی سریع، ضروری، در شرایط خاص تا حد ممکن ملایم، متناسب با جرایم و به حکم قانون معین باشد»^[۱۱۱].

 

• • • • 1. 1. گرایش به سمت بخشش

         

         

     

     

 

بحث بخشش یکی از شاخص‌های بهداشت روانیست. برای مثال در قرآن کریم تصریح شده است که؛ جزاء سیئه سیئه مثلها فمن عفا و اصلح فاجره علی الله ^[۱۱۲]. این آیه رفتار عادی مردمان را نفی نمی کند و مقابله به مثل با ظالم را قبول دارد و می‌گوید کیفر بدی کردن بدی کردن است زیرا این مقتضای طبع اولیه بشر و رسم و عادت آنهاست اما از دیدگاهی متعالی و به مقتضای فرهیختگی و رشد که مطلوب و مورد علاقه خداوندتان است، اگر کسی عفو و بخشش پیشه کند و شکیبایی ورزد و کاری اصلح انجام دهد، چنان کارش بزرگ است که اجر او با خداست؛ زیرا بخشش نیازمند عبور از خودخواهی و ترجیح نوع دوستی و شکست نفسانیتی است که کار هر کسی نیست. خصوصاً در جرائم سنگینی مثل قتل و درخواست قصاص از سوی طرفین که این آیه از مستندات آن به شمار می‌رود اگر کسی در برابر قتل عمد فرد بی گناه گذشت کند، بخشش نسبت به کسی که از روی خطا مرتکب قتل شده است چنان کار بزرگی است که فقط خداوند از عهده پاداش دادن به آن بر می‌آید و با معیارهای عادی بشری و زمینی نمی توان کار او را تقویم و ارزش گذاری کرد.
در قرآن کریم هم آمده است؛ «یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم القصاص فی القتلی الحر و العبد بالعبد و الانثی بالانثی فمن عفی له من اخیه شیء فاتباع بالمعروف و اداء الیه باحسن ذلک تخفیف من ربکم ورحمه فمن اعتدی بعد ذلک فله عذاب الیم»^[۱۱۳] و سنت جان در برابر جان را که مرسوم روزگار بوده است نفی نکرده؛ اما افزوده است اگر کسی مجرم و قاتل را عفو کند کار شایسته ای انجام داده و رحمت از جانب پروردگار نصیب او خواهد شد. به همین دلیل است که گفته می‌شود در جامعه انتقامجو، خشونت نهادینه می‌شود و آنجا خودخواهی حاکم است و حتی با وجود ادعای دینداری اما خبری از گوهر دینداری که بخشش است وجود ندارد.
معمولاً افراد محروم از نظر اقتصادی، استعداد بی رحمی و خشونت شان بیشتر است زیرا احساس میکنند جامعه ای که به آنها رحم نکرده چرا باید به آن رحم کنند. آنها روحیه انتقامجویی از جامعه را پیدا می‌کنند. البته نوع این بی رحمی گاهی ممکن است خیلی پیچیده باشد. مثلاً افرادی هستند که احساس استخفاف نسبت به توانگران دارند اما روحیه انتقام و خشونت در درونشان پنهان است حتی برای خودشان، یعنی خودآگاهی به آن ندارند. به همین دلیل کسانی که چنین نیستند تحت تاثیر عوامل دیگری مانند مذهب یا فرهنگ قرار دارند. در ارتباط با موضوع بخشش و درخواست قصاص از سوی طرفین، این ناتوانی در بخشش ممکن است ناشی از ناتوانی اقتصادی یا فرهنگی در نگاه کلان و یا ناشی از القائات نادرست اخلاقی و فرهنگی توسط دستگاه های رسانه ای و ترویجی رسمی باشد.
روحیه بخشش یک حس آنی نیست بلکه یک فرهنگ است. اتفاقاً وقتی همه جا شعار رحمت و رأفتدهند اما عرصه های مختلف جامعه سرشار از خشونت باشد آن تبلیغ‌ها هم خودشان تبدیل به عامل خشونت زا می‌شوند زیرا مخاطب را عصبانی کرده و از کلمه بخشش و مدارا و رأفت متنفر می‌کنند. وقتی مجازات اعدام به عنوان یک امر ارزشی تبلیغ شود و بیش از اینکه توصیه و تأکید و ترجیح به عفو را در قرآن درباره قاتل ترویج کنند و مکانیسم های اجرایی برایش تعریف کنند، بر خود درخواست قصاص از سوی طرفین که در قرآن فقط یک گزینه و آن هم گزینه مرجوح است تأکید کنند، جامعه به اینسو گرایش پیدا می‌کند.
دو نگاه و منطق سیاسی و ساختاری و منطق جامعه شناختی وجود دارد. در نگاه سیاسی و ساختارگرایانه گفته می‌شود ساختار سیاسی و حکومت و دولتمردان منشاء ناهنجاری‌ها و به هم ریختگی‌ها هستند و در ضرب المثل های سنتی ما در «الناس علی دین ملوکهم». منطق دوم این است که جامعه مقصر است و دولت تافته جدا بافته ای از جامعه نیست. این آدم‌ها از دل همین جامعه بیرون آمده اند. از کوزه همان برون تراود که در اوست.
ضرب المثل‌ها هم معمولاً برگرفته از تجربی ترین امور بشری اند که به جای شکل تئوریک، شکل ضرب- المثل به خود گرفته اند که نوعی قالب تئوریک سنتی است. اما چرا ما شاهد این تئوری های تناقض آلود هستیم؟ برای اینکه هر دو درست است و هر کدام بخشی از حقیقت را بیان می‌کند اما در این میان نقش و مسؤولیت حکومت سنگین است زیرا حکومت با ابزاری که برای نفوذ و کنترل دارد می‌تواند اثرگذار باشد به نحوی که فرهنگ جامعه را تحت تاثیر قرار دهد. البته اگر روش آن برخلاف طبیعت جامعه و قواعد اجتماعی باشد با مقاومت روبه رو می‌شود اما وقتی در راستای طبیعت جامعه باشد با روش علمی شناخته می‌شود نه اینکه بخواهیم با تبدیل آرزوها به تئوری و شناخت، مؤثر واقع شود. نمونه اینکه حکومت می- تواند در قلع خشونت مؤثر باشد این است که وقتی وزیر دادگستری فرانسه تصمیم گرفت مجازات اعدام را لغو کند اکثریت جامعه مخالف نظر او بودند و یکی از استدلالهایشان همین بود که با این کار جرم و جنایت زیاد می‌شود؛ اما با گذشت زمان جرم و جنایت زیاد نشد و گرایش جامعه هم به این تفکر بیشتر شد به نحوی که اکنون اکثریت مدافع لغو اعدام هستند. این وضع در سایر کشورها هم مشاهده شده به همین دلیل امروز دو سوم کشورهای جهان اعدام را یا لغو کرده اند یا متوقف یعنی در قانون شان هست ولی اجرا نمیکنند. چند کشور اسلامی مانند ترکیه و قرقیزستان و… هم جزء کشورهایی هستند که به آنها پیوسته اند. لذا نمی توان بار رواج خشونت را بر عهده یک طرف گذاشت و فقط حکومت را عامل تشویق آن دانست بلکه جامعه هم مقصر است.
خشونت یک جنبه غریزی دارد و یک جنبه فرهنگی. جنبه غریزی اش همان است که به عنوان غریزه دفاعی و خشم و عصبانیت از آن یاد می‌شود و واکنش هایی غریزی هستند نه فرهنگی. دیدگاه های هابزی^[۱۱۴] مبتنی بر این نوع شناخت از انسان هستند اما جنبه آموختنی خشونت بسیار مهم تر است به همین دلیل ما از تعبیر فرهنگ خشونت استفاده می‌کنیم. جنبه آموختنی به این معنا نیست که کلاس درس تعلیم خشونت گذاشته اند بلکه فرایند این نوع آموزش از نوع فرا آگهی است و بیشتر از کلاس که در آن نقد و نظر وجود دارد تأثیر دارد. یک مثال ساده این که چرا می‌گویند شغل قصابی و حتی طبابت با همه ضرورتی که دارد مکروه است؟ برای اینکه نوعی قساوت ناخواسته می‌آورد. طبیب به خاطر اینکه دائماً با دردمندان مواجه است درد و دردمندی برایش عادی می‌شود و مانند سایر افراد که رنج یک بیمار آنان را برمی انگیزاند، نیستند و قصابی هم کشتن و خون دیدن و خونریزی را ممکن است عادی کند. بنابراین می‌توان فهمید که وقتی هر هفته خبر اجرای چند اعدام انسان منتشر می‌شود چه فاجعه یی رخ می‌دهد. تأثیر مستقیم آن روی ده‌ها نفری است که به نوعی با خانواده یکی از طرفین شاکی و مقتول بستگی دارند و تأثیر غیرمستقیم آن بر جامعه است. این خیلی تراژیک است که مردم وقتی در روزنامه هر روز خبر اعدام افراد را می‌خوانند چنان از آن عبور می‌کنند که گویی خبر کشته شدن چند حشره را خوانده اند. حتی لحظه ای تأمل و درنگ بر اینکه چرا چنین شده است وجود ندارد. گاهی اخبار پیروزی یا شکست یک تیم فوتبال غم و شادی و واکنشی را در خواننده بر می‌انگیزد اما اخبار کشته شدن انسان‌ها به اندازه یک بازی فوتبال هم تأثری برنمی انگیزد. دست کم اینکه خواننده اگر فرد اعدامی را مستحق مرگ هم می‌داند اما لحظه یی با خود بیندیشد که چرا او چنین فرجامی یافت؟ آیا او هم نمی توانست مانند میلیون‌ها انسان دیگر از ابتدای کودکی مسیر دیگری برای زندگی اش رقم بخورد؟ این پرسشی است که مدیران جامعه هم می‌توانند داشته باشند و هریک از آنان و آحاد جامعه با خود بیندیشند که آیا آنان سهمی ولو اندک، مستقیم یا غیرمستقیم در به وجود آمدن این افراد بزهکار یا شرایطی که این بزهکاران را به وجود آورده است، ندارند؟

 

• • • • 1. 1. کرامت انسانی

         

         

     

     

 

این لفظ در هیچ یک از اسناد بین المللی تعریفی ندارد. به نظر می‌رسد این مقوله را باید مسأله ای دانست که صاحب بعد فلسفی است و یا لااقل ابعاد فلسفی آن بر ابعاد حقوقیش ارجحیت دارد؛ ولی نمی توان آن را فارق از بعد حقوقی دانست. بعضی از حقوقدانان از جمله« مک دوگال» با درخواست ایجاد «حقوق بین المللی کرامت انسانی»^[۱۱۵]تمایل خود را برای آنچه «جامعه دنیای آزاد»^[۱۱۶]می پندارند، بیان کرده اند.^[۱۱۷]
حقوق بشر مفهومی تاریخی اجتماعی است و از دیدی می‌توان آن را نسبی پنداشت، یعنی حقوقی که تا به حال جزء حقوق بشر قلمداد نمی شده اند به واسطه طبیعت رو به پیشرفت جامعه بین المللی، جزء حقوق بشر قلمداد شدند. لذا به نظر می‌رسد تعریفی که از حقوق بشر می‌شود و آن را حقوق ذاتی در طبیعت انسان که بدون آن زندگی به عنوان انسان میسر نیست تعریف می‌کند، مطلق نیست و تابع شرایط زمانی و مکانی است.

• تبیین، روشنگری، حل شبهات و… توسط علما و اندیشمندان مانند ارائه دائره المعارف‏ها با توضیحات کافی و دلایل معتبر و اصیل و… ۲٫ هوشیاری در مقابل غرض ورزی‏ها و سیاست زدگی‏ها ۳٫ مبهوت نشدن در مقابل غرب، مستشرقان و… .^[۲۲۸]

 

 

۱۷-بی دینی آفت دوران غیبت

درحدیث هایی ازمعصومان u از این مساله خبرداده شده که در زمان غیبت کبری٬مردم درتباهی وسقوط دینی بسر می برند.از دین فاصله می گیرند٬از امامت وولایت فاصله می گیرند.شاید٬مردم کم کم به جایی برسند که بگویند:«ما نه مرجعیت نیاز داریم و نه به دین»!کم کم بوی این تباهی وسقوط هم به مشام می‌رسد وزنگ خطر به صدا در آمده است.
برای نمونه، دو روایت در این راستا ارائه می‌شود. حضرت مولی الموحدین علی ابن ابیطالبuبه فرزندشان٬سید الشهداءuفرموند: «التَّاسِعُ مِن وُلدِکَ، هُوَ القائِمُ بِالحقِّ؛ المُظهِرُ لِلدِّین؛ البَاسِطُ لِلعَدلِ: نهمین فرزند٬از فرزندان تو٬همان قیام کننده برای حق است که دین راآشکارکرده وعدالت را گسترش خواهد داد».یعنی هم عدالت درونی وفردی وهم عدالت اجتماعی را برقرارمی کند؛و نمی‌گذارد تبعیضی در جامعه بماند.

در ادامه ی این روایت آمده که امام حسین uبا شگفتی پرسیدند:«یَا أَبَتَاهُ! إِنَّ ذلِکَ لَکَائِنٌ؟!» آیا واقعا این طور خواهد شد.حضرت علیu فرموند:بله؛به آن خدایی که محمدuرا به رسالت برانگیخت٬ این اتفاق رخ خواهد داد«وَ لکِن بَعدَ غَیبَهٍ وَ حِیرَهٍ^[۲۲۹]:اما پس از یک غیبت طولانی وتحیر وگیج وسرگردان شدن مردم!»
مردم جهان که گیج وسرگردان بوده و هستند؛پس این روایت آن ها رانمی گوید بلکه شیعه را می‌گوید! یعنی٬شیعه نیز سرگردان می شود وراه حق رااز باطل تشخیص نمی دهدو نمی‌داند چه کسی راست می‌گوید و چه کسی دورغ.البته علت نیمی از سرگردانی انسان خود اوست.اگر انسان گناه نکند و در مسیر تهذیب نفس قرار بگیرد٬هیچ گاه متحیر نخواهد شد.اسلام وحقایقش٬از نورخورشیدنیز روشن تر است بااین حال عامه ی مردم در سرگردانی بسر می برند. فرمایش دوم از زبان مولایمان ٬امام حسن عسگری uاست.بدین ترتیب که احمد بن اسحاق قمی می‌گوید:« من در سامرا به پیشگاه امام حسن عسگری بار یافتم واز ایشان خواستم که امام پس از خود رابه من معرفی کند.امام حسنuهمان دم به من جواب نداده٬بلکه به اندرون خانه تشریف بردند وپس از چند دقیقه٬در حالی که آقازاده ای در سن چهار-پنج سالگی بردوش مبارک خود داشتند بیرون آمدند.

اگربالا نشسته ماه بوده

وگرنه یوسفی در چاه بوده

 

آقازاده u برگونه ی راستش خالی داشت و چهره اش مانند ماه شب چهارده٬می‌درخشید. امام عسگری u فرزندشان راازدوش و بغل خود٬به روی زانوی مبارکش گذاشتد و فرمودند:امام پس ازمن ٬این آقازاده-حضرت مهدی u است.
در ادامه‌ی این روایت هم٬کلامی هست که شاهد سخن من است؛امام حسن عسگری (ع)افزودند:«و الله لیغیبنّ غیبـه لاینجو من الهلکه فیها…» به خدا سوگند که این امام،برای مدتی دراز وطولانی،پنهان خواهد شد که درآن حال ،کسی جزآن که خداوند به امامت او معتقدش کرده و به دعا کردن برای شتاب در فرج وی،موفقش کرده،از تباهی و نابودی نجات نمی یابد مومن صبح که از خانه بیرون می آید در بیرون،با یک عقیده، با یک انتخاب،با یک رای،بایک نظریه پردازی،بی‌دین وملحدمی شود ودوباره که به خانه بر می گردد،استغفار می کندو می گوید:"این چه داوری و چه حرکتی بود که از من سرزد؟!"باز مومن می شود. بعد از ظهر که بیرون می آید،دو مرتبه بی دین می‌شود! لحظه به لحظه و دقیقه به دقیقه انسان‌ها در خطر معنوی و اخلاقی و در خطر سقوط دینی قرار می‌گیرند.

۱۸-خستگی و ایجاد شک نسبت به وجود حضرت

یکی از آسیب‌های فرهنگ انتظار این است که اگر در انتظار به صورت حقیقی خود صورت نگیرد شخص منتظر دچار خستگی و مرارت می‌شود و انتظار برای او ملال آور و با دشواری همراه است و به بهانه گیری و ایجاد سوال و پرسش در جهت نفی انتظار می‌پردازد تا خود را از این خستگی و بی‌حوصلگی نجات دهد.^[۲۳۰]
«قال الصادق u «فَایّاکُم وَ الشّشکَّ وَ الإِرتیابَ وَ انفُوا عَن أنفُسِکُمُ الشُّکوکَ و قَد حَذَّرتُکُم فَاحذروُا أسألُ اللهَ توفیقَکُم وَ إرشادَکُم»^[۲۳۱]
«پس هرگز در حق او شک و تردید به خود راه ندهید، از صفحه دل هر گونه شک و تردید بزدائید، من شما را بر حذر کردم پس سخت از آن بپرهیزید. از خدا توفیق و راهنمایی‌تان را مسئلت می‌نمایم.»

الف) امامت در کودکی

از جمله سؤالاتی که مطرح می‌شود و ایجاد شک و تردید می‌کند این است که:
اگر مهدی نام فرزند امام از اهل بیت است و در سال ۲۵۵ هـ. ق زاده شده و پدرش نیز در سال ۲۶۰ هـ. ق درگذشته پس وی در هنگام وفات پدر، کودکی خردسالی پیش نبود، و مسلماً ده سالگی سنی نیست که پدری بتواند فرزندش را آمادگی کامل فکری و دینی بخشد پس چگونه این فرد توانسته شایستگی لازم را بازیابد و به ایفای نقش بزرگ خویش در صحنه دین و دانش بپردازد؟
در پاسخ به این پرسش یادآور می‌شویم که مهدی u پس از درگذشت پدرش بلافاصله به پیشوایی مسلمانان رسید یعنی هنوز سنینی اندک از زندگانیش نگذشته بود که پیشوا شد و آنچه از مایه‌های روحی و فکری که برای پیشوایی لازم بود فراهم داشت پیشوایی در سنین کودکی پدیده‌ای است که دو تن از نیاکان او نیز پیش از وی به آن رسیده‌اند.^[۲۳۲]
اما پدیده‌ی پیشوایی در سنین اندک در زمان امام مهدی u به اوج خود می‌رسد پیشوایی امامان اهل بیت یک پایگاه سلطنتی نبود بلکه پذیرش بنیادهای گسترده امام تنها در صفحه‌های دل مردم و از راه نفوذ روحی بود این بنیادها از آغاز اسلام دردل توده ریشه کرده و به روزگار امام باقر u و امام صادقu به مرحله شکوفایی خود رسیده بود مردم ایمان و آگاهی داشتند که امام پیشوا و مقتدا نخواهد بود مگر آن که از همه اهل روزگارش دانشمندتر و داناتر باشد.
با توجه به این نکات تاریخی به این نتیجه می‌رسیم که امامت در سنین کم پدیده‌ای واقعی بوده نه پنداری از پندارها زیرا امامی که در کودکی به پیشوایی روحی و فکری مردم مسلمان رسیده و مسلمانان حتی در کشاکش آن همه موج ویرانگر باز خویشتن خویش را پیروی و دوستی او گماشته‌اند مسلماً باید از دانش و آگاهی و گستردگی دید و دانا بودن به فقه و تفسیر و عقاید بهره‌ای آشکار و چشمگیر داشته باشد چون در غیر این صورت نمی‌تواند مردم را به پیروی از خویش وادارد. می‌بینیم که امامان در موقعیت‌هایی بودند که پیروانشان از خرد و بزرگ می‌توانستند با ایشان بجوشند و به آسانی از بازتابهای وجودشان بهره گیرند حال آیا امکان دارد که کودکی مردم را به قبول امامتش بخواند و آن را همچون درفش افراشته اسلام جلوه گر سازد و این دعوت را مداوم در برابر چشم و گوش همگان انجام دهد و مردم به او پنهان و آشکار بگروند و حتی در راه گرایش خویش از بذل جان و مال هم نهراسند اما از چگونگی حال و روز امام آگاهی نداشته باشند.
و آیا اگر امام کودک هم مثل همه کودکان بود و از سطح تفکر و اندیشه‌ای بزرگ و والا برخوردار نبود بهترین دستاویز برای عرضه بی‌لیاقتی‌ها و بی‌ارزشی‌های امام به دست خلفا نمی‌افتاد تا به پیروان امامان عرضه کنند و آن ستارگان درخشان را بکوبند و جنجال به پا کنند و مشخص کنند که چنین کسانی نمی‌توانند پیشوای روحی و فکری مردم باشند اما سکوت آنها و سکوت تاریخ گواه است که امامت در سنین کم پدیده‌ای حقیقی، بود. نه ساختگی و خلفا نیز حقیقی بودن امامت این امامان را در مقام عمل و فکر دریافته‌ بودندو می‌دیدند که اگر هم خرد سالی امام را علم کنند و با این وسیله رهبری دینی و فکری او را بکوبند باز پیروز نیستند. تاریخ گهگاه از تصمیم گیری خلفا- بر استفاده از کم سنی رهبران شیعه و بی‌نتیجه ماندن کارشان- سخن به میان می‌آورد اما حتی یک مورد هم نشان نمی‌دهد که این امر تزلزلی در روحیه پیروان ایجاد کند و یا مدرکی ارائه نمی‌دهد که امامان- به هنگام کودکی- با پرسش و یا مشکلی رو به رو شوند و در پاسخ آن به تنگنا بیفتند و اطمینان مردم را نسبت به موقعیت و امامت خویش سست کنند. در نتیجه امامت در سنین پایین پدیده‌ای واقعی در زندگانی اهل بیت بوده و تنها یک فرض خشک و خالی نیست. برای پدیده رهبری در سنین پایین نمونه‌های دیگر نیز می‌توان در میراث پیام آوردن الهی یافت، برای نمونه: حضرت یحیی که خداوند درباره او چنین می‌فرماید: ای یحیی با نیرومندی و استواری این نامه را بگیرد ما در کودکی به او حکمت و فرزانگی دادیم.^[۲۳۳]
اکنون که چگونگی امامت در سنین کودکی روشن شد پیداست که جایی برای اعتراض به امامت امام مهدی باسن کم باقی نمی‌ماند.^[۲۳۴]

ب)طول عمر حضرت مهدی

اگر مهدی انسان زنده‌ای است و زنده بودنش تا زمان ظهور ادامه پیدا می‌کند چگونه می‌توان برای کسب انسان چنین زندگانی درازی را پذیرفت؟ و این که توانسته است از دست قوانین طبیعی- که پیری و فرسودگی را مقدر هر انسان کرده- جان سالم بدر ببرد؟
در پاسخ به این پرسش باید سنت: دانش امروز دلیل نمی‌بیند که امکان عمر طولانی را از جنبه نظر نفی کند اگر پیری و فرسودگی و ناتوانی نتیجه مبارزه جسم با عوامل بیرونی معین و تأثیرپذیری از آنها باشد از جنبه نظری امکان دارد که بافتهای تشکیل دهند بدن انسان را از عوامل معین و مؤثر در آن برکنار داشت تا زندگی آدمی طولانی شود اما اگر از دیدگاه دیگر به بررسی بپردازیم به این نتیجه می‌رسیم که پیری یک قانون طبیعی است و هر بافت و اندام زنده‌ای در درون خود عامل نیستی حتمی خود را نهفته دارد که در اثر مرور زمان موجود زنده را خواه نا خواه به مرحله فرسودگی و مرگ می‌رساند ولی نگریستن از این دیدگاه هم مستلزم آن نیست که هیچ گونه انعطافی دراین قانون طبیعی راه نیابد. بلکه اگر این چنین قانونی مسلم انگاشته شود تازه قانون انعطاف پذیری است زیرا هم مادر زندگی معمولی‌مان می‌بینیم و هم دانشمندان در آزمایشگاه‌های علمی‌شان مشاهده می‌کنند که پیری یک پدیده فیزیولوژیک است و ربطی به زمان ندارد گاهی زود فرا می‌رسد و گاهی با فاصله زمانی بیشتری آشکار می‌گردد تا آنجا که برخی از سالمندان را می‌بینم که نشانه‌های پیری بر اعضاء آنان ظاهر نشود و از نرمی و تازگی برخوردارند.
پزشکان و متخصصان با بدست آوردن موفقیت‌های چشم گیر قانون پیری طبیعی را شکسته، از نظر علمی روشن ساخته‌اند که عقب انداختن پیری یا فراهم ساختن موقعیت‌ها و عوامل معین امری است که از نظر علم امکان دارد و اگر دانش امروز نمی‌تواند این برنامه را در مورد پدیده‌هایی چون انسان پیاده کند تنها به دلیل دشواریهای بیشتری است که در مورد انسان نسبت به حیوانات دیگر وجود دارد، بنابراین علم با موضعگیری‌های پویایش نشان می‌دهد که از جنبه نظری دلیلی برای نفی امکان دراز شدن عمر انسان اقامه نمی‌کند. خواه پیری را از این دیدگاه ببینیم که نتیجه و بازده مبارزه جسم با عوامل بیرونی و تأثیر پذیری از آنهاست و یا این که نتیجه یک قانون طبیعی است که در درون موجود زنده نهفته است و آنها را به سوی مرگ و نیستی می‌کشاند با این بیان درباره عمر حضرت مهدی (عج) نیز هیچ انگیزه‌ای برای شگفتی‌ها باقی نمی‌ماند. حال اگر باز هم از دیدگاه علمی فکر کنیم که مسئله طول عمر غیر ممکن جلوه نکند و پیری قانونی قاطع باشد و بشر هیچ زمان توانای چیرگی بر این قانون را پیدا نکند در چنین صورتی پدیده طول عمر (مانند عمر نوح و مهدی) معجزه‌ای به حساب می‌آید که یک قانون طبیعی را در حالتی معین از تأثیر اندخته تا زندگانی فردی را که پاسدار پیام‌های آسمانی است از خطر نابودی حفظ کنند درواقع (به یک نتیجه کلی می‌رسیم) که هر گاه پاسداری از زندگانی یکی از جهت‌های خداوندی برای ادامه کارش و پایان بردن نقش سازنده‌اش ضروری باشد الطاف خداوندی دخالت کرده برای نگهداریش یکی از قوانین طبیعی را به حالت تعطیل در می‌آورد و برعکس اگر مدت مأموریت او سرآمده باشد و وظیفه الهی تعیین شده‌اش را به انجام رسانده باشد هماهنگ با قوانین طبیعی حیات با مرگ رو به رو می‌گردد و یا به شهادت می‌رسد.^[۲۳۵]

ج)انتظار طولانی

اگر این رهبر شایستگی لازم را برای نجات مردم دارد پس این همه انتظار طولانی برای چیست؟ مگر این همه رنج و محنت و رویدادهای جانگداز جهانی بس نیست که ظهور او را برای برپا داشتن عدالت شایسته بنماید؟
در پاسخ به این پرسش خاطر نشان می‌شویم که: پیروزی هر انقلاب و هر فعالیت اجتماعی به یک سلسله شرایط و موقعیت‌های عینی و خارجی بستگی دارد که بدون فراهم شدن آن شرایط نمی‌تواند به هدف خود برسد اگر چه قسمتی از شرایط و موقعیت‌های انقلاب مهدی u اسمانی و خدائی است و جنبه آسمانی دارد اما اجرای کلی مأموریت او به گرد آمدن شرایطی عینی و خارجی وابسته است.
سنت تغییر ناپذیر خداوند بر این است که اجرای انقلاب مهدی به موقعیت‌های خارجی و پذیرنده‌ای که محیط مساعد و فضای عمومی را برای درک و پذیرش انقلاب آماده می‌سازد وابسته باشد زیرا مهدی خود را برای اقدامی اجتماعی و در سطحی محدود آماده نکرده بلکه رسالتی که از سوی خداوند برای او تعیین شده دگرگون ساختن همه جانبه گیتی است به صورتی که همه افراد بشر از تاریکی‌های ستم و بیداد به فروغ دادگری راه یابند برای چنین دگرگونی بزرگی تنها وجود یک رهبر شایسته کافی نیست زیرا ویژگی‌های یک رهبر شایسته را پیامبر در همان روزگار سیاه در خویش داشت بلکه علاوه بر رهبر شایسته نیازمند یک محیط جهانی مساعد و یک فضای عمری مناسب نیز هست تا موقعیت‌های خارجی مطلوب را برای انجام انقلاب جهانی آماده سازد از دیدگاه انسانی که بنگریم باید احساس نابودی مداوم در انسان متمدن ایجاد شود یک انگیزه اساسی در درونش پدیدار گردد و رسالت دادگرانه مهدی را بپذیرد و تنها با تجربه‌های اجتماعی، مدنی و سیاسی گوناگون امکان دارد چنین احساسی در درون انسان‌ها جای گیرد. از دیدگاه مادی نیز برای انجام رسالت مهدی در زمان ظهور تمام جهان باید آمادگی و توانایی بیشتری داشته باشند تا در روزگاری همچون زمان غیبت صغری زیرا که بخش‌های جهان به یکدیگر نزدیک شده، ارتباط و پیوند میان انسانها بهتر انجام می‌گیرد، ارتباط و پیوندی که دستگاه رهبری مرکزی برای پرورش مردم بر بنیاد رسالت به آن نیاز دارد.^[۲۳۶]

د) فلسفه تأخیر ظهور با وجود فراهم بودن شرایط

در طول تاریخ گاهی به شرایط و فرصت هایی بر می خوریم که گمان می رود زمینه ظهور فراهم شده مثلا استقبال مردم از دین و فداکاری در راه اسلام و بذل جان و شهادت به خاطر آن به قدری زیاد و با شور و هیجان است که به نظر می آید که نه تنها سیصد و سیزده نفر بلکه بیش از هزارها نفر آماده جان نثاری در رکاب امام (علیه السلام) هستند با وجود این، سرّ تأخیر ظهور چیست؟
راجع به فراهم بودن شرایط ظهور امام زمان u: اولا: کسی نمی تواند به طور یقین اظهار اطّلاع کند یعنی بگوید همه شرایط فراهم شده است، زیرا خود این ادعا احتیاج به علم به جمیع شرایط دارد چون ممکن است احادیث متضمن بیان همه شرائط نباشند.
ثانیاً: بر فرض که شرایط، منحصر در آن موارد باشد که در روایات آمده است با این حال همان طور که شیخ صدوقـ علیه الرحمه ـ فرموده است واقعاً نمی توان مطمئن بود که فرضاً همان سیصد و سیزده نفر اصحاب خاص و سائر شرایط موجود شده باشد.
چون اگر تمام اوضاع و شرائط بر حسب ظاهر حکایت از فراهم بودن زمینه ظهور داشت، بدون این که مثلا وجود افراد خالصی را که بتوانند در شمار سیصد و سیزده نفر از اصحاب حضرت صاحبu باشند انکار کنیم. این ادعا را هم نمی توانیم بکنیم که همه افراد مانند «سلمان» و «ابوذر» و «مقداد» و «رشید هجری» و «اصحاب کربلا» می باشند.
در وضعیت کنونی با همه ادعاهایی که در جامعه ما برای بازگشت به اسلام و اسلام خواهی مطرح می شود و البته باعث افتخار است اما باز هم می بینیم احکام الهی را در بسیاری از مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، خیلی ها زیر سئوال می برند و تا آن جا که بعضی احکام دین را که اختصاص به زمان و یا مکان خاصّی ندارد مختص به همان عصر پیغمبر e می دانند به این بهانه از زیر بار تکلیف شانه خالی می کنند، با وجود چنین اشخاصی و حوادثی چگونه می توانیم بگوییم اوضاع برای ظهور آماده شده است تا چه رسد به این که از علت تأخیر سئوال کنیم.
بنابر این در این مسئله سزاوار است تسلیم حکم و اراده خداوند عالم باشیم و فضیلت انتظار ظهور را از دست ندهیم و سعی کنیم از طریق اصلاح اعمال خود زمینه ظهور حضرتش را هرچه بیش تر فراهم کنیم.^[۲۳۷]

۱۹-فراموش شدن امام

وقتی از امام جواد u راجع به جانشینان ایشان سؤال شد به معرفی ائمه پس از خویش پرداختند و وقتی به نام مبارک امام عصر رسیدند گریه‌ی شدیدی کردند و فرمودند: «بعد از حسین u، پسرش قائم به حق، همان شخصی است که انتظار او را می‌کشند»
راوی پرسید ای پسر رسول خدا چرا ایشان قائم نامیده شده‌اند؟ فرمود: «لاِنَّهُ یَقُوُ بَعدَ موت ذِکرهِ و ارتداد اکثر القائلین با مامتهٍ؛ زیرا او قیام می‌کند پس از آن که یادش می‌میرد و بیشتر کسانی که به امامتش قائل بودند از این امر برمی‌گردند».^[۲۳۸]
اگر هدف خلقت را منحصراً بندگی خدا آن هم فقط و فقط از طریق معرفت به امام هر زمان و اطاعت از او بدانیم که اعتقاد راسخ شیعه همین است با یک نگاه گذرا به وضعیت زندگی فردی و اجتماعی امروزمان به عمق فاجعه پی خواهیم برد.
آیا بسیاری از ما مقصد خلقت را فراموش نکرده‌ایم، دنیا بر ایمان به هدف تبدیل نشده است؟ جای اصل و فرع در زندگی‌هامان عوض نشده است؟ آیا این گونه نیست که عملاً برای دنیا اصالت و اعتبار قائل شده و آخرت و معنویت را فرع می‌پنداریم؟ در هر کجا و هر مجلسی که می‌نشینیم سخن از زمین آپارتمان، اتومبیل و تلفن همراه و تفریح و لذات و سرگرمی‌های دنیاست. با چه میزان به امام زمان در ارتباط هستیم؟ در ۲۴ ساعت چه مقدار از وقت خویش را به ایشان اختصاص داده‌ایم؟ چقدر حاضریم در جهت اهداف ایشان از مال و جان خویش مایه بگذاریم؟ آیا آمادگی تسلیم و فرمان برداری از ایشان را ایجاد کرده‌ایم؟ بسیاری از ما غیبت امام برایمان عادی شد. جای خالی امام را حس نمی‌کنیم.

 

 

۱

 

 

 

۳

 

 

 

یک عنصر نسبت به عنصر دیگر، زیاد ترجیح داده شود

 

 

 

۵

 

 

 

یک عنصر نسبت به عنصر دیگر، بسیار زیاد ترجیح داده شود

 

 

 

۷

 

 

 

یک عنصر نسبت به عنصر دیگر، ترجیح فوق العاده زیادی دارد

 

 

 

۹

 

 

 

ارزش­های بینابین در قضاوت­ها

 

 

 

۲،۴،۶،۸

 

 

 

هنگامی که عنصر i با j مقایسه می­ شود، یکی از اعداد بالا به آن اختصاص می­یابد. در مقایسه عنصر j با i، مقدار معکوس آن عدد اختصاص می­یابد.

 

 

 

۳-۶-۱-۲-۱- استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای تصمیم ­گیری گروهی

در استفاده از AHP به منظور تصمیم ­گیری در مسائل شرکت، استفاده از قضاوت­های فقط یک مدیر در تشکیل ماتریس مقایسات زوجی که مبنای تصمیم ­گیری است، ممکن است دقیق نباشد. شاید نظام تصمیم ­گیری منطقی و جامع در سازمان­ها، همکاری و تشریک مساعی گروهی باشد. سازمان­های جدید چنان وسیع وگسترده­اند که مدیریت آن از عهده یک فرد خارج است و مدیران مجبورند در تصمیم ­گیری­ و اداره امور سازمان، از کمک­های دیگران بهره جویند. تصمیمات مدیریتی به دلیل پیچیدگی، نیازمند مشارکت و استفاده از افراد متعدد و تخصص­های گوناگون و موقعیت­های شغلی مختلف است برای این منظور می‌توان از فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای تصمیم ­گیری گروهی استفاده کرد.
شاید ساده­ترین راه برای ترکیب نظرات مدیران، برگزاری جلسه مشترک به منظور به توافق رساندن نظرات در ارائه یک ماتریس مقایسه زوجی مورد تایید همه باشد، اما این روش عملاً منجر به بی­خاصیت شدن مقایسات انجام شده و یا تحت تاثیر قرار گرفتن نظرات افراد نسبت به نظرات یک فرد بانفوذ می­گردد. تدبیر حل این مشکل استفاده از میانگین هندسی است. زیرا میانگین هندسی ضمن در نظر گرفتن قضاوت هر فرد، از آنجا که مقایسات زوجی به صورت نسبت صورت می­گیرد، از نظر ریاضی بهترین میانگین را ارائه می­نماید. (مهرگان، ۱۳۹۲).
۳-۶-۱-۳- تاپسیس فازی
قبل از اینکه روش تاپسیس فازی بررسی شود، باید توضیحی در مورد اعداد فازی مورد استفاده، ارائه گردد. در این پژوهش از عبارت‌های کلامی به جای اعداد قطعی برای تعیین وزن شاخص‌ها و همچنین رتبه ­بندی گزینه‌ها استفاده شده است. جدول ۳-۲ عبارت‌های کلامی را جهت توصیف اهمیت معیارها نسبت به یکدیگر ارائه می‌کند.
جدول ۳-۲: متغیرهای زبانی (ارتوگرول و کاراکاسوگلو^[۳۱]، ۲۰۰۸)

 

 

متغیرهای زبانی

 

اعدادفازی مثلثی

 

 

 

خیلی کم

۵۱۱/۱ a

 

۹۱/۱ c

 

۴۷/۱ a

 

۱۲/۲ a

 

۶۲/۷ a

 

۳۴۶/۱ a

 

۹۵۵/۰ ab

 

۳۱/۲ a

 

۸۳/۴ c

 

۲۶ bc

 

 

 

N30

 

۲۹/۱۲ a

 

۷۵/۱۱ a

 

۳۷۵/۰ c

 

۰۱۶/۱ bc

 

۰۲/۶ a

 

۳۰/۱ a

 

۴۹/۱ b

 

۴۲/۹ a

 

۲۶۰/۱ b

 

۸۹۸/۰ b

 

۱۵/۲ b

 

۱۶/۲۰ b

 

۳۹ b

 

 

 

حروف مشابه در هر ستون بیانگر عدم اختلاف معنی دار در سطح احتمال ۱ درصد و ۵ درصد می باشد (آزمون LSD)
۵ میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره= N5 بدون نانو ذرات نقره= N0
۲۰ میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره= N20 10 میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره= N10
۳۰ میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره= N30
کوتاهی طول عمر گل­های بریده با انسداد آوندی همراه است زیرا در این شرایط تامین آب برای گل­ها کم می شود (رید، ۲۰۰۹). شکاف دادن ساقه می تواند بر جذب آب در ساقه بیفزاید و این امر در حفظ و چرخش ثابت آب و عمر گل های بریده موثر است (دی استیگتر و بروخایسن، ۱۹۸۶). به نظر می­رسد شکاف انتهای ساقه باعث جذب آب بیشتر شده و نانو ذرات نقره از تولید باکتری های انسداد آوندی جلو گیری کرده است.

لو و همکاران (۲۰۱۰) در بررسی غلظت های مختلف نانو ذرات در افزایش عمر پس از برداشت گل رز مشاهده کردند که غلظت ۵۰ میلی گرم در لیتر نانو ذرات بهترین تیمار و علت افزایش عمر گل را کاهش از دست دهی آب، کوچک شدن منفذ روزنه و در نتیجه کاهش تعرق در اثر اعمال نانو ذرات گزارش کردند.
کاظمی پور (۱۳۹۱) طی بررسی غلظت های مختلف نانو ذرات نقره بر روی گل بریده داودی بیان کرد که تیمار نانو ذرات نقره با غلظت ۱۰ میلی گرم در لیتر باعث افزایش عمر گلجایی شد.
۴-۲- جذب آب
جدول تجزیه واریانس داده ­ها نشان می دهد که، اثر تکی شکاف و نانو ذرات نقره معنی دار نشده است ولی اثر متقابل این دو عامل در سطح ۵ درصد آماری معنی دار شده است (جدول ۴-۱). مقایسه میانگین اثر متقابل نشان می­دهد که تیمار شکاف ۵ سانتی متری همرا با ۲۰ میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره با ۰۳۰/۲ میلی لیتر بر گرم وزن تر بیشترین جذب آب را داشته است . همچنین تیمار شاهد با ۱۵۳/۱ میلی لیتر بر گرم وزن­تر کمترین جذب آب را داشته است (جدول ۴-۲ و شکل ۴-۲).
ساکارز در ترکیب بیشتر محلول­ های نگهدارنده وجود دارد و تعادل آبی را در گل­های بریده بهبود می‌بخشد (هالوی و مایاک، ۱۹۷۹). این نقش قندها در کاهش میزان از دست دهی آب نیز نسبت داده می‌شود (مایاک و همکاران، ۱۹۷۴).
شعبانی و همکاران (۱۳۹۰) اثر سطوح مختلف نانو ذرات نقره را بر عمر گلجایی پرنده بهشتی بررسی و به این نتیجه رسیدند که تیمار نانو ذرات نقره باعث نابودی باکتری­ های انتهای ساقه و افزایش جذب آب توسط ساقه و افزایش عمر گلجایی می­شوند. لوک و همکاران (۲۰۰۷) با بررسی اثر نانو ذرات نقره با غلظت­های ۱ و ۵ میلی گرم در لیتر بر روی گل مریم منجر به افزایش میزان جذب آب و وزن تر نسبت به شاهد شد. خان و همکاران (۲۰۰۷) با مطالعه بر روی گل لاله (Tulipa hybrid L.) دریافتند که ترکیبات ضد میکروبی محتوای نسبی آب را تا ۵/۶۴ درصد در برگ ها و تا ۵/۵۸ درصد در گل ها افزایش داده است. بصیری و زارعی (۱۳۹۰) نشان دادند که تیمار ۵ میلی گرم بر لیتر نانو ذرات نقره باعث افزایش جذب آب در گل بریده میخک (Dianthus caryophyllus cv. ′Yellow Liberity′) گردید و برتری محسوسی نسبت به تیمار شاهد داشت.
برتری تیمارهای شکاف و نانو ذرات را می­توان به علت قرار گیری سطح وسیعی از ساقه در آب دانست که باعث بهبود رابطه آبی و افزایش حرکت جانبی در گل بریده گردیده است همچنین تیمار نانو ذرات با کاهش باکتری­ های انسداد آوندی انتهای ساقه باعث افزایش جذب آب شده است.
شکل ۴-۲- اثر تیمار های مکانیکی و نانو ذرات نقره بر روی جذب آب
بدون شکاف انتهای ساقه= C0 شکاف انتهای ساقه= C1
۵ میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره= N5 بدون نانو ذرات نقره= N0
۲۰ میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره= N20 10 میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره= N10
۳۰ میلی گرم در لیتر نانو ذرات نقره= N30

درد ناشی از تلاش های ناموفق در کودکان منجر به پیامدهای نامطلوب فوری و کوتاه مدت و طولانی مدت خواهد شد. ازعوارضفوریآنسنکوپ،ترس، تحریکپذیریوآشفتگی،اختلالدرخوابوتغذیه است. ازاثراتکوتاهمدتآنشاملتأخیردرترمیم زخم،آسیبهایروانیوازاثراتطولانیمدتآن تغییراتاندوکرینوبیوشیمیاییمانندافزایشقند خون،تعریق،تغییراترفتاریوخلقوخومی­باشد(۲۴) و اختلالات رفتاری و ذهنی ایجاد می کند (۲۷).
دیگر اثرات زیان آور درد، ناتوانی در انجام نقش های خانوادگی، اجتماعی و شغلی و برگشت به دوره تکاملی قبلی است(۲۵).
یک سری از عوارض و مشکلات ناشی از جاگذاری کاتتر وریدی متوجه پرسنل درمان است . مهمترین این عوارض افزایش خطر انتقال بیمارهای قابل انتقالاز طریق خون و ترشحات بیمار به پرسنل است ، مثلا” فرو رفتن سوزن (۱۹،۲۸). بر اساس موارد گزارش شده، تلاش های اضافی برای این روش تهاجمی با افزایش خطر برای پرسنل( مثل فرو رفتن سوزن آلوده ) به دنبال آن با خطر عوارض ناشی از آن ( مثل هپاتیت و ویروس ایمنی اکتسابی ) همراه خواهد بود(۱۹).

استرس در تلاش دوم و سوم جهت جاگذاری کاتتر وریدی توسط همان پرستار یا پرستار دیگر(۵،۶). سختی در جا گذاری یک خط داخل وریدی محیطی یک تجربه بسیار متداول و ناامید کننده برای پرستاران مخصوصا” آنهائی که از کودکان و بیماران بخشهای ویژه مراقبت می کنند است(۵ ، ۶،۱۹).
مروری بر مطالعات :
بررسی ها نشان داد در داخل کشور مطالعه ای که بطور مستقیم با مطالعه ما ارتباط داشته باشند وجود ندارد ولی بررسی و مطالعات متعددی درباره عوارض ناشی از جاگذاری کاتتر وریدیو کاهش درد در اثر فرایند جاگذاری کاتتر وریدی به روش های دارویی و غیر دارویی انجام شده است و موارد مرتبط در ادامه اشاره می شود.
رینر لن هاردت و همکاران در سال ۲۰۰۲ در وین اتریش در یک بیمارستان دانشگاهی تحقیقی تحت عنوان تاثیر گرمای موضعی بر سرعت وارد کردن کانولای ورید محیطی بر روی ۱۰۰ بیمار جراحی اعصاب و ۴۰ بیمار مبتلا به لوسمی که نیاز به شیمی درمانی داشتند، اجرا کردند. بیماران از نظر وضعیت جسمانی در وضعیت ۱ یا ۲ (سالم و یا با بیماری سیستمیک خفیف یا خوب کنترل شده، با توجه به نمره دهی جامعه بیهوشی امریکا ) به عنوان مشارکت کننده انتخاب شدند در ادامه یک دستکش گرم کننده فیبری برای این مطالعه طراحی شد که برای انجام این تحقیق باید دست و تمام بازوی بیماران را در داخل این دستکش قرار داده می شد. بیماران به طور تصادفی و با بهره گرفتن از کامپیوتر در دو گروه استفاده از گرما و بدون استفاده از گرما قرار داده شدند و سپس کد گذاری شدند. ساعد دست بیماران بخش جراحی اعصاب به مدت ۱۵ دقیقه در درجه حرارت ۵۲ درجه در داخل دستکش قرار داده می شد و بعد از آن دست خارج شده و یک تورنیکه ۱۰ سانتیمتر بالاتر از آرنج دست بیمار بسته می شد. جهت انجام جاگذاری کاتتر وریدی از بیماران ، از یک پرستار بیهوشی استفاده شد و او با بهره گرفتن از یک کانولای شماره ۱۸ اقدام به جاگذاری کاتتر وریدی می کرد. به پرستار بیهوشی هیچ گونه اطلاعاتی، در مورد مطالعه داده نشده بود و تمام تلاشها برای جاگذاری کاتتر وریدی در دو گروه توسط وی انجام می شد. همچنین تعداد ۴۰ بیمار مبتلا به لوسمی برای یک مطالعه متقاطع انتخاب شدند. و بیماران به طور تصادفی در دو گروه استفاده از گرما و بدون استفاده از گرما قرار گرفتند. دست بیماران به مدت ۱۰ دقیقه در داخل این دستکش قرار گرفت ، و یک دستیار هماتولوژی که از جریان مطالعه اطلاعی نداشت بعد از خارج کردن دست از دستکش و بستن تورنیکه، جاگذاری کاتتر وریدی با یک کانولای ۱۸ را انجام داد. پس از مشاهده ورید ها ، طبقه بندی انها به این شرح بوده است : رگهائی که قابل دیدن و قابل لمس کردن نیستند : نمره یک، رگهائی که قابل دیدن هستند ولی قابلیت لمس کردن نیستند : نمره دو، رگهائی که قابل دیدن و لمس کردن هستند : نمره سه ، و رگهائی که به طور واضح قابل دیدن و لمس کردن هستند :نمره چهار داده شد . درجه حرارت پوست در ناحیه جلوی بازو ، پشت دست و نوک انگشتان توسط یک تومومتر دیجیتال در شروع و انتهای دوره گرما در هر دو گروه اندازه گیری و ثبت شد. زمان جاگذاری کاتتر وریدی از شروع جستجو برای یک رگ مناسب (بعد از بستن تورنیکه ) تا وارد کردن موفق آمیز یک کانولا اندازه گیری میشد و وارد شدن موفق آمیز کانولا بوسیله بکار بردن یک محلول کرستالوئید بدون هیچ گونه علائم التهاب تائید می شد. در بیماران جراحی اعصاب درجه حرارت پوست در دو گروه قبل از شروع جاگذاری کاتتر وریدی تفاوت معنی داری نداشت. در مقایسه بین دو گروه میزان موفقیت افزایش چشم گیری داشت به طوری که در گروه گرما ۹۴٪ و در گروه بدون گرما ۷۲ ٪ بود همچنین وارد کردن کانولا در گروه گرما ( ۳۶ ثانیه ، ۹۵٪ در فاصله زمانی ۴۰-۳۱ ثانیه ) و تقریبا” نصف زمان لازم در گروه بدون گرما (۷۲ ثانیه ) بوده است (۵).
مطالعه ایتوسط پری و همکاران در سال ۲۰۱۱ با هدفچگونگی استفاده از دستگاه مادون قرمز برای کمک به جاگذاری کاتتر وریدی در واحد اورژانش اطفال انجام شد. در این مطالعه بیماران جوانتر از ۲۰ سال که نیازمند استفاده از رگ باز بودند بوسیله پرستاران بخش اورژانس با روش سنتی (گروه استاندارد) یا بوسیله مادون قرمز(گروه وسیله) مورد بررسی قرار گرفتند در این مطالعه اگر پرستار بعد از ۳ بار تلاش موفق به انجام رگگیری نمی شد بیمار وارد گروه دیگری بصورت متقاطع می شد و پرستاران تلاش می کردند تا روش دیگری را برای جایگزینی رگ بکار ببرند. نقطه پایانی اولیه، میزان موفقیت اولین تلاش برای قرار دادن کاتتر بود از مجموع ۱۲۳ بیمار، ۶۲ بیمار در گروه استاندارد و ۶۱ نفر در گروه وسیله مادون قرمز بودند نتایج نشان داد که هیچ ارتباط معنی داری در میزان موفقیت اولین تلاش بین گروه استاندارد و گروه وسیله وجود نداشت. ۷۰% پرستارانی که در این مطالعه شرکت کرده بودند اظهار کردند که وسیله مادون قرمز دارای اثر نامطلوب بر روی بدن انها بوده و در بیماران دارای دهیدراتاسیون وبیماری های مزمنبی تاثیر بوده است ولی ۹۰% انها اظهار داشتند که وسیله مادون قرمز در بیمارانی که گرفتن رگ در آنها مشکل بود،و بیماری زمینه ای نداشته اند ، کمک کننده بوده است(۳۰).
در مطالعه ای که بوسیله مایکل بلیواس وهمکاران با عنوان “اثر استفاده از اولتراسوند بوسیله پرستاران اورژانس جهت دسترسی به عروق محیطی” در دپارتمان اورژانس ، بر روی پرستاران یک مرکز تروما سطح یک انجام شد. پرستاران اورژانس بمدت ۴۵ دقیقه بصورت سخنرانی آموزش نحوه کار با دستگاه سونوگرافی را دیدند سپس تلاش برای گرفتن رگ تحت سونوگرافی بر روی بیماران انجام می شد. جاگذاری کاتتر وریدی موفق زمانی تایید می شد که خون خارج شده و یا ۱۰۰ میلی لیتر مایع انفوزیون شود از روش ازمون تی برای مقایسه داده ها استفاده شد .به طور کل ۳۲۱ اقدامدر طی ۵ ماه انجام شد و در طی این مدت هیچ پرستار اورژانسی ازمطالعه خارج نشد. در میان نمونه ها ۲۵۸ (۸۰%) مورد از بیماران قبل از استفاده از سونوگرافی به عنوان گروه “خیلی سخت” تقسیم بندی شده بودنند ، و ۵۹ (۱۸%)مورد بعنوان “سخت” و ۳ (%۱)مورد بعنوان “آسان” امتیاز گرفتند و هیچ موردی به عنوان “خیلی ساده” گزارش نشد. از ۲۵۸ موردی که به عنوان “خیلی سخت” در مرحله بدون استفاده از سونوگرافی تقسیم بندی شده بود ، ۲۹ (۱۱%) مورد همچنان با بهره گرفتن از سونوگرافی بصورت “خیلی سخت” باقی ماندند و ۴۳(۱۳%) نفر مورد به “سخت” ارتقا یافتند و ۱۱۲ (۳۴%)نفر به “آسان” و ۱۳۷ (۴۲%)مورد به “خیلی آسان” ارتقا یافتند. در نهایت مشخص شد که با بهره گرفتن از یک آموزش کوتاه مدت برای پرستاران ، رگ گرفتن با بهره گرفتن از سونوگرافی در بیماران اورژانسی ، بطور معناداری راحت تر شده است به طوری که از تقسیم بندی ” خیلی سخت ” به دسترسی ” سخت “رسیده و کار را برای پرستاران کاهش داده است(۳۱).
مطالعهای توسط رافائل اورتقا و همکاران در سال ۲۰۰۸ در شهر بوستون امریکا ، تحت عنوان جاگذاری کاتتر وریدی عروق محیطی با هدف “توضیح روش مناسب جهت انجام یک اقدام برایجاگذاری کاتتر وریدی” انجام شد این مطالعه یک مقاله مروری بوده و نویسندگان در این مقاله مشخص کردند که ورید های بازلیک و سفالیک در اندام فوقانی و ورید سافن در اندام تحتانی را ورید های مناسب برای جاگذاری کاتتر وریدی هستند. دسترسی به عروق محیطی یک مهارت ضروری برای همه پزشکان است. اگر چه جاگذاری کاتتر وریدی بعنوان آسانترین تکنیک تهاجمی شناخته شده است اما این اقدام گاها به طور فوق العادهای باعث نجات جان افراد میشود و در بسیاری از موارد نیاز به تجربه و مهارت مناسب دارد. همچنین جاگذاری کاتتر وریدی برای مقاصد بالینی متفاوتی مثل تزریق داروهای داخل وریدی، ترزیق خون و فراودههای خونی و علاوه بر آن در حین جراحی و مراقبت اورژانسی از بیماران استفاده می شود. موارد عدم استفاده از آن شامل مشکلات ناحیه جاگذاری کاتتر وریدی مثل عفونت ناحیه، التهاب و سوختگی در ناحیه مورد نظر برای جاگذاری کاتتر وریدی است. عموما” از اندام فوقانی برای جاگذاری کاتتر وریدی استفاده می شود چون نسبت به ورید های اندام تحتانی با دوام تر بوده و عوارض کمتری بدنبال دارند. در این مقاله برای بیان روش اجرا اینگونه توضیح داده شده است که تورنیکه در ۸ – ۱۰ سانتی متر بالاتر از ناحیه انتخاب شده بسته می شود و به منظورانجام جاگذاری کاتتر وریدی در ابتدا ، پس از مشاهده رگ ، باید لمس ناحیه صورت گیرد . بعد از انتخاب رگ ناحیه با یک محلول آنتی باکتریالی که ترکیب اصلی آن کلرهگزدین است از بالا به پائین تمیز شود. به منظور جلوگیری از حرکت نوک کانولا پوست ناحیه مورد نظر با دست مقابل کشیده میشود. پس از اینکه از ورود کاتتر به داخل رگ اطمینان حاصل شد سوزن کاتتر به بیرون کشیده شده و کاتتر به سمت جلو هدایت می شود وقتی که کاتتر به شکل کامل در داخل رگ قرار گرفت تورنیکه باز می شود . جهت جلوگیری از هدر رفتن خون در هنگام برداشته شدن سوزن، با فشار مستقیم به بالای کانولا رگ را باید مسدود کرد. برای جاگذاری کاتتر وریدی در شرایطی که دسترسی به عروقی که سخت است روشهایی را شامل قرار دادن بازو در سطح پائین تر قلب، باز و بسته کردن بازوی بیمار و استفاده از گرمای موضعی بر روی محل انتخاب شده به منظور افزایش انبساط عروقی را پیشنهاد می شود (۷).
نعمت الهی و همکاران(۱۳۹۱) در مطالعه با عنوان “تاثیر انحراف فکر و مراقبت روتین بر شدت ترس جاگذاری کاتتر وریدی کودکان مبتلا به استرابیسم” ۷۲ کودک ۱۲-۵ ساله در بیمارستان شفای کرمان که تحت روش جایگذاری کاتتر وریدی قرار داشتند، مورد مطالعه قرار دادند. این تحقیق از ابتدای فروردین سال ۱۳۸۹ شروع و تا ابتدای خرداد سال ۱۳۹۰ ادامه یافت. در طی این مدت ۷۲ کودک مراجعه کننده به این مرکز و دارای شرایط زیر۱-رگ خوب و قابل روئت داشته باشند ، ۲- سن بین ۱۲-۵ سال داشته باشند ، ۳- اولین تجربه بستری در بیمارستان را در حال گذراندن باشند ، ۴- اولین تجربه جاگذاری کاتتر وریدی در انها باشد، ۵- قرار نداشتن والدین در گروه درمانی بهداشتی و ۶- برخورداری از سلامت نسبی جسمی و روانی(بر اساس پرونده بیمار). انها به صورت روش نمونه گیری در دسترس ، انتخاب شده و بطور تصادفی در سه گروه(هر گروه شامل ۲۴ کودک) قرار گرفتند. یک گروه شاهد، و یک گروه کودکان تحت انحراف فکر با روش استفاده از یک وسیله اسباب بازی که به وسیله ان حباب های هوا ساخته می شد و گروه سوم انحراف فکر با بهره گرفتن از لمس درمانی بودند. ابزار جمع آوری داده ها شامل یک پرسشنامه دو قسمتی بود که بخش اول اطلاعات دموگرافیک و بخش دوم سوالات مربوط به تعیین مقیاس ترس کودکان به روش مصاحبه در سه گروه قبل و بلافاصله بعد از کاتتر گذاری تکمیل گردید. میانگین نمره ترس در گروه حباب ساز قبل از مطالعه(۷/۰±۳/۱۵)، و بعد از مطالعه (۸/۰±۱/۱۰)، لمس قبل از مطالعه (۳/۰±۷/۱۵) و بعد از مطالعه (۵/۰±۹/۹)، و گروه شاهد (۲/۰±۱/۱۵) بود. بین شدت ترس در دو گروه آزمایش قبل و بعد از مداخله تفاوت معنی دار آماری وجود نداشت (۸/۰=P). اما بین گروه های آزمایش و کنترل تفاوت معنی دار آماری مشاهده شد(۰۴/۰=P). در نهایت محققان به این نتیجه رسیدند که انحراف فکر یک تکنیک موثر در کاهش ترس کودکان است که در مقایسه با اجرای مراقبتهای روتین در هنگام اجرای روش های تهاجمی بایستی مورد توجه پرستاران و کارکنان مراکز بهداشتی درمانی قرار گیرد(۲۴).
در مطالعه ای که بوسیله باقریان و همکاران با عنوان “بررسی شدت درد ناشی از جاگذاری کاتتر وریدی در کودکان مبتلا به تالاسمی قبل از تزریق خون” انجام شده است. ۱۲۰ کودک ۶-۳ ساله مبتلا به تالاسمی ماژور بصورت سرشماری انتخاب شدند کودکانی که در محدوده سنی مورد نظر قرار داشته و دارای پرونده در مرکز تالاسمی بودند وارد مطالعه شدند ولی کودکان دارای مشکلات جسمی و روحی و یا کودکانی که دارو های کاهش دهنده درد استفاده می کردند از مطالعه حذف شدند. همچنین اگر که جاگذاری کاتتر وریدی برای اولین بار موفقیت آمیز نبود، این کودک نیز از مطالعه کنار گذاشته می شد. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک کودک و مقیاس رفتاری درد بودند. پژوهشگراز طریق مصاحبه با همراه کودک، پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک را تکمیل نمود و از مقیاس بررسی درد در کودکان جهت تعیین شدت درد جاگذاری کاتتر وریدی از روی واکنش رفتاری کودک استفاده شد این مقیاس از پنج بخش تشکیل شده است و پژوهشگر با مشاهده رفتار کودک حین تزریق، این مقیاس را نمره گذاری می­کرد. پرستار مسئول جاگذاری کاتتر وریدی ، اندازه، نوع و شرکت سازنده آنژیوکت، موضع انجام جاگذاری کاتتر وریدی ، و شرایط محیطی در هم جاگذاری کاتتر وریدی ها یکسان بود جاگذاری کاتتر وریدی در اتاق مخصوص جاگذاری کاتتر وریدی انجام شد و به همراه کودک و سایر کودکان اجازه ورود به محل جاگذاری کاتتر وریدی داده نشد. نتایج نشان داد که ارتباط معنی دار و معکوس از نظر احساس درد با سن وجود دارد. بدین معنی که کودکان با سن کمتر، درد بیشتری احساس می کردند همچنین اختلاف معنی داری بین جنس و درد وجود داشت و دختران درد بیشتری را گزارش کردند میانگین نمره درد در پسران ۵/۲±۷۴/۵ با میانه ۵ و این میانگین در دختران ۹/۱±۸۵/۷ با میانه ۸ بود در پسران ۴/۶۵ درصد درد خفیف، ۳/۵۸ درصد درد متوسط و ۲/۳۶ درصد درد شدید داشتند. در دختران ۶/۳۴ درصد دختران درد خفیف، ۶/۴۱ درصد درد متوسط و ۸/۶۳ درصد درد شدید را بر اساس مقیاس رفتاری درد نشان دادند(۲۹).
در مطالعه ای که توسط اکبری و همکاران در سال ۱۳۹۲ با عنوان ” مقایسه تاثیر استفاده از پماد کلوبتازول با نیتروگلیسیرین بر پیشگیری از فلبیت سطحی ناشی از آنژیوکت” بصورت کار آزمایی بالینی دوسوکور بر روی ۱۴۴ بیمار بستری دربخش جراحی مردان بیمارستان ولیعصر شهرستان اراک انجام شد. بیماران به روش نمونه گیری آسان انتخاب و سپس براساس سن و مدت بستری همسان سازی شدند و پس از آن، بیماران بصورت تصادفی ساده و با بهره گرفتن از جدول اعداد تصادفی به سه گروه : گروه الف(استفاده از پماد کلوبتازول)، گروه ب(استفاده از پماد نیتروگلیسیرین) و گروه ج( گروه کنترل) تقسیم شدند. ابزار جمع آوری داده ­ها شامل پرسشنامه داده های دموگرافیک، محل جایگذاری کاتتر (پشت دست، ساعد، مچ و آرنج) و مقیاس مربوط به وجود علایم و شدت فلبیت بود. مقیاس فلبیت ابزار استانداردی برای اندازه گیری فلبیت می باشد که شامل درجه صفر تا چهار می باشد. درجه صفر: هیچ گونه علایم بالینی ، درجه یک: وجود یکی از علایم درد یا قرمزی ، درجه دو: وجود درد، قرمزی یا ادم در محل، مشخص نبودن حدود رگ، طنابی نبودن ورید در لمس ، درجه سه: وجود درد، قرمزی یا ادم در محل، مشخص بودن حدود رگ، طنابی نبودن ورید در لمس، و درجه چهار: وجود درد و اریتم یا ادم محل، مشخص بودن حدود رگ و طنابی بودن ورید در لمس. در صورتی که بیش از دو بار برای جاگذاری کاتتر وریدیاقدام شود، محل جدید برای جاگذاری کاتتر وریدی انتخاب می گردید بیماران بر طبق گروهی که در آن قرار داشتند، پس از انجام جاگذاری کاتتر وریدی به میزان ۵/۱ سانتیمتر (حدود دو گرم) از پماد مورد نظر در قسمت دیستال آنژیوکت در وسعت ۲×۴ سانتی متر مالیده و پانسمان می شد. حداکثر نگهداری آنژیوکت در هر سه گروه ۷۲ ساعت بود . آموزش یکسانی در مورد مراقبت از کاتتربه تمامی واحدهای پژوهش داده شد. به منظور اندازه گیری وجود شدت فلبیت براساس مقیاس فلبیت، بیماران در سه فاصله زمانی ۲۴، ۴۸ و ۷۲ ساعت بعد از جاگذاری کاتتر وریدی ارزیابی شدند. معیارهای خروج شامل ترخیص زود هنگام از بیمارستان، ابتلا به عفونت حاد و یا عدم همکاری کامل با پژوهشگران بود. فراوانی فلبیت با هر درجه ای در زمان های مختلف بعد از کانالاسیون در سه گروه مورد مطالعه با یکدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد که تفاوت در بروز فلبیت در ۲۴ ساعت اول به لحاظ آماری معنی دار نبود(۵۶/۰=p). در ۴۸ ساعت اول بعد از کانالاسیون در گروه استفاده از کلوبتازول ۸ مورد (۷/۱۶ درصد) و در گروه استفاده از نیتروگلسیرین ۸ مورد (۱۷ درصد) و در گروه کنترل ۲۳ مورد (۱/۲۷ درصد) فلبیت با شدت های مختلف دیده شد که این تفاوت بر اساس آزمون مجذور کای دو معنی دار بود (۰۰۱/۰>p)، در ۷۲ ساعت اول بعد از کانالاسیون در گروه استفاده از کلوبتازول ۲۷ مورد (۷/۸۳ درصد) و در گروه استفاده از نیتروگلیسیرین ۲۰ مورد (۶/۴۲ درصد) و در گروه کنترل ۴۱ مورد (۷/۸۳ درصد) فلبیت با درجات مختلف دیده شد. که این تفاوت معنی دار بود (۰۰۱/۰>p). نتایج مطالعه نشان داد که استفاده از داروی نیتروگلیسیرین در پیشگیری از بروز فلبیت سطحی ناشی از آنژیوکت از داروی کلوبتازول موثرتر بوده است(۲۰).
در مطالعه ای که بوسیله اسماعیلی و همکاران با عنوان ” مقایسه تاثیر دو روش تمرین های تنفسی و موسیقی برای کاهش درد ناشی از جاگذاری کاتتر وریدی هنگام تجویز خون” بر روی ۳۶ بیمار مبتلا به تالاسمی ماژور بین ۱۲-۶ سال، از نوع کارآزمایی بالینی قبل و بعد، و به روش نمونه گیری سرشماری و مبتنی بر هدف انجام شد اطلاعات اولیه از طریق پرسشنامه حاوی مشخصات ویژه فردی و دو معیار استاندارد شده یعنی معیار خود گزارشی اوشر و معیار مشاهده رفتار چیوپس جمع آوری گردید. پژوهشگر در سه مرحله جداگانه از معیارهای درد استفاده نموده و میزان درد را اندازه گرفته و سپس مقایسه کردند یعنی هر بیمار در سه مرحله با خودش مقایسه می شد( یکبار قبل از مداخله، یک بار بعد از تمرینهای تنفسی منظم و بار آخر بعد از استفاده از موسیقی) . میزان میانگین درد در مددجویان قبل از هر گونه مداخله و با معیار خود گزارشی اوشر برابر ۴/۲۸±۳/۳۳ بود که در مرحله دوم پژوهش یعنی پس از انجام تمرین های تنفسی منظم توسط مددجو به عدد ۲/۱۷±۰/۱۸ و پس از استفاده از موسیقی متناسب با سن مددجو باز هم تقلیل پیدا کرد و طبق معیار مذکور برابر با ۹/۱۵±۶/۱۳ شد و ارتباط معنادار آماری (۰۰۰۱/۰=p) بین تمرین تنفسی بر کاهش درد هنگام جاگذاری کاتتر وریدی در نمونه های مورد مطالعه بدست آمد و همچنین ارتباط معناداری بین استفاده از موسیقی و کاهش درد (۰۰۰۱/۰=p) مشاهده شد. میزان درد در نمونه های مورد پژوهش، در مرحله اول طرح، طبق معیار مشاهده ای رفتار چیوپس قبل از مداخله برابر با ۴/۱±۶/۶ بود که پس از انجام تمرین های تنفسی منظم در مرحله دوم طرح به عدد ۳/۱±۹۴/۵ کاهش یافت و در مرحله سوم پژوهش با بهره گرفتن از موسیقی به عنوان روش انحراف فکر، موجب کاهش میانگین درد، طبق ابزار مذکور شد و مساوی با ۲/۱±۹/۵ شد. آزمون تی زوج ارتباط معنادار آماری (۰۰۰۱/۰=p) در مورد تمرین های تنفسی بر کاهش درد، همچنین این آزمون ارتباط معناداری بین استفاده از موسیقی و کاهش درد را نشان داد(۱۵).
در مطالعه ای که بوسیله ناتاشا چی کوپر^[۱۶] و همکاران)۲۰۱۲) با عنوان “عوامل پیش بینی کننده برایجاگذاری کاتتر وریدی های مشکل در کودکان بیمار در بیمارستان اطفال” در سال ۲۰۱۲ در دو بخش بیمارستان اطفال در طی ۵ ماه در افراد ۱۸-۱ سال انجام دادند. در این مطالعه ۱۰۸۳ نفر بیمار اتاق عمل و ۱۷۸ نفر بیماران بخش مراقبت های سرپایی انتخاب شدند. در این مطالعه عواملی که جهت رگ گیری های سخت که مد نظر قرار گرفت شامل سن، جنس، رنگ پوست، شاخص توده بدنی ، هوشیار بودن یا بیهوش بودن و مهارت پرسنل مد نظر قرار گرفت نتایج مطالعه نشان داد که موفقیت در اولین تلاش برای جاگذاری کاتتر وریدی حدود ۸۰%-۷۰% بود. سن و جنس مونث به عنوانی فاکتوری برای پیش بینی در جاگذاری کاتتر وریدی مشکل بود و شاخص توده بدنی و وزن به سن به عنوان فاکتور پیش بینی کننده مطرح نبود. همچنین نتایج مطالعه نشان داد که سن، توده حجمی بدنی بالاتر و همچنین بیدار بودن با احتمال بیشتری برای موفقیت در اولین تلاش برای رگ گیری مرتبط است(۲).
در مقاله ای که در سال ۲۰۰۴ در بخش اورژانس بیمارستانی در سان تیاگوی، با عنوان “تکنیک های منبسط کننده عروق جهت افزایش شانس جاگذاری کاتتر وریدی برای مقاصد نمونه گیری یا موارد استفاده داخل وریدی” توسط ریموند جی روبرگ^[۱۷]انجام شد. در این مطالعه، تعدادی از تکنیکهای ساده جهت جاگذاری کاتتر وریدی موفقیت­آمیز از وریدهای بالغین و کودکان توصیف شد. تمام این تکنیک ها در اندام فوقانی استفاده می­شد و برای تمام این افراد از تورنیکه بالاتر از محل جاگذاری کاتتر وریدی استفاده شده است فشار این تورنیکه ها بیشتر از فشار وریدی و کمتر از فشار خون سرخ­رگی است. در این مقاله به روشهائی جهت افزایش اندازه ورید­های دست اشاره شده است که عبارتند از: ۱٫ استفاده از نیروی ثقل زمین: تغییر وضعیت یک اندام می تواند باعث تغییر حجم وریدهای آن اندام شود، بنابراین پائین نگه داشتن اندام باعث افزایش حجم خون و بدنبال آن افزایش اندازه رگ بشود، ۲٫ خم و راست کردن مچ دست: این کار باعث افزایش بازگشت وریدی شده و باعث افزایش حجم خون در اندام فوقانی می شود،۳٫ ضربه زدن به ورید: این کار بدلیل آزاد سازی واسطه های شیمیائی مثل اکسید نیترو از دیواره آندوتیلیوم وریدها باعث انبساط آنها می شود، ۴٫ استفاده از گرمای موضعی: پوست ۵٪ - ۷٪ از حجم بازده خون قلب زا تشکیل می دهد که در شرایط استرس به ۵۰٪ - ۷۰٪ افزایش می یابد. گرما باعث اثراتی مشابه آن می شود. دمای مطلوب برای رسیدن به راحتی پوستی ۳۹ – ۴۲ درجه است، ۵٫ استفاده از بانداژ الاستیک: از این روش سالها استفاده می­شده است، این بانداژ با فشار۳۰۰-۲۰۰ میلی متر جیوه بسته شده است. علاوه بر این در مواردی که بیمار در شوک است نیز از این روش استفاده می شود، ۶٫ وسیله منبسط کننده ورید که این وسیله با طول تقریبی ۲۳ اینچ بر روی اندام فوقانی بسته می شود و بوسیله مکش ایجاد شده، باعث انبساط عروق می شود. مکش استفاده شده حدود ۱۰۰ میلی متر جیوهبوده است، ۷٫ استفاده از پماد نیتروگلسیرین موضعی که در این روش پماد به اندازه ۱ اینچ در محل مالیده شده و در عرض ۳ دقیقه بعد با بهره گرفتن از گاز آغشته به الکل پاک می شود. این روش در افرادی که کاهش فشار خون داشته اند موفق آمیز بوده است بدون اینکه باعث تشدید کاهش فشار خون فرد شده باشد. ۸٫ استفاده از عروق جانبی که در ان با انفوزیون سرم کریستالوئید گرم در عروق جانبی و کوچک باعث انبساط عروق بزرگ شدند، ۹٫ استفاده از ورید ژوگولار خارجی: وقتی که جاگذاری کاتتر وریدی از اندام فوقانی امکان پذیر نباشد ورید ژوگولار خارجی جایگزین مناسبی است. این ورید سطحی و به آسانی قابل دسترسی است. مانور والسالوا برای مدت ۳۰ ثانیه، باعث افزایش خون داخل ورید و بدنبال آن اندازه ورید ژوگولار خارجی می شود. نتیجه گرفته شد که این تکنیک­ها،‌ که به آسانی می توانند در دسترس قرار گیرند، علاوه بر کاهش ناراحتی و اضطراب بیمار و کاهش آسیب به بیمار ، ممکن است باعث نجات زندگی بیمار بشود. بدین وسیله از روش های تهاجمی مثل کت دون، استفاده از کاتتر ورید مرکزی و یا استفاده از روش داخل استخوانی و همچنین عوارض شان جلوگیری کرد(۶) .
در مطالعه­ ای تحت عنوان “دسترسی به عروق محیطی با بهره گرفتن از اولترا سونوگرافی در مقابل روش سنتی در بیماران با شرایط مشکل جهت دسترسی به عروق محیطی"، توسط توماس جی کوستانتینو^[۱۸] و همکاران در سال ۲۰۰۴ از میان تمامی بیماران نیازمند دسترسی به عروق که در دو بیمارستان دانشگاهی بین اکتبر ۲۰۰۳ و مارس ۲۰۰۴ انجام شد. معیارهای ورود شامل عدم توانایی پرستاران جهت دسترسی به ورید، حداقل در ۳ بار تلاش بر روی بیمارانی که سابقی دسترسی عروقی مشکل به دلایل چاقی، سوء مصرف مواد مخدر وریدی، را داشتند، می باشد معیارهای خروج شامل بیمارانی می­شد که نیازمند دسترسی به عروق مرکزی بودند. بیمارانی که در روزهای فرد به بیمارستان مراجعه کرده بودند در گروه استفاده ازسونوگرافی قرار گرفته و بیمارانی که در روزهای زوج مراجعه می کردند به گروه روش سنتی قرار می گرفتند اتمام کار شامل دستیابی به عروق موفقیت آمیز، تعداد آنژیوکت وارد شده، زمان انجام پروسیجر، رضایت کلی بیماران و عوارض بود. از ۶۰ بیمار ثبت نام کرده ۳۹ نفر در روزهای فرد (گروه تحت سونوگرافی) و ۲۱ نفر در روزهای زوج (روش سنتی) قرار گرفتند. میزان موفقیت در گروه سونوگرافی ۹۷% در برابر گروه سنتی ۲۳% بود. میانگین زمان کلی جهت دسترسی موفق به عروق در گروه سونوگرافی بطور معناداری با اختلاف ۱۱ دقیقه (۶/۵±۴ دقیقه در برابر ۸/۱۱±۱۵ دقیقه) پایین تر بود. میانگین زمان کلی از زمان اطلاع به پرستار تا رگ گیری موفق در گروه سونوگرافی (۴/۲۵±۱۳دقیقه) از گروه کنترل (۳/۲۱±۳۰ دقیقه) پایین بود. رضایت بیماران در گروه سونوگرافی (۶/۱±۷/۸)نسبت به گروه کنترل (۲/۳±۷/۵) بالاتر بود(۳۲).
در مطالعه ای که توسط مایکل دی ویتینگ^[۱۹] بین ژانویه ۲۰۰۶ تا دسامبر ۲۰۰۷ با هدف “تخمین ضخامت و عمق ورید با بهره گرفتن از سونوگرافی بر احتمال موفقیت در ورود کاتتر به داخل ورید ” در شهر میریلند ایالت بالتیمور امریکا انجام شد . این یک مطالعه توصیفی_مقطعی بوده و جمع آوری داده ها بصورت آینده نگری در دو بیمارستان انجام شد. برای جمع آوری داده ها ، سونوگرافی از قسمت میانی بازو تا حفره آنته کوبیتال توسط رزیدنت ها انجام شد از خط کش دستگاه سونوگرافی بررسی ضخامت پوست برای یافتن ورید های نزدیک سطح پوست و با قطر زیاد انجام شد پهنای عروق از ۲/۰ تا ۹/۰ سانتی متر و عمق از ۱/۰ تا ۹/۱ سانتی متر بود.از میان ۱۸۰ بیمار شرکت کننده در این مطالعه ۱۰۰(۵۶%) مورد در اولین تلاش موفق شدند و در نهایت ۱۵۲(۸۴%) مورد موفق شدند. میزان موفقیت بطور خطی با پهنا و عمق ارتباطی نداشت میزان موفقیت برای عروقی با قطر بیش از ۴/۰ سانتی متر در برابر قطر عروق کمتر از ۴/۰ سانتی متر (۶۳% در برابر ۳۹%)، و برای عروقی با عمق ۳/۰-۵/۱ سانتی متر در برابر عروقی با عمق کمتر از ۳/۰ یا بیش از ۵/۱ سانتی متر (۵۸% در برابر ۲۷%)، بالاتر بود(۳۳).
فصل سوم :
روش پژوهش
مقدمه :
در این بخش اطلاعات مربوط به روش پژوهش شامل:نوع پژوهش، جامعه پژوهش،روش نمونه گیری،مشخصات واحدهای پژوهش،محیط پژوهش، ابزار و روش گردآوری اطلاعات،تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار وتجزیه و تحلیل داده ها توضیح داده خواهد شد.
نوع پژوهش :
پژوهش حاضر یک کار ازمائی بالینی بوده که پژوهشگر براساس اهداف از پیش تعیین شده ، بر اساس تئوری تاثیر گرما بر انبساط عروق ، سعی در اثبات میزان تاثیر انبساط به وجود امده با بهره گرفتن از دستگاه گرمائی موضعی ارائه شده دارد این تحقیق در بخش رادیولوژی بیمارستان پورسینای رشت و بر روی پرسنل بیمارستان و دانشجویان دانشکده پرستاری و مامائی شهید بهشتی رشت انجام شده است .
جامعه پژوهش :
جامعه پژوهش شامل کلیه ی پرسنل داوطلب شاغل درکلیه بخش های بیمارستان پورسینای رشت و دانشجویان داوطلب دانشکده پرستاری و مامائی رشت در هر مقطع تحصیلی است که با درخواست یکی از اعضای تیم تحقیق برای شرکت در این پژوهش اعلام آمادگی نموده بودند.
روش نمونه گیری :
در این پژوهشپس از تایید معاونت پژوهشی دانشگاه و کمیته ی اخلاق و معرفی به مرکز آموزشی درمانی پورسینا و با کسب اجازه از مدیریت بیمارستان جهت شروع تحقیق ، جمع اوری اطلاعات ، از تاریخ ۱۱ تیر ماه سال ۱۳۹۳ اغاز و تا اول مرداد سال ۱۳۹۳ به مدت ۳ هفته ادامه یافت . و در این مدت از ۵۵ مشارکت کننده استفاده شدکه در این میان ۱۷ دانشجوی پرستاری و ۳۸ پرسنل بیمارستان پور سینا شرکت داشتند . روش جمع آوری نمونه ها به روش نمونه گیری آسان صورت گرفت.پژوهشگر در سه شیفت عصر در سه روز متفاوت ، دربخش رادیولوژی بیمارستان حضور داشته است . قبل از ان با هما هنگی دفتر پرستاری بیمارستان ، از پرسنل جهت شرکت در مطالعه دعوت به عمل امده بود از طرفی جهت شرکت در مطالعه از دانشجویان دانشکده پرستاری و مامائی رشت دعوت شده بود پس از هماهنگی با مسئول بخش رادیولوژی بیمارستان و پزشک متخصص رادیولوژی جهت روز چهارشنبه ها از بخش رادیولوژی وقت گرفته شد . اطلاعات مربوط به افراد از برگه دموگرافیک ارائه شده به انها در ابتدای مراجعه گرفته شده است و اطلاعات مربوط به میزان انبساط عروق ناحیه انته کوبیتال با بهره گرفتن از سونوگرافی بدست امده است . این سونوگرافی توسط یک دستگاه ثابت و یک رادیولوژیست انجام شد .
از انجائی که مطالعات کمی ، مبنی بر تغییرات افزایش قطر عروق ناحیه انته کوبیتال بر اثر گرما صورت گرفته است لذا در این مطالعه پژوهشگر طبق اهداف پژوهش در صدد است که تغییرات قطر عروق ناحیه انته کوبیتال را در افراد مشارکت کننده بررسی کند .به همین منظور تغییرات قطر رگ را در ۵۰مشارکت کننده قبل و بعد از استفاده از وسیله گرمائی مورد بررسی قرار گرفت تا بدین وسیله ، این تحقیق به عنوان یک مطالعه مقدماتی پایه و اساسی برای مطالعات انالیزی اینده گردد. این شکل نمونه گیری بر اساس مشورت با استاد راهنمای امار طرح و با اجازه ایشان صورت گرفته است .
مشخصات واحدهای مورد پژوهش :
واحدهای مورد پژوهش جهت ورود به مطالعه شامل کلیه پرسنل داوطلب شاغل در بیمارستان پورسینای رشت و دانشجویان دانشکده پرستاری و مامائی شهید بهشتی رشت است که برای این منظور ۱۷ دانشجوی پرستاری و ۳۸ پرسنل بیمارستان در این مطالعه مشارکت داشتند. این افراد به طور داوطلبانه برای شرکت در این تحقیق مراجعه کرده بودند .
در ابتدا یک فرم اطلاعات دموگرافیک از این داوطلبین پرشد. این اطلاعات شامل : سن ، جنس ، وضعیت تأهل ، وضعیت سواد واموزش ، شغل قبلی و فعلی ،سابقه مصرف سیگار را به شکل اطلاعات اولیه از مشارکت کننده پرسیده شد و سپس در مورد سابقه بیماریهای افراد مشارکت کننده : سابقه ناراحتی قلبی ، سابقه بیماری عروق محیطی ، سابقه فشار خون بالا ،سابقه سوختگی مخصوصا” در دست ، سابقه مصرف مواد مخدر ، سابقه بیماری کلیوی ،سابقه دیابت میلیتوس ، سابقه مصرف داروهای قبلی ، سابقه ناراحتی عصبی ( مخصوصا ” تروما به سر و طناب نخائی ) و تشنج سوال شد.
در بین افراد داوطلب ، کسانی را که سابقه ناراحتی قلبی ، کلیوی، فشار خون بالا، بیماری عروق محیطی ، سابقه سوختگی ، سابقه دیابت یا سایر بیماری های اندوکرینی و سابقه بیماری های عصبی را نداشتند وارد مطالعه می شدند و همچنین ، کسانی که سابقه اعتیاد به مواد مخدر را نداشتند و سابقه مصرف دارو های الفا آدرنژیک و داروهای نورولوژیک را نیر استفاده نمی کردندوارد تحقیق می شدند در ضمن داوطلبین زنانی که حامله نبودند و افرادی که سنشان بالای ۴۰سال و کمتر از ۲۰سال نبود وارد مطالعه می شدند . این اطلاعات از خود فرد ، در ابتدای کار گرفته شده و خود فرد با پر کردن فرم دموگرافیک این اطلاعات را در اختیار محقق می گذاشته است.
محیط پژوهش :
محیط پژوهش در این مطالعه ، بخش رادیولوژی بیمارستان پور سینای رشت بودو پرسنل بیمارستان و دانشجویان دانشکده پرستاری و مامائی شهید بهشتی رشت جهت شرکت در تحقیق به ان مراجعه می کردند .
ابزار و روش گردآوری اطلاعات :
در ابتدای تحقیق یک وسیله گرمائی توسط محقق ، قبل از اجرای طرح ، با همکاری گروه ، طراحی شد . این وسیله دارای خصوصیات زیر است :
۱ . قابلیت به وجود اوردن گرما در یک درجه حرارت معین را داشته باشد .
۲ . این امکان را بدهد که این گرما را در یک زمان مشخص شده در اختیار قرار دهد .
این وسیله از نوع ، گرماساز های ارزان ، چند بار مصرف و مقاومتی است .
از دیگر مزایای این سیستم ، استفاده از سیستم گرمائی مقاومتی است این سیستم با بهره گرفتن از منبع انرژی الکتریکیشهری و تبدیل ان به انرژی گرمائی کار می کند . این سیستم به طور کامل ایمن است و همه استاندارد های ایمنی الکتریکی در آن رعایت شده است . در طراحی این وسیله از چند نوار گرمائی استفاده شده است که در داخل یک پوشش قرار داده شده است . درداخل و خارج این پوشش دو سنسور گرمائیوجود دارد یکی از انها ، جهت کنترل درجه حرارت داخل وسیله است که میزان حرارت داخلی را اندازه گیری میکند و دیگری یک پشتوانه ای برای سیستم ایمنی است که به طور مستقل عمل می کند و مانع از افزایش درجه حرارت و سوختن دست می شود . از دیگر مزایای این سیستم چند بار مصرف بودن آن است . علاوه بر این ، وسیله مورد نظر قابل شستشو می باشد . از مزایای این گونه وسایل استفاده از گرمای الکتریکی است پس در آن از جریان هوا استفاده نمی شود . که این خود باعث می شود که گرمای مورد نظر بلافاصله در اختیار قرار گیرد . اما انتقال گرمای الکتریکی بر اساس اصل هدایت انرژی گرمایی استوار است و بنابراین نیاز به تماس مستقیم با پوست فرد برای موثر بودن آزمایش است . از این مطلب می توان نتیجه گرفت که مهمترین عارضه این دستگاه ، سوختگی ناشی از مصرف آن است . با توجه به این ، برای استفاده از این وسیله ،‌ سعی در گرفتن مجوز از سازمان ثبت اختراعات صنعتی و معاونت تجهیزات پزشکی دانشگاه در زمینه ایمن بودن وسیله گرمائی شد و پس از کسب مجوز استفاده از ان برای این تحقیق استفاده شد .
قبل از انجام تحقیق سعی در ثبت این نحقیق در اداره ثبت کارازمائی بالینی شد که پس از پر کردن فرم ثبت توسط محقق این ادره تحقیق مورد نظر را با شماره IRCT 201405281948N4 به ثبت رسانید .
پس از کسب مجوز از طرف ریاست محترم دانشگاه و کمیته اخلاق جهت اجرای طرح تحقیقاتی ، طی یک فراخوان در میان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ، از آنها برای شرکت در این طرح تحقیقاتی دعوت به عمل شد .این دعوت به شکل آزاد و برای تمام افراد در حال تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی گیلان (چه در مقطع کازشناسی و چه در مقطع کارشناسی ارشد ) و برای تمام رشته های دانشگاهی این دانشگاه می باشد .در ابتدا به دلیل اینکه دانشجویان در زمان استراحت بین دو ترم بودنند استقبال از این طرح نشد که به اطلاع معاونت پژوهشی دانشگاه رسانده شد و با راهنمایی استاد راهنما از پرسنل شاغل در بیمارستان جهت ادامه مطالعه دعوت به عمل امد که در ابتدا با دفنر پرستاری هماهنگی شد و سپس به پرسنل اطلاع رسانی شد .
در ابتدا یک فرم اطلاعات دموگرافیک از این داوطلبین پر شد . این فرم در اختیار مشارکت کننده قرار داده شده و پس از پر شدن اطلاعات ، به شکل محرمانه در پوشه مربوطه نگه داری می شد .این اطلاعات شامل : سن ، جنس ، قد ، وزن ، وضعیت تأ هل ، وضعیت سواد و اموزش ، شغل قبلی و فعلی ، سابقه مصرف سیگار ، سابقه ناراحتی قلبی ، سابقه بیماری عروق محیطی ، سابقه فشار خون بالا ،سابقه سوختگی مخصوصا” در دست ، سابقه مصرف مواد مخدر ، سابقه بیماری کلیوی ،سابقه دیابت میلیتوس ، سابقه مصرف داروهای قبلی ، سابقه ناراحتی عصبی ( مخصوصا ” تروما به سر و طناب نخائی ) و تشنج می باشد .
در بین این افراد ، کسانی که سابقه ناراحتی قلبی ، کلیوی، فشار خون بالا ، بیماری عروق محیطی، سابقه سوختگی ، سابقه دیابت یا سایر بیماری های اندوکرینی ، سابقه بیماری های عصبی ، سابقه مصرف مواد مخدر و دارو هایالفا آدرنژیک ، داروهای نورولوژیک را نیر نباید استفاده کرده باشد ، زنان حامله و افرادی که سن بالای ۴۰و کمتر از ۲۰را دارند از مطالعه کنار گذاشته شد .
در پایان فراخوان برای دانشجویان و پرسنلی که شرایط لازم رابرای شرکت در این تحقیق را داشتند ،در طی یک مصاحبه اطلاعاتی در راستای چگونگی انجام این تحقیق داده شد . و پس از بر طرف کردن سوالات و ابهامات از آنها خواسته شد که در صورت تمایل به مشارکت در این تحقیق ، فرم رضایت مندی داوطلبانه تهیه شده را پر کنند . این فرم پس از تکمیل جهت ارائه به کمیته اخلاق نزد گروه باقی خواهد ماند .
هماهنگی با گروه رادیولوژی دانشگاه در مورد انجام سونوگرافی به عمل امد و یک رادیولوژیست وارد این تحقیق جهت انجام سونوگرافی از دست این افراد شد ، این متخصص رادیولوژیست در تمام مدت این تحقیق در کنار گروه بود و تمام سونوگرافی های انجام شده جهت اعتبار بخشی به تحقیق ، توسط او و با بهره گرفتن از یک دستگاه سونوگرافی انجام شد .
در روز مشخص شده برای انجام تحقیق ، از همه افراد خواسته شد که جهت انجام سونوگرافی اولیه در یک مکان معین حضور داشته باشند و سونوگرافی از ورید های ناحیه انته کوبیتال ساعد دست راست این افراد انجام شد تمام این سونوگرافی ها جهت اعتبار بخشی ، توسط یک دستگاه و یک رادیولوژیست معین انجام شد . نتایج بدست آمده در این مرحله در یک برگه مخصوص ثبت اطلاعات سونوگرافی که برای هرفرد به شکل جدا گانه تهیه شده است نوشته شده و این برگه ها توسط محقق ثبت و نگه داری خواهد شد .از افرادخواسته شد که قبل از انجام سونوگرافی از مصرف مواد موثر و محرک مثل سیگار ، چای ، قهوه و … خود داری کنند. بعد از انجام سونوگرافی اولیه ، در همان روز و بعد از اینکه ، با بهره گرفتن از گرمای محیط درجه حرارت دست مشارکت کنندگان به محدوده درجه حرارت اتاق رسید ، در انتهای مرحله اول اندازه گیری ، محل قرار گرفتن پروپ سونوگرافی توسط متخصص رادیولوژی از چهار جهت خط کشی شده تا در سونوگرافی دوم از همان محل وهمان رگ استفاده شود . ساعد و ناحیه انته کوبیتال دست راست انها با وسیله گرمائی طراحی شده به مدت ۱۰ دقیقه با درجه حرارت ۴۲ درجه سانتی گراد گرم شد و بلافاصله ، بعد از گرم شدن از ورید ناحیه انته کوبیتال دست راست انها سونوگرافی بعمل آمد . دست این افراد در انتهای آزمایش از نظر التهاب و سوختگی بررسی شد .در انتها و طول مدت آزمایش راحتی پوستی مشارکت کننده گان به طور مداوم تحت نطر قرار گرفت و هم چنین در انتهای آزمایش از تمام افراد شرکت کننده درباره وضعیت پوستی سوال شد که خوشبختانه هیچ کدام از شرکت کنندگان از گرمای ارائه شده ابراز نا راحتی نکردند . تمام نتایج بدست آمده در این مرحله ، در یک برگه مخصوص ثبت اطلاعات برای این مرحله در نظر گرفته شده بود ، نوشته شده و این اطلاعات و برگه ها توسط محقق ثبت و نگه داری شد .
تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار :