۱-۱-۲-۱- اموال مثلی و قیمی

مال بر مبنای وجود اشباه و نظایر، به دو نوع مال مثلی و مال قیمی تقسیم می‌شود. عنوان مثلی و قیمی از مباحث بسیار مهم در فقه، حقوق و اقتصاد اسلامی می‌باشد. قانون مدنی در موارد عدیده‌ای مخصوصاً در مبحث غصب و تسبیب و اتلاف، کلمه مثلی و قیمی را استعمال کرده است و به این جهت در ماده ۹۵۰ آن دو اصطلاح را تعریف نموده و بیان داشته است: «مثلی که در این قانون ذکر شده، عبارت از مالی است که اشباه و نظائر آن نوعاً زیاد و شایع باشد، مانند حبوبات و نحو آن و قیمی مقابل آن است و معذلک تشخیص این معنی با عرف می‌باشد» (امامی، ۱۳۷۶: ص ۲۸).
عکس مرتبط با اقتصاد
برخی کالاها روزگاری مثلی بوده‌اند، اما امروزه قیمی هستند و برعکس. به همین دلیل، اندکی برداشت متفاوت از مفهوم این دو عنوان، موجب تفاوت اساسی در تطبیق هر یک از آن دو بر اموالی هم چون گندم، گوسفند، ماشین و … خواهد شد. در نتیجه احکام مترتب بر هر یک در معاملات با واقعیت آن چه که باید باشد، متفاوت گردیده و پیامد‌های غیرشرعی و نامناسب حقوقی و اقتصادی به دنبال خواهد داشت. حتی ممکن است موجب کشمکش و نزاع در محاکم گردد. آن چه که مسلم است، معنا و مفهوم مال مثلی و قیمی از ناحیه شرع بیان نشده است. اما با توجه به تعریف ماده ۹۵۰ قانون مدنی، اموالی که عرفاً ممکن باشد یکی از آنها جای دیگری واقع شود، مثلی است و اموالی که عرفاً شخص آن مال منظور بوده و ممکن نیست که مال دیگری از همان جنس جای گیر آن واقع شود، قیمی است.
به طور کلی می‌توان گفت که همان طوری که از قسمت اخیر ماده ۹۵۰ قانون مدنی هم فهمیده می‌شود، ملاک تشخیص مال مثلی از قیمی، عرف است. بدیهی است که معیار تشخیص اموال مثلی و قیمی توسط عرف، میزان رغبت عمومی است. به این معنی که هر دو مالی که ضمن داشتن تشابه اجمالی ظاهری، میل و رغبت یکسان نوع افراد را نسبت به خود داشته باشند، نسبت به هم مثلی خواهند بود. قانون مدنی ایران در ماده ۹۵۰ به حق، قضاوت را به عرف سپرده است (امام و بهمن‌پوری، ۱۳۸۷: ص ۹۳).
باید به این نکته توجه داشت که برای تعیین مثلی یا قیمی بودن مال، همیشه از یک ضابطه نمی‌توان استفاده کرد و باید موردی را که دین ناشی از قرارداد و تعهد است با ضمان قهری و الزامات خارج از قرارداد جدا کرد. لذا در مورد الزامات خارج از قرارداد، چون درباره موضوع الزام توافقی بین طلبکار و مدیون نشده است، باید مثلی و قیمی از حیث نوعی و موضوعی مورد توجه قرار گیرد (کاتوزیان، ۱۳۸۸: ص ۴۴).
البته در قراردادها و تعهدات اگر امری که طرفین با تراضی مقرر می‌دارند، مخالف صریح قانون نباشد. در روابط آنها کاملاً نافذ است، حتی اگر برخلاف عرف باشد. لذا طرفین می‌توانند در روابط خود مثلی را به منزله قیمی و یا قیمی را به منزله مثلی قرار دهند. مثلاً اگر یک نفر کتاب گلستانی را به دیگری به عنوان عاریه دهد، حتماً تراضی طرفین بر این بوده است که مستعیر همان کتاب را مسترد دارد و در این معامله کتاب گلستان قیمی می‌باشد، حتی اگر عرفاً مثلی محسوب شود و برعکس اگر کتاب فروشی یک نسخه کتاب گلستان را از کتاب فروش دیگر قرض کند که بفروشد، تراضی طرفین بر این خواهد بود که این کتاب مثلی است نه قیمی. حتی اگر عرفاً قیمی محسوب شود، زیرا که قرض دهنده می‌دانست که این کتاب فروخته شده و دیگر عین آن مسترد نخواهد شد و چون عنوان معامله هم عنوان قرض است، لذا باید مثل کتاب خود را از همکار خودش بگیرد نه قیمت آن را (عدل، ۱۳۸۵: ص ۳۲).
بنابراین در قرارداد ممکن است مال مثلی در رابطه دو طرف در حکم قیمی باشد. مانند یخچال ارج معین یا گونی خاص گندم یا برنج که با آنکه گندم یا برنج از اموال مثلی می‌باشند، موضوع تعهد بنا به تراضی طرفین قیمی قرار داده شده است و متعهد نمی‌تواند به این بهانه که گندم مثلی است، کیسه دیگری را به طلبکار بدهد. هم‌چنین احتمال دارد، مال قیمی مثلی انگاشته شود، مانند یک اسب ایرانی (کاتوزیان، ۱۳۹۰: ص ۵۷۴).
با توجه به عرف، عناصر سازنده اموال مثلی عبارتند از:

 

جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت jemo.ir مراجعه نمایید.

 

 

عنوان واحدی به جزء و کل آن اطلاق شود، مانند گندم که دانه و خرمن آن، عنوان واحد دارد.

قیمت اجزاء آن به علت تساوی یا تقارب صفات آنها یکسان و یا متقارب باشد.

منافع اجزاء آن متقارب باشد، به طوری که اختلاف قیمت در عرف قابل مسامحه باشد.

اشباه و نظایر آن زیاد باشد.

در تمام موارد بالا فرقی بین امور مصنوعی و طبیعی نیست. هرگاه یکی از عناصر بالا وجود پیدا نکند، آن چیز قیمی خواهد بود (جعفری لنگرودی، ۱۳۸۶: ص ۶۱۵).
به طور کلی مالی که مانند بسیار دارد، مانند اشیاء ساخت کارخانه‌ها و گندم، مثلی است و چیزهایی که مکیل یا موزون یا قابل اندازه‌گیری مانند پارچه نباشند، قیمی‌اند (همان، ص ۲۹۷۶).
در موردی که موضوع تعهد اموال مثلی باشد، به مال معین و خاصی تعلق نمی‌گیرد و به اوصاف کلی که مصداق‌های فراوان دارد، توجه می‌شود، مانند یک دستگاه یخچال ارج یا ده خروار گندم. ولی در اموال قیمی، اوصاف مورد نظر چندان دقیق و مفصل است که تنها در مال معینی دیده می‌شود یا امثال آن نادر است، مانند اسب سواری و قلمدان و ساعت قدیمی و خانه و زمین معین (کاتوزیان، ۱۳۹۰: ص ۵۷۴).
نکته قابل توجه آنکه با توجه به پیشرفت صنایع و فناوری که تولید وسایل و کالاها را به صورت یکنواخت و یکسان به سادگی میسر نموده است، حق آن است که امروزه بسیاری از اموال از قبیل سلاح، پارچه، فرش، ظروف و امثال آنها که روزی قیمی به شمار می‌رفتند، در ردیف اموال مثلی و یا در حکم آن قرار گیرند، زیرا هر یک از تعاریف به عمل آمده از مال مثلی در خصوص آنها صادق است (امام و بهمن‌پوری، ۱۳۸۷: ص ۱۰۰).
در مواردی که مال شخصی برخلاف حق از بین می‌رود، وضع زیان دیده باید به صورت اول برگردد. لذا اگر مالی تلف شده که دارای اشباه و نظایر فراوان باشد، بهترین راه این است که مثل آن به مالک داده شود و مالک مثل مال خود را به دست بیاورد. مثلاً اگر کسی به عمد و یا در اثر بی‌احتیاطی شیشه خانه دیگری را بشکند، باید او نسبت به خرید شیشه و تعویض شیشه اقدام نماید تا مالک وضع پیشین خود را به دست بیاورد. اما اگر مثل مال تلف شده پیدا نشود، باید پول مال تلف شده پرداخت شود. زیرا چاره‌ای جز این وجود ندارد. بنابراین طرز جبران خسارت باید متناسب با ماهیت مال تلف شده باشد و در برابر تلف شدن مال مثلی باید مثل آن داده شود. درنتیجه برای تشخیص موضوع مسئولیت در این گونه موارد، شناسایی اموال مثلی و قیمی مفید و ضروری است (کاتوزیان، ۱۳۸۸: ص ۴۵). به همین دلیل ماده ۳۱۱ قانون مدنی بیان داشته که: «غاصب باید مال مغصوب را عیناً به صاحب آن رد نماید و اگر عین تلف شده باشد، باید مثل یا قیمت آن را بدهد و اگر به علت دیگری رد عین ممکن نباشد، باید بدل آن را بدهد» و هم‌چنین ماده ۳۲۹ قانون مدنی بیان داشته که: «اگر کسی خانه یا بنای کسی را خراب کند، باید آن را به مثل صورت اول بنا نماید و اگر ممکن نباشد، باید از عهده قیمت برآید». البته چون هیچ خصوصیتی و موضوعیتی در خانه یا بنا وجود ندارد، حکم آن را می‌توان به سایر موارد هم سرایت داد. همان‌طوری که ماده ۳۱۲ نیز بیان داشته که: «هرگاه مال مغصوب مثلی بوده و مثل آن پیدا نشود، غاصب باید قیمت حین‌الاداء را بدهد و اگر مثل موجود بوده و از مالیت افتاده باشد، باید آخرین قیمت آن را بدهد». البته به موجب ماده ۳ قانون مسئولیت مدنی، به ویژه در مورد اموال مثلی و جایی که تعمیر مطلوب و متناسب مال ناقص امکان ندارد، در حکم تلف است و دادگاه می‌تواند ضامن را به دادن مثل یا قیمت محکوم نماید.[۷]

 

۱-۱-۲-۳- اموال مصرف شدنی و اموال مصرف نشدنی

مال بر مبنای قابلیت بقا به دو دسته تقسیم می‌شوند: اموالی که با انتفاع، عین آن باقی می‌ماند (اموال مصرف نشدنی) و اموالی که با انتفاع، عین آن از بین می‌رود (اموال مصرف شدنی). مال مصرف شدنی مالی است که استفاده عرفی از آن با بقای آن منافات دارد، مثل استفاده از شمع. اما مال مصرف نشدنی مالی که استفاده از آن منافاتی با بقای آن ندارد، مانند کتاب. البته ملاک در تقسیم‌بندی فوق استفاده عرفی می‌باشد و گاهاً برخی استفاده‌ها مغایر با موضوع فوق‌الذکر هستند و نوع استفاده می‌باشد که قابل بقا بودن یا نبودن مال را معین می‌کند. مثلا اگر شمع برای روشن کردن استفاده شود، غیر قابل بقا است، اما اگر برای تزیین استفاده شود، قابل بقا است (کاتوزیان، ۱۳۸۸: ص ۲۱۱).

 

۱-۱-۲-۴- اموال مادی و غیرمادی

مال بر مبنای محسوس بودن به دو دسته مادی و غیرمادی تقسیم می‌شود. اموال مادی اموالی هستند که قابل احساس با یکی از حواس ظاهره می‌باشند، مانند کتاب و میز و خانه. اموال غیرمادی اموالی هستند که نمی‌توان آنها را با یکی از حواس ظاهره احساس کرد، ولی دارای ارزش داد و ستد و قابل تقویم به پولند، مانند حق مولف و حق طلب (صفایی، ۱۳۸۳: ص ۱۲۷).
کلیه حقوق مالی را می‌توان از اموال غیرمادی به شمار آورد، چه این حقوق، قدرت‌ها و امتیازاتی هستند که قانون برای افراد شناخته و دارای ارزش مبادله اقتصادی و مالی می‌باشند و بدیهی است که قدرت و امتیاز فردی، مادی و محسوس نیست.

 

۱-۱-۲-۵- اعیان و منافع

اعیان جمع عین است و آن مالی است مستقل که وجودش وابسته به چیز دیگری نباشد و قابل لمس باشد و سه نوع است: الف) عین معین که نام دیگرش عین شخصی یا خارجی است، عینی است که قابل اشاره است. ب) کلی در معین که نام دیگرش در حکم عین معین، در حکم عین خارجی، در حکم عین شخصی می‌باشد، مقداری معین از یک مجموعه معین متساوی الاجزا است، مانند ۱۰ تن از این صد تن برنج. ج) کلی فی‌الذمه؛ مفهومی که دارای افراد متعددی است؛ مانند گل که انواع مختلف دارد، یا اسب که نژادهای مختلف دارد.
منفعت؛ چیزی که استقلالی ندارد و همواره از چیز دیگر حاصل می‌شود، مانند میوه که از درخت حاصل می‌شود.
شایان ذکر است که در معامله کلی در معین مالکیتی که ایجاد می‌شود، مشاعی نخواهد بود، زیرا مشاعی بودن چون استثناء است، نیازمند تصریح است و فایده این مورد در تلف اصل مال است که اگر مالکیت را مستقل بدانیم، تلف هیچ ضرری نسبت به خریدار نخواهد داشت (کاتوزیان، ۱۳۸۸: ص ۳۵).

 

۱-۱-۲-۶- اموالی که مالک خاص ندارند

این اموال از ماده ۲۳ به بعد قانون مدنی بیان شده و منظور از این دسته، اموالی هستند که مالک آن‌ ها عموم است و یا اموالی است که داخل در مباحات است و مباحات اموالی هستند که ملک کسی نیستند و هرکس می‌تواند با توجه به قوانین خاص آن‌ ها را حیازت کند و اموال مجهول المالک داخل در این اموال نیست، زیرا این اموال در مرحله ثبوت دارای مالک خاص می‌باشند، ولو اینکه مالک آن را نمی‌شناسیم، اما چون در مرحله اثبات فاقد مالک هستند، به اذن حاکم به مصرف فقرا می‌رسند، از جمله انواع مجهول المالک لقطه می‌باشد. در این مورد هنوز امید به یافتن مالک وجود دارد. تصرف اموال عمومی، اگر چه برای مدت طولانی باشد، موجب مالکیت نیست.

 

۱-۲- حق

مفهوم حق از مهم‌ترین مسائل حوزه اخلاق، حقوق و سیاست است. بنابراین در این بخش به بررسی مفهوم حق و اقسام آن پرداخته می‌شود.

 

۱-۲-۱- مفهوم حق

 

۱-۲-۱-۱- حق در لغت

لغت‌نامه دهخدا معانی متعددی برای این واژه ذکر می‌کند که مهم‌ترین آن‌ ها از این قرار است: راست کردن سخن، درست کردن وعده، یقین نمودن، ثابت شدن، غلبه کردن به حق، موجود ثابت و نامی از اسامی خداوند متعال (دهخدا، ۱۳۵۲: ص ۹۱۴۲).
و فرهنگ المنجد نیز برای واژه حق، چند کاربرد و معنا ذکر می‌کند که برخی از آن از این قرار است: ضد باطل، عدل، مال و ملک، حظ و نصیب، موجود ثابت، امر مقضی، حزم، سزاوار (معلوف، ۱۳۸۸: ص ۱۴۴).
با توجه به آنچه بیان شد، روشن می‌گردد که حق واژه‌ای عربی است که به معنای ثبوت و تحقق است و وقتی می‌گوییم، چیزی تحقق دارد، یعنی ثبوت دارد و گاه معادل آن در زبان فارسی «هستی پایدار» به کار برده می‌شود، یعنی هر چیزی که از ثبات و پایداری بهره‌مند باشد، حق است (مصباح، ۱۳۸۰: ص ۲۰).

 

۱-۲-۱-۲- حق در اصطلاح

در فقه اهل سنت، از حق تعریف نشده است (مدرس، ۱۳۷۵: ص ۲۷)، اما فقهای شیعه تعاریف گوناگونی از آن بیان داشته‌اند. میرزای نائینی در تعریف حق می‌گوید: «حق عبارت است از سلطه ضعیف بر مال یا منفعت» (نائینی، ۱۴۱۸: ص ۱۰۶). نیز گفته شده است: «حق نوعی سلطنت بر چیزی است که گاه به عین تعلق می‌گیرد، مانند حق تحجیر، حق رهن و حق غرما در ترکه میت و گاهی به غیر عین تعلق می‌گیرد، مانند حق خیار متعلق به عقد و گاهی سلطنت متعلق بر شخص است، مانند حق حضانت و حق قصاص. بنابراین، حق یک مرتبه ضعیفی از ملک و بلکه نوعی از ملکیت است» (مدرس، ۱۳۷۵: ص ۲۷).
هم‌چنین گفته شده است: «حق عبارت است از قدرت یک فرد انسانی مطابق با قانون بر انسان دیگر، یا بر یک مال و یا بر هر دو، اعم از این که مال مذکور مادی و محسوس باشد، مانند خانه یا نباشد، مانند طلب» (جعفری لنگرودی، ۱۳۷۱: ص ۱۵).
با توجه به تعاریف بیان شده، می‌توان سه نوع حق را در نظر گرفت:
الف) قدرت یک شخص بر شخص دیگر؛ مانند حق قصاص، حق حضانت و قدرت بستان کار بر طلب کار.
ب) قدرت شخص مالک بر مال؛ این حق از نوع قدرت مادی است که خود دو صورت دارد: قدرت مالک بر مال منقول، مانند کتاب و قدرت مالک بر مال غیرمنقول، مانند زمین.
ج) قدرت شخص بر مال و شخص دیگر با هم؛ برای مثال هرگاه مستاجری خانه‌ای را اجاره کند، از راه این عقد اجازه، دو قدرت متفاوت به دست می‌آورد: یکی قدرت مستاجر بر منافع مال مستاجره که می‌تواند از آن استفاده کند و دیگری قدرت مستاجر بر مؤجر. برای مثال، هرگاه خانه به تعمیرات عمده نیاز داشته باشد و مؤجر از تعمیر آن کوتاهی کند، می‌تواند او را به دادگاه بکشاند و وی را به تعمیر خانه ملزم نماید (همان، ص ۱۶).
حقوق‌دانان در بحث‌های حقوقی مباحث مختلفی درباره حق مطرح کرده‌اند. آنچه به اختصار در تعریف حق از دیدگاه و اصطلاح حقوقی می‌توان گفت، به شرح ذیل است:
حق عبارت است از اقتداری که قانون به افراد می‌دهد تا عملی را انجام دهند. آزادی عمل، رکن اساسی حق در این تعریف می‌باشد؛ یعنی آدمیان در انجام یا عدم انجام آن عمل آزادند. به تعبیر دیگر، حق امری اعتباری است که پشتوانه قانونی دارد. ثمره آن حفظ نظم جامعه است. از این‌رو طبق این دیدگاه، حق غیر از اعتبار شدن توسط اجتماع شأن دیگری ندارد (امامی، ۱۳۷۶، ص ۱۲۵).
وینشاید نیز حق را همان «توان و قدرت اراده» می‌داند. این حقوقدان آلمانی، حق را چنین تعریف می‌کند: «توان و قدرتی است که نظم حقوقی به اراده اعطا کرده است. به دیگر سخن حق، قدرت یا نیروی ارادی است که قانون به یکی از اشخاص در محدوده معین می‌دهد». در این تعریف، توان و قدرت به اراده و درنتیجه به شخص منسوب شده است[۸] (ساکت، ۱۳۸۷، ص ۴۳).
ایرینگ حقوقدان آلمانی، تعریف دیگری از حق به دست می‌دهد. وی می‌نویسد: «نفعی که از نظر حقوقی حمایت شده است»؛ یعنی صاحب واقعی حق کسی است که از آن سود می‌برد، نه آنکه اراده می‌کند. این نظریه که طرفداران مکتب موضوعی (مکتب وضعی) از آن حمایت می‌کنند، به موضوع حق می‌نگرد نه به دارنده حق. در این تعریف، منفعت یا سود، هدف از برقراری حق است. ایرینگ برای حق، دو رکن اساسی بر می‌شمارد: «سود» و «پشتیبانی قانون» (کاتوزیان، ۱۳۸۷، ص ۳۷۲).
بنابراین حق، «امتیاز و نفعی است متعلّق به شخص که حقوق هر کشور در مقام اجرای عدالت از آن حمایت می‌کند و به او توان تصرف در موضوع حق و منع دیگران از تجاوز به آن را می‌دهد (همان، ص ۳۷۴).
از جمله اشکالات این نظریه این است که اگر سود یا منفعت، معیار وجود حق دانسته شود، عکس آن درست نیست؛ یعنی هر سود و منفعتی را نمی‌توان حق دانست. علاوه بر این، سود و منفعت، آن‌گونه که مکتب موضوعی به دنبال آن است که اغلب سود مادی است، نمی‌تواند ملاک تعیین و تعریف «حق» باشد؛ چرا که حقایق عالَم منحصر در ماده و سود و منفعت مادی نیست و گاهی سودها و منفعت‌های فرامادی موجب تضییع منفعت‌های مادی می‌شود. بر این اساس، حق‌های افراد با نگاه به حقیقت عالَم و منفعت‌های واقعی افراد ترسیم می‌شود.
حق در اصطلاح حقوقی، مفهومی اعتباری است؛ بدین معنا که این مفهوم، به هیچ وجه ما بازاء عینی خارجی ندارد. تنها در ارتباط با افعال اختیاری آدمیان مطرح می‌شود. انسان‌ها از آنجایی که دارای اختیار هستند، لاجرم دسته‌ای از کارها را باید انجام داده، دسته‌ای دیگر را نباید انجام دهند و از انجام آن صرف­نظر کنند. با توجه به همین «باید»ها و «نباید»های حاکم بر رفتار انسان‌ها، مفاهیمی از قبیل «حق» و «تکلیف» اعتبار می‌شوند. مثلاً وقتی گفته می‌شود: حق خیار، حق شفعه و یا حق زن بر مرد و به عکس، همین مفهوم اعتباری مورد نظر می‌باشد. با توجه به آنچه گذشت، در تعریف حق می‌توان گفت: «حق امری است اعتباری که برای کسی (لَهُ) بر دیگری (عَلَیه) وضع می‌شود (مصباح یزدی، ۱۳۹۲، ص ۲۶).

 

۱-۲-۲- اقسام حق

حق براساس معیارهای مختلف می‌تواند به انواع متفاوتی تقسیم‌بندی شود. انواع حق بر مبنای قابلیت تقویم عبارتند از حق مالی و حق غیرمالی و براساس موضوع حق به دو نوع حق عینی و حق دینی تقسیم می‌شود.

 

۱-۲-۲-۱- حق مالی و حق غیرمالی

«حق مالی امتیازی است که حقوق هر کشور به منظور تامین نیازهای مالی اشخاص به آن‌ ها می‌دهد» (خسروشاهی و دانش‌پژوه، ۱۳۹۰: ص ۲۳) یا در تعریف آن گفته شده است: «حق مالی آن است که اجزای آن مستقیما برای دارنده، ایجاد منفعتی نماید که قابل تقویم به پول باشد، مانند حق مالکیت نسبت به خانه که مستقیما برای دارنده آن ارزش پولی دارد و یا حق طلب که پس از ادا، قابل تقویم به پول می‌باشد. چنان که کسی از دیگری ده خروار گندم طلب دارد، پس از ایفای تعهد آنچه به دست می‌آید، ده خروار گندم است که قابل تقویم به پول می‌باشد» (امامی، ۱۳۷۶: ص ۱۳۵).
از ویژگی های حق مالی آن است که قابل اسقاط و یا انتقال به غیر است. برای مثال، مالک خانه یا صاحب گندم می‌تواند آن را از طریق بیع، هبه و وصیت به غیر واگذار نماید و یا از آن اعراض کند.
در مقابل، «حق غیر مالی امتیازی است که هدف آن رفع نیازمندی‌های عاطفی و اخلاقی است» (خسروشاهی و دانش‌پژوه، ۱۳۹۰: ص ۲۳) و یا در تعریف آن گفته شده است: «حق غیر مالی آن است که اجرای آن، نفعی که مستقیما قابل تقویم به پول باشد، ایجاد نمی کند، مانند حق زوجیت در زوجه دائمه که مستقیما برای زن ایجاد نفعی که قابل تقویم به پول باشد، نمی‌کند، ولی غیرمستقیم حق نفعه برای او ایجاد می‌شود و در صورت فوت زوج، از او ارث می‌برد» (امامی، ۱۳۷۶: ص ۱۳۵) یا مثلا، پدر و جد پدری بر اساس ماده ۱۰۴۱[۹] و ۱۰۴۳[۱۰] قانون مدنی نسبت به دختر باکره دارای «حق ولاء» است و نکاح دختر موقوف به اجازه پدر یا جد پدری اوست. حق ولایت پدر یا جد پدری از نظر عرف، یک حق غیرمالی محسوب می‌شود.
بنابراین، موضوع حق غیرمالی، روابط غیرمالی افراد جامعه است و ارزش داد و ستد نداشته، به طور مستقیم قابل ارزیابی مالی نیست. حقوق غیرمالی قابل واگذاری به غیر نمی‌باشد و بعضی از آنان به سبب مخصوص قابل زوال است، مانند زوجیت که به وسیله نسخ نکاح و طلاق منحل می‌گردد و بعضی دیگر دایمی و غیر قابل زوال است، مانند نبوت (فرزندی) که به هیچ وجه پدر و مادر نمی‌تواند نسبت مزبور را از خود سلب نمایند. هم‌چنان که بعضی از حقوق غیرمالی قابل اسقاط و بعضی غیرقابل اسقاط هستند (همان، ص ۴).

 

۱-۲-۲-۲- حق عینی و حق دینی

حق عینی، حقی است که یک فرد نسبت به عین خارجی دارد که کامل‌ترین آن «حق مالکیت » است، اعم از حق مالکیت نسبت به عین یا منفعت. برای مثال، مالک خانه نسبت به خانه‌داری حق مالکیت است و هرگاه آن را به اجاره واگذار نماید، در این حالت، مستاجر نسبت به منافع خانه‌داری حق است (همان، ص ۱۲۶). حق دینی، حقی است که مالی که شخص نسبت به دیگری دارد و می‌تواند ایفای آن را از او بخواهد و مدیون مکلف است، آن را انجام دهد.
مبنای این تقسیم‌بندی به چگونگی استفاده انسان از اشیای خارجی بازمی‌گردد؛ انسان برای ادامه زندگی به این اشیا نیاز دارد و حق دارد از آن‌ ها استفاده کند. استفاده از اشیا از دو راه ممکن بوده است:

 

 

از مال موردنیاز بی‌واسطه و مستقیم استفاده کند؛

صاحب حق آن را به وسیله شخص دیگر اعمال کند و از او بخواهد که مالی را تسلیم کند یا کار مطلوب را انجام دهد.

پس به حکم منطق می‌توان حقوقی را که امتیاز انتقاع از اشیا را به شخص می‌دهد، به دو گروه تقسیم کرد: حق عینی که حاوی امتیاز انتقاع مستقیم است و حق دینی که به شخص اختیار می‌دهد، مطالبه کار یا مالی را از شخص دیگر به او دهد (کاتوزیان، ۱۳۸۷: ص ۴۵۳).
حقوقدانان برای تحلیل این دو نوع حق، چهار رکن بیان داشته‌اند که در ذیل بیان می‌گردند:
الف) ارکان اساسی حق عینی

 

محبت به زندگی اش رنگ تازه ای داد.

محبت دختر در قلبش جای گرفت.

توجه داشته باشید که در طرح ها از طریق ویژگی های فیزکی اشیا است که می توانیم مفهوم محبت ها را درک کنیم. بنابراین، طرحواره های تصوری که از تجربه های پیش مفهومی و بدن مند نشات می گیرند می توانند به فهم و درک ساختار مفاهیم انتزاعی مانند محبت کمک کنند.
۲-۳- ۱۱- ساختار مفهومی
بر اساس گفته تالمی(۲۰۰۰) یکی از راه هایی که زبان بازنمایی مفهومی را منعکس می کند فراهم آوردن ساختار معنایی است که به آن معنای طرحواره ای نیز گفته می شود. این معنا به ویژگی های ساختاری مرجع ها، یعنی چیزهایی که زبان آنها را توصیف میکند و صحنه (یعنی موقعیت ها و رویدادها) ارتباط دارد. تالمی استدلال می کند که این معنای طرحواره ای مستقیما به بدن مند بودن تجربه مربوط می شود.
۲-۳-۱۲- ساختار معنایی
عبارت های زبانی یا به مرجع ها اشاره دارند و یا موقعیت ها و صحنه ها را توصیف می کنند. مرجع ها و صحنه ها می توانند یا اشیا و رویدادهای ملموس باشند یا به تجربه های مشخص و انتزاعی تر، مانند احساس پشیمانی یا لدت عشق، مرتبط شوند. بر طبق گفته تالمی نحوه مشخص شدن مرجع و صحنه از طریق زبان همان نظام مفهومی است. به عبارت دیگر، اگرچه نظام مفهومی به طور مستقیم قابل بررسی نیست ولی برخی از ویژگی های زبانی به ما کمک می کند تا نظام مفهومی را باز سازی کنیم و الگویی از آن طراحی کنیم که بتواند ویژگی ای قابل مشاهده زبان را تبیین کند.تالمی پیشنهاد می کند که بازنمایی مفهومی به نحوی که در زبان تجلی می یابد دارای دو نظام است و هرکدام از این نظام ها داری ابعاد متفاوتی هستند.این دو نظام عبارتند از : نظام ساختار بندی مفهومی و نظام محتوای مفهومی. همانطور که از نام آنها پیداست نظام ساختارمندی مفهومی اسکلت و چهارچوبی را برای صحنه ای مشخص به وجود می آورد و نظام محتوای مفهومی نیز جزئیات اصلی و جوهری آن صحنه را ارائه می دهد. بر طبق این دیدگاه، معنایی که با نظام ساختارمندی مفهومی تداعی می شود ماهیتا طرحواره ای است و معنایی که با نظام محتوای مفهومی همراه است بسیار غنی و مفصل است. در شکل (۳-۱) این تمایز آمده است.

شکل(۳-۱): نمودار بازنمایی شناختی منبع: اردبیلی و روشن، ۱۳۹۱
زمانی که این نظام توسط ساختار معنایی رمزگذاری شد با نظام مفهومی ارتباط برقرار می کند. به عبارت دیگر، ساختار معنایی به صورت قرار دادی ساختار مفهومی عبارت های زبانی را رمزگذاری می کند و ساختار ساختار مفهومی نشان می دهد که چگونه عبارتهای زبانی رمزگذاری می شوند.
۲-۳-۱۳- الگوهای شناختی آرمانی شده طرحواره ای- تصوری
در نظر لیکاف(۱۹۸۷)، سنگ بنای ساختار مفهومی، طرحواره تصوری است. لیکاف استدلال می کند که از بسیاری جهات، طرحواره های تصوری به مثابه زیر بنایی برای ساختار مفهومی محسوب می شوند. الگوهای شناختی آرمانی شده طرحواره ای_ تصوری پایه ای ترین و ملموس ترین الگو های آؤمانی شناخته شده به شمار می روند؛ چرا که آن ها از طرحواره های حرکتی تشکیل شده اند و دارای سطحی پایه ای هستند. این طرحواره ها که نقشی اساسی در زندگی انسان بازی می کنند همان تجربه های حسی – حرکتی هستند که انسان در اوایل زندگی خود آن ها را کسب می کند.
جانسون (۱۹۸۷)، برخی از طرحواره های تصوری حرکتی و پایه ای را معرفی کرده است که از نظر او این طرحواره ها در تجربه های بشری نقش بنیادینی را ایفا می کنند. این طرحواره ها از این قرارند:
طرحواره حجمی: مرزی که درون را از بیرون جدا می کند.
طرحواره جز به کل: ساختار جز به کل مربوط به بدن و اجسام دیگر.
طرحواره ارتباط: موقعیت یک پیز را به دیگری وصل می­ کند، مثل طناب.
طرحواره مرکزیت و حاشیه: مرکز، هویت و اهمیت.
طرحواره حرکتی: نقطه شروع و متحرک و نقطه پایان.
و نیز طرحواره های مرکزی دیگر مانند طرحواره بالا – پایین، طرحواره جلو- عقب. البته این فهرست ماهیتی تکوینی و قابلیت به روز شدن را دارد. لیکاف(۱۹۸۷)، نیز این بحث را مطرح می کند که تجربه و مفاهیم ما از فضا تا بالا – پایین، جلو- عقب و … ساختمند می شوند. این بدان معناست که طرحواره های تصوری، مانند الگوهای شناختی آرمانی شده ، به ذهن ما در درک فضا ساختار می دهند.
بنابر گفته لیکاف(همان)، طرحواره ها می توانند الگو های شناختی، آرمانی شده را ساختار بندی کنند.پس می توان ادعا کرد طرحواره های تصوری هم درک مستقیمی از ساختار خود را ممکن می سازند و هم به صورت استعاری برای ساتارمندی مفاهیم پیچیده ما به کار می روند. برای نمونه، در استعاره ” بالا بیشتر است” کمیت خطی توسط طرحواره بالا – پایین درک می شود. به عنوان مثال، می توان جمله او در ریاضی نمره بالایی گرفت را در نظر گرفت.
۲-۳-۱۴- انواع طرحواره های تصویری
در تعریف طرحواره های تصویری گفته شده که در فعالیت روزانه انسان موجب پدید آمدن ساخت های مفهومی بنیادینی می شود که برای اندیشیدن درباره امور انتزاعی به کار می روند. این تجربیات موجود در ذهن به زبان انتقال داده شده و در قالب طرحواره های تصوری نمود می یابند. نکته اینجاست که با توجه به این که جانسون برای تشخیص این طرحواره ها ملاکی به دست نداده است. می توان بر اساس تجربیات فیزیکی بیشمار انسان در جهان، به تعداد نامحدودی از این طرحواره ها دست یافت.درمقالات و پژوهش های مرتبط با این موضوع، طرحواره های متعدی چون طرحواره لباس، طرحواره مکان، طرحواره رنگ و … مطرح شده که اغلب جزعی هستند ما محققان علوم شناختی تقسیم بندی های مختلفی از طرحواره های تصوری ارائه کرده اند بدین قرار است:
تقسیم بندی مارک جانسون: طرحواره حجمی، طرحواره حرکتی، طرحواره قدرتی(صفوی،۱۳۸۲).
تقسیم بندی مارک ترنر : طرحواره حجمی، طرحواره حرکتی، طرحواره توان، طرحواره تقارن، طرحواره نیرو- پویایی(ترنر، ۱۹۹۶).
تقسیم بندی اوانز و گرین

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

طرواره فضایی: بالا- پایین، جلو- عقب، چپ – راست، نزدیک- دور، مرکزی- پیرامونی.

طرحواره ظرفی: ظرف، دورن- بیرون، سطح، پر- خالی.

طرحواره های جابه جایی یا حرکتی: مقدار حرکت، مبدا- مسیر- مقصد.

طرحواره تعادل: تعادل محوری، تعادل دو کفه ترازویی، موازنه، تعادل نقطه محور.

طرحواره قدرتی: اجبار، سد، نیروی متقابل، انحراف جهت، رفع مانع، توانایی، جذب.

طرحواره پیوستگی: ممزوج شدن، مجموعه، جزء و کل.

طرحواره اینهمانی: نگهداری، روی چیزی قرار گرفتن.

طرحواره وجودی: چرخه، فضای کراندار، فرایند، شیء(اوانز و گرین، ۲۰۰۶).

در این پژوهش اشعار مازندرانی بر اساس سه طرحواره حجمی، حرکتی و قدرتی بر مبنای نظر جانسون و اوانز و گرین مورد بررسی قرار می گیرند. اوانز و گرین در تقسیم بندی خود طرحواره های سه گانه ی مطرح شده از سوی جانسون را کاملتر معرفی کرده و عنوان «طرحواره حرکتی» را به «طرحواره جابجایی» تغییر داده اند که به نظر می رسد طرحواره حرکتی عنوان جامع تری باشد.در ترجمه اصطلاحات طرحواره ها در زبان فارسی، آشفتگی های فراوانی به چشم میخورد؛ مثلا طرحواره های «حجمی» را به «ظرفبودگی»، «قدرتی» را به «نیرو» و «حرکتی» را به «راه» ترجمه کرده اند. دلیل انتخاب این سه طرحواره آن است که بسیار بیشتر از دیگر طرحواره ها کاربرد دارند و در ذیل به معرفی آنها پرداخته خواهد شد.
۲-۳-۱۴-۱- طرحواره ی حجمی
به اعتقاد جانسون، انسان از طریق تجربه قرار گرفتن در اتاق، تخت، غار، خانه و دیگر مکان هایی که دارای حجم بوده و می توانند نوعی ظرف تلقی شوند و نیز قرار دادن اشیا در مکان هایی که از حجم برخوردارند، بدن خود را مظروفی در نظر گرفته که می تواند در ظرف های انتزاعی قرار بگیرد. جانسون طرح زیر را به دست می دهد:
جمله هایی مانند «رفته تو فکر» و «توی همین حال خوش بمان» نشان می دهد که فارسی زبانان برای «فکر» و «خوش حال» نوعی طرحواره حجمی در نظر گرفته اند(صفوی،۱۳۸۳).
طرحواره حجمی یا « طرحواره ظرف و مظروف دارای مجموعه های از استلزامات و ویژگی های منطقی است که عبارتند از:

 

 

تجربه ظرف که شامل حفاظت یا مقاومت در برابر نیرو های خارجی است(عینکی که درون جعبه است در برابر ضربات و نیرو های خارجی محافظت می شود).

ظرف نیروهای درون خود را محدود می کند (شخصی که درون اتاقی است حرکاتش هم دچار محدودیت هایی می شود).

به دلیل مهار نسبی نیرو ها، شیء که داخل ظرف قرار دارد ثبات مکانی نسبی ای را بدست می آورد.

این ثبات مکانی به این معناست که شی ای درون ظرف از دیدگاه یک مشاهده کننده یا قابل دسترسی یا غیر قابل دسترسی است و ممکن است قابل رویت باشد یا توسط ظرف خود غیر قابل رویت شود.

ظرف ها دارای شرایط تضمین می باشند. اگر الف درون ب باشد و ب درون ج باشد آنگاه الف درون ج است» (جانسون، ۱۹۸۷).

این طرحواره انواع زیر را شامل می شود
طرحواره ظرف: تجارب روزانه ما از ظرف و حجم می تواند قرار گرفتن شخصی داخل اتومبیل، آبی داخل لیوان و میوه های داخل یخچال را شامل شود. در زندگی روزمره، ما بسیاری از مفاهیم را با بهره گرفتن از حروف اضافه ای چون «بیرون- داخل» و مفاهیمی چون «پر – خالی»، «محتوا- سطح» و … می سازیم که همگی مواردی از قرار گرفتن چیزی در ظرف هستند. این تجربه ها به انسان امکان میدهند تا برای مفاهیم انتزاعی نیز همین ویژگی را قائل شوند؛ مثلا در جمله «دست تنگی بهتر از دلتنگی است» تنگ و گشاد بودن از ویژگی های ظرف است که ما آن را به دست و دل نسبت می دهیم(آریانفر، ۱۳۸۵).
طرحواره پر- خالی: انسان به واسطه پر یا خالی بودن ظرف ها یا احجام فیزیکی، انگاره پر و خالی را در ذهن خود خلق می کند و آن را به مفاهیم انتزاعی تسریع می دهد؛ مثلا در جمله «گر دست ما تهی است ولی چشم ما پر است» دست و چشم ظرف هایی تلقی شده اند که خالی و پر از چیزی می باشند(همان).
طرحواره داخل- خارج: انسان به واسطه تجربه قرار گرفتن خود یا پدیده های دیگر داخل یا خارج از مکان هایی که دارای حجم بوده که نوعی ظرف تلقی می شوند انگاره «داخل- خارج» در ذهن خود خلق می کند و آن را به پدیده های انتزاعی تسریع می دهد؛ مثلا در جمله «محبت در چشم است» چشم ظرف تلقی شده است که محبت داخل آن جای می گیرد(همان).
طرحواره بزرگ – کوچک: انسان به واسطه تجربه و درک پدیده های ملموس در اندازه های متفاوت کوچک یا بزرگ، انگاره های «کوچک و بزرگ» را در دهن خود تصویر می کند. او بزرگی رودخانه ها، دریاها، ساختمان ها و … و نیز کوچک بودن ارزن، ذرات گرد و غبار و … را درک نموده و این تجربه مادی را برای بیان مفاهیم انتزاعی به کار میبرد؛ مثلا در جمله «سر بزرگ بلای بزرگ دارد»، سر به عنوان ظرف بزرگی در نظر گرفته شده که گنجایش در برگرفتن بلای بزرگ را دارد(همان).
۲-۳-۱۴-۲- طرحواره ی حرکتی[۹] و جابجایی
به عقیده ی جانسون طرحواره ی حرکتی، منعکس کننده ی تجربه ی روزمره ی ما از حرکت در اطراف جهان و مشاهده ی حرکت هستنده های دیگر است.سفرهای ما دارای مبدا ،مقصد و زنجیره ای از مکان ها و جهت اند. بر اساس چنین تجربه ای، طرحواره ی حرکتی دارای یک نقطه ی آغاز(نقطه ی الف) و یک نقطه ی پایان(نقطه ی ب) است و مجموعه ای از نقاط مکانی مجاور که این دو نقطه را بهم می پیوندند(وبا پیکان نشان داده شده اند):

این طرحواره مستلزم نکات زیر است

 

 

از آنجا که الف با مجموعه ای از نقاط مجاور به هم وصل شده اند،رفتن از الف به ب مستلزم گذر از این نقاط میانی است؛

حرکت در این مسیر جهت دار است

مساله زمان هم مطرح است. چون پشت سر گذاشتن یک مسیر مستلزم صرف زمان است. نقاط روی راه با توالی زمانی نیز مرتبط اند. در نتیجه هرچه یک هستنده در راهی پیش تر برود، زمان بیشتری سپری شده است.

نمونه ی زیر نشان می دهد که چگونه این استلزامات در بسط استعاری طرحواره در قلمرو های انتزاعی نمود پیدا می کند:

 

 

قرار بود تا پایان ترم از رساله ی دکتی اش دفاع کند اما به بیراهه می رود (سجودی، ۱۳۸۵).

طرحواره ی مبدا: به واسطه ی تجربه ی انسان از مشاهده ی پدیده ها و کنش هایی که از نقطه ای آغاز می شوند، تصویری در ذهن او شکل میگیرد که آغاز عمل در نقطه ی مبدا است. در جمله ی «نیما از تهران آمده است» که بیانگر این تجربه ی مادی است،نقطه ی آغاز حرکت با بهره گرفتن از حرف اضافه ی «از» برجسته شده است و این در حالی است که نقطه ی مقصد نشان داده نشده است. تجربه ی حاصل از همیت حرکت مادی از نقطه ی مبدا، طرحواره مبدا را در ذهن انسان شکل می دهد و برای بیان مفاهیم انتزاعی به کار میرود. در جمله ی «سخن کز دل برآید بود دلپذیر» ،دل مبدا به حساب میآید که سخن حرکت خود را از آنجا آغاز می کند.
طرحواره مسیر: انسان به واسطه ی حرکت خود و مشاهده ی حرکت پدیده ها در یک مسیر، این طرحواره را در ذهن خود شکل می دهد؛ مثلا در جمله ی «نیما آمده است» که مؤید تجربه مادی این طرحواره است، مشاهده می کنیم که هیچ یک از نقاط مبدا ،مقصد و میانی برجسته نشده است. این طرحواره در بیان مفاهیم انتزاعی به کار میرود:«ره نتوان رفت به پای کسان» یا «دلم به هزار راه رفت».
طرحواره ی مقصد : به واسطه ی تجربه ی انسان از مشاهده ی پدیده ها و گنش هایی که در یک نقطه به پایان می رسند ،این طرحواره در ذهن انسان شکل میگیرد. جمله ی «رئیس جمهور به پاکستان رفت»، بیانگر تجربه ی مادی این انگاره است که در آن نقطه ی مقصد برجسته شده است. این طرحواره برای بیان مفاهیم انتزاعی به کار میرود :«به راحتی نرسید آنکه زحمتی نکشید»
طرحواره ی مبدا- مسیر- مقصد :با توجه به آنچه تا کنون شرح داده شد، میتوان گفت که انسان به واسطه ی تجربه ی حرکت خود و مشاهده ی حرکت سایر پدیده ها در یک مسیر که از یک نقطه شروع میشود (مبدا) و به سمت نقطه ی دیگری پیش میرود(مقصد) و در این اثنا از نقاط میانی (به نام مسیر) میگذرد؛ طرحواره ی مبدا-مسیر-مقصد را در ذهن خود شکل می دهد و از آن برای بیان مفاهیم انتزاعی بهره میجوید. در این طرحواره هر سه نقطه ی مبدا،مسیر و مقصد برجسته می شود؛ مثلا در جمله ی «هرچه از دست رفت به تمنا باز نیاید» ؛«دست» نقطه ی مبدایی است که «هرچه» حرکت خود را از آنجا آغاز میکند و از طریق مسیر «تمنا» به مقصد ممکن نمیرسد(آریانفر، ۱۳۸۵).

 

علاوه بر این روانشناسی رشد و شناختی بر تحقیقات تجربی تاکید دارند، در حالیکه فلاسفه بر استدلال منطقی برای رسیدن به نتایج تمرکز می کنند. با این وجود اغلب نظریه پردازان سعی کرده اند تا نظریات و تعاریف خود را

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت tinoz.ir مراجعه کنید.

 

Johnson

در یک زمینه در ارتباط با سایر زمینه ها بنیان گذارند. برخی از محققان نیز بر ترسیم دو وجهی فلسفی و روان شناختی در تفکر انتقادی و چگونگی تدریس آن تاکید دارند(ونیشتاین۱، ۱۹۹۵(.
در دیدگاه روانشناسی، تفکر انتقادی یک مهارت محسوب می شود و روی فرایند تفکر تمر کز می شود. برخی از روانشناسان برای تعریف تفکر انتقادی به طبقه بندی بلوم بر می گردند و تفکر انتقادی را در مهارت های تفکر بلوم قرار می دهند و معتقدند که بر خلاف مهارت های سطوح پایین که به دانش و درک و کاربرد مربوط هستند، تفکر انتقادی اغلب با سطوح بالا یعنی تحلیل، ترکیب و ارزیابی ارتباط دارد. در دیدگاه روانشناختی، مهارت تفکر انتقادی را به عنوان مهارت های شناختی و راهبرد هایی که احتمال نتایج مطلوب را افزایش می دهد تلقی می کنند. به عبارت دیگر تفکری که هدفمند، مستدل و شامل حل مساله، استنباط، جمع آوری اطلاعات و تصمیم گیری است(هالپرن، ۱۹۹۸).
۲-۵-۱- دیدگاه انیس درباره تفکر انتقادی
انیس۲ (۱۹۸۷) تفکر انتقادی را تفکری استدلالی برای تصمیم گیری در باره آنچه که فرد به آن معتقد است می داند. وی بین تمایلات و توانائی ها(مهارت ها) تفاوت قائل می شود و معتقد است که فرد باید هر دوی آنها را داشته باشد. عناصر کلیدی حوزه تمایلات از نظر انیس شامل دل مشغولی برای جستجوی حقیقت، توجیه عقاید و باورها و دارا بودن گرایش های صادقانه و شفاف برای مقام و ارزش تمامی افراد بشر است. وی مهارت های کلیدی تفکر انتقادی را به شرح زیر بیان داشته است: تمایز بین واقعیت های قابل تایید و ادعاهای ارزشی، تعیین اعتبار منبع یا ادعا، تعیین صحت بین ادعای مستند و غیر مستند، شناسایی سوگیری فرضیات، تشخیص تناقضات منطقی و تعیین نقاط قوت یک بحث می باشد. در کل می توان گفت که اگر چه انیس، رویکرد تمایلی را مهم می شمارد اما مفهوم وی از تفکر انتقادی به طور بنیادین رویکرد مهارتی را شامل می شود. برخی از صاحب نظران باور دارند که اگر فراگیران به جستجوی جهان از نگاه انتقادی تمایل نداشته باشند، تدریس محتوا و مهارت ها اهمیت کمی خواهد داشت. بنابراین تفکر انتقادی به این معناست که فرد نقاد باید، علاوه براینکه مهارت های لازم برای

 

 

Wein Stein

Ennis

جستجوی دلایل، حقایق و شواهد را داراست، انگیزه و دلیل کافی برای جستجوی آنها را نیز دارد. انیس(۱۹۹۶)معتقد بود که فرد نقاد علاوه براینکه دلایل را باید جستجو کند و سعی در تدوین آن داشته باشد بایستی به استدلال کردن، گرایش داشته باشد.
۲-۵-۲-دیدگاه سیگل درباره تفکر انتقادی
سیگل۱ (۱۹۸۸) ایده انیس را برای ساده دیدن تمایلات بعنوان الهام بخش مهارت های تفکر انتقادی، نقد می کند، زیرا به نظر او این امر نمی تواند بین متفکر نقاد و متفکر انتقادی تمایز مناسبی قایل شود. سیگل(۱۹۸۸) بین تفکر انتقادی و منش و شخصیت ارتباط ایجاد می کند. وی متفکر انتقادی را به عنوان یک فردی می دانست که به صورت مناسب با استدلال و دلایل، تغییر دیدگاه می دهد. وی معتقد بود که تفکر انتقادی دارای دو مؤلفه یا عنصر است: مؤلفه های ارزیابی منطقی و روح تفکر انتقادی.
ارزیابی منطقی به این معناست که متفکران انتقادی قادرند دلایل و توانایی شان برای اطمینان کامل عقاید، ادعاها و اعمال خود را ارزیابی کنند. روح تفکر انتقادی نیز بیانگر آن است که متفکر انتقادی به استدلال خوب، بها و ارزش می دهد و باید برای درگیر شدن در ارزیابی دلایل آمادگی داشته باشد و بر اساس آن باور داشته و عمل کند. آمادگی، گرایش، عادات ذهنی، صفات و رگه های منش همه از عناصر روح تفکر انتقادی هستند.
۲-۵-۳-دیدگاه پاول درباره تفکر انتقادی
پاول۲ (۱۹۹۲) در تفکر انتقادی بین مفهوم ضعیف و مفهوم قوی تمایز قایل بود. افرادی که مهارت های تجزیه و تحلیل و استدلال خود را به طور عمده برای بی اعتبار کردن کسانی که با نظرات آنها مخالف اند استفاده می کنند، تفکر انتقادی را با مفهوم ضعیف آن به کار می برند. وی معتقد بود که افراد دارای تفکر انتقادی ضعیف مهارت های مختلف را صرفا برای انتقاد از دیدگاه های مخالفان به کار می گیرند.

 

 

Siegel

Paul

تفکر انتقادی در مفهوم قوی و وسیع بررسی تعهدات جامعه گرایانه و خود محورانه ای که در قلب عقاید قرار دارند و پنهان شده اند را در بر می گیرند و اعتقاد داشت که برای خنثی کردن این تمایلات خود محورانه و قوم گرایانه مدارس باید فراگیران را به تفکر مناظره ای رهنمون شوند. این تفکر یک گفتگو یا تبادل نظر گسترده بین اختلاف نظرات و چارچوب های مرجع را در بر می گیرد. همچنین پاول(۱۹۹۲) تفکر انتقادی را در دو معنای محدود و وسیع مطرح می کند. در معنای محدود تفکر انتقادی یک مجموعه مهارت های فنی است که صرفا برای انتقاد از دیدگاه های مخالف استفاده می شود و در معنای وسیع بررسی گرایشات و تمایلات خود محورانه و جامعه گرایانه است که در قلب عقاید و به صورت پنهان قرار دارند و شامل گرایشات و ویژگی های منشی و شخصیتی است.
۲-۵-۴-دیدگاه هالپرن درباره تفکر انتقادی
هالپرن (۱۹۹۳) معتقد بود در بررسی تفکر انتقادی از منظر رواشناسی، به نظر می رسد بر خلاف نظر فیلسوفان، رواشناسان در خصوص تفکر انتقادی بیشتر بر روانشناسی رشد و شناخت و نیز نظریات هوشی تاکید دارند. روانشناسان رشد و شناخت بیشتر به دنبال ارتباط بین تفکر انتقادی و حل مساله و نیز مهارتهای تفکر سطح بالا هستند. در حالی که فلاسفه تفکر انتقادی و حل مساله را به عنوان معادل یا زیر مجموعه دیگری بررسی می کنند. از نظر هالپرن تفکر انتقادی تفکری هدفمند و مستدل است که در حل مساله، تفسیر، محاسبه احتمالات دخیل است. اگرچه هالپرن از اصطلاح تفکر انتقادی استفاده می کند اما بیشتر نظریه پردازان شناختی ترجیح می دهند که از اصطلاح مهارت های تفکر (یا مهارت های تفکر سطح بالا) به جای تفکر انتقادی استفاده کنند(استرنبرگ۱ ،۱۹۸۷).
روانشناسان تاکید می کنند که مهارت ها مستلزم تفکر هستند و اغلب گرایش ها (تمایلات ، حساسیت ها و ارزش های مورد نیاز برای متفکر انتقادی) واستانداردها (ملاک ارزشیابی تفکر ) را نادیده می گیرند.
۲-۵-۵-دیدگاه بلوم درباره تفکر انتقادی

 

 

Sternberg

تفکر انتقادی در طبقه بندی بلوم و همکاران او نوعی حل مسئله است ، اما علاوه بر حل مسئله دارای عناصر سطح بالا یعنی تحلیل و ارزشیابی نیز می باشد(سیف ، ۱۳۸۰). از نظر بلوم و طرفدارانش اصطلاح «تفکر انتقادی» مترادف با اصطلاح ارزیابی است. مهارت ارزیابی در بین ۶ مهارت برجسته فکری (دانش، درک و فهم، کاربرد، تجزیه و تحلیل، ترکیب و ارزشیابی) که بلوم آنها را به عنوان «اهداف شناختی» تعلیم و تربیت در نظر گرفته است، برجسته ترین مهارت است(فیشر، ۲۰۰۵).
۲-۵-۶-دیدگاه مک پگ درباره تفکر انتقادی
مفهوم مک پگ۱ (به نقل از بدری، ۱۳۸۷) از تفکر انتقادی از آنهایی که تاکنون توصیف شده است متمایز است. وی تفکر انتقادی را به عنوان استفاده مناسب از شک و تردید منطقی در حوزه مساله تحت بررسی معطوف می کند. براساس نطر وی فردی که متفکر انتقادی است نه تنها به ارزیابی اظهارات و استدلالات می پردازد بلکه در انجام هر نوع فعالیت نیز انتقادی عمل می کند.یک تفاوت عمده میان مفهوم او از مفهوم سیگل این است که مک پگ تفکر انتقادی را هم اندازه با منطق نمی داند بلکه بیشتر به عنوان بخشی از تفکر منطقی می داند که تنها وقتی مشکلاتی در جریان عادی استدلال وجود دارد به کار گرفته می شود.
تفکر انتقادی مهارتی است که می تواند در هر فردی توسعه و بهبود پیدا کند و ضرورتا به بلوغ افراد ارتباطی نداشته و وابسته به سن خاصی و دوره ویژه ای نمی باشد بلکه در همه سنین قابل آموزش است و نباید آن را با هوش اشتباه فرض کرد (شیخ زاده ، ۱۳۸۶). مک لارن۲ (۱۹۹۴) بیان داشته که تفکر انتقادی به ظرفیت شناختی و غلبه بر بی عدالتی دلالت دارد. تفکر انتقادی به زبان خیلی ساده به توانائی فرد برای تحلیل و ارزشیابی اطلاعات اطلاق می شود. متفکر انتقادی سئوالات اساسی و مسائل را برمی انگیزد، آنها را به طور صریح تنظیم می کند به جمع آوری و ارزیابی اطلاعات مرتبط می پردازد، ایده های انتزاعی را مورد استفاده قرار می دهد با ذهن باز فکر می کند و با دیگران به طور اثر بخش ارتباط برقرار می سازد(معروفی، شبیری و یعقوبی، ۱۳۹۰).
۲-۶-مهارتهای تفکر انتقادی

 

 

Mcpeck

Mclaren

تلاش های زیادی برای مشخص کردن مهارت های تفکر انتقادی انجام شده است. رابرت انیس (۲۰۰۲) که یکی از بنیانگذاران تفکر انتقادی در آمریکای شمالی می باشد، دوازده جنبه این مهارت ها را شناسائی کرده است. تمام این جنبه ها به همراه سئوالی مرتبط که می تواند به تجزیه و تحلیل انتقادی کمک کند، در زیر مشخص شده اند:

 

 

درک معنای یک عبارت: آیا این عبارت معنی دار است؟

تشخیص این که آیا گزاره ها یکدیگر را نقض می کنند: آیا این گزاره ها با هم سازگارند؟

تشخیص اینکه ابهام در نحوه استدلال وجود دارد: آیا جمله (سئوال)روشن و شفاف است؟

تشخیص اینکه آیا نتیجه ای به دست آمده پیامدی ضروری است: آیا این نتیجه گیری منطقی است؟

تشخیص اینکه یک گزاره به اندازه کافی مشخص است: آیا این گفته صریحی است؟

تشخیص اینکه آیا گزاره حاصل یک اصل است: آیا این گزاره از یک قاعده تبعیت می کند؟

تشخیص اینکه آیا عبارت اظهار شده قابل اعتماد است: آیا این گزاره صحیح است؟

تشخیص اینکه آیا یک نتیجه گیری قیاسی ضرورتا درست است: آیا این نتیجه گیری موجه است؟

تشخیص اینکه آیا مسئله شناسائی شده است: آیا شکل به موضوع مربوط می شود؟

تشخیص اینکه آیا چیزی به عنوان یک اصل مسلم فرض شده است: آیا درستی این گزاره مسلم فرض شده است؟

تشخیص اینکه آیا تعریف مناسب است: آیا مسئله به خوبی تعریف شده است؟

تشخیص اینکه آیا منابع و مآخذ یک ادعا قابل قبول هستند: آیا این ادعا حقیقت دارد؟

اهدافی که بعضی مربیان برای دانش آموزان خود در نظر دارند چیزی بیش از افکار مبهم نیست. آنها در مورد اینکه چگونه می توان به اهدافی از قبیل «آموزش مستقل فکر کردن» یا «پرورش ذهن هایی پویا و پرسشگر» رسید درک ناقصی دارند. برخی دیگر به فهرستی بلند بالا و آشفته از مهارت ها می اندیشند اما فاقد درک روشنی از چگونگی تحقق این مهارت ها هستند(جان۱ ، ۲۰۰۳).

 

 

John

هر چیز دیگری هم که در کلاس به تفکر انتقادی و فعالیت فلسفی تعلق داشته باشد ، جوهره استدلال است که در بطن این مفهوم جای دارد. مسئله ای که در مورد اصطلاحات تفکر انتقادی و قضاوت وجود دارد این است که هم معنی مثبت دارند و هم معنی منفی. شاید کسی در تفکر، توانمند و در قضاوت و تمیز دادن متخصص باشد، ولی در جهت اهداف خودخواهانه (غریبی ، ۱۳۹۰).
از نظر لیپمن (۱۹۹۵) سه نوع تفکر وجود دارد که پیشرفت در آنها برنامه فلسفه برای کودکان است: تفکر انتقادی ، خلاق و متعهد ، وی می گوید این شیوه های از تفکر یونانی هستند که به نمودهای متفاوت قومی تمیز گره خورده اند و معادل آرمان های یونانی حقیقت ، زیبایی و نیکی ، اقسام پرسشگری از نظر ارسطو و شاخه های مختلف فلسفه با اهداف شناختی هستند.
لیپمن (۱۹۹۵) در مدرسه ی پیشبرد فلسفه ی کودکان مهارت هایی را برای تفکر انتقادی ترسیم می کند که در اینجا هر کدام به صورت خلاصه مطرح می شود.

 

 

مهارت های مفهوم سازی.

نتیجه پرسش هایی هستند همچون «چه فکری می کنیم؟» با این مهارت ها از طریق تعریف، طبقه بندی و گسترش پیوندها و چهارچوب های مفهومی به درک مفهومی می رسیم.

 

 

مهارت های کاوشگری

نتیجه ی پرسش هایی هستند همچون «می خواهیم به چه چیز پی ببریم؟» و «چگونه پی میبریم؟» و عبارتند از تلاش برای پرسش و بررسی مطالب و نیز یادگیری نحوه ی مشاهده، توصیف و پرسش.

 

 

مهارت های استدلال

 

3- افراد خوش بین همیشه برای هر مشکلی به دنبال راه حل هستند . به هنگام به وجود آمدن مشکل ، به جای ناله و شکایت و مقصر دانستن دیگران، به دنبال راه حل هستند .
اگر مدام هدف ها و ایده هایتان را مجسم کنید و در مورد آنها با خودتان گفتگوهای مثبت داشته باشید ، تمرکز بیشتری روی هدف هایتان خواهید داشت ، انرژی بیشتری برای انجام کار پیدا می کنید ، احساس اعتماد به نفس و خلاقیت بیشتری کرد و احساس می کنید که قدرت و کنترل خودتان نیز بیشتر شده است
افکارتان را کنترل کنید . به خاطر داشته باشید اکثر اوقات همانی می شوید که به آن فکرمی کنید . فقط به چیزهایی فکر کنید و درباره آن با خودتان حرف بزنید که می خواهید داشته باشید نه چیزهایی که نمی خواهید .
جلسه چهارم : خوداثربخشی و اثرات آن
راهبردها:
-بیان تأثیر الگوهای نقش به عنوان عامل دیگر برای تحکیم باور درونی
– بررسی اثر تقویت کلامی از سوی دیگران
– دعوت (( فرد خودکارآمد بالا و موفق و پرسش و پاسخ اعضاء ))
خوداثربخشی ، تأثیر مهمی بر شناخت ، انگیزش ، و خلق ما دارد . این مفهوم در نظریه بندورا مطرح بوده است . خوداثربخشی به اعتماد و ایمان ما به این موضوع اشاره دارد که عکس العملهایی که در مقابل رویدادهای زندگی نشان می دهیم می تواند تأثیر با اهمیتی داشته باشد . افرادی با احساسات قوی اثربخشی ، با انرژی وپافشاری با رویدادهای زندگی روبه رو می شوند. آنها به آزمایش راه های جدید ادامه می دهند تا موفق شوند یا از خطر جان سالم به در برند .
خود اثربخشی چگونه توسعه می یابد ؟ چرا بعضی افراد نسبت به دیگران از اثربخشی بالاتری برخوردارند ؟ بندورا معتقد است خوداثر بخشی از تجارب زندگی و همین طور از الگوهای زندگی افراد دیگر ناشی می شود . بعنی شما با مشاهده اینکه افراد دیگر با موفقیت با رویدادهای زندگی روبرو می شوند خود اثربخشی را توسعه می دهید. خوداثربخشی با عکس العمل نشان دادن نسبت به رویدادهای زندگی با ((عمل)) ، ((انعطاف پذیری)) ، و ((پافشاری)) افزایش می یابد . عمل ضروری است چرا که با انجام کار، آن را بهتر یاد می گیرید . انعطاف پذیری شما را به آزمایش راه های جدید تشویق کرده و از جازدن باز می دارد . ممکن است همیشه موفق نشوید اما پافشاری به شما نگرش بقا می دهد.
چطور می توانید خوداثر بخشی را افزایش دهید و برای زندگی خود به ارمغان آورید؟ بندورا پیشنهادهای زیر را ارائه می دهد .
1- در دنیایی از هدفها زندگی کنید . شما نمی توانید خوداثربخشی را افزایش دهید ، مگر آن که درکارها موفق شوید و نمی توانید به موفقیت نائل شوید اگر اهدافی نداشته باشید . تمرین کنید که هدف هایی داشته باشید و هنگامی که بدانها نایل می شوید ، خود را باور کنید؛
2- اهداف خود را با استانداردهای معقول تعیین کنید . آنها باید به حد کافی مبارزه طلب باشند تا احساس رضایت به شما دست دهد و همین طور واقع بینانه باشند تا بتوانید به آنها دست یابید .
3- در جستجوی الگوی مناسب باشید . این الگوی مناسب حتما نباید افرادی باشند که می شناسید ، بلکه باید از افرادی تشکیل شده باشد که نگرش شایستگی و تسلط بر زندگی را به شما الهام کنند .
4- با شیوه ای مثبت با خود سخن بگویید . اگر در صحبت کردن با خودتان کمرو هستید ، آهسته با خودتان صحبت کنید . به خودتان فرصت دهید تا خودتان را از نظر ذهنی آماده سازید و در مورد تجارب خوب و موفقیت های گذشته ، فکر کنید .
5- یه خاطر داشته باشید که موفقیت در رسیدن به اهداف و غلبه بر رویدادهای زندگی به تمایل تان برای صرف انرژی و تلاش کافی بستگی دارد .
سپس به بیان اهمیت الگوگیری در جنبه های مختلف زندگی واینکه کسانی در شرایطی مثل ما چگونه توانسته اند بر موانع غلبه کنند و از کمبود امکانات نهراسیده اند و موانع سد راه خودرابرداشته اند؛ و شکست را به منزله مقدمه پیروزی فرض کرده اند پس از استماع نظر افراد بحث اینگونه ادامه یافت که یکی از راه های کسب موفقیت دین افرادی است که جلوه هایی از موفقیت را که ما خواهان آن هستیم از خود به نمایش می گذارند . زمانی که شما با این افراد صحبت می کنید و از چگونگی موفقیت آنها سؤال می کنید ، خواهید فهمید که از چه تدابیر و یا توصیه هایی می توانید در جهت ساختن دورنمای موفقیت برای خود استفاده کنید . در این حین درمی یابید که حتی موفق ترین افراد هم با لحظاتی از تردید یا بحران اعتماد به نفس همراه بوده اند ، اما با بهره گرفتن از روش های خاص بر آن فائق آمده اند . بی تردید ما نیز کمتر از دیگران نیستیم اگر خود را دست کم نگیریم و به توانایی های بیشماری که خداوند بزرگ به ما عطا کرده ایمان بیاوریم و آن را باور کنیم . به شما توصیه می کنم افراد موفقی را بیابید که در زمینه های مورد نظر خود به موفقیت رسیده باشند ، و سپس از آنان بیاموزید و یاد بگیرید . به دنبال فرصت باشید تا با آنها صحبت کنید . آنان را به منزل دعوت نمایید و بخواهید که آگاهی ها و تجارب ارزنده ی خود را با شما در میان گذارند . خواهید دید که نشست و برخواست و الفت با افراد موفق ، روحیه و اعتماد به نفس تان را افزایش داده و انگیزه بخش شما خواهد شد . پس از بیان توضیحات مشاور فرد جانبازی که به عنوان الگوی موفق در آنجا حضور داشت به جایگاه آمد و ار موفقیتها و تجربیاتش برای آناه سخن گفت . در پایان به عنوان تکلیف جلسه آینده از آنان خواسته شد لیستی از افراد موفق که در زندگی خویش دیده و یا شنیده اند را تهیه کنند و اینکه در موقع مشکلات و گرفتاریها آیا افرادی را به عنوان الگو در نظ

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید.
ر دارند تا از آنها مشورت و راهنمایی بخواهند و اهمیت این مسئله را چقدر درک کرده اند.
*جلسه پنجم : ایجاد حالات مثبت عاطفی و فیزیولوژیکی
راهبردها:
– کاهش بازخوردهای فشار روانی افراد و تغییر دادن گرایشها و تفسیرهای منفی آنها از حالتهای جسمانی شان
– آموزش خود کنترلی و تن آرامی ( آرام سازی)
– شوخ طبعی
– ورزش کنید (اهمیت و فواید آن )
اضطراب ، فشار روانی ، برانگیختگی ، خستگی و تنش اغلب به عنوان شاخص های آمادگی برای شکست تفسیر می شوند . احساسات و هیجانات منفی هم به شکل رسوباتی در اعماق ذهن و جان جای می گیرند و موجب عدم تمرکز می شوند .
پاسخ آرام سازی از 3 مؤلفه تشکیل شده است : محیط ، بدن ، ذهن
محیط : فراگیری پاسخ آرام سازی در یک محیط آرام آسانتر است . در جایی که عوامل مزاحم وجود ندارد ، خود را در وضعیت راحتی قرار دهید .
بدن : وقتی شما عمل آرام سازی را انجام می دهید بدنتان آرام می شود ، تنفس و فشار خونتان کاهش می یابد ، ضربان قلبتان کندتر می شود و ماهیچه ها و عضلات بدنتان کمتر تنیده است . یک نقطه شروع خوب ، آرام کردن تنفس است . آهسته و عمیق نفس بکشید ، نگه دارید و بیرون بدهید .
ذهن : آرام سازی زمانی به خوبی جواب می دهد که شما افکار روزمره را کنار بگذارید و در یک موضع فکری آرام قرار بگیرید . بعب از بیان این مطالب شیوه آرام بخشی به آنان آموزش داده شد و به عنوان تمرین در منزل بصوت نوشته ای در اختیار آنان قرار گرفت
شوخ طبعی از چند طریق به ما کمک می کند تا با تنش مقابله کنیم . شوخ طبعی احساس خودکارآمدی ما را بالا می برد و کمک می کند تا کمتر دچارتنش شویم.
افرادی که از حس شوخ طبعی مناسبی برخوردارتد ، کمتر از افراد فاقد شوخ طبعی تمایل دارند تا در هنگام روبرو شدن با تجارب تنش زا با خلق و خوی منفی عکس العمل نشان دهند . شوخی مخصوصا هنگامی مفید است که به مردم اجازه دهد شوخی شیوه مؤثری برای رویارویی با هیجانات منفی از قبیل خشم ، غمگینی ، و افسردگی می باشد . افرادی که شوخ طبعی مناسبی دارند تمایل بیشتری دارند که موضع فعالی در برابر هیجانات منفی اتخاذ کرده است و سعی در غلبه بر آنها داشته باشند .
نتیجه تصویری برای موضوع افسردگی
افراد با شوخ طبعی مناسب ، فرصت بهتری را برای تجربه کردن سلامت جسمی خوب دارند .مطالعات نشان می دهد شوخی با کارکرد ایمنی مثبت و شاخص های فیزیولوژیکی پایین فشار روانی ، رابطه دارد شوخی به ما کمک می کند تا به چندین طریق با فشار روانی رویارویی کنیم . اولاً ، شوخی احساسات خود اثربخشی را در ما افزایش می دهد . به جای اینکه با ترس یا هراس عکس العمل نشان دهیم ، می توانیم یک واقعه تنش زا را ساده فرض کنیم و به آن به عنوان یک رویداد نزدیک شویم . دوماً ، شوخی به ما کمک می کند خود رااز مشکل دور کنیم و فرصتی را ارائه می دهد که به راه حل های جانشین هم فکر کنیم . سومین منفعت شوخی ، این است که دیگران بیشتر تمایل دارند اطراف ما باشند و هنگامی که با نشاط هستیم از ما حمایت می کنند.
ورزش فرصتی فراهم می کند تادرد و رنج ها را از ذهن خود بیرون کرده ، توجهتان را از مسائل و مشکلات منحرف ساخته و فرصتی برای کنترل خشم ، افسردگی ، اضطراب ایجاد می کند . تحقیقات بسیار فراوانی درباره مزایای ورزش کردن انجام گرفته وبعضی فواید آن اینگونه ذکر شده کاهش فشار روانی ، افزایش بازده اکسیژن ، افزایش رضایت از ظاهر فیزیکی خود ، بهبود وضع فیزیولوژیکی از فشار روانی ؛ افزایش کارکرد قلبی – عروقی ؛ کاهش فشار روانی و اضطراب ؛ اصلاح خود اثر بخشی ؛ افزایش اعتماد به نفس ؛ کاهش افسردگی ؛ افزایش خلق مثبت و … . اهداف خود را مرحله بندی کنید و بعد از دستیابی به هر مرحله خودتان را تشویق کنید ، با این کار تصوربهتری از خود پیدا می کنید .
*جلسه ششم : خود باوری و اعتماد به نفس واقعی (1)
راهبردها :
– چگونه خود باوری و اعتماد به نفس رااز هم اکنون در خود تقویت کنیم ؟
چرا اعتماد به نفس ضعیف عادتی است که ترک آن مشکل است ؟ –
چگونه از تخریب خویشتن دست بشوییم و به رؤیاهای خود اعتماد کنییم ؟ –
شرح جلسه تکالیف خواسته شده ، بحث این جلسه اینگونه شروع شد که: پس از خوش آمدگویی به افراد و بررسی اعتماد به نفس به چه معناست ؟ با این پرسش افراد درگیر موضوع شدند و نظرات خود را گفتند . سپس رهبرگروه گفت ،مهارتهای معدودی وجود دارد که شما می توانید به خوبی آنها را بیاموزید و در انجام دادنشان توانایی فوق العاده به دست آورید . بنابراین چنانچه اعتماد به نفس درونی خود را بر اساس کارهایی که در آن مهارت دارید بنا کنید ، فقط مواقعی که مشغول انجام دادن ابن قبیل کارها هستید احساس اعتماد به نفس و خود باوری می کنید نه در همه اوقات . اعتماد به نفس واقعی آن است که روی آگاهی ها وتوانایی های ما نیز اثربگذارد .اعتماد به نفس واقعی هیچ گونه ارتباطی با آن چه در زندگی بیرونی شما اتفاق می افتد ندارد. اعتماد به نفس واقعی زاییده ی شغل شما نیست . اعتماد به نفس راستین ، نتیجه باور قلبی و درنی شما به توانایی ها و قابلیت های تان است . این باور که هرکاری را بخواهید ، می توانیید انجام دهید . هنگامی که اعتماد به نفس وخودباوری خود را بر اساس آن که و آن چه به راستی هستید ونه براساس موفقیت ها و دست یابی ها یا شکست ها و ناکامی های خود بنامی کنید؛ چیزی را در خود خلق می نمایید که هیچ کس و هیچ چیز یارای گرفتنش را ازشما نخواهد داشت . به خود بگویید اعتماد به نفس من برخواسته از این حقیقت است که می دانم چنان چه تصمیم بگیرم کاری را انجام دهم ، حتماً آن را انجام خوا
هم داد.
یک دقیقه به پاسخ این پرسش فکر کنید ((چنان چه ، کسی همین حالا شغلی به شما پیشنهاد کند ، آیا چنین عکس العملی از خودتان نشان نمی دهید ؟” مطمئن نیستم که بتونم به خوبی از عهده اش بر بیایم یا نه . زیاد تو این کار به خود اعتماد ندارم ” نقطه ای که در آن از تعقیب رؤیاهایتان چشم پوشی می کنید همان نقطه ای است که اعتماد به نفس شما در آن آسیب دیده و مختل شده است ، این نقطه همان نقطه ای است که در آن به خودتان اعتماد کافی ندارید . داشتن اعتماد به نفس وخودباوری نیز اساساً به این معناست : به خودتان اعتماد داشته باشید که می توانید ترس های خود را کنار بگذارید و تسلیم نشوید . چنان چه می خواهید موفق باشید باید کاری صورت دهید و اشتباه های زیادی مرتکب شوید.
چنان چه بخواهید صبر کنید تا اعتماد به نفس کافی برای تعقیب رؤیاهایتان به دست آورید ممکن است مجبور باشید تا ابد صبر کنید . هر چه بیشتر منتظر تعقیب رؤیاهایتان بمانید اعتماد به نفس خود را بیشتر از دست خواهید داد و در عوض بر ترس ها و نگرانی های شما افزوده خواهد شد . این ترس که شاید هرگز به خواسته ها و رؤیاهایتان نرسید . به این گونه ممکن است فرصتهای خود را از دست بدهید بی آن که حتی متوجه باشید . هر چه انجام دادن کاری را به تعویق بندازید ؛ بیش تر از حرکت محروم می شوید . و هر چه بی تحرک و منفعل تر باشید ؛ بیش تر ترس به شما چیره می شود و از اعتماد به نفس تان کاسته می شود. تکلیف جلسه آینده : اعتماد به نفس خود را چگونه ارزیابی می کنید ؟ مواردی را که در آن خود را باور دارید و مواردی که در انجام آن احساس ضعف می نمایید،نوشته و همراه خود بیاورید .
*جلسه هفتم : اعتماد به نفس و خود باوری واقعی (2)
راهبردها
– چگونه اعتماد به نفس و خودباوری را در خود شکوفا کنیم ؟
سه نوع اصلی و اساسی از اعتماد به نفس که ما در خود باید ایجاد کنیم کدام است ؟
حال بیایید به این مهم بپردازید که چگونه می توان سطوح عمیق تری از اعتماد به نفس و خودباوری را در خود تجربه کنیم . سه نوع اصلی واساسی اعتماد به نفس هست که ما باید در خودبه وجود آوریم اعتماد به نفس رفتاری ، اعتماد به نفس احساسی ، عاطفی و در نهایت روحی و معنوی . به منظور آن که اقتدار شخصی لازم را به دست آورده و رضایت و غنایی را که استحقاقش را داریم تجربه کنیم ، به هر سه نوع اعتماد به نفس نیازداریم اعتماد به نفس رفتاری به معنای قابلیت و توانایی در عمل کردن و انجام دادن کارهاست . از کارهای ساده تا مشکل . چگونه اعتماد به نفس رفتاری را در خود بالا ببریم ؟
اعتماد و ایمان به قابلیت و توانایی در عمل کردن .
اعتماد و ایمان با اینکه پشتکار خواهید داشت و پیوسته و مداوم به اقدام های خود ادامه خواهید داد تا به نتیجه مطلوب و نهایی برسید.
اعتماد و ایمان به قابلیت و توانایی خود در ، از سر راه برداشتن مانع ها و مشکل ها
اعتماد و ایمان داشتن به اینکه قابلیت و توانایی آن را دارید تا در صورت لزوم از دیگران کمک بخواهید
در مورد هریک از موارد مذکور توضیحاتی همراه با مثال ارائه شد . اعتماد به نفس رفتاری واقعی دارای این چهار ویژگی است . چنان چه یک یا چندین نشانه از علائم چهارگانه زیر را از خود بروز می دهید بی گمان باید بیشتر روی اعتماد به نفس رفتاری خود بیشتر کار کنید :
شروع کردن را به تأخیر می اندازید
2- بیش از حد خود را معطل تجزیه و تحلیل و بررسی جوانب کار می کنید بدون آنکه تصمیم مشخص و واضحی بگیرید و خود را متعهد کنید . یا آنقدر در تصمیم گرفتن مردد و متزلزل هستید که به محض موفق شدن در تصمیم . گیری ، دیگر شور و حال و هدفمندی خود را از دست داده اید 3- از رویارویی با شختی ها و مشکل های اصلی طفره می روید و دقت خود را روی مسائل و موضوع هایی که توجه و رسیدگی زیادی نمی خواهند تلف می کنید
4- درهنگام بروزسختی ها، نیازخود به کمک خارجی را انکارمی کنید ( حال چه درخانه وچه در شغل و کارتان ) و به همه می گویید که هیچ مشکلی ندارید اگردارای یکی( یابیشتر) ازعلائم بالا هستید یا به طورغریزی حس می کنید که به اعتماد به نفس رفتاری بیشتری نیازمندید می توانید توصیه های زیر را به کار بندید . قدم های کوچک ، خاص و مشخصی را برای رسیدن به هر یک ازرؤیاهایتان تعریف کنید و برای انجام آنها مدت زمان خاصی را تعیین کنید . وراهکارهای دیگری در ادامه ارائه شد
چگونه اعتماد به نفس احساسی – عاطفی خود را افزایش دهیم ؟
اعتماد به نفس احساس – عاطفی به این معناست که می دانید قابلیت و توانایی لازم برای این که دنیای احساسات و عواطف تان را زیر سلطه و در اختیار خود در آورید، را دارید
راهکارهای لازم در این زمینه نیز ارائه شد .
چگونه اعتماد به نفس روحی – معنوی را در خود تقویت کنیم ؟

 

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
۵-۱- مقدمه ۶۴
۵ـ۲ـ خلاصه پژوهش ۶۴
۵ـ۳ـ بحث و تفسیر نتایج مربوط به فرضیه های پژوهش ۶۸
۵ـ۴ـ پیشنهادهای کاربردی ۷۲
۵ـ۶ـ یپشنهاد های پژوهشی ۷۴
منابع و مؤاخذ
منابع فارسی ۷۶
منابع لاتین ۸۴
پیوست شماره ۱ (پرسش نامه) ۸۹
چکیده انگلیسی ۹۴
فهرست جداول

 

 

 

 

 

 

 

عنوان صفحه

جدول ۲ـ۱ـ مواد آزمون عملی مسابقات علمی – تخصصی ۱۸
جدول ۴ـ۱ـ توزیع فراوانی و درصد کارکنان برحسب سن ۴۷
جدول ۴-۲- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس جنسیت ۴۸
جدول ۴-۳- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس وضعیت تاهل ۴۹
جدول ۴-۴- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس رشته تحصیلی ۵۰
جدول ۴-۵- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس سطح تحصیلات ۵۱
جدول ۴-۶- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس سابقه تدریس ۵۲
جدول ۴-۷- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس مقطع تدریس ۵۳
جدول ۴-۸- بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای پژوهش به کمک آزمون کولموگروف – اسمیرنوف ۵۴
جدول ۴-۹- توصیف تاثیر مؤلفه امکانات رفاهی بر میزان حضور معلمان تربیت بدنی استان یزد در مسابقات علمی تخصصی ۵۵
جدول ۴-۱۰- توصیف تاثیر مؤلفه وضعیت اجرایی بر میزان حضور معلمان تربیت بدنی استان یزد در مسابقات علمی تخصصی ۵۵
جدول ۴-۱۱- توصیف تاثیر مؤلفه نتایج و جوایز بر میزان حضور معلمان تربیت بدنی استان یزد در مسابقات علمی تخصصی ۵۶
جدول ۴-۱۲- توصیف تاثیر مؤلفه مفاد آزمون بر میزان حضور معلمان تربیت بدنی استان یزد در مسابقات علمی تخصصی ۵۶
جدول ۴-۱۳- توصیف تاثیر مؤلفه اثربخشی مسابقات برعملکرد بر میزان حضور معلمان تربیت بدنی استان یزد در مسابقات علمی تخصصی ۵۷
جدول ۴-۱۴- توصیف تاثیر مؤلفه انگیزش درونی بر میزان حضور معلمان تربیت بدنی استان یزد در مسابقات علمی تخصصی ۵۷
جدول ۴-۱۵- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نظرات معلمان تربیت بدنی و غیرتربیت بدنی در خصوص تاثیر امکانات رفاهی جهت شرکت در مسابقات علمی تخصصی ۵۸
جدول ۴-۱۶- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نظرات معلمان تربیت بدنی و غیرتربیت بدنی در خصوص تاثیر وضعیت اجرایی جهت شرکت در مسابقات علمی تخصصی ۵۸
جدول ۴-۱۷- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نظرات معلمان تربیت بدنی و غیرتربیت بدنی در خصوص تاثیر مفاد آزمون جهت شرکت در مسابقات علمی تخصصی ۵۹
جدول ۴-۱۸- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نظرات معلمان تربیت بدنی و غیرتربیت بدنی در خصوص تاثیر نتایج و جوایز مسابقات جهت شرکت در مسابقات علمی تخصصی ۶۰
جدول ۴-۱۹- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نظرات معلمان تربیت بدنی و غیرتربیت بدنی در خصوص اثربخشی مسابقات بر عملکرد جهت شرکت در مسابقات علمی تخصصی ۶۰
جدول ۴-۲۰- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد نظرات معلمان تربیت بدنی و غیرتربیت بدنی در خصوص تاثیر انگیزش درونی جهت شرکت در مسابقات علمی تخصصی ۶۱
جدول ۴-۲۱- آزمون معناداری عوامل مؤثر جهت شرکت معلمان تربیت بدنی استان یزد در مسابقات علمی تخصصی ۶۲
جدول ۴-۲۲- عوامل مؤثر جهت شرکت معلمان تربیت بدنی استان یزد در مسابقات علمی تخصصی ۶۲
فهرست نمودارها

 

 

 

 

 

 

 

عنوان صفحه

نمودار ۴ـ۱ـ توزیع فراوانی و درصد کارکنان برحسب سن ۴۸
نمودار ۴-۲- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس جنسیت ۴۸
نمودار ۴-۳- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس وضعیت تاهل ۴۹
نمودار ۴-۴- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس رشته تحصیلی ۵۰
نمودار ۴-۵- توزیع فراوانی گروه نمونه براساس سطح تحصیلات ۵۱
نمودار ۴ـ۶ـ توزیع فراوانی و درصد کارکنان برحسب سابقه تدریس ۵۲
نمودار ۴ـ۷ـ توزیع فراوانی و درصد کارکنان برحسب مقطع تدریس ۵۳
چکیده
هدف تحقیق حاضر، بررسی و مقایسه اثربخشی مسابقات علمی تخصصی از دیدگاه معلمان ورزش فارغ التحصیل رشته تربیت بدنی و غیر تربیت بدنی مقاطع آموزش و پرورش شهر یزد بود. جامعه آماری پژوهش شامل دبیران تربیت بدنی شهر یزد می­باشد. تعداد این افراد در سال تحصیلی ۹۳-۹۲، ۵۴ نفر برآورد گردید و با توجه به محدود بودن جامعه آماری همین تعداد به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شد. این پژوهش از نوع توصیفی و به شیوه پیمایشی اجرا گردید. جهت اندازه گیری عوامل مؤثر بر اثربخشی مسابقات علمی تخصصی از پرسشنامه همتی نژاد و همکاران(۱۳۸۸) استفاده شد. پایایی ابزارهای تحقیق با بهره گرفتن از آزمون آلفای کرونباخ محاسبه و ۸۷/۰ بدست آمد. تجزیه وتحلیل داده‌ها در دو سطح توصیفی و استنباطی و با بهره گرفتن از نرم افزار ۲۱ spss انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که از دیدگاه معلمان اثر مؤلفه­ های امکانات رفاهی، وضعیت اجرایی، نتایج وجوایز، مفاد آزمون، اثربخشی مسابقات بر عملکرد و انگیزش درونی بر میزان حضور آنها در مسابقات علمی تخصصی معنادار بود. همچنین طبق نتایج پژوهش میان نظرات معلمان دارای مدرک تحصیلی تربیت بدنی و معلمان دارای مدرک تحصیلی غیرتربیت بدنی در مورد تاثیر مؤلفه­ های امکانات رفاهی، وضعیت اجرایی، نتایج وجوایز و انگیزش درونی جهت شرکت مجدد معلمان در مسابقات علمی تخصصی تفاوت معناداری وجود ندارد. در صورتی که در خصوص مؤلفه­ های مفاد آزمون و اثربخشی مسابقات بر عملکرد میان نظرات معلمان دارای مدرک تحصیلی تربیت بدنی و معلمان دارای مدرک تحصیلی غیرتربیت بدنی تفاوت معناداری وجود دارد.
واژگان کلیدی: اثربخشی، مسابقات علمی- تخصصی، دبیران تربیت بدنی، استان یزد.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه
آموزش و پرورش و کلیه نظامهای تعلیم و تربیت بایستی به گونه ای عمل کنند که در خدمت نیازهای متنوع جوامع و افراد آن باشند، زیرا انواع تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره اثرات فراوانی در تجدید و بازسازی آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت دارند. بدیهی است اگرچه عوامل و فاکتورهای متعددی همچون ساختمانها و کلاسهای درس مناسب و مواد آموزشی و یادگیری به فرایند تعلیم و تربیت کمک می کنند، اما مهمترین عامل، تعاملی است که بین معلم و دانش آموز ایجاد می شود. بنابراین لازم است شایسته ترین افراد برای حرفۀ معلمی به کار گرفته شوند و به منظور جلب و نگهداری افرادی توانا برای این حرفه بایستی به مسائلی از قبیل یافتن راه های ارتقای موفقیت معلمان در جامعه و ایجاد سیستم پاداش مناسب برای تشویق آنان توجه کافی نمود. ایجاد راه های ارتقایی که نقش معلم را در توسعه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و رشد تکنولوژی منعکس سازند، از اهمیت زیادی برخوردار است و کیفیت هر نظام آموزش به کیفیت معلمان آن وابسته است(مختاری، ۱۳۹۰). از آنجا که نهاد آموزش و پرورش در هر جامعه ای مسئول تحقق بخشیدن به اهداف تعلیم و تربیت در جامعه بوده و رسالت هدایت نسل جوان را بر عهده دارد، از طریق سازمان های آموزشی اهداف متعددی را دنبال می کند و دامنه مسئولیتهای آن گسترده تر از سایر مؤسسات است.
تصویر درباره جامعه شناسی و علوم اجتماعی
امروزه نقش معلم تنها انتقال معلومات به ذهن دانش آموزان نیست، بلکه معلم بایستی به دانش آموزان یاد دهد که چگونه بیاموزند. اهمیت و تأثیر ویژگیهای شخصیتی و اخلاقی معلمان در تدریس موجب شده تا علاوه بر تأکید روی جنبه های علمی معلمان به ویژگیهای شخصیتی آنان نیز توجه شود[۴]. تربیت بدنی نیز به دلیل ماهیت جذاب و امکان تأمین سلامتی جسمانی، روانی و اجتماعی همواره مورد توجه دانشمندان بوده است و افرادی که روحیه شاد و بدنی آماده دارند قادر خواهند بود پیشرفت و بازده کار را در جامعه بالا ببرند و در نتیجه رضایت و خشنودی افراد دیگر را با رفتار خردمندانه تأمین کنند. وظیفه اصلی تربیت بدنی در مدارس، توسعه سلامتی و ایجاد نشاط و بطورکلی فراهم آوردن زمینۀ تأمین بهداشت جسمانی، روانی و اجتماعی دانش آموزان است که معلمین تربیت بدنی نقش عمده ای در تأمین این اهداف دارند و بدیهی است که خود نیز بایستی از سطح مطلوبی از آمادگی جسمانی و مهارتهای ورزشی برخوردار باشند. چرا که تکوین و ساختار آینده ای خوب به کیفیت و ماهیت تجارب تربیتی و آموزشی که دانش آموزان آنرا فرا می گیرند بستگی دارد(فراست، ۱۳۶۶). بدین منظور اداره کل تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش به منظور اعتلای فرهنگ ورزش و تربیت بدنی و افزایش آگاهی های علمی و تقویت توانایی های جسمی و روحی معلمان و مربیان ورزش مسابقه ای را تحت عنوان مسابقۀ علمی- تخصصی طراحی کرده است. این مسابقه هر ساله در سه سطح شهرستانی، استانی و کشوری اجرا می شود.
۱-۲- تشریح و بیان مسئله

 

برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت fotka.ir مراجعه نمایید.